صفحه 1:
SS
انسان انفرادی و اجتماعی در طول تاریخ
از دیدگاه اسلام و تاثیر آن بر مدیریت اسلامی
استاد : جناب آقای دکتر حیدری
گردآورنده: انسیه ابری
دوره دکتری مدیربت رسانه
بهار ۸۸
صفحه 2:
SS
فهرست مطالب
مفهوم اصالت فرد
تاریخچه فردگرایی در غرب
مفهوم اصالت جمع
دیدگاههای مختلف در خصوص اصالت جمح
اصالت فرد و جمع از دیدگاه اندیشمندان اسلامی
اصالت فرد و اصالت جمع از دیدگاه اسلام
مظاهر فرد گرایی و جمع گرایی در آیات قران
تاثیر دیدگاه فردگرایی و جمع گرایی بر شیوه مدیریت
صفحه 3:
SS
مفهوم اصلی
" بحث از اصالت فرد و جامعه یکی از مبادی فلسفه نظری تاریخ قلمداد
شده است.
در اینجا به دنبال پاسخگویی به این سوال هستیم که آیا فرد اصالت دارد
يا جامعه يا دیدگاه سومی در كار است كه به كونه ای برای هر دو اضالتی
را قایل است.
* ابتدا به بررسی دیدگاههای مکاتب غرب پرداخته و سپس نظریات
انديشمتدان مسلمان را بررسى :فى تمابيع. همجتين ديدكاه اشلام :در
خصوص اصالت فرد و جمع را با استناد به آيات قرآن تشريح خواهيم نمود.
صفحه 4:
SS
مفهوم اصالت فرد
واژه «مصتى للها از واژة لاتین «!»1» به معنای غیرقابل تجزیه و
غیرقابل تقسیم اقتباس شده و به مفهوم «فرد گرایی» و اصالت فرد به کار
Say ذر اين كرايش استقلال فرد دست به جمع كروه و جامعه ترجیج فاقة
میشود. ۲ ۱
بنابراین نظریه اگر تأمین منافع فرد وآزادی‌های او در جامعه به طور کامل صورت
پذیرد. این آمر خود به خود به تامین مصالح اجتماعی نیز منتهی خواهد شد.
محدود ساختن آزادی‌های فردی در هیچ صورت صلاح نیست. بلکه تمام
اختلالات در زندگی آنسانی از همین جا ناشی می شود که دولت با هر مرکزیت
متمرکز اجتماعی دیگر به تضعیف فرد و تحدید آزادی عمل او مبادرت ورزد. این
دخالت در قالب قوانین و نظامات حقوقی که منجر به محدود ساختن آزادی‌های
فردی به خصوص در زمینه اقتصادی میشود سبب ایجاد فساد است .
صفحه 5:
SS
مفهوم اصالت فرد
بنابراین معتقدان به فردگرایی به طور کلی با نظارت و مداخله دولت در
فعالیتهای اقتصادی مخالفت می کنند. آینان چون سرشت انسان را به طور
طبیعی نیک می‌شتاسند لذا عقیده دارند که آکر او را به حال خود واگذارند
بسوی پاکی و نیکی حرکت خواهد کرد و اگر برخلاف مقتضای طبیعت بخواهند
حقوق طبیعی او را سلب کنند باعث انحراف او از طبیعت اولیه‌اش که هملنا پاکی
و یکی است خواهند شد.
فرد گرایی در حوزه سیاست. اعتقاد به آزادى فردى دارد مانند ليبراليسم؛ و در
بر مالکیت خصوصی متکی است» در حوزه روانشناسی به تشر poe
ضعیت رفتار فرد در ارتباط با محیط می‌پردازد و در حوزه اجتماسی نب
واکنش متقابل افراد توجة دارد.
محمد أراسته خو. فرهتك اصطلاحات علمى - اجتماعى. انتشارا
عليرضا شايان مهر دائرة المعارف تطبيقى علوم اجتماعى. اننشارا
شه تهران چاپ اول, 1ه ص TVR
چاب اول.تهران» ATW کناب
صفحه 6:
SS
تاریخچه فردگرایی در غرب - ظهور فلسفه
فردگرایی
* در تاریخ فلسفه سیاسی, آغاز قرن هفده میلادی آغاز ظهور و نمو
فلسفه فردگرایی یا اصالت فرد است.
* مفاد لین اصل این است که هر یک از افراد بشر با توجه به استعدادها
و تمایلات طبیعی که واجد آن می‌باشد. و تنها از این حیث که فرد
يك انسان است و در امیال بشری با دیگران اشتراک دارد به عنوان
شالوده جامعه به شمار می‌رود و در این جهت تفاوت‌های نزادی,
قومی, زبنی, مذهبی و... تأثیرگذار نیست.
برگفته از فصل دوم کناب آزادی و دموكراسى از ديدكاه اسلام و ليبراليسم نوشته حجت‌الاسلام علی ربنی گلایگانی
بهاءالدین پزارگد.تریخ فلسفه سیاسی, ج ۲ ص ۵۵۱ - ۵۵۰
صفحه 7:
مفهوم فردكرايى از خلال مبانى اصالت انسان» یا «اومانیسم» که در دوران
ته به وجود آمده است. بر اساس چنین مفهومی. خدمت فرد به
انسان» یگانه هدف مورد نظر برای تمام مقاصد عالی بشر است.
بنابراين از دیدگاه فردگرایلنه. فرد انسانی خودش به تنهایی معنی و مفهوم و هویت
تقل دارد و از تمامی و آزادیهابه صرف اتسان: بوفنتی برحوردار امست.به
خلاف جمع گرایی که در آنن فرد به سبب استحاله شدن درجمع هویت پیدا
یکند.بنابراین اصطلاح فردگرایسی که در برابر یالیسم بکار برده میشود
مفهومی است که در اغلب نظامهای حکومتی دمکرآتیک به عنوان پلیه و هدف آولیه
حکومتی تلاش میکند شرایطی را مهيا سازد که در آن بهترین منافع و تلاشها در
راستای دستیابی به تمامی ظرفیتهای فردی محقق شوند.
.۴۲ احمد. مدرثبته, و انديشه انتقادی: نشر مرکز تهران, جلي سوم ۱۳۷۷ ص Si
صفحه 8:
SS
تاریخچه فردگرایی در غرب - ظهور فلسفه
فردگرایی
* توماس ها فیلسوف معروف انگلیسی یکی از طرفداران بنام فلسفه فردگرایبی
تا قبل از هابز, فلسفه فردگرایی كا لیی جد به رسمیت شناخته تفده بو
وى عقيده داشت هدف و فوايد حكومت بايد براى فاد به طور کامل محسوش
باشد. اين هدف و فوليد عبارت است از آرامشء صلح. أسايش: امنيت و نيز حفظ
حیات و آموال افراد. بنابراین قضاوت درباره مشروعیت حکومت و ارزش و کارآیی
آن باید بر اساس منافع فردی یاد شده انجام گیرد.
يس از هلبز: فلاسفه سیاسی مروج لیبرالیسم. اندیشه اصالت فرد را برگزیده و در
حل مسایل اجتماعی رعایت منافع شخصی را بر مصالح عمومی ترجیح دادند.
* جان لاک. در فردگرایی با هایز همداستان شد؛ بعنی فرد را اصل شمرد و وجود
جامعه را برای تأمین آسایش و منافع افراد لازم دانست.
است.
صفحه 9:
SS
تاریخچه فردگرایی- اصالت فرد مبنای لیبرالیسم
با این وصف. فردگرایی به عنوان اصل هستی شناختی لیبرالیسم به
شمار رفته. ديكر اصول و ارزشهاى ليبراليسم از 7 آزادی» مدارا و
حقوق فردی از این اصل ناشی می‌شوند. از دید گاه لیبرالیسم انسان
در درچه نخست. موجودی اجتماعی تلقی نمی‌شود که معنی با
رضایت خویش را در فعالیتهای جمعی پا اجتماعی بیابد. بلکه
موجودی قلئم به ذات است که برای کناره گیری از جامعه به محدوده
خصوصی محتاج است؛ نه تنها برای استراحت و تجدید قواء بلکه به
مثابه شرط ضروری تحقق بخشیدن به خویشتن.
٩ ظهور و سقوط لیاسم ۶۸ هه
صفحه 10:
SS
تاریخچه فردگرایی- اصالت فرد مبنای لیبرالیسم
از اینره لیبرال‌هایی چون استوارت میل و پیروان او هر گونه جامعه‌گرایی
را بر خلاف منافع و استقلال فرد می‌دانستند. بدین جهت آنان به
اتحادیه‌های کارگری با سوءظن می‌نگریستند.
در قرن هیجدهم. آدام اسمیت. هیوم. مونتسکیو, ولتر و روسو oe
طرفدار فلسفه اصالت فرد» در قرن نوزدهم. بنتام ان
استوارت میل از چهره‌های برجسته لیبرال و از طرفدران فردگرایی,
بودند. در فرق بيسيع فالاسته ميم و صروف انگلیش و آمویکا Ligon
طرفدار فردگرایی محدود و معتدل- نه مطلق- بودند.
رنه جک و نکش نی SEM
10
صفحه 11:
SS
تاریخچه فردگرایی - تعدیل فردگرایی در لیبرالیسم جدید
11
* از پایان قرن نوزدهم در لیبرالیسم جدید تعديلها و اصلاحاتى به عمل آمده و در
انتیجه نسبت فُرد و جامعه به گزنه‌ای جدید تبیین شنده است.
لیبرال‌های جدید بر این باور بودند که قدرت یا ظرفیت مردم از طربق عمل
دولت قابل افزایش است و اگر چه چنین عملی, آزادی بعضی افراد را محدود
خواهد کرد. ولی اصل تساوی طلبی که به موجب لن همه به یک اندازه حق
دارند آزادى واقعى خويش رأ افزايش دهند اين عمل را توجيه میکند.
ييروان ليبراليسم جديد جنين موضعى را با تعهد داشتن در قبال رد كرايى
ناسازكار نمىدانستند. به عنوان مثال, این واقعیت که مردم از مسئولب
شرايط eer oe Seow tee ete eo bs OS aka
افزایش اتکای به خود در سایر حوزه‌ها دارند.
۲ ظهور وسقوط ep ۳۱-۴۴۴
صفحه 12:
12
A
مفهوم اصالت جمع
در مقابل نظریه فردگرایی, نظربه جامعه‌گرایی یا سوسیالیسم قرار دارد که معتقد به محدود
ساختن آزادی عمل فرد برای تأمین منافع اجتماعی است.
اصطلاح سوسیالیسم یا جامعه گرلیی؛ از واه ی " سوسیال "۰ به معنای اجتماعی . در زبان
فرانسه . گرفته شده است . تعریف معمول لین اصطلاح را در واه نامه ی انگلیسی آکسفورد ۰
چنین می توان یافت : " هدف سوسيالیسم مالکیت یا نظارت جامعه بر وسایل تولید - سرمایه ٠
زمین : اموال و جز آنها -به طوز کلی. و ادارهتی آنها به تنود هیگان است
اصطلاح دیگری هم وجود دارد که مبین همین معنی است و ن کلکتیویسم یا اصالت جمع است.
بتابراین نظریه. اگر انسان آزاد شود و از جانب دولت که نماینده جامعه و اکثریت تلقی می شود
آزادی عملش محدود نكردد. به علت سود جویی‌های افراد. جامعه به دو قطب ظالم و مظلوم
تقسیم میشود. لذا باید از آزادی‌های فردی به نفع جامعه چشم پوشید و دولت را در تمامی
فعالیتهای آفراد به خصوص فعالیتهای اقتصادی مداخله‌ای تعیین کننده داد.
ton te ells دی و سس
صفحه 13:
SS
مفهوم اصالت جمع
* مهمترین عنصر مشترک نظریه های سوسیالیست تکیه بر برتری جامعه و سود
همگانی بر فرد و سود فردی است .از جهت تاریخی » سوسیالیسم طغیلنی است
بر ضد فرد باوری و لیبرالیسم اقتصادی عصر جدید . یالیسم نفی لین نظریه
است که پیگیری نفع فردی . چنان که هواداران سرمایه داری ادعا می کنند .
خود به خود به نفع اجتماعی می انجامد ,بلکه ..به عقیده ی لین مکتب . دخالت
اکثریت و دولت . در مقام نماینده ی اکثریت ۰ میتولند نفع عمومی را از دستبرد
افراد در امان دارد .
سوسیالیسم جدید. در واقع. فرآورده ی مستقیم انقلاب صنعتی است.
سوسیالیسم یک ایدئولوی شورنده علیه پیامد های شوم انقلاب صنعتی برای
اکثریت جامعه بویژه پرولتاریا ست .
صفحه 14:
SS
مفهوم اصالت جمع
* آخرین جنبش جمع گرایی , سوسیال دموکراسی است که به دنبال
کاهش بی عدالتی موجود در سرمایه داری بی قید و بند با توسل به
مقررات و قوانین دولتی , به اشتراک گیری حقوقی و قوانین مالکي
خصوصی و عمومی می‌پردازد . در سیستم سوسیالیستی
ably , یک بینش برای به حداکثر رساندن منافع جمعی و دارایی‌ها
Ll, توسل به حداقل مالکیت خصوصی شخصی و حداکشر پرنامه
ریزی اقتصادی توسط دولت عنوان میکند .
صفحه 15:
SS
wor دید گاههای مختلف در خصوص اصالت
شاخص ترین اندیشمند این دیدگاه «امیل دورکیم» جامعه شناس فرانسوی
است. او معتقد است که فراسوی افزاد یک هویّت فرافردی و یک واقعیت
اجتماعي و خارجی بنام «جامعه» وجود دارد که خود را بر افراد تحمیل می کند
و این واقعیّت اجتماعی دارای مؤلفه هاى زد
الف) خارجیت دارد. یعنی فراسوی افراد به عنوان
يك واقعيّت خارجى داراى وجود
ب) پایداری و استمرار دارد. یعنی افراد می آیند و می روند اما آن واقعیّت خارجی«
جامعه» همچنان باقی و پایدار است.
ج) الزام آور است.یعنی وجودافراد را مسر و ارادة آنهارا در هم می شکند و خود را
بر افراد تحمیسل مسی کند. او آنقدر در جمع گرانسی افراط کردکسه
بکلی افراد را بفراموشی سپرد.
جورج ريتزر. نظريه جامعهشناسى در دوران معاصره ترجمه محسن ثلالی. (تهران: علمی, چاپ دوم. ۱۳۷۴) ص ۴۱
رونلد ان لوین. آیندهبنانگذاران جامعهشناسی, ترجمه غلام عباس توسلی (تهران: قومس: چاپ اول. ۱۳۷۳) ص ۸۴
15
صفحه 16:
SS
wor دید گاههای مختلف در خصوص اصالت
* زیمل برخلاف دورکیم با تاکید بر ساختارهای جمعی نقش کنشهای فردی را
نادیده نگرفته بلکه معتقد است ساختارهای جمعی الزام آور در طی فرآیند
کنشهای متقابل جمعی شکل گرفته و ماهیت متمایزی پیدا میکنند .
* زیمل هم با نظریه کل نگرلنه که بر اساس آن جامعه یک موجودیت دارای هستی
يا خواص اخلاقى مستقل استء هم با نظريه ذره كرايانه كه فقط به واقعيت فرد
قائل است و وجود هركونه قواعد فراتر از سطح فرد را رد مىكند مخالف است .
به جاى اين دوء وى جنين عنوان مىكد ه «جامعه» از برهمكنشهاى
(تعاملهاى) الكودارى كه افراد به هنكام ييوند با يكديكر, به منظور دستيابى به
هدفهای گوناگون می‌آفریننده تشكيل شده است
؟) جورج ريتزر. نظريه جامعهشناسى در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلائی؛(تهران؛علمی. چاب دوم. ۱۳۷۴) ص ۴۱
؟) رونالد ان لوين: آینده بنینگذاران جامعهشناسی, ترجمه غلام عباس توسلی (تهران: قومس. چاپ اول. ۱۳۷۳) ص ۸۴
16
صفحه 17:
SS
اندیشمندان اسلامی olFuyo jf اصالت فرد و جمع
* این بحث میان متفکران مسلمان نسبتا جدید است و شاید
اول بر علاسه طباطبایی بدان توجه کرده؛ سپس شهید
مطهری و استاد مصباح یزدی در این باب به Orel
پرداخته اند. شهید مطهری از دیدگاه اصالت هر دو دفاع می
کند و استاد مصباح یزدی انتقادهایی بر این رای وارد» و
اصالت جامعه را کاملا نفی می کند.
صفحه 18:
8
اصالت فرد و جمع از دیدگاه اندیشمندان اسلامی
* برای تبیین مساله اصالت جامعه و استقلال ماهوی به سبک
مقدمهبندی آیت له مطهری می‌پردازيم:
.١ . تركيب اعتبارى: تركيب جامعه از افراده تركيب اعتبارى است:
پنتن جامعنه وجود اضیل و عینی ندارهه بلک ه وجودش اعتباری و
انتراعی است. در چنین برداشتی» آفراد استقلال ثر و نیز استقلال
ماهوی خویش را حفظ میکنند .
* ۲. ترکیب صناعی: مرکب صناعی نوعی مرکب حقیقی است هر چند
Syn طبیعی (شتیمتایی) آلیست رم رکب جتاعی ,مات رنک ما شین
Coal که دستگاهی مرتبط الاجزاست که اجزا هويتخود را از دست
نمی‌دهند. ولی استقلال اثر خود را از دست میدهند .
فلسقه تاريخ در مجموعه أثار. ج *: تهران: اتنشارات صدرا. 1541
جامعه و تریخ.تهرن,انتشارات صدرا:پتجم ۱۳۷۲
18
صفحه 19:
SS
اندیشمندان اسلامی olFuyo jf اصالت فرد و جمع
اس زترکیب حقیقی (روجها و ندیشهپا) : جامعه مرکب حقیقی است از نوع
مرکبات طبیعی, ولى تركيب روحها أنديشهها و عاطفهها و خواستها و اراد هه و
بالاخره ترکیب فرهنگی نه ترکیب تنها و اندامها . این 7 ;
اجزا در یکدیگر تاثیر و تاثر عینی دارند و موجب تغيير جزا هود
جدیدی می‌يابند. ترکیب طبیعی و عینی است. اما از زلن جهت که «کل» و
مرکب به عنوان يك «واحد واقعی» وجود نذارد با سایر مرکیات طبیعی فرق ذارد
* ۴. ترکیب حقیقی: جامعه مرکب حقیقی است. بالاتر از مرکبات طبیعی . در
مرکبات طبیعي. اجزا قبل از ترکیب. از خود هویتی و آثاری دارند که در لثر تاثیر
و تاثر در یکدیگر و از یکدیگر: زمینه پدیده جدیدی پیداً میشود: اما انسان در
مرحله قبل از وجود اجتمامی. هیچ هویت انسانی ندارد و تمایلات. گرایشها و
عواطفی که به انسانیت مربوط است در پرتو روح جمعی پیدا میشود . مطابق
a BE cal هرجه هست روح جمعى و وجدان جمعى اسث .. شعور و وجدان
فردى مظهرى از شعور و وجدان جمعى است و فرد در جامعه نه استقلال اثر
دارد و نه استقلال هويت .
صفحه 20:
اصالت فرد و جمع از دیدگاه اندیشمندان اسلامی
* نظریه نخست. طرفدار اصالت فرد است. زیرا مطلبق لین نظریه, جامعه
نه وجود خقیقی دارد» نه قانون و سنت نه سرنوشت و نه شناخت.
تنها افرادند که وجود عینی دارند و موضوع شناخت قرار می‌گیرند و
سرنوشت هر فرد مستقل از سرنوشت افراد دیگر است.
* نظریه دوم. نیز طرفدار اصالت فرد است. اما تا حتی معتدل‌تر از
نظریه نخست مىباشدء زيرا در عين اينكه براى جامعه قائل به
وجودی حقیقی نیست. اما به ارتباط ماشينى افراد اعتقاد دارد و
روشن است که ارتباط ماشینی موجب ميشود که افراد جامسه
سرنوشت مشتركى بيدا کنند به گونهای که اختلال در برخی موجب
اختلال در برخی دیگر می‌گردد. و نیز جامعه بسان یک ماشین» ورای
اجزای آن. موضوع شناخت واقع میشود.
a
صفحه 21:
SS
اصالت فرد و جمع از دیدگاه اندیشمندان اسلامی
* نظریه چهارم. مبتنی بر اصالت اجتماع به طور افراطى است. در لین نظریه
استقلال فردی به کلی نادیده گرفته شده است و هر چه هست. روح
نی وجدان Gol lagged Geka خوانبت و هن جهعی انسته وشعور و
وجدان فردی تنها مظهری از شعور و وجدان جمعی است.
اما نظریه سوم. هم برای فرد اصالت قائل است و هم برای جامعه؛ از لن
جهت كه وجود افراد را در جامعه, چون اجزا در ترکیبات طبیعی نمی‌داند
که هویت خود را از دست دهند. قائل به اصالت فرد است و از آن جهت که
در مورد چنبه‌های روحی, فکری و عاطفی انسان به ترکیب حقیقی قائل
آن Cage al al جدیدی پیدا میکنند که همان هویت
جامعه است - هر چند جامعه هویتی عینی جدا از افراد ندارد - قاثل به
اصالت اجتماع است.
صفحه 22:
SS
اصالت فرد و جمع از دبدگاه اندیشمندان اسلامی
ابرلین نظریه «در لثر تاثیر و تلثر اجزاه واقعیت جدید و زندهای پدید
آمده است روج جدید و شعور و وجدان و اراده و خواست جدیدی
پدید آمده است که علاوه بر شعور و وجدان و اراده و انديشه افراد
Col و بر شعور وجدان افراد غلبه دارد» . بدیهی است اگر «متَ»
وجود عینی نداشته باشد. سرنوشت. فهم. شعور, طاعت و عصیان معنا
ندارد اينها دليل است كه قرلن براى جامعه به نوعى حيا 2
كه حيات جمعى و اجتماعى است: يس آيات كريمه قرآ
سوم را تاييد مىكند .
صفحه 23:
SS
اصالت فرد و جمع از دیدگاه اندیشمندان اسلامی
* استاد مصباح با انتشار کتاب جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآنن به عنوان متفکر
طرفدار اصالت فرد مشهور شده است. لیکن با تامل در اين کتاب. در مي‌بايم که
ایشان نیز به لحاظ جامعه شناختی. در سطح تحلیلی که ما بدان نیاز داریم. برای
جامعه اصالت قائلند و برخلاف شهرت شفاهى كه كتاب ايشان را در برابر كتاب
جامعه و تاریخ شهید مطهری ارزیابی میکند. به نظر می‌رسد هر دو متفکر
اصالت جامعه شناختی را می‌پذیرند: استاد مصباح می‌گویند:
در اصل لین مساله که محیط اجتماعی در تکون شخصیت هر یک از افراد انسانی
تاثیر و نفوذ دارد و این تاثیر و نفوذ در مورد | ت عظ از انسانها بسیار
عمیق و همه جانبه است جای انکار نیست . بدون شک در بسیاری از اوقات اراده
فرد تابع و محکوم اراده جامعه می‌گردد. یعنی شخص نمیتواند دستبه کاری
بزند که خلاف مقتضای آداب و رسوم اجتماعی است .
صفحه 24:
SS
اصالت فرد و جمع از دیدگاه اندیشمندان اسلامی
* آنچه استاد مصباح در صدد رد آسن بر می‌آید. عاملیت انحصاری
جامعه. سلب ١ از فرد کنشگر و آصالت فلسفی جامعه است که با
اصالت جامعه جامعه منافاتی ندارد. زیرا عامليتساختارها و
جبرهای اجتماعی در بین الاذهان جامعهشناسی چنان سیال است
که با اراده فردی منافات ندارد و آصولا آگر چنین نباشد «پویایی
اجتماعی» به خطر می‌افتد/ بدین ترتیب اصالت جامعه شناختی در
انديشه زيملء گورویچ و گیدنز بیش از آنکه به ایده دورکیم نزدیک
باشد با دیدگاه آ یله ری (نظریه آسوج) تقارن دارد .
صفحه 25:
SS
دیدگاه قرآن در خصوص اصالت فرد و جمع
آیات کریمه قرآن. نظریه سوم را تایید میکند:
AV) اجل فاذا جاء اجلهم لا یستأخرون ساعة و لا یستقدمون (عراف dal ISI
هر امتی(هر جامعهای)مدت و پایانی دارد. مرگی دارده پس آنگاه که پایان
کارشان فرا رسد. ساعتی عقبتر یا جلوتر نميافتند.
در لین آیه سخن از یک حیات و زندگی است که لحظه پایان دارد و تخلف ناپذیر
است؛ ش افتادنی است و نه پس افتادنی, و لین حیات به «امت» تعلق دارد
خه به افرادبدیهی است که افراد امت نه با یکدیگر و در یک لحظه بلکه به طور
متناوب و متفرق حیات فردی خود را از دست میدهند.
صفحه 26:
SS
دیدگاه قرآن در خصوص اصالت فرد و جمع
در سوره مبارکه جائیه آیه ۲۸ میفرماید: كل امه تدعى الى كتابها.
هر امت و جامعهای به سوی «کتاب» و نوشته خودش برای رسیدگی خوانده
| افراد هر کدام کتاب و نوشته و دفتری مخصوص به
از آن جهت که در شمار موجودات زنده و شاعر و مکلف
abla! J هستند و آراده و اختيار:دارندة ناه عمل,دارنه ونه سوى 'نامه
عمل خود خوانده ميشوند.
در سوره انعام آیه ۱۰۸ میفرماید: زینا لکل امف عملهم.
عمل هر امتی را برای خود آنها زیبا قراز دادیم:
صفحه 27:
SS
دیدگاه ols در خصوص اصالت فرد و جمع
* اين آيه دلالت میکند که یک امت شعور واحد. معیارهای خاصء طرز تفکر خاص
پیدا میکند و فهم و شعور و ادراک هر آمتی مخصوص خود آن است. هر امتی با
معیارهای خاصی قضاوت میکند. هر آمتی ذوق و ثالقه اد آدراکی خاص دارد. بسا
lal که در دیده امتی زیبا و در دیده امتی دیگر نازیبا
* در سوره غافر آیه ۵ میفرماید: و همت کل امة برسولهم م لياخذوه و جادلوا بالباطل
لیدحضوا به الحق فاخذتهم فکیف کان عقاب.
* و هر امتی آهنگ پیامبر خویش کردند که او را بگیرند وبه باطل با او جدل کردند
تا حق را به‌این وسیله پشکنند» و چون چنین کردند سن آنها را گرفتم» يس
چگونه بود عقاب من؟ در این آیه سخن از یک تصمیم و اراده ناشایسته اجتماعی
است.سخن از تصميمي اجتماعی برای معارضه بیهوده با حق است و سخن در لين
است که کیفر چنین آهنگ و تصمیم اجتماعی» عذاب عمومی و اجتماعی است.
صفحه 28:
SS
دیدگاه قرآن در خصوص اصالت فرد و جمع
* در قرلن کریم احیلنا مواردی دیده میشود که کار یک فرد از افراد یک اجتماع به
همه لن اجتماع نسبت داده ميشود و یا کار یک نسل به نسلهای بعدی نسبت
داده میشود:(۱) و این: در مواردی اسنت که مردسی:دارای یک تفکر اجتماعی و
یک اراده اجتماعی و به اصطلاح دارای یک روح جمعی میباشند.مثلا در داستان
قوم تمود عمل بي كردن شتر صالجٍ را که نی از يك فرد بود به همه لن قوم
نسبت ميدهد: فعقروها(آن قوم آن شتر را پی کردند)همه قوم رابه عنوان مرتکب
جرم میشمارد همچنانکه همه آنها را مستحق مجازات برای لن عمل میداند و
میگوید: فدمدم علیهم ربهم (۲).
ا.مانند آيه 74 از سوره بقره: قويل للذين يكتبون الكتاب بايديهم ثم يقولون هذا من عند الك ليشتروا به ثمنا لیا فویل
لهم مما کتبت ایدیهم و ویل لهم مما یکسبونو همچنین آیه ۱۱۳ از سوره لل عمران: ضريت عليهم الذلة اينما ثقفوا الا
بحبل من الله و حبل من الناس وبا بغضب من له و ضربت علمهم المسكنة ذلك بانهم كانوا يكفرون بآيات الله و يقتلون
ey SIS So yak al عصوا و کانو متدون:
VF ۲شمس
صفحه 29:
SS
دیدگاه قرآن در خصوص اصالت فرد و جمع
* علی(علیه السلام)در یکی از خطب نهج البلاغه در توضیح این مطلب
ميفرمايد: ايها الناس انما یجمع الناس الرضا و السخط.
* ای مردم‌اهمانا آبن چیزی که عموم را در خود گرد میآورد و وحدت
میبخشد و سرنوشت مشترک به آنها میدهد خشنودی و خشم است.
* (هر گاه مردمی به صورت جمعی به کاری که واقع میشود - و لو به
وسیله فرد واحد - خشنود یا ناخشنود باشند همه
سرنوشت پیدا میکنند.) و انما عقر ناقَة مود رجل واحد فعمهم الم
بالعذاب لما عموه بالرضاء فقال سبحانه
صفحه 30:
30
SS
دیدگاه قرآن در خصوص اصالت فرد و جمع
* در تفسير الميزان يس از يحفى درياره ابنكه اكر جامعهای دارای روح
واحد و تفکر اجتماعی واحد شد حکم یک فرد انسان را پیدا میکند و
افرادش همانند قا و أعضلى انسان ميكردند كه ذاتا وفعلا در شخصیت
انسان مستهلک میباشند و لذت و دردشان عین لذت و درد انسان است
و سعادت و شقاوتشان عین سعادت و شقاوت اتسان است. این طور به
بحتخود ادامه میدهد: «فرلن در داوریاش دربره امه و جامعهها
به علل تعصبات مذهبی یا ملی تفکر جمعی یگانهای داشتهلند اینچنین
داوری نموده است که طبقات و نسلهای بعدی رابه اعمال نسلهای قبلی
مورد مؤاخذه قرار میدهد و حاضران را به اعمال غایبان و گذشتگان مورد
عتایسو ملاست زان میقهته واده‌موزدی کته مردسین تفکتر جمعبیمو
روحیه جمعی داشته باشند داوری حق جز این نمیتواند باشد.»
a
صفحه 31:
SS
دیدگاه قرآن در خصوص اصالت فرد و جمع
* از آیات یاد شده و نظایر آنها به دست می‌آید که جامعه با امت.
حیاتی حقیقی دارد كه غير از حیات تک شک افراد جامعه است لین
حیات اجتماعی, احکام و آثار ویژه‌ای دارد که با احکام و آثار حیات
فردی متفاوت آست و اکر معارضه‌ای میان آسن دو رخ دهد "
اجتماعی به طور معمول بر حیات فردی غلبه میکند و فرد تحت
تأثیر جامعه قرار میگیرد. این حقیقتی است که تجربه‌های تاریخی
نیز ن را تأیید میکند. در مواردی که عزم و اراده عمومی به کاری
تعلق میگیرد» عزم و اراده افراد مخالف فاقد تأثیر است و عقاید و
اعمال عمومی بر افکار و اندیشه‌های افراد تأثیر می‌گذارد.
31
صفحه 32:
SS
دیدگاه قرآن در خصوص اصالت فرد و جمع
* از اینجا راز اهتمام ویژه اسلام به حیات و احکام اجتماعی ویژه‌ای
32
ن حج. نماز جماعت و جمعه. جهاد و انفاق روشن می‌گردد.
گذشته از این» اسلام ke معتالج‌سووسی زار پادف رای اسقام
الهى يكى از وظليف مهم حكومت اسلامی دانسته است. فریضه امر به
ae از منکر را مقرر داشته و بالاتر از همه. سعادت حقیقی
قرب به خداوند را به عنوان عالی‌ترین آرمان بشری عنوان نموده
است. تا علاوه بر اهرم‌های ظاهری که زمینههای رشد و تعالی فرد و
جامعه انسانی را فراهم می‌سازد. انگیزه و عاملى درونى نيز بشريت 7
در مسیر خیر و صلاح حقیقی هدای بت نماید:
صفحه 33:
SS
اصالت فرد و جمع از دیدگاه اسلام
* مطابق نظریه اسلام اجتماعی بودن انسان در متن خلقت و آفرینش او پیریزی شده
است. در سوره مبارکه حجرات یه ۱۳میفرماید:«یایها الناس لنا خلقناکم من ذکر و انثی
و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند ال آتفیکم ». ای مردم ! شما را آز
مردی و زنی آفریديم و شما را ملتها و قبیلهها قرار دادیم تابه اين وسیله یکدیگر را باز
شتاسید ( نه ایتکه به این ونبیله بز بکد‌بگر تفاخر کنید ) همانا گرامنترین شما نز
خداوند متقی ترین شماست در این آیه کربمه ضمن یک دستور اخلاقی. به فلسفه
اجتماعی آفرینش خاص انسان آشاره میکند به این بیان که انسان به گونهای آفریده
oad که به:ضورت گروههای:محتلف ملیتو قبیلهای درآمده اندته‌یا اتتساب به ملیتهارو
قبیلههابازشناسی یکدیگر که شرط لاینفک زندگی اجتماعی است صورت میگیرده یعنی
اگر این انتسابها که از جهتی وجه اشتراک افراد و از جهتی وجه افتراق افراد است نبود؛
بازشناسی ناممکن بود و در نتیجه زندگی اجتماعی که براساس رولبط انسانها با یکدیگر
است امکانپذیر نبود.
*_ کتاب جامعه و تاریخ نویسنده شهید مطهری صفحه۲۹
33
صفحه 34:
34
SS
اصالت فرد و جمع از دیدگاه اسلام
* در سوره فرقان آیه ۵۴ میفرماید:«و هو الذی خلق من الماء بشرا
فجعله نسبا و صهرا » اوست که از آب. بشری آفرید و آن بشر رابه
صورت نسبها ( رابطههای نسبی ) و خویشاوندی دامادی ( رابطههای
سببی ) قرارداد. لین آیه کریمه نیز رولبط نسبی و سببی را که مایه
پیوند افراد با یکدیگر بازشناسی آنها از یکدیگر است. به عنوان
طرحی که در متن < برای حکمت و غایتی کلی قرار داده شده
عنوان نموده است.
® كتاب جامعه و تاريخ نوسنده شهید مطهری صفحه۲9
صفحه 35:
SS
اصالت فرد و جمع از دیدگاه اسلام
"ا در سوره مبارکه زخرف آیه ۳۲ میفرماید:« آهم یقسمون رحمة ربک ؟ نحن
35
تكس ينه تیف اه تیا ور فا مجع كوو بعص ب جات لا
بعضهم بعضا سخريا و رحمة ربك خير مما يجمعون». أيا آنها رحمت يروردكارت
را تقسیم میکنند ؟ ( آیا کار خلقت به آنها واگذار شده كه هرجه را به هر كه
بخواهند بدهند و از هر که نخواهند باز گیر و وسایل
Ss (امکنات و استمدادها» را میان آنها در زندگی دنیا تقسیم کردیم و
برختی وا بربری دیگر از نظر امکانات و استعدادها به درجلتی برتری دادیم تایه
اين وسيله. و به صورت متقابل, برخی برخی دیگر را مسخر خود قرار دهند ( و
در نتیجه همه به طور همه واقع شوند )» و همانا رحمت
پروردگارت ( موهبت نبوت ) از آنچه اینها گرد میاورند بهتر استه
صفحه 36:
SS
اصالت فرد و جمع از دیدگاه اسلام
* مفاد آیه کریمه این است که انسانها از نظر امکانات و استعدادها. یکسان و
همانند آفریده نشدهاند. که اگر چنین آفریده شده بودند. هر کس همان را
داشت که دیگری دارد و همان را فاقد بود که دیگری فاقد است و طبعا نیاز
تقابلی و پیوندی و خدمت متبادلی در کار نبود. خداوند انسانها را از نظ
استعدادها و آمکانات جسمی و روحی و عقلی و عاطفی. مختلف و متفاوت أفريدة
ابسته بعضی را در بعضی از مواهب بر بعضی دیگربه دوجاتیابرتری دادة است و
احیلنا آن بعض دیگر را بر لین بعض, در بعضی دیگر از مواهب برتری داده است و
به این وسیله همه را بالطبع نیازمند به هم و مایل به پیوستن به هم قرار داده و
به لین وسیله زمینه زندگی به هم پیوسته اجتماعی را فراهم نموده است. لین آیه
کریمه نیز دالت داد بر ینکهزدگی اجتماعی آنسان ن امری طبیعی است نه
ضرف فرار دای و انتحایی و به اصطراری و
36
صفحه 37:
37
مظاهر فرد گرایی و جمع گرایی در آیات قران-
برقراری حقوق فردی و اجتماعی
حقوق طبیعی انسان
از آنجا که از دیدگاه اسلام و قرّن, آفرینش جهان. هدفمند و دارای غلیت است و
شعوری کلی بر آفرینش حاکم است و هدف کلی از آفرینش نیز همان كمال
انسان است. و از سوی دیگر انسان برای رسیدن به این هدف و |
نیازمند برآورده ساختن خواسته های طبیعی و جسمانی است. بنابراین او می
توانك از آنجه در,طبیعت است فر واستای ای هدف بهره خوید Beal hg
طبیعی برای او نبود راه رسیدن به کمال بسته بود. در نتیجه وجود خواسته های
طبیعی در آنسان ثابت بودن حقوق طبیعی را برای او ایجاب می کند. از جمله
حقوق طبيعى که قرآن برای اتنبان قاعل انسته موارد زین asta
صفحه 38:
38
SS
حقوق فردی انسان در قرآن
حق حیات
در قرلن. حيات. موهبتی الهی خوانده شده و هیچ فرد یا مجموعه ای نمی تواند این
حق را از فرد سلب کند و یا به صورت فیزیکی و غیرفیزیکی به جسم و روح انسان
سیب پرساند.
(ولاتقتلوا النفس التى حرّم الله إلآ بالحق) اسراء | ۳۲
و کسی را که خداوند خونش را حرام شمرده نکشید جز به حق. |
(ولاتقتلوا أولادكم خشية إملاق نحن نرزقهم و إيّاكم إن تلهم کان خطاً کبیرا ) اسراء/
۳
و فرزندان تان را از ترس فقر نکشید! ما آنها و شما را روزی می دهیم؛بی تردید کشتن
آنها گناه بزرگی است.
(ولاتقتلوا أنفسكم إِنَّ الله كان بكم رحيما) نساء! 179
خودذکشی انکنیذ» خداوند نسبت به شما مهربان اسخه.
صفحه 39:
39
.۳۳۲۳۲۳۲۳۲۲۲۲۲
حقوق فردی انسان در قرآن
حق مالکیت
حق مالکیت یکی از حقوق طبیعی خوانده شده است؛ این حق
ee آید مورد توجه خداوندقرر گرفته است و در بسیاری ع وس اسان
ul oad
در آیات قرآن, مالک حقیقی همه موجودات. خداست و جهان و تمام 1
قدرت اوست. با خواست او ایجاد شده و با اراده او محو می گردد.
(و a ما فی السموات و ما فی الارض و کان الّه بکل شیی محیطا) نساء| ۱۲۶
خداوند به عنوان مالک همه هستی و مالک انسان, با توجه به نیازهایی که در انسان پدید آوردمه
حق مالکیت را به او بخشیده است.
(ولاتأكلوا أموالكم بينكم بالباطل إلآّ آن تکون تجارف عن تراض منکم) نساء | ۲۹
(إن ترك خيراً الوصية للوالدين و الأقربين بالمعروف) بقره | ۱۸۰
تعبیرهایی مانند (اموال شما) (تجارت از روى رضايت). (وصیت برای دیگران) همه نشان دهنده
حق مالکیتی هستند که خداوند برای افراد انسان در نظر گرفته و مورد امضا قرار داده است.
ریده ها در دست اراده و
صفحه 40:
40
۳۳۲۳۲۳۲۳۲۲۲۲۲.
حقوق فردی انسان در قرآن
حقوق طبیعی معنوی انسان
بر خلاف باور طرفداران اصالت اجتماعی و مخالفان حقوق فطری, ازنظر قرلن انسانها فطریاتی دارند. خداوند به
هنگام آفریتش انسانها چنان که به انسالها خواسته ها و آرزوهای مادی داده است. به آنها ویژگیها و خصوصیاتی
نیز که معنوی خوانده می شوند ارزلنی داشته است که ن ویژگیها وبه تعبیری ن گرایشها در تمام انسانهابه
صورت طبيعى و ذاتى وجود دارند. مانند حقیقت جویی, خیرخواهی . كرايش به زیبایی. عشق. خداپرستی,
عدالتخواهی, عزت جویی و
(قاقم وجهک للدین حتیفًفطرة الله التى فطر الناس عليه روم / 0
بس روى خود را متوجه أيين خالص بروردكار كن! اين فطرتى است كه خداوند انسانها را بر آن آفريد.
تأمل در آيه مى نمايد که:
١ انسانها بر خلاف باور ما و كروفى از اكزيستانسياليست ها داراى فطرتند.
۲ چنان که در تعریف حقوق طبیعی, تغيبرنابذيرى و بايدارى به عنوان يك شاخصه اصلى براى حقوق فطری
معرفی شد. در فطرتى كه خداوند به انسان داده آست اين ويذكى وجود دارد و فطرت انسان هيج دكركونى و
را بر نمى تابد (لاتبديل (Gil SL
۳ تشریع. تابع تکوین است. یعنی حقوق, ريشه در ساختار و طبیعت انسان دارد.
وقتى انسانها بر اساس نوع خلقت و ساختار وجود خود و بر اساس فطرت. جویای حقیشت باششد. در تشريع
قوانين و حقوق. مى بايست لن حقيقتها مورد توجه قرار كيرده يعنى قانون كذار نيز در مقام وضع و تدوين حفوق
موضوعه بايد به اين حق فطرى انسانها توجه كند و قانونهايى را وضع كند كه با اين حقوق مسلم ناسازكار نباشد.
صفحه 41:
۳۳۲۳۲۳۲۳۲۲۲۲۲.
حقوق اجتماعی انسان در قرآن
قرآن و حقوق اجتماعی انسان
8 در قزتن. میان فرد واجتماع. ارتباطی وجود دار از اين رو برای اجتماع و ملت. اجل, كتاب. شعور. فهم. عمل,
طأعت و معصيت بيآن مي كنده چنان که برای افراد انسان» مسوو! شده است
(ولكل أمَهْ أجل فإذا جاء أجلهم لايستأخرون ساعة و لايستقدمون) اعراف
براى هر قوم و جمعيتى زمان و سرآمد (معينى) است و هنكامى كه سرآمد آنها فرارسد. نه ساعتى از آن تأخير
مى كنند و نه بر آن بيشى مى كيرند.
dal Js) تدعی الی کنایها) جائیه| ۸
هر امتی به سوی کتابش خوانده می شود.
(زینا لکل أمَةٌ عملهم) انعام ۱ ۱۰۸
این چنین برای هر امتی عملشان را زینت دادیم.
(منهم أَمَدُ مقتصدة) مائده/ ع
امتی از آناق ممتدل واميائة و فتند
(و لكل أمَة رسول فإذا جاء رسولهم قضی بینهم بلقسط) یونس/ ۴۷
برای هر امتی رسولی است؛ هنگامی که رسولشان به سوی آنان بيايد به عدالت در ميان آنها داورى مى كند.
41
صفحه 42:
SS
حقوق اجتماعی انسان در قرآن
به همین جهت قرن, بر خلاف روش معمول تاریخ نگاران. که بیش تر به داستانهای
آشخاص و افراد می پر . داستان ملتها و گروههای اجتماعی را مطرح می کند. و
اساسی ترین و مهم ترین تکالیف و دستورات دینی را بر اساس اجتماع پایه ریزی می
کنند؛ مانند حج. جهاد. نماز وا
لین توجه خاص قرن به اجتماع و امت و بیان خواص و آثار امت. حکایت از نقش dag أى
دارد که قرآن برای جامعه علاوه بر افراد و حاد انسانها دارد.
اگر قرلن از کشتن دیگران و خودکشی منع شدید دارد و حق حیات انسان را از خدا می
دلند و به کسی اجازه نداده است بدون حق, لین حیات و زندگی را تهدید کند. همان گونه
از وحدت اجتماعی که به منزله حیات جامعه است پاس داشته است.
(واعتصموا بحبل اللّه جمیعا و لاتفرقوا) آل عمران | ۱۰۳
همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید.
* این ریسمان و رشته الهی اجتماعی (وحدت فکری و عملی و اعتقادی) به مثابه روح الهی
42
است که خداوند در هر انسان دمیده است.
صفحه 43:
43
۳۳۳۲۲۲۲۲۲۲۲۲۲
حقوق اجتماعی انسان در قرآن
(ولاتکونوا کالذین تفرقوا و اختلفوا من بعد ما جاء‌هم البینات و اولتک لهم عذاب عظیم) آل عمران| ۱۰۵
و مانند كسانى نباشيد كه براكنده شدند و اختلاف کردند آن هم پس از لن که نشانه های روشن یه
نان رسید و آنها عذاب عظیمی دارند.
چنان که می بینید. کسانی که ریح وحدت اجتماعی را از میان ببرند و جامعه را مانند مرده ای بی جان
سازند. سزاوار عذاب عظیم دانسته شدهاند.
(ولاتنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم) انفال| ۴۶
نزاع نکنید تا سست نشوید و قدرت شما از میان نرود.
علایه بر این. در قرن از حقوقی یاد شده که از حقوق جامعه اسلامی هستند و در برابر این حقوق, فرد
مكلف اسبت. وكاه اين حقوق به گونه ای هستند که حق قطری یا طبیعی فرد را تحت الشعاع قرار می
دهد. مثلاً یکی از حقوق طبیعی انسان حق حیات یا صیانت ذات است. از سوی دیگر قرلن برای جامعه
نیز مرگ و حیات و حق حيات و صيانت از ذات قلثل است. ولی ن گاه که حیات جامعه تهدید شود بر
حق خیات و صیالت از ذات افرادتقدم می یبد و بیش از حفط خود می بایست از کیان اجتمامی دام
کرد.
(آذن للذین یقاتلون بأئهم ظلمواً الذین آخرجوا من دیارهم) حج| ۳۹ ۴۰
صفحه 44:
SS ete
۱ مظاهر فرد گرابی و جمع گرابی در آبات قران - وضع
قوانین فردی و اجتماعی
"" در انديشه دینداران و آنان که قرآن را کتاب آسمانی می‌دانند» احکام
قوانين» حقوق و ضوابط ارتباط افراد با یکدیگر و افراد با اجتماع و
دولت. همگی دارای حکمت و فلسفه خاصی است. چرا که در انديشه
این افراد خداوند عالم و حکیم است و لازمه علم و حکمت. رعایت
مصالح برتر است. چه در اصل خلقت و آفرینش و چه در تعیین
حقوق و قوانین.
* (و ما خلقنا السماء و الأرض و ما بينهما باطلاً) ص/۲۷.
"" (الذى أحسن كل شىء خلقه) سجده/ 7.
44
صفحه 45:
SS
مظاهر فرد گرایی و جمع گرایی در آبات قران- وضع
قوانین فردی و اجتماعی
۱- بسیاری از قوانین قرلن بر اساس مصالح مربوط به شخصیت انسان. مانند ۱
متى بدن» أزادئ امنيدت معتوى :ود :شکل گرفته استه يراى نمونه بنه آيات زيرٌ
توجه کنید:
* (و ما کان لمومن آن یقتل مؤماً الا خطا) نساء/ ٩۲
هيج فرد با ایملنی مجاز نیست که مومنی را به قتل برساند. مگر آن که اين کار از روی
خطا و اشتباه از آو سرزند.
"" (و من یقتل مومناً متعّدا فجزاقه جهنُم خالدا فیها).
* و هر کس فردیا ایملنی را از روی عمد به قتل برساند. مجازات او دوزخ است در حللی
در آن می‌ماند.
* (يا أيها النبى اذا جاعک الموّمنات يبايعنك على أن لايشركن الم شنم لایسرقن و
لايزنين و لايقتلن أولادهن و لايأتين ببهتان يفترينه بين أيديهن و أرجلهنا).
"" ممتحنه/ 17
45
صفحه 46:
SS
مظاهر فرد گرایی و جمع گرایی در آبات قران - وضع
46
قوانین فردی و اجتماعی
ای پیامبر هنگامی که زنان مومنه نزد تو آیند و با تو بیعت کنند که چیزی را
یرک را ندهند. دزدی و زنا نکنند. فرزندان خود را نکشند و تهمت و
(والذين يرمون آزواجهم و لم یکن لهم شهداء الا نفسهما) نورا ۶
و کسانی که همسران خود را (به عملی منافی عفت) متهم میکنند و گواهانی
جز خودشان ندارند.
(یا آیها الذین آمنوا لاتدخلوا بیوتاً غیر بیوتکم حثی تستأنسوا) نور| ۲۷.
ای کسانی که ایمان أوردهايد ٠ در خانههایی غیر از خانه خود وارد نشوید تا
آشنایی دهید و | ۲
(فان لم تجدوا فيها أحداً فلاندخلوها حتی یوذن لکم) نور | ۲۸
و اگر کسی در خانه نيافتید وارد نشوید تا به شما اجازه داده شود.
صفحه 47:
2217ل '
مظاهر فرد گرایی و جمع گرایی در آبات قران- وضع
قوانین فردی و اجتماعی
۲ مصالح فرد در کانون خانواده. ماننشد تأمیسن نیازمندیهای اعضای خانواده از سوی سرپرست خانواده و
حفظ اموال و دارایی‌های اعضای خانواده و جلوگیری از فروپاشی خانواده.
(وعلی المولود له رزقهن و کسوتهن بالمعروف) بقره| ۲۳۲.
وبر آن کسی که فرزند برای او متولد شده لازم است خوراک و پوشاک مادر ay Ly طور شایسته بپردازد.
(لاتضار والدة بولدها و لامولود له بولده) بقره| YY
نه مادر حق ضرر زدن به کودک را دارد ونه يدر. .
(قان کان الذی علیه لح سفیها او ضعیفاً آو لایستطیع أن یمل هو فلیملل ولیّه بالعدل) بقره| ۲۸۲
و اگر کسی که حق بر ذمه اوست سفیه یا از نظر عقل) ضعیف (و مجنون) است یا (بخاطر لال بودن)
توانایی املا کردن ندارده بايد ولي او با رعایت عدالت اما کند.
(و قضی ریک ألاً تعبدو الا یاه و بالوالدين إحسانا إِمَا يبلغنَ عندك الكبر أحدهما أو كلاهما فلاتقل لهما
أَفَ و لاتنهرهما و قل لهما قولا کریما) اسراء| NY
پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید. هر گاه یکی از آن دو یا هر دوی
نها نزد تو یه سن پیری برسند. کمترین اهانتی به آنها روا مدار و بر آنها فریاد مزن و گفتار طیف و
ه و يزركوارانه به أنها بكو
47
صفحه 48:
مظاهر فرد گرایی و جمع گرایی در آبات قران-
وضع قوانین فردی و اجتماعی
۳ مصالح مالی فرد: برخی از قوانینی که در قرن آمده برای حفظ مصالح مالی و در عین
حال فردی است. مانند:
ولا تأکلوا آموالکم بینکم بالباطل) بقره/ ۰۱۸۸
و اموال یکدیگر را به باطل و ناحق در میان خود نخورید.
(ولاتقربوا مال الیتیم الا بالتى هى أحسن حتى يبلغ أشتم. انعام| ۰۱۵۲
و به مال يتيم جز به بهترين صورت نزديك نشويد تأ به حد رشد خود برسد.
(ان الذين يأكلون اموال اليتامى ظلماً انما يأكلون فى بطونهم ناراً و سيصلون سعيرا)
تسافار ۱۰
كسانى كه اموال يتيمان رابه ظلم و ستم مىخورند (در حقيقت) تنها آتش مىخورند و
بزودی در شعلههای آتش می‌سوزند.
* دولاتوتوا السفهاء اموالکم التی جعل الله لکم قیام) نساء/ ۵.
* اموال خود را که خداوند وسیله قوام زندگی شما قرارداده به دست سفیهان نسپارید.
48
صفحه 49:
مظاهر فرد گرایی و جمع گرایی در ایات قران - وضع
قوانین فردی و اجتماعی
= بخشی از قوانین حقوقی قرآن. ناظر به حفظ مصالح کلی جامعه انسانی و اسلامی اس تا
آنجا که گاه ضرورت می‌يابد. مصالح فردی فدای آن مصالح همگانی شود. آیاتی که
مبارزه با اهل بغی را لازم می‌دانند از آين دستهاند.
"ا بخشی از آیات قرآنن برای حفظ اخلاق عمومی که یکی از مصالح اجتماعی است
محدوديتهايى برای افراد بیان میکند؛ مانند قوانینی که در مورد قماره فحشا ... وجود
دارد
(یستلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما (ثم کبیر) بقره| ۲۱۹.
از.تو درباره شراب و قمار می‌پرسند. بگو در آن دو گناه بزرگی است.
(انما يريد الشیطان أن يوقع بينكم العداوة و البغضاء فى الخمر و الميسر) مائده/ AY
همانا شیطان می خواهد از راه شراب و قمار در میان شما دشمنی و کینه بیفکند.
(والذین یرمون المحصنات ثم لم یأتوا بأربعة شهداء فاجلدوهم ثمانین جلدة).
تور ۴
صفحه 50:
۳۳۳۲۲۲۲۲۲۲۲
مظاهر فرد گرایی و جمع گرایی در آبات قران- وضع
50
قوانین فردی و اجتماعی
و کسانی که زنان پاکدامن را متهم میکنند. سپس چهار شاهد (بر مدعای خود) نمی‌آورند آنها
را هشتاد تازیانه بزنید.
(الزانية و الزانی فاجلدوا کل واحد منهما مأة جلدة) (نور/ ۲
هر یک از مرد و زن زناکار را صد تازیانه بزنید.
(ولاتقربواالزنی له کان فاحشة و ساء سبیلا) اسراء | ۳۲
و نزدیک زنا نشوید که کاری بسیار زشت و بد راهی است.
یکی دیگر از مصالح اجتماعی, حفظ متابع عمومی لست که می‌توان از آن به مصلحت حفظ
منابع طبیعی مانند جنگلهاء تفت» گازن لب و... و منلبع انسانی مانند حملیت خویشاوندان و تربیت
كودكان و يرستارى معلولان ياد كرد | | .
(فان كان الذى عليه الحق سفیها لو ضعیفا لو لایستطیع لُن یمل هو فلیملل ولیّه بالعدل) بقره!
و اگر کسی که حق بر ذمه اوست سفیه؛ یا ضعیف باشد؛ یا توانلیی بر املا کردن ندارد. باید ولی
أو با رعايت عدالت املا کند.
صفحه 51:
SS
مظاهر فرد گرایی و جمع گرایی در احکام اسلامی
* اسلام به جامعه برین با دید تکریم مینگرد و در ساختار آن سعی بلیغ دارد اهتمام اسلام
به جامعه در حذى است كه نوع احكامش را به روال جمعى تنظيم كرده است ودر
نكام تزاحم مصلحت فرد و جامعه. صلاح جامعه را بر صلاح و سود فرد مقدم داث
است. علاوه بر این, آیاتی که در گذشته در رابطه با جامعه و لزوم وحدت و پرهیز 7
تفرقه و لزوم نظارت عمومی مورد بررسی قرار گرفت نیز نشانه اهتمام اسلام به جامعه
* پا یک نگاه اجمللی به مجموعه احکام اسلام معلوم میشود که روح جمعی در همه احکام
و حکم اسلامي پخش است در مورد نماز که کار روزلنه مسلمانان است از طرفی دستور
ald ات فقن راجا جماعت أقامه كنند و اقل جماعت هم دو نفر است. كرجه أز برخي
روایات استفاده میشود که اگر کسی نباشد که موّمن با او نماز جماعت برگزار کند. نماز
فراداى او نيز جماعت است «المؤمن وحده جماعة»(۲۹) سر جماعت بودن لن است كه
فرشتگان با او هستند. و از طرفى دستور ميدهد كهاين فريضه را در مسجد بركزار كند
«لاصلوة لجارالمسجد الا فى المسجد» همسايه مسجد بايد نماز را در مسجد اقامه كند.
51
صفحه 52:
2217ل '
مظاهر فرد كرايى و جمع كرايى در احكام اسلامى
بر اساس لين كه اجتماعهاى كوجك در طول هفته به صورت يك اجتماع عمومی در شهر ظهور
كند دستور بركزلرى نماز جمعه را صادر كرده است و براى عظمت و اهميت نماز جمعه دو حكم
فقهى بيان كرد كه ولا تا شعاع یک فرسخ بليد نماز جمعه ديكرى بركزار شود و ثانيا قا شعاع دو
فرسخی همه کسانی که عذری ندارند موظفاند در نماز جمعه شرکت نمایند.
۴ علاوه در محدوده شهر در سال اجتماع بزرگتری شکل میگیرد نا نماز عيد قربان و عيد فطر در
ن برگزار گردد و برای تأمین چنین هدفی دستور داد که به صحرا بروند تا در فضای وسیع زیر
آسمان گرد آمده و ینک معبود را با یک نوا و ندا پرستش نمایند و برای ظهور و حضور روح
جمعی مسلمانان در سطح جهان دستور داد تا همه مردم از شهر و روستا از کشورهای
سالی یک بار در کنگره عظیم و بین المللی حج شرکت کنند. مردمی که از حضیض هر دره و فچ
عمیق سر برآورده و از اوج قله هر کوهی سر فرود آورند و همگان در کنار کعبه؛ خدای یگانه و
ES را با یک صدا و تجوا بخوانید وابخواهتت
بتابراین احکام اسلامی نظیر نمازهای جماعت. جمعه. عید. کنگره عظیم حج. جهاد. انفاق و
زکات با توجه به مصارف هشتگانه آمن از احکام اجتماعی اسلام است و این احکام و احکام
اجتماعی دیگر به گونهای تنظیم شده است که جنبه زیست آجتماعی بشر تقویت شود.
52
صفحه 53:
SS
"ا بنابر این اسلام از میان تمام مذاهب تاریخ. این ویژگی را
دارد كه تنها به ترتيب رابطه انسان با خدا يا تزكيه نفس
(جون مسيحيت) بسنده نمى كند واز جهان بينى فلسفى
گرفته انا شيومب زد فى ,قردئ: توق راية صورت بنك مكك
جامع داراى ابعاد كوناكون انسانى اعلام مى كند.
صفحه 54:
54
2217ل '
تاثير بر مديريت
انسان ها موجوداتى مدنى بالطبع هستند. يس برای ادامه و اداره زندگی اجتماعى خويش.
ناكزير به تشكيل حكومت مى از اين روء امورى بايد مورد توجه قرار گیرند:
.١ برای اداره بهتر جامعه باید تقسیم کار انجام پذیرد و افرادی برای تصدّى مسئوليت ها
تعیین گردند.
۲ همه کارگزاران در کنار هم» مجموعه ای را تشکیل می دهند که در جهت اداره بهتر
stash eae aul تشکیل حکومت. گام بر می دارند.
۳ هریک از اعضا و کارگزاران باید دارای صلاحیت لازم برای اداره جامعه باشد.
۴ اگر یکی از اعضا فاقد صلاحیت و ویژگی لازم باشد. چرخه اداره جامعه با مشکل مواچه
خواهد شد.
۵ این حاکمان و کارگزاران ذی صلاح باید تحت نظارت مستمر باشند تا همواره
صلاحیت آنان مورد بازبینی قرار گیرد و با آسیب شناسی رفتار آنان, با متخلفان برخورد
مناسب صورت پذیرد.
صفحه 55:
SS
تاثیر بر مدیربت
* زندگی انسان اجتماعی است یعنی ماهیت اجتماعی دارد: از طرفی نیازهاء بهرهها و
برخورداریها کرها و فعلیتها ماهیت اجتماعی دارد و جز با تقسیم کارها و تفسیم
بهرهها و تقسیم رفع نیازمندیها در داخل یک سلسله سنن و نظامات میسر نیست. از
طرف ديكر نوعى انديشههاء ايدههاء خلق و خويها بر عموم حکومت میکند که به آنها
وحدت و یگانگی میبخشد, وبه تعبير ذيكر جامعة عبارت است از مجموعهاى از انسانها
که در جبر یک سلسله نیازها و تحت نفوذ یک سلسله عقیدهها و ایدهها و آرمانها در
یکدیگر ادغام شده و در یک زندگی مشترک غوطهورند.
* نیازهای مشترک اجتماعی و روابط ویژه زندگی انسانی. انسانها را آنچنان به یکدیگر
يموده میزندو زندگی ,را آنجنان بوحدت میبخشها کلة افراد را در,حکم مسافرانی قزاز
یدهد که در یک اتومبیل و یا یک هواپیما یا یک کشتی سوارند وبه سوی مقصدی در
حرکتاند و همه با هم به منزل میرسند ويا همه يا هم از رفتن میمانند و همه با هم
دچار خطر میگردند و سرنوشت یگانهای پیدا میکنند.
صفحه 56:
56
ال
تاثیر بر مدیربت
چه زیبا مثلی آورد رسول اکرم ( ص ) آنجا که فلسفه امر به معروف و نهی از منکر را بیان
میکرد: گروهی از مردم در یک کشتی سوار شدند و کشتی سینه دریا را میشکافت و میرفت. هر
یک از مسافران در جایگاه مخصوص خود نشسته بود. یکی از مسافران به عذر اينکه اینجا که
نشستهام جایگاه خودم است و تنها به خودم تعلق دارد. با وسیلهای که در اختیار داشت به
سوراخ کردن همان نقطه پرداخت. اگر سایر مسافران همانجا دست او را گرفته و مائع ميشدند.
غرق نميشدند و مانع غرق شدن لن بیچاره نیز ميشدند. طبق این بیان گذشته از اينکه ما در
اجراء امربه معروف و نهی از منکر بلید عمل را دخللت دهیم. به لین نکته توجه داشته باشیم که
عمل هم اگر فردی باشد چندان مفید فایدهای نیست خصوصا در دنیای امروز. این هم خود یک
مشکلی لست در زندگی اجتماعی ما که آنهایی هم که اهل عمل میباشند توجهی به عمل
اجتماعی ندارند و به اصطلاح تکرو میباشند. آز عمل فردی کاری ساخته نیست. از فکر فرد کاری
ساخته نیست. از تصمیم فرد کاری ساخته نیست. همکاری و همفکری و مشارکت لازم است. در
تفسیر المیزان در ذیل آیه کریمه قرلن: هیا ایها النین آمنوا اصبروا و صابرو و رابطوا» ای کسانی
كه ايمان آورده ایدا صبورى كنيد و استقامت ورزيد و از مرزها مراقبت نمایید(سوره لل عمران؛
۰ بحثی دارد راجع به اينکه دستور لسلام اینست که تفکر, تفكر اجتماعى باشد.