صفحه 1:
انسان در اسادم
صفحه 2:
تصویر کتاب
wo
| 1
اناك وراسلاً)
صفحه 3:
منبع درسی
انسان در اسلام
غلامحسين گرامی
نشر معارف
0596©
صفحه 4:
مدرس
محمد سرگلزائی
دکترای الهیات ادیان و عرفان
:تدریس در
دانشگام های‌میک اربردیو آزاد لسامی-)
مرلکز آموزش‌عقیدتیوزارتدفاع-6
از سال 900 تا کنون
O- pl ALaLULs
@weur_warePut
صفحه 5:
کلیات
اهمیت انسان شناسی : اهمیت
انسان شناسی از این جهت است
که به ماهیت و حقیقت خود
خویشتن تا آنجا مهم است که یکی
از اهداف انبیاء محسوب می
»
شود
صفحه 6:
به همين جهت امام على ( ع ) »
انسان شناسی را افضل المعرفه »
افضل الحکمه » انفع المعارف و
فوز اکبر دانسته است. دغدغه
انسان زمانى يايان مى بذيرد كه
بداند برای چه و از کجا آمده و به
کجا خواهد رفت.؟
صفحه 7:
رابطه انسان شناسی و جهان بینی
انسان شناسی هر فرد با جهان بینی او
ارتباط تنگاتنگی دارد. اگر انسان
دارای جهان بینی الهی باشد ۰ قطعاً به
معاد انسان و وجود زندگی اخروی
معنقد خواهد بود. در صورتی که
انسان را موجودی تک بعدی بدانیم »
قطعاً نمی تواند به عالم آخرت معتقد
.باشد
صفحه 8:
اگر انسان را موجودی دو بعدی بدانیم
که بعد مادی او مقدمه تکامل بعد
معنوی او باشد » قطعاً به وجود خالقی
حکیم اعتقاد خواهد داشت. یعنی انسان
شناسی مقدمه کمال انسان و مقدمه
اعتقاد به آموزه های دینی چون معاد و
صفحه 9:
حدیث« من عرف نفسه فقد
عرف ربه » از رابطه
انسان شناسی و خداشناسی
حکایت دار د. ر ابطه
,رابطه ای دو سویه است
صفحه 10:
یعنی شناخت هر یک به شناخت دیگربی
و غفلت ازیکی به غفلت از دیگری
خواهد انجامید. رابطه انسان شناسی با
فرجام شناسی ( معاد ) نیز رابطه ای
دو سویه است. اعتقاد به دو بعدی
بودن انسان ها را به اندیشه جاودانگی
.و زندگی پس از مرگ سوق می دهد
صفحه 11:
عکس این مسأله هم صادق است. رابطه انسان
شناسی با جهان بینی نیز رابطه ای دو سویه
است. اعتقاد به دوبعدی بودن انسان » اثبات
می کند که جهان علاوه بر آمور طبیعی »
امور ماوراء ماده و طبیعت نیز در آن وجود
دارد. خلاصه اگر کسی از طریق انسان
شناسی به جهان بینی صحیح برسد ۰ مطمئناً
.دارای یک زندگی با معنا خواهد بود
صفحه 12:
علت اصلی بی توجهی بشر
به حقیقت انسان و توجه
بیش از حد به بعد مادی
نادیده انگاشتن دین و
آموزه های وحیانی است
صفحه 13:
حداکثر بهره برداری از زندگی دنیوی
یکی دیگر از ابعاد انسان شناسی بهره
برداری از زندگی دنیوی است. بحث بر
سر اين است كه حالا که سرنوشت محتوم
او مرگ است و زندگیش محدود » چگونه
زندگی کند که از این فرصت محدود »
بیشترین بهره را برده باشد. ابتدا بايد
.معیار سود و زیان را انسان مشخص کند
صفحه 14:
وقتی انسان بتواند تفسیر صحیحی
از وجودش را به دست آورد »
آنوقت معیار سود و زیان را
قبولی در کنکور و داشتن شغل
مناسب ۰ بدست آوردن زندگی
,زر احت و مرفه نمی داند
صفحه 15:
انسانی که خود را مخلوق خدا و
آفرینش خود را امری هدفمند و
خود را از او به سوی او می
داند » مطمثناً خود را موجودی
جاودان دانسته و زندگی دنیا را
مقدمه رسیدن به سرای ابدی
.می داند
صفحه 16:
چنین انسانی معیار سود و
زیان را نزدیکی به خدا و
دوری از خدا می داند. تا
جایی که حاضر است جان
خود را برای رضایت خدا
.بدهد تا به او برسد
صفحه 17:
معیار سود و زیان در
زندگی دنیوی از نظر
انسان الهی نزدیکی به
خداوند و دوری از خداوند
.است
صفحه 18:
تعریفی که ما از انسان ارائه
می دهیم » هدف کلی ما را
در زندگی برنامه ها و
روش زندگی ما را
,.مشخص می کند
صفحه 19:
ما
۱ دیون به گوذ
مه گونه ای اذ
دس ونه ای انسان را
ee یگری, : تب
است i fas 2
1 اذ ۰ ۱ :
ود 5 اسان ارانه
می
صفحه 20:
یافتن‌هویتولقعی-9
یکی دیگر از ابعاد انسان شناسی
يافتن هويت واقعی خود است. یعنی
وقتی انسان به بررسی خود می
پردازد » هویت واقعی خود را می
یابد و پی می برد که دارای
سرشتی پاک بوده و انتخابگر شیوه
,زندگی خود است
صفحه 21:
اگر انسان اینگونه تعریف شود ‘
که حیوانی است تابع غرایز
درونی » بدون اراده و اختیارء
فاقد هر گونه مستولیت و
تکلیف»دیگر نمی توان هویت
دیگری جز آن برایش در نظر
,گرفت
صفحه 22:
اما اگر انسان را موجودی
متعالی دارای فطرت پاک و
انتخاب گر شیوه زندگی
تعریف کنیم » هویت
,دیگری خواهیم Cally
صفحه 23:
هویت افراد تابع
انسان از خود دارد
صفحه 24:
رویکردهای انسان شناسی
اگر ما علم را به حضوری و
حصولی و علم حصولی را به
حسی » عقلی » تجربی » دینی و
تاریخی تقسیم کنیم با پنج رویکرد
در انسان شناسی مواجه خواهیم
شد که هر کدام محتاج بحث
,جداگانه ای است
صفحه 25:
الف- رویکرد درون نگری و انسان شناسی عرفانی
از نظر عرفاه شناخت حقیقی
بواسطه کشف و شهود حاصل
می شود . انسان هم از همین
مقوله است و این شناخت تنها
زمانی میسر است که از
تعلقات ظاهری رها شده باشد
صفحه 26:
این شناخت بسادگی حاصل نمی شود و تنها
با ریاضت و تحمل سختی ها ممکن است.
البته مسئله درون بینی برای همه میسر
است » ولی دنیای شلوغ مدرن توجه
انسان را به خارج از خود معطوف کرده
است. گر چه انسان هرگز نمی تواند از
خود كاملاً غافل باشد » اما درون نگری
,توجه بیشتری می طلبد
صفحه 27:
ب ) روش عقلی و انسان شناسی فلسفی
دومین راه شناخت انسان »عقل و
فلسفه است كه در طول تاريخ
بحثهاى فلسفى فراوانى در باره
شناخت ابعاد و مراتب وجود
انسان صورت كرفته است. در
اين بحثها اغلب» انسان را
.حيوان ناطق ناميده اند
صفحه 28:
مراتب وجود از نظر ملا صدرا
یکی دیگر از مباحث گسترده
فلسفه اسلامی معرفه النفس
است كه هلاصيفراً سه مركية
.وجودى براى انسان قائل است
مرتباه حسىكه در معرض-1)
,فساد و فناو زوا لاست
صفحه 29:
مرتبه شبحوی رزخیکه -6
فاصله میان‌آن‌دو لستو آنرا انسان
مرتبه عتاشیکه هموارم ثابتده
بودم و حقیقت‌انسان,حسی لستٍ عرفا
و فاشفه هو دو گروم برلی
لنسانها» ظاهر عو باطنی‌ق انلند
صفحه 30:
:ملا صدرا در اين باره میگوید
انسان مانند قرآن استء او را
.باطنى است و ظاهرى
ظاهر آن در اين عالم است و
.باطن آن در آخرت
صفحه 31:
دربرخی روایات به مشابهت انسان و
عالم هستی و نیز مثلیت انسان و خداوند
.متعال اشاره شده است
وتحسب انك جرم صغير و فيك انطوى
العالم الاكبر (امام على ع)
عبدی اطعنی حتی اجعلک مثلی
.لا فرق بینک وبینهم الا انهم عبادک
حدیث قرب فرائض و نوافل
صفحه 32:
ج ) انسان شناسی تجربی و تاریخی
علوم تجربی روان شناسی »جامعه
شناسی »مردم شناسی» باستان شناسی »انسان
شناسی فرهنگی» زیست شناسی و پزشکی و
تاریخ... اطلاعات فراوانی در زمینه شناخت
تجربی و مادی انسان را در اختیار ما قرار
میدهد که برای شناخت انسان و عظمت خلقت
الهی در انسان بسیار سودمند است.هرچند
بدلیل روش تجربی و مشاهده ای نمیتوانند
,نظر جامعی در باره انسان به دست دهند
صفحه 33:
اینکه انسان شناسی تجربی و
تاریخی با هم مورد توجه قرار
گرفته » اینست که هر دو متکی بر
حس و تجربه هستند » اما در این
شیوه هرگز نمی توان در مسائل
جهان بینی ( خدا انسان و جهان )
. به نتيجه قطعى رسيد
صفحه 34:
زيرا موضوع علوم تجربى ماده و
ماديات و روش آن مشاهده و آزمون
و هدفشان به بند کشیدن طبیعت و
بهره برداری از آن است. در حالی که
مسائل جهان بینی قابل تجربه و
مشاهده و آزمون نیستند » بی توجهی
.میگردد
صفحه 35:
د)انسان شناسی دینی
این شیوه انسان شناسی
بخاطر خطا ناپذیر بودن
دارای وثاقت و اعتبار
است. می توان به آن
.اعتماد کرد
صفحه 36:
اين انسان شناسی به همه ابعاد
وجودی انسان و نیازهای او توجه
دارد. در حقیقت حقیقت نارسایی انسان
شناسى غير دينى بى توجهى به
جنين امرى است. البته يافته هاى
عقلى » علمى وعرفانى موجب درك
.بهتر معارف دينى است
صفحه 37:
تفاوت انسان شناسی و خود شناسی
انسان شناسی نوعی شناخت کلی و حصولی
نسبت به انسان است » اما خودشناسی»
جزئی» شخصی و حضوری است. رابطه
بین انسان شناسی و خودشناسی یک رابطه
ى دو سويه است. همانطور كه انسان
شناسى ما را به خداشناسى رهنمون مى
سازد » خودشناسى نيز ما را به او
.رهنمون مى سازد
صفحه 38:
آفرینش انسان
صفحه 39:
فرضیه تکامل زیستی
آنچه در مورد آفرینش انسان
مطرح است » همان اختلافی
است که بین اندیشمندان
طرفدار فرضیه تکامل زیستی
و مطالب موجود در کتب
صفحه 40:
آنچه مسلم است » تاریخچه اختلاف نظر
درباره چگونگی پیدایش انسان به
داروین برنمی گردد. داروین
در9*20) میلادی » نظریه خود را
ارائه داد » در صورتی که آناکسیمندر
در قرن ششم قبل از میلاد نظریه
پیدایش انسان از نوعی دیگر از
‘ حیوانات مطرح کرده
صفحه 41:
آنچه مهم است » اين است
که آیا نظریه تکامل
موجب تزلزل وثاقت
متون دینی و زیر سوال
.رفتن دين است
صفحه 42:
ثبات انواع یا تحول انواع
منظور از ثبات انواع یعنی
انواع جانوری و گیاهی ثابت
هستند. یعنی هیچ نوع حیوانی
به نوع دیگر قابل تبدیل نیست
,و هیچ رابطه ای با هم ندارند
صفحه 43:
اما نظر دیگر ( تحول انواع )
اینست که انواع گیاهان و
جانوران از ابتدا به این شکل
نبوده اند » بلکه از انواع ساده
تری بوجود آمده اند که به نظریه
تکامل یا تغییر تدریجی انواع
.معروف است
صفحه 44:
چارلز داروین حدود بیست و پنج
سال به جمع آوری مدارک و قرائن
علمی مربوط به تکامل انواع اقدام
کرد و سپس نظریه خود را در
کتاب « اصل انواع از طریق
گزینش طبیعی یا بقای نژادهای
شایسته در تلاش برای زندگی »
,مطرح کرد
صفحه 45:
داروین هرگز مطرح
نکرد که انسان از نسل
میمون است , بلکه به
او گفت انسان و میمون
.از تبار مشترکی هستند
صفحه 46:
ارکان نظریه تکامل
فرضیه تکامل داروین که
به نظريه انتخاب طبیعی
مشهور است » بر سه
: مفهوم استوار است
صفحه 47:
الف ) تغییرات تصادفی : که
در یک نوع روی داده و به
نسل های بعدی منثقل می
شود. منشاء این تغییرات
كاملاً حدسی و تصادفی
.است
صفحه 48:
ب ) تنازع بقاء : در
طبیعت هر جانداری برای
حفظ موجودیت خود در
ستیز است و برای اجتناب
از معدوم شدن نبرد می
.كند
صفحه 49:
ج ) انتخاب طبیعی یا بقای اصلح :
موجودی که بتواند خود را با
طبیعت سازگار کند » می ماند و بر
اساس قانون توارث آنچه از آنها
زاده می شوند » آنهایی که با
طبیعت سازگارتر باشند » شانس
,بیشتری برای بقاء خواهند داشت
صفحه 50:
نارساتی های فرضیه تکامل
الف ) تغییرات جزئی امکان پذیر
.است اما تغییرات کلی خیر
گویند » مطالعات آزمایشگاهی فقط
تغییرات درون نوع را ثابت می کند
. نه شکل گیری انواع جدید را
صفحه 51:
ب ) تحولات هميشه به سوی سازگاری با
محیط نیست. اگر زرافه برای بدست
آوردن غذا گردنش دراز می شود. در
عوض آهو یا گوزن ایرلندی شاخهایش
به اندازه ای رشد کرده که بی فایده است
یا رشد بی اندازه دندان نیش یوزپلنگ
شمشیر دندان یا تحلیل رفتن چشمهای
ماهیهای غارنشین که بودنش ضرری
,نداشت
صفحه 52:
ج ) فاصله انسان و حیوان بقدری زیاد
است که از طریق نظریه انتخاب طبیعی
داروینی قابل توجیه نیست. تا جایی که «
آلفرد راسل والاس » که همزمان داروین
بود بر اين باور بود كه فاصله بين عقل
لنسان و ميمون بيش از آن لست كه ,
داروين اذعان كرده يا تكلم انسان اصلاً
قابل مقايسه با مبادله علائم در حيوانات
93 ۰
7
صفحه 53:
به عقیده چارلزلایل ذهن بشر ویژگیهایی دارد
که نمی شود با تحول به انتخاب طبیعی آنها
را توضیح داد. نتیجه گرفته مى شود كه اين
فرضیه بجای اينکه قطعی و مستند به
مدارک علمی بشود. صرفاً آمیزه ای از
شواهد حسی و نظریه پردازی است »
بنابراین نمی توان بعنوان یک حقیقت علمی
در کتب درسی مطرح کرد » همانطور که
.ایالت های مختلف آمریکا آنرا حذف کردند
صفحه 54:
آثار و پیامدهای اعتقادی دار وینیسم
با اينکه خود داروین هرگز منکر
وجود خدا نبوده » حتی تا آخر عمر
تکالیف مذهبی خود را انجام مى
داده و می گفت اين نظريه صرفاً
مسئله ای علمی است و با غرض
ورزی بر ضد دین یا کلیسا همراه
نیست
3
صفحه 55:
اما مخالفان كليسا يا دين با
غرض ورزى از آب كل آلود
ماهى كرفتند. از آن بعنوان
کشفی علمی که با آموزه های
کتب مقدس و دین مخالف
.است » دفاع کردند
صفحه 56:
دیگر اینکه بر اساس آیات کتاب مقدس زمان
آفرینش حضرت آدم حدود 6006 سال
پیش از میلاد است در صورتی که بر
اساس نظریه تکامل پیدایش انسان اولیه به
پانصد هزار تا یکصد میلیون سال بيش بر
می گردد و انسان نثاندرتال بین سی تا صد
و پنجاه هزار سال پیش است و اين مطلب
,وثاقت کتاب مقدس را زیر سئوال می برد
صفحه 57:
سوم اينكه اين نظريه ارزش
هاى فطرى اخلاقى و
فضائل آنرا زير سئوال برده
و اينكونه امور را به تكامل
تدريجى اجتماعى انسان
,نسبت می دهد
صفحه 58:
اين نظريه بر تصوير نظم
غایی حاکم بر جهان تأثیر
می گذارد یعنی وجود ناظم
هستی وعلم و قدرت لایزال
.الهی را به چالش می کشد
صفحه 59:
اکنون بحث بر سر اين است كه آيا
واقعاً اين نظريه با خالقيت الهى و
اتقان صنع و هدفمندى عالم و
قدرت الهى و جايكاه والاى انسان
در نظام آفرينش كه در متون دينى
آمده » در تعارض است یا خیر؟
صفحه 60:
خود داروین که اين فرضیه را مطرح
کرد » نظرش این است که قوانین
تکامل حیات » آفریده خداوند و علت
العلل است. امروز. بسیاری از الهی
دانان غرب نظریه تکامل را نظری
صرفاً علمی می دانند. بر فرض تأیید
معتقدند هیچ خدشه ای به خداشناسی
وارد نمی کند
صفحه 61:
حتی آنها می گویند نه تنها با اعتقاد به
وجود خدا و خلقت الهی هیچ تعارضی
ندارد » بلکه می گویند جهت داری عالم و
اصل هدایت عمومی موجودات بصورت
مطلوب تر قابل تبیین است. تا جایی که
دانشمندان بزرگی چون هانری برگسون »
تیاردو شاردن و هانری بیچر از نظریه «
تکامل گرایی خدا باورانه » دفاع می
صفحه 62:
:هانری بیچر در اين باره میگوید
لگر کل‌نظریه تکامل‌چیزی»
نیستجز فرمان‌آسته خدا و لگر او
در وراء و باطن‌ن‌لست آنگاه
رلم حلنه تنها طبیعیو آسان‌می
شود بلکه حیرتآور نیز خولهد
بود
صفحه 63:
آفرینش انسان
در قرآن کریم
صفحه 64:
برای بررسی سازگاری یا
تعارض نظریه تکامل و
نظریه اندیشمندان اسلامی در
این باره ابتدا بايد آفرينش
,انسان در قرآن بررسی شود
صفحه 65:
خلقت آدم در قرآن
آیاتی که در قرآن خلقت حضرت آدم آمده
: چهار دسته است
آیاتی‌ک ه آفرینش‌انسان‌را از خاکو گ 6
معرفی‌میک ند که خود بر دو دستاه
لست دسته اولبه خلقتحضرتادم
لختصاصدارد و دسته دوم لياتىماست
كه به خلقتساير لنسانها مربوط لست
صفحه 66:
ising Te fy da $ 4
ارات تقو
ei 84 SA راب َم ال
داوج
بر خلقت آدم از خاک دلالت دارد
صفحه 67:
: وآیات
هو اذی‌خلقکمن‌طین» انعام 6 »
هو ادوخلقكم منت رلب. » غافر «OP
و لقد خلقنا ا-سان‌من‌صلصالمن»
حماء مسنون» حجر ©
.اشاره به آفرینش انسان از خاک دارد
صفحه 68:
دسته لیاز آیاتک 4 خلقتانسانر۱ .6
آب‌می‌داند
هو الدوخلقمنا ماء بشرا فجعله »
نسبا وصهرا » فرقان6©© كه در لين
a: سه لحتمالهی‌رود
اول اينكه طین از ترکیب آب و خاک
.است
صفحه 69:
دسته دوم آیه ای که اشاره دارد به اينکه
:هر موجود زنده ای را از آب آفریدیم
و جعلنا من‌الماء کلشیء حی» »
لنبياء SO
سوم اینکه مقصود از آفرینش انسان
همان نطفه باشد که اين احتمال به دو
: جهت صحیح تر است
صفحه 70:
الف)برخی oul واژه نطفه را از » ماء
مهین » طارق 0 « ماء دافق » نحل 6
.تعبیر کرده است
دست سوم آیاتی که پیش از نطفه پیدایش
خاک مطرح می کند. که مراحل شکل
گیری انسان را پس از خاک با نطفه و
علقه و مضغه طبق آنچه در آیه 6 حج
آمده « فانا خلقناکم من تراب ثم من نطفه ثم
.من علقه ثم من مضفه » oral است
صفحه 71:
دسته چهارم : آیاتی که انسانها را از نسل آدم
دانسته و آدم و حوا بعنوان پدر و مادر نوع
انسان باشد » « هو الذی خلقکم من نفس
واحده و جعل منها زوجها لیسکن الیها »
خلاصه هیچ تعارضی بین آیات نیست.
یعنی گروه اول به خلقت حضرت آدم دسته
دوم و سوم به آفرینش انسانها از طریق
تولید مثل و گروه چهارم به رابطه بین
.حضرت آدم و نوع انسانها اشاره دارد
صفحه 72:
قرآن و فرضیه تکامل
از چهار دسته آیاتی که گفته شد ‘
فقط گروه اول ممکن است با
فرضیه تکامل در تعارض باشند.
آنهم دو آیه ای که آفرینش انسان را
از پیدایش انسان های دیگر تفکیک
کرده « ان مثل عیسی عندا...آل
عمران SO
صفحه 73:
خلق الانسان من طین ثم جعل نسله
من سلاله من ماء مهین » ( و
9 سجده ) روی هم رفته برخی
دانشمندان اسلامی ضمن اینکه این
فرضیه را از نظر علمی کاملا
مخدوش می دانند » آن را کاملاً با
آیات قرآن معارض می دانند
صفحه 74:
علامه طباطبایی ضمن
اينکه دلایل فرضیه تکامل
را ناکافی می داند » می
گوید بر فرض اثبات قطعی
اين فرضيه ءآیات قرآن بر
,طبق آن تاویل پذیر است
صفحه 75:
دسته ای دیگر می گویند آفرینش
حضرت آدم مستقل از دیگر
انسان ها بوده است. بر فرض
به قطعيت رسيدن اين فرضيه»
خلقت آدم یک معجزه و استثناء
,محسوب می شود
صفحه 76:
گروهی فرضیه تکامل را کاملاً مورد
تأیید قرآن دانسته اند و تمام آیات را
بر اساس آن تفسیر می کنند اما
بیشتر مفسران چنین نظری را قبول
ندارند. برخی با قائل شدن رابطه
تمايز و تفكيك بين علم و دين گفته
اند كه زبان علم و دين ازهم
,جداست» تعارض را حل كرده اند
صفحه 77:
:قرآن کریم در آیات
مومنون46-6
Se
O° ile
قیامت6۵ه
سجده » دم مرحله تکاملودر هه
درون‌رحم تا زمان‌تولد
: برشمرده لستکه عبارتند از
صفحه 78:
صفحه 79:
شکل‌گیر _ لن-٩
رویش‌گوشتبر
استخو لنها
تعیین‌جنسیث‌جنین- 6
دمیدن‌روح -6
تولد -0)
صفحه 80:
تا بيش از اختراع میکروسکوپ مراحل
تکامل انسان روشن نبود در حالی که
همچنین تا چندی پیش اندیشمندان معتقد
بودند مرد در انعقاد نطفه نقش اصلی را
دارد و رحم زن صرفاً محل پرورش آن
است. در حالیکه قرآن بیدایش انسان را
از هر دو می داند
صفحه 81:
آفرینش مستمر و فیض نامحدود
بحث بر سر این است که موجودات این
عالم فقط برای ایجاد اولیه به خدا
نیازمندند یا برای بقاء و ادامه زندگی
نیز به خدا نیاز دارند. اگر برخی چنین
تصور می کنند که نیاز وجودی آنها به
خدا منحصر به زمان آفرینش است »
علت این است که خود و عالم هستی را
صفحه 82:
مثل اتومبیل وکارخانه سازنده یا بنا و
ساختمان. در صورتی که چنین
نیست » لحظه ای نمی وان تصور
کرد که عالم هستی موجود باشد »
بدون فیض خدا اگر لحظه ای اين
فيض قطع شود » در عالم هيج
.جيزى وجود نخواهد داشت
صفحه 83:
این دیدگاه را علاوه بر
عرفا و فیلسوفان
مسلمانان» بسیاری از
متکلمان و فلاسفه مسیحی
.دار ند
صفحه 84:
تا جایی که پل تیلیش از طراحان الهیات
: سیستماتیک دوران معاصر می گوید
ما دئیسم دینی و دينى داریم که خدا را
علت موجده می داند نه علت مبقیه در حالی
که تفکر دینی باید خدا را علت مبیقه عالم
بداند » یعنی خداوند در استمرار و وجود و
بقای لحظه به لحظه عالم علت مبقیه آن است
و عالم به او نیاز دم به دم دارد
صفحه 85:
رابطه بين انسان و خدا و جهان عمیق
تر می شود. کوچکترین فاصله ای
بين خالق و مخلوق, تصور نمی شود.
در اين دیدگاه مفاهیم تکلیف » شکر »
پرستش » نیکی به دیگران » مرگ و
دیگر مفاهیم دینداری تحول پیدا می
,کنند و توحید به اوج خود می رسد
صفحه 86:
فصل سوم
روح ملکوتی
صفحه 87:
مرخ باخ ملکوتم » نیم از عالم خاک
چند روزی قفسی ساخته اند از بدنم
صفحه 88:
از نظر ابن سینا انسان موجودی دو بعدی
است. او از طریق « برهان هوای طلق »
بعد روحانی را اثبات می کند. او می گوید
انسان در هیچ حالتی حتی اگر در فضا
بصورت معلق بدون هیچگونه احساس قرار
كيرد » حتى در آن حال نسبت به خود علم
حضورى دارد » علم انسان نسبت به
.روح نفس و خويشتن سازى حضورى است
صفحه 89:
انسان را در دارای دو بعد
مادی و غير مادی می داند که
بعد غير مادی قابل تقسیم و
دارای اوصاف مادی رنگ و
بعد وزن نمی باشد که از آن
به نفس و روح تعبير مى
.شود
صفحه 90:
الف ) دیدگاه قرآن در آفرینش انسان ( دلایل قرآنی بر وجود
روح
در بسیاری از آیات دو بعدی
بودن انسان بیان شده كه سه
: دسته آن عبارتند از
آیاتی که به مراحل آفرینش
.انسان اشار ۵ دار 4
صفحه 91:
يس از طی مراحلی برای آفرینش
انسان خداوند به مرحله جدیدی
اشاره می کند که با مراحل قبل
,تفاوت دارد
ثم انشاناه خلقا آخر مومنون 46
نفخ فیه من روحه سجده 6
نفخت فیه من روحی حجر ©©
صفحه 92:
آیاتی که درباره مرگ و گرفتن جان انسانها
آمده مانند
الله يتوفى الانفس حين موتها زمر 60
كه منظور از نفس همان روح است كه
ضمن اينكه موجود است » مستقل از بدن
بوده و نمى تواند به حيات خود ادامه دهد
اخرجوا انفسكم انعام 06
فرشته مرك خطاب به ظالمان هنكام مرك
.مى گوید جانهایتان را بيرون دهيد
صفحه 93:
آیات مربوط به وجود عالم برزخ
و عذاب یا پاداش در این عالم
مومنون 100-0 بقره
و آل عمران 99 که
به برخورداری انسان از نعمت
های خداوند پا گرفتاری در
عذاب در بین دنیا در آخرت
دلالت دا د
صفحه 94:
وَمَنْ أظْلمُ ote افترّی علی اه گذباآز
ال آوجي ال ولم ُوح اه شيء وَمَن
قال ال مثل ما آنژل ولو ترَىئ
ِذِ الظَالِمّونَ فِي عَمَرَاتِ الْمَْتِ
cd AI yeh Bats dei,
"الیرم رن عذاب هون بما کم
َقُولُون عَلَى اللَّهِ غَيْرَ الْحَق وَكُنْتُمْ عن
aa) 6555505 انعام 60
صفحه 95:
و کیست ستمکارتر از آن که بر خدا دروغی بندد
و یا وحی به او نرسیده گوید: به من وحی
می‌رسد» و نیز گوید: من هم محققا مانند آن
(کتاب) که خدا فرستاده خواهم آورد. و اگر
(فضاحت و سختی حال) ستمکاران را ببینی آن
گاه که در سکرات موت گرفتار میشوند! و
فرشتگان (برای قبض روح آنها) دست (قهر و
قدرت) بر آورند و گویند: جان از تن به در کنید»
امروز کیفر عذاب و خواری می‌کشید چون بر
خدا سخن به ناحق می‌گفتید و از (حکم) آیات او
كردنكشى و تكبّر مىنموديد
صفحه 96:
ب ) دلایل عقلی بر وجود روح
دلیل اول
اينكه ابن سينا از طريق برهان هوای طلق»
.وجود روح يا نفس را اثبات مى كند
دليل دوم
كه از آن به ثبات شخصيت تعبير مى شود. با
توجه به اينكه سلولهاى بدن انسان دائما نو به
نو مى شوند » اما شخصيت انسان تا آخر
. عمر ثابت است
صفحه 97:
اگر انسان تنها بدن مادی باشد »
سلولهای بدن که عوض می
شود بايد شخصیت آن تغییر
کند. بعنی منیت و شخصیت که
همان بعد روحانی و نفسانی
انسان است » اصل انسان بوده
صفحه 98:
: توماس رید در اين باره می كويد
تقسیم ناپذیری است که من آن را »
خود » می نامم اين خود هر چه
باشد » چیزی است که می اندیشد »
.عمل مى کند » رنج می برد
صفحه 99:
انديشه ها » اعمال »
احساسات هر لحظه در
تغييرند. اما خود يا من
كه آنها به او وابسته
اند » ثابت و بايدار است
صفحه 100:
دلیل سوم
نسبت دادن اعضاء بدن و
سلسله اعصاب به خود است
در صورتی که اگر من با
بدن خود مساوی بودم نسبت
دادن اجزاء یا همه بدن به
خه دم معنا نداشت
صفحه 101:
دلیل چهارم
اینست که وقتی عضوی از بدن
انسان آسیب می بیند » اگر
دست مرده ای قطع شود »
چون روح در آن نیست » هیچ
,احساسی ندارد
صفحه 102:
شادی » غم » یاس » افسردگی ©
ترس » دلهره همه توسط نفس و
روح درک می شود. تمام اين
دلایل بیانگر این هستند که انسان
دارای حالاتی است که بدون
نفس و روح غير مادى عقلة
صفحه 103:
ج ) دلایل تجربی
تله پاتی)
تجربه هاومرگموقتیا قرار-ه
گرفتن‌در آستانه مرگ
ارتباط ارولح -9
dle jad pai طبیعتکه از آن-6)
به دور جنبانیتعبیر می‌شود
صفحه 104:
رویاهایصادق-6
پیشگوییو روشن‌بینی-6
دلایل تجربی هستند که دو بعدی
بودن انسان و وجود بعد غير
مادى را در انسان ثابت مى
صفحه 105:
قرار گرفتن در آستانه مرگ
تجربه های مرگ خلع روح از بدن
كه براى عارفان يا سالكان كارى
معمولى به نظر مى رسد تا جايى
كه شيخ اشراق مى كويد ما حكيم را
حكيم نميدانيم » مكر قدرت خلع
.روح از بدن را داشته باشد
صفحه 106:
آنان به روایت موتوا قبل آن تموتوا
.استناد کرده اند
آیت 1... سبحانی از میرزا جواد آقا
تهرانی سرگذشت خلع روح از
بدنش را شنیده » سید علی قاضی
طباطبایی هم خلع روح از بدن
.برايش Suts طبیعی 93 04 است
صفحه 107:
ارتباط با روح
روح شخص مرده اطلاعاتی دقیق
,به انسان می رسد
احضار ارواح توسط برخی اشخاص
.نمی تواند قابل انکار باشد
صفحه 108:
طبيعت که
یرم شود ۶
8 مى سوا يدون
۱ ستلهای ene 5
هيجكو نه تماس يز Case
ge
.دار ند
صفحه 109:
:دکتر واتسن می گوید
خودم از نزدیک شاهد چنین وقایعی
بوده ام. حتی خود او جراحی های
بدون ابزار از طریق بردن انگشت
در بدن بیمار و در آوردن غده انجام
داده است. در جزیره لوزول فیلیپین
.اینگونه روش کاملاً رایج است
صفحه 110:
: ابن سينا مى كويد
اگر شنیدی شخص عارف میتواند چیزی را
حرکت دهد » انکار مکن
: شهید مطهری هم می گوید
انسان از طریق عبادت می تواند به مرحله
ای برسد که هر تصرفی که بخواهد در بدن
خود بکند » حتی می تواند جلو حرکت قلب
,خود را تا یکساعت بگیرد و نمیرد
صفحه 111:
یکی از تبیین هایی که برای
معجزات انبیاء مثل آژدها
كردن جوب » مرده را زنده
كردن » در آوردن شتر از
دل كوه مى تواند از اين
.مقوله باشد
صفحه 112:
خلاصه باستناد دلایل
دینی » عقلی و شواهد
تجربی انسان علاوه بر
بدن مادی خود » دارای
.روح يا نفس نیز هست
صفحه 113:
از « حقیقت روح » آنچه مسلم
است اطلاع دقیقی در دسترس
نیست. از مهمترین دلایل آن
این است که انسان با عالم مادی
و محسوسات مألوس است و
توجه بیشتر را به بیرون خود
ala,
صفحه 114:
روح و نفس دو واژه به یک معنا هستند و
آن موجود مجردی است که مبدا و منشاء
حیات است. تنها روح را از طریق آثار و
افعال او می توان شناخت
.روح مجرد است و خالی از صفات ماده
روح» بسیط است و اجزایی ندارد که تقسیم
پذیر باشد. بهمین دلیل شخص با از دست
دادن عضوی از بدنش وحدت شخصی اش
,باقی می ماند
صفحه 115:
چون روح موجود مادی نیست » نمی
توان با ابزار مادی نسبت به آن
شناخت بيدا كرد. به همین جهت
است که خداوند می فرماید :
یسئلونک عن الروح قل الروح من
قلیلا اسراء OS
صفحه 116:
اينکه بهره اندکی از علم به ما داده
شده به این معناست که ظرفیت
یادگیری انسان مانند سایر
تواناییهایش محدود است. در دیدگاه
دینی همینقدر می دانیم که روح
گوهری گرانبهاست که اتحاد آن با
,جسم بستر مناسبی فراهم می سازد
صفحه 117:
:امام على ع ميفرمايند
ان النفس لجوهره ثمينه
براستی که نفس گوهری
,گرانبهاست
به همين جهت بايد از او كاملاً
مراقبت كرد و بحال خود
. وانكذاشت
صفحه 118:
روح در قرآن
اين واژه 06۴ مرتبه به معانی
فرشته ( مریم 0 )-4)
فرشتا وحییا جبرئیل( شعراء 000( 0۰
وحی( شوری98 ) -9
شریعتو دین( شوری9 ) -6
فرشته مخصوص( معارج ۲20 » قدر -90
©
روح القس( بترم 9 و 699 ) -6
. لمدم لست
صفحه 119:
خداوند در سه مورد روح انسانی را
به خود نسبت داده » که یک اضافه
تشریفی است
مثل بيت ال ثار الله» که جایگاه
والاى آنرا بيان مى كند و همين
مسئوليت انسان را سنكين تر مى
كند
صفحه 120:
هویت انسان
برخی معتقدند آنسان حقيقى مركب و
موجودی دو ساحتی است که آمیزه
ای از جسم و روح است. عده ای
برآنند که انسان حقیقت واحدی است
كه داراى دو بعد مادقو غير مادى
است ( مثل اسبينوزا )
صفحه 121:
برخی معتقدند انسان
منحصر به جسم است و
پدیده های روحی را
تحولات فیزیکی و
شیمیایی مغز می دانند که
,نظریه مردودی است
صفحه 122:
نظریه چهارم هویت واقعی
انسان را همان روح می
دانند و بدن صرفاً وسیله ای
است که روح را کنترل می
کند. ملاصدرا و افلاطون
,چنین نظری دارند
صفحه 123:
: افلاطون می گوید
ما روح هستیم یعنی واقعیت انسان همان
روح اوست
قرآن کریم نیز در برخی آیات مرگ به
:اين مهم اشاره دارد
قل یتوفاکم ملک الموت الذى و كل بكم
سجده 00
. والله خلقكم ثم يتوفكم نحل (750
صفحه 124:
وقتی به این حقیقت پی بردیم »
قطعاً به نیازهای روح که
نیازهای واقعی انسان است »
توجه بیشتری کرده و صرفاً به
نیازهای جسمی به همان میزان
توجه می کنیم که بتواند روح را
.كمال برساند
صفحه 125:
:یعنی از
نگاه آلوده
گوش دادن به صداهای محرک
خواندن مطالب گمراه کننده
زخم زبان » دروغ » حسادت و ... چون همگی
غذاهای آلوده ای برای روح بشمار می
روده‌دوری نموده و تقوی که مهمترین سير در
.مقابل آلودگی است » را پیشه خود سازیم
. و لباس التقوی ذلک خیر اعراف 60
صفحه 126:
صفحه 127:
مسائل مهم اين فصل
در اين فصل مسائل مهمى
ا زقبیلت حلیل‌افعا زار ادی‌انسان)
معنای‌دفدم
هدف آفرینش-0
تحلیل عقلیف_لسفه. آفرینش-6
هدف آفرینش‌از نگام قرآنو روليات©
inal آفرینشو معنا‌زندگی9
.به بحث و بررسی گذاشته می شود
صفحه 128:
انسان مايل است بداند که
چرا آفریده شده است ؟
چرا باید در دنیا سختی ها
را تحمل كرده و در پایان
بميرد ؟
صفحه 129:
بد بينان و پوچ گرایان
عده ای چون بودا » مانی » ابوالعلا
معری » خیام و شوپنهاور» بدبینانه
به قضیه نگاه کرده اند و گروهی
چون سارتر » صادق هدایت »
حوا « gals که پشسخشارسته اي
نيافته اند » يه بويج كراهن رسيده
.اند
صفحه 130:
ديدكاه فلاسفه و عرفا
بيشتر عرفا و فلاسفه اسلامى در سايه
قرآن كريم و روايات به نتايج
. معقولى دست يافته اند
عدم لوكفته Jad ail در لفعلش-)
«فندارد,ءجوزنيازويه هف
,ندارد
صفحه 131:
عدم لیسود رساندن‌ب ۵-۵
مخلوقات عبادت آزمایش‌را هدف
.خدا شمردم لند
برای روشن شدن مطلب ابتدا
افعال ارادی انسان ها تحلیل می
*
,شود
صفحه 132:
افعال ارادی انسان
تحلیل افعال ارادی انسان
افعال انسان به دو دسته ارادی و
.غير ارادى تقسيم می شود
انسان در تمام افعال ارادى
خود پیش از انجام فعل ارادى »
مراحلی را پشت سر می گذارد
.وسپس اراده می کند
صفحه 133:
مر احل افعال ار ادى انسان
تصور فعلو esl Ansa
مقایسه نتیجه با هنمورد -80
نظر
حكم به مطلوبهودنفعل-©
و لينكه ليامارا به «هفمى
رسائد يا بهآننزديكمى
صفحه 134:
شوقيهفيدم فعل 6
شوژبه خود فعل-6
و در ياياناراده لنجام فعلو -©
,صدور آن‌از مروف
البته بشر طی که مانعی پیش نیاید.
بنابراین از ارکان اولیه افعال
.ارادی داشتن هدف است
صفحه 135:
ملاک اصلی هدفمندی افعال ارادی انسان
ملاک اصلی هدفمندی افعال ارادی
انسان »نیازمندی انسان است » زیرا ممکن
است از انجام یک فعل ارادی در انسان
اهداف مختلفی چون رسیدن به شغل » رفاه
وت رقع رست ifs
آرامش » سعادت ابدی و رضای الهی
باشد . اما در واقع تمام این اهداف به رفع
کاستی و بدست آوردن کمال مفقود می
dail
صفحه 136:
معنای هدف
در لغت این واژه به معانی
مقصود و غرض و غایت و
نشانه تیر( سیبل ) آمده » اما
در اصطلاح فلسنی از آن به
. علت غائی تعبیر می شود
صفحه 137:
آیا می توان گفت هدفمندی
همواره ملازم با نیاز است ؟
مسلماً خیر » زیرا افعال خداوند
ارادی و هدفمند است . اما
هرگز ملازم با نیازمندی نخواهد
,بوده‌چون خدا غنی مطلق است
صفحه 138:
هدفمندی و نیاز
اولاً خداوند نیازمند در نظر گرفته نمی
شود » در حالی که او کمال مطلق است .
هیچ نیازی به او راه ندارد . ثانیاً اگر
بگوییم هدف ندارد ۰ معنی آن اين است که
كارش لغو و بیهوده است » در صورتی که
افعال او منزه از هر گونه بیهودگی است .
اکنون هدفمندی افعال الهی را از نگاه عقل
: بررسی می کنیم
صفحه 139:
تحلیل عقلی فلسفه آفرینش
. سئوال از هدف آفرینش دو معنا دارد
یکی اينکه چرا آفریده شده است؟ یعنی به
چه کار می آید ۰ که در این صورت پاسخ
آن است که وجود نظم و هماهنگی هدف
خاصی را دنبال می کند و آن فراهم
ساختن بستری مناسب است برای اينکه هر
,موجودی را به کمال برساند
صفحه 140:
در اين مقصود» خداوند» هدف دارد و
اين هدف »هيجكونه ملازمتى با
.نيازمندى ندارد
اما اگر هدف از آفرینش »انگیژه
فاعل باشد» قطعاً نمی توان خدا را
.با انسان تشبیه کرد
صفحه 141:
انسان» انگیزه اش از فعل ارادی»
کسب مقام و شهرت و پول و ...
است که ملازم با نیازمندی او است
او نشأت مى كيرد و امر ذاتی نیاز
به دلیل ندارد » بلکه دلیل همان
. وجود ذات است
صفحه 142:
ما هنگامی دنبال دلیل و علت یک چیز می
گردیم که ذاتی نباشد » وقتى ميز كار شما
چرب شده » دنبال دلیل می گردید » ولی
هرگز دنبال علت چربی روغن نخواهید
بود چون ذاتی اوست . نمی توان گفت خدا
دارای جود و رحمت است ولی لطف از
او سر نمی زند همانطور که نمی توان
. گفت چرا نور پرتو افشانی می کند
صفحه 143:
هف آفرینش از دیدگاه قرآنو رولیاتء9
قرآن کریم و روایات هدف آفرینش را چه چیزی
معرفی کرده اند ؟
آیات و روایات مربوط به آفرینش به دو دسته اصلی
هدفمندی آفرینش و اهداف فلسفه آفرینش تقسیم می
: شود که
: دسته اول
... ربنا ما خلقت هذا باطلا سبحانک و قنا عذاب النار
امام (ع) می فرماید : « ای مردم از خدا بترسید » هیچ
. کس بیهوده آفریده نشده تا به بازی بپردازید
صفحه 144:
دسته دوم : انگیزه خدا از آفرینش را بیان می
ws:
ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون
فخلقت فخلقت الخلق لکی اعرف
ما خلق العباد الا لیعرفوه
لولاک ما خلقت الافلاک
اموری دیگری چون سعادت» كمال »تكليف
بهشت و محبت نیز به عنوان هدف آفرینش
. بیان شده است
صفحه 145:
دانستن هدف آفرينش به اين معنا كه اساساً
فايده اين جهان جيست جه تاثيرى در جهان
بينى انسان دارد ؟
موجب مى شود كه فهم بهترى از اين عالم
داشته باشیم و جایگاه خود را در نظام
هستی درک کرده و نهایتاً بدانیم در مدتی
که در اين دنیا هستیم » چگونه زندگی کرده
. و چه هدفی را دنبال کنیم
صفحه 146:
چرا برخی آیات هدف از خلقت را
پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین
(ع) معرفی کرده است ؟
زیرا ایشان بالاترین مصداق مقام
قرب ربوبی هستند و بقیه انسان ها
به اندازه نزدیکیشان به آنان مقام
. قرب ربوبی را درک کنند
صفحه 147:
آیات و روایات هدف نهایی و اصلی
آفرینش را چه چیزی بیان کرده اند ؟
قرب الهی »هدف نهایی و اصلی آفرینش
معرفی شد و بقیه عبادت و تکلیف »
بهشت و سعادت و غیره همه بعنوان
مسیر و ابزار سفر یا اهداف متوسط
معرفی شده اند
صفحه 148:
فلسفه آفرینش و معنای زندگی
زمانی که انسان دارای اعثقادات
مذهبی نباشد » حتی اگر فیلسوفی
چون شوپنهاور هم باشد » نمی
تواند رنجها و ناکامی های هستی
را تفسیر کند . از همین رو از
خودکشی بعنوان پاسخی مثبت دفاع
. می کند
صفحه 149:
اما اگر کمترین آشنائی با عقاید دینی
وجود داشته باشد ءآشفتگی و سرگردانی
انسان در جهان مدرن را ناشی از نبود
ايمان و دست شستن از خدا و دين
. معرفى مى كند
بنابراين رواج شكاكيت معرفتى و بى
معنايى زندكى ميوه ناميمون فاصله
كرفتن انسان معاصر از خداوند و دين
. است
صفحه 150:
بهمین جهت رنجها و ناکامی های
انسان موّمن هر اندازه هم که زیاد
باشد » او را به پوچی یا نهیلیسم و
هیچ انگاری نمی رساند » زیرا
هدف آفرینش و فلسفه وجودی خود
را می داند که آمده تا به مقام قرب
. الهی برسد
صفحه 151:
فلسفه و هدف آفرینش و معنای زندگی را از
دیدگاه الهیون و غیر الهیون بنویسید ؟
از آیه « لنبلونکم بشیء من الخوف و الجوع و
نقص من الاموال و الانفس و الثمرات بشر
الصابرین » چه نکاتی برداشت می شود . یکی
اينکه رنجها و ترس ها آزمون الهی بوده و
سنت الهی است . دیگر اينکه افرادی از این
آزمون سرباند بیرون می آیند که به هدف هستی
» جایگاه خود در نظام آفرینش پی برده و مسیر
,قرب الهی را بپیمایند
صفحه 152:
فصل 6
سرشت انسان
(نظریاتمربوط به سرشتانساز)
صفحه 153:
اهمیت تبیین سرشت و فطرت آدمی را
بنويسيد ؟
تبيين آن به ما كمك مى كند كه با ابعاد
و زواياى وجودى خود بيشتر آشنا شده
كه در شكل كيرى شخصيت انسان از
یک طرف و در روابط اجتماعى و
شیوه تعامل با دیگران از طرف دیگر
. تأثیر دارد
صفحه 154:
اهمیت دیگر تأثیر آن بر برنامه های
تربیتی است که با شناخت استعدادهای
خود » می تواند هم در خود » هم در
دیگران تحول ایجاد کند . علاوه بر آن
شناخت سرشت حقیقی انسان در علومی
چون جامعه شناسی و اقتصاد » سیاست
و حقوق و مردم شناسی تأثیر فراوان
دارد
صفحه 155:
نظریه های مربوط به سرشت انسان را بنویسید ؟
این نظریه ها به دو دسته عمده
:تقسيم مى شوند
كروهى منكران سرشت واحد
انسان هستند و گروهی سرشت
مشترک را پذیرفته اند
صفحه 156:
منکران سرشت واحد
اگزیستانسيالیسم : در اين دیدگاه
اصالت با وجود انسان است و
انسان در ابتدا ماهیتی ندارد .
خود انسان با افعالش در زندگی
. به خودش ماهیت می دهد
صفحه 157:
به همین جهت از انسان تعریفی نمی
توان ارائه داد چون ماهیت
,مشخصی ندارد
این دیدگاه فطرت و سرشت آدمی را
نفی می کند . اين استدلال بر آزادی
انسان تأكيد می کند و فطرت را
. مخالف آزادی می داند
صفحه 158:
نقد نظر اگزیستانسیالیسم
داشتن فطرت مشترک بدین معنا
نیست که همه ویژگیهای انسان
. یکسان است
پس وجود طبیعت مشترک با
آزادی و مسئولیت انسان
. منافاتی ندارد
صفحه 159:
جامعه كرايان و تاريخ كرايان
ماركسيستهايى جون اميل دوركيم » جامعه شناس
فرانسوى نيز فطرت و احدى براى انسان قائل
نيستند » بلكه معتقدند هر انسان شخصیتش
وابسته به جامعه و شرايط اجتماعى و تاريخى
. است كه در آن زندكى مى كند
البته تأثير يذيرى انسان از جامعه صحيح است »
. اما به معنى نفى طبيعت مشترك نيست
صفحه 160:
پذیرش سرشت مشترک
گروهی قبول دارند که انسانها دارای
سرشت واحدند .اين گروه به دو
.دسته اصلی تقسیم میشوند
نظریه دیوسرشتی‌لنسان-)
نظریه نیکسرشتی‌انسان-0
صفحه 161:
نظريه ديو سرشتی انسان
بر اساس اين نظریه انسان ذاتاً میل به
.شر و بدى دارد
فروید گر لیان‌لساس‌لمیا لانسان را -)
.غريزه جنسیو پرخاشگرومی‌دانند
تجربه گرلیانی‌چون‌هبز تنها 6
محرکلنسان را سود شخصم م‌دلنند
كه انسان‌را گرگ انسان‌معرفی‌می
صفحه 162:
سود گرلیانی‌چون‌جان‌لستوارتمیلو 0۰
بنتام هم. اما لانسان را ناشیاز منفعت‌جویی
,میدانند
مسیحیت نیز انسان‌را ذلتاً موجودی-()
گناهکار می‌دلند که در كناه اولین‌لنسان
شریکند » لما مسیح کشته شد تا بقيه
از گنام ذاتوپاکشوند و شرط طهارت
. را غسل‌تعمید می‌دلنند
صفحه 163:
نظریه نیک سرشتی
» در مقابل نظریه بالا
بسیاریاز متفکران‌چون‌ژانژلکروسو -)
حتی‌مردم. گرلیانی‌مانند مازلو و رلجرز
حتیی رخیاز فرویدیه مثل‌فروم و
اریکسنو بسیاریاز فاشفه »
۰ صاً فلاسفه ا هت اه ثبتی‌از
. لنساندار ند
صفحه 164:
آنان عتل را ویژگی ممتاز انسان می
لاتق .عقل از نظر ایشان نیرویی
گرایش هاى انسان را تحت كنترل
خود در آورد و برای رسیدن به
سعادت انسان را راهنمائی می کند
صفحه 165:
عرفا لصلاً گوهر انسان-0
را از عالم اطی‌دانسته و
ذلتاً او را متعلقبه آنعا
می‌دلنند و او را موجودیتیک
,. سرشتمعرفی‌میک نند
صفحه 166:
9
ز نكا 5
د
ذلتاً شرور 5 رده
eee 7 ی
a ۳۳ a م
ویر “ آزمايشكا
بجي اد es
۳ نکر یس ْ
رف ع و عنوان
گل‌سر ينشمعرفى
صفحه 167:
فطرت از نذ 3
جودی آنرا دارد . خ بت
th ae
al a Ca
a معناى صفات i 2
دنر مه لباز
ی ایجا از حدم أء قاری
ست
صفحه 168:
از تعریف اصطلاحی فطرت یعنی صفات
ویژه انسان چه نکاتی به دست مى آید ؟
یکی اینکه هر صفت ذاتی که در انسان است
» فطری نیست چون انسان صفات مختص
و مشترک دارد . مثل صفت مشترك بين
انسان و حیوان میل جنسی است . دوم
اينکه مقصود از انسان در تعریف فطرت
. نوع انسان است نه فرد انسان
صفحه 169:
یعنی صفات فطری در همه انسانها
وجود دارد و به فرد و زمان یا
مکان خاصی اختصاص ندارد .
پس فطریات اکتسابی نیستند . البته
شرایط محیط و اعمال ارادی و
تعلیم و تربیت در تقویت و تضعیف
| فطریات تأثیر گذارند
صفحه 170:
فطریات انسان
فطریات انسان را نام ببرید ؟
فطریات انسان به سه دسته ادراکی »
گرایشی و توانشی تقسیم می شود و
اين فطریات از طریق تجربه » عقل
» دین و یافته های تاریخی » بررسی
و مورد تحلیل و بررسی قرار می
كيرد
|
صفحه 171:
: مهمترین فطریات انسان عبارتند از
الف- آگاهی های فطری :
انسان ذاتاً و بدون نیاز به
آموزش برخی از علوم را
داراست که ادراکات فطری
. تعبیر می شود
صفحه 172:
: مهمترین آنها عبارت است از
: قضایاوی دیهی-)
که به صرف تصور » قابل درک است و
: نیازی به استدلال و برهان ندارد ءمانند
.اجتماع نقیضین محال است
.هر چیزی خودش است
.هر کلی ازجزتش بزرگتر است
این قضایا پایه و اساس علوم است که قابل
. انکار نیست
صفحه 173:
ارزش‌ها و ضد ارزشهایلخاهی-0
همه انسانها قادر به تشخیص
کلیات فضائل و رذائل هسئند .
مثل خویی ایثار » شجاعت »
راستگویی » عدالت » بدی »
دروغ » کلاهبرداری و ظلم .
(فالهمها فجورها و تقویها)
صفحه 174:
به زعم اكثريت عرفا و فلاسفه شناخت
خداوند از امور فطری است . برخی
می گویند "قضیه خداوند وجود دارد*
از بدیهیات بوده و نیاز به استدلال
ندارد و گروهی معتقدند خداشناسی
فطری به معنای علم حضوری انسان
به خداوند است
صفحه 175:
ب - گرایش های فطری
در وجود انسان دو دسته ميل و
. گرایش وجود دارد
لمیالفطری
لمیال‌غریزیکه میاله
غريزىمشتركبينلنسانو
. حيوانلست
صفحه 176:
معمولاً از چهار گرایش بعنوان
: امیال فطری نام برده می شود
Ces sats
زیبایی‌طلبی6
میلبه ف ضائل‌لخااقی 0
پرستش( حس‌مذهبی) -6
صفحه 177:
اما در اينکه انسان فطرتاً اجتماعی
. است » اختلاف است
برخی اجتماعی بودن را فطرت ثانوی انسان می
. دانند
گروهی انسان را جمع گریز معرفی کرده که
اجتماعی بودن را بخاطر اضطرار و نیاز تلقی
می کند » اما حقیقت این است که انسان علاوه
بر نیازهای مادی » نیازهایی چون محبت و
. روابط اجتماعی دارد
صفحه 178:
برخی میل به جاودانگی و ترس از
مرگ و نابودی و تصور بى نهايت
را نیز از امور فطری انسان
دانسته اند اما حقیقت این است که
اين ميل ودر شکل ساده ترس از
مردن » ميل غريزى مشترك بين
انسان و حيوان است
صفحه 179:
حضرت امام خمینی (ره)
فعال مایشاء بودن و تنفر از
. فطری می داند
لبته تتفر از نقص همان
. کمال جویی است
صفحه 180:
در عين حال عشق به مبدا عالم و گرایش به
خدا از اصیل ترین گرایشهای فطری است »
آنهم به اين دليل كه او كمال مطلق است
:بنابراين كرايشات فطرى
اطاعت از محبوب
مناجات با او
استعانت از او
توکل و تکیه کردن بر او
.با ميل « خدا گرایی فطری » مساوی نیست
صفحه 181:
توانش های فطری
حقیقت مطلب این است که خداوند به
انسان توانایی هایی فوق العاده
عنایت کرده تا آنجا که به فرشتگان
: می فرماید
من جيزى مى دانم كه شما نمى دانيد يعنى شما از
توانمنديهاى بشر اطلاعى نداريد و
. شما آن توانايى ها را نداريد
صفحه 182:
همین فلسفه وجودی انسان است که
انسان می تواند علیرغم خواسته
. های درونی اش تصمیم بگیرید
نمونه هایی از اين توانانی ها
توانایی یادگیری وتوانایی غلبه بر
,نفس و خواهش های درونی است
صفحه 183:
:خلاقیت و نو آوری
وقتی قدرت خلاقیت با توانایی همراه شود »
زمینه رشد و شکوفایی را فراهم می آورد .
زنبور عسل از ابتدا به همین صورت
امروزى خانه هاى خود را مى سازد . در
صورتی که انسان در خانه سازی پیشرفت
داشته و این بخاطر وجود خلاقیت است . به
همین دلیل است که انسان را مخلوق خلالق
.معرفی کرده اند
صفحه 184:
:سخنكويى » تفهيم و تفاهم
بسيارى از توانايى هاى انسان به
تفكر » نماد سازى » لغت سازى و
آموختن بر مى كردد تا جايى كه به
انسان» حيوان ناطق تعبير مى شود .
فيلسوفان تحليل زبانى جون ويتكنشتاين
» راسل و كارناب » رابطه عميقى بين
. زبان و تفكر و ماهيت انسان مى بينند
صفحه 185:
بنابراین زبان امری فطری و ذاتی
است و از توانش های ویژه انسان
*
. است
به همين دليل والاس مهمترين
اشكالى كه به داروين مى كيرد »
گوئی انسان با تبادل علائم در
حیوانات است
صفحه 186:
علمه
۱ البيان
سای شم لت تن
Ae ce men
3 با سط خداو ذ
ظ a ۱ وند
a 5 ۳ 1 زمينه
سر ی
می
صفحه 187:
:توانایی قرب ربوبی
یکی دیگر از توانایی های انسان
. رسیدن به قرب ربوبی است
همانطور که در حدیث معراج آمده
که جبرئیل صرفاً تا مراتبی
توانست همراه پیامبرص باشد و
.بعد از آن نتوانست
صفحه 188:
معراج را به دو بخش تقسیم
:نمود
معراج خاصكه مخصوص-)
. پیأمبرص‌بود
معرلج عام که قرب‌معنوی-6
لستو مختص‌ولیاء خدلست
صفحه 189:
قرب برای همه انسانها تحقق 3a
پذیر است . حتی انسان می
تواند در Gye اشتغال به امور
دنیوی به اين مقام نیز برسد :
.رجال لاتلهیهم تجاره و لا بیع عن ذكرالله
صفحه 190:
سرشت الهی انسان
چگونه می توان سرشت الهی انسان را ثابت کرد ؟
طیق أفتیل بتتعوت عادو ول چون
انسان آفریده خداست با او تناسب دارد چون
. از اوست فقط با او آرامش می گیرد
پیوسته به او میل داشته و در نهایت به او می
,رسد (ان الی ربک المنتهی)
. یعنی گرایش به خدا امری قراردادی نیست
صفحه 191:
باستان شناسان گرایش به دین و خدا را به
:الهى انسان
با تأمل در فطريات انسان مى توان دريافت
که گرچه هر یک از ابعاد سه گانه فطرت
انسان ( ادراکی » گرایشی و توانشی ) دارای
مظاهر گوناگون است لکن امری مشترک
در هر سه شاخه وجود دارد که آن خداوند
. متعال است
صفحه 192:
در روان شناسی نیز دانشمندان بزرگی
.بر این مسئله تأکید داشته اند
روان شناس معروف کارل گوستاو
: یونگ در این باره می گوید
نمی توان انکار کرد که دين يكى از
قدیمی ترین و عمومی ترین تظاهرات
قح انسان است
صفحه 193:
اکنون آشکار شده
که روح نیز دارای
بعد چهارمی به نام
. مذهب است
صفحه 194:
نتیجه گیری
حاصل سخن این که انسان مسئولیت
بسیار سنگینی در اين دنیا دارد و بايد
توجه داشته باشد که اعمال او هویتش
را شکل می بخشد . و چون بسیاری
از ابعاد فطری وجودی انسان هنوز
ناشناخته مانده تمایلات فطری آدمی به
. طور کامل شناخته نشده اند
صفحه 195:
انسان با همان شکل و صورتی که در
این دنیا به خود می دهد در آخرت نيز
محشور خواهد شد . خداوند متعال هیچ
انسانی را به صورت حیوان در نمی
آورد و بلکه دوست دارد انسان به بالا
ترين مرتبه کمال و سعادت برسد و
همه امکانات درونی و بیرونی را در
اختیارش گذاشته تا به مراتب بالای
. وجود برسد
صفحه 196:
انسان در اين دنيا با اعمال و
هويتى كه به خود داده
زندگی می کند اما حقیقت
خويش را در اینجا نمی بیند
بلکه در قیامت آشکار
. خواهد شد
صفحه 197:
فصل ©
سعادت و كمال
صفحه 198:
همه انتخاب های ما در نهایت به یک
معیار اساسی باز می گردد و آن
سعادت و کمال است . معیار و
میزان شایستگی یا عدم شایستگی
یک فعل » وصول به سعادت و كمال
است به اين معنا كه از ديدكاه تصميم
كيرنده وفاعل » فعلی مطلوب است
. كه او را به نوعى كمال برساند
صفحه 199:
همه خواسته های انسان» تبعی است
به جز یک خواسته که همان سعادت
.است
مقصود از خواسته تبعى آن جيزى
است كه براى وصول به جيز ديكر
می خواهیم» اما سعادت را از اين
رو می خواهیم که ذاتاً مطلوب و
,خواستنی است
صفحه 200:
تعيين سعادت نیز به عوامل
مختلفی از جمله چگونگی تفسیر
زندگی و هستی بستگی دارد
سعادت اگر هم مهمترین غایت
زندگی نباشد یکی از مهمترین
.غایات آن هست
صفحه 201:
مسئله سعادت و زندگی جزئی از یک
نظام معرفتی است که به چگونگی
تفسیر انسان از حیات بستگی دارد .
از همین روی در جوامعی که مبانی
معرفتی ضعیف تری دارند اين گونه
مسائل حل ناشده باقی می ماند و از
سوی دیگر زندگی نیز ارزش خود را
. از دست می دهد
صفحه 202:
آمدن انسان به اين دنیا برای رسیدن به
اهدافی است که در رأس آن ها سعادت
. قرار دارد
نظریه های مربوط به سعادت انسان با
صرف نظر از روش بحث ها ( عقلی »
فطری یا تجربی ) گاه با رویکرد دینی و با
توجه به آموزه های وحیانی ادیان مطرح
می شود و گاه نيز جداى از دين و با
. رويكردى مادى AUS
صفحه 203:
مسئله سعادت .با علوم و مباحث مختلفی
. ارتباط دارد
سعادت از اين رو که مقصد نهایی
حرکت انسان را نشان می دهد در
فلسفه و عرفان مورد بررسی قرار
گرفته و با مباحثی مانند کمال و خیر
و انسانک املو آزادگیو در ف لسفه )
حری( در عرفان) همرلم گشته لست
صفحه 204:
سعادت همان کمال انسان است .
انسان ها نیز دارای سرشت
,مشترک اند
سعادت و کمال آنها نیز مشترک
است از اين رو نمی توان گفت
سعادت گروهی از انسانها چنین
.است و سعادت گروهی دیگر چنان
صفحه 205:
كمال عبارت است از آن چیزی
که تمامیت شیء به آن است و
موجب کامل شدنش می گردد
البته كمال - بر خلاف سعادت -
مختص انسان نيست بلكه در
مورد كياهان و حيوانات نيز به
.كار مى رود
صفحه 206:
نکته دیگر تفاوت میان سعادت
و لذت است می توان گفت بين
لذت و سعادت نوعی ملازمه
وجود دارد ؛ زیرا انسان پس
از رسیدن به سعادت احساس
. لذت و سرور بيدا مى كند
صفحه 207:
:به تعبیر شهید مطهری
بدیهی است كه ميان سعادت
و لذت و هم ميان شقاوت
و رنج ارتباط كامل بر
. قرار است
صفحه 208:
رویکرد دینی در تبیین سعادت
سعادت امری است که در
این دنبا کاملاً تحقق نمی
یابد ؛ جه در اين دنیا هر
لذتی آميخته به رنج است و
لذت خالص دست يافتنى
5
ليست
0
صفحه 209:
اما در رويكردهاى غير دینی بدیهی
است كه انسان مى بايد در همين دنيا
سعادت را جستجو كند و اين يكى از
مشكلات انسان شناسى طبيعت كرايانه
است كه مى خواهد روح سعادت طلب
و بی نهایت جوی آدمی را در همین
. دنیای مادی و محدود سیراب US
صفحه 210:
مکتب های دنیا گریز
هدف نهایی اين مکاتب » آرامش انسان
و رهایی او از رنج و اضطراب است
و از این رو که دنیا گرایی تشویش
خاطر و رنجهای بسیاری را در پی
دارد در این مکاتب» سعادت انسان
در این است که دنیا و لذآت دنیوی را
. ترك كويد
صفحه 211:
كرجه بد بينى و پوچ گرایی
دو امر متفاوت اند اما نگاه
بدبینانه به زندگی در موارد
زیادی موجب پیدایش
نیهیلیسم و پوچ گرایی می
. شود
صفحه 212:
اسلام به زهد سفارش کرده
اما هیچگاه دنیا گریزی را
تأييد نکرده و حتی با تأکید
بسیار آن را مردود دانسته
مه
. است
صفحه 213:
زهدگرائی
هد به معنای ترک تعلقات و دلبستگی
های دنیوی است نه ترک دنیا . نمی توان
با توجه به زهد افراد برخی را زاهد
دانست و یا به عکس همه ثروتمندان را به
دور از زهد پنداشت . بیشتر مکاتب
دنیاگریز از انسان می خواهند که تا حد
ممکن از دنیا فاصله بگیرند و زندگی
صفحه 214:
رواقیون در بی توجهی به تعلقات
دنیوی با کلبیون مشترک اند اما
از آنها معتدل ترند. نظام فکری
کلیسای مسیحی نیز از تفکرات
زهد گرایانه رواقی تأثیر پذیرفته
. است
صفحه 215:
مکتب های لذت گرا
در مكاتب لذت كرا با اين
استدلال كه انسان ذاتاً
لذت جوست »؛ بر ارزش
صفحه 216:
اینان رسيدن به لذت را مايه
كمال انسان دانسته و
سعادت را به برخوردارى
هر چه بیشتر از لذآت
. تعریف می کنند
صفحه 217:
پشیمانی به دنبال دارند و در
نهايت كام انسان را تلخ مى
گردانند و ای بسا رنجهایی
که لذتهایی در پی می آورند
صفحه 218:
ابيكورء بنیان گذارمکتب اپیکوریس می گوید :
انسان باید با عقل خود لذات را
ارزیابی کند و آن لذتی که با دیگر
لذت ها کمتر در تعارض است پا
رنج کمتری را به دنبال دارد » به
عنوان امر خیر و موجب سعادت
. بر گزیند
صفحه 219:
مکتب سود گرایی یا منفعت
عمومی ws) بنتام و جان استوارت میل) 6
لذت را یگانه مطلوب آدمی
معرفی می کنند ؛ با این تفاوت
که در اینجا معیار لذت سعادت
بخش, » سود و منفعت عمومی
. است
صفحه 220:
انثقاد این گروه بر سایر لذت
گرایان اين است که آنها صرفاً
ذأت فردی توجه کرده و جامعه
را در نظر نگرفته اند ؛ حال
آنکه سود و نفعی که به جامعه
می رسد در نهایت منجر به
| سعادت آن جامعه خواهد شد
صفحه 221:
لذت در نگرش دینی
لذت از نشانه های سعادت است و در پی
. آن می آید نه اينکه خود سعادت باشد
از این رو خداوند بس از اشاره به لذت
هاى بهشتى - كه در آيات متعددى از
قرآن كريم از آنها ياد شده است - می
.فرمايد : ورضوان من الله اكبر
(وخشنودی‌خدا ببزرگتر لس
صفحه 222:
عبادت خالص از دیدگاه معصوم ع
عبادت ناب آن است که به طمع
لذت های بهشتی یا فرار از
رنج های جهنم نباشد » بلکه
تنها از این رو باشد که خداوند
شایسته عبودیت و بندگی است
صفحه 223:
مکتب های دیگر
یکی دیگر از مکاتب به نام
عاطفه گرایی » اساس
سعادت و خیر اعلی را
دیگر گروی می داند.
آگوست کنت از بزرگان این
. مکتب است
صفحه 224:
مکتب عاطفه گرایی
مکتب عاطفه گرایی همه مکاتب
پیشین را به خود گروی متهم
کرده است سعادت را دیگر
. گروی می داند
مقصود از غير در اين مكتب»
.مردم و جامعه انسانى است
صفحه 225:
مکتب قدرت نیچه
مكتب نيجه » مکتب قدرت
است ؛ یعنی هر چیزی که از
روی قدرت صادر شود نه از
ترس و زبونی » یا آن چیزی
که انسان را به قدرت برساند
. کمال و سعادت است
صفحه 226:
اين نظرات مختلف نتیجه ای جز
تحیر و سرگردانی حاصلی
. ندارد
بعبارت دیگر انسان با نقصی که
دارد نمی تواند سعادت و کمال
, واقعی خود را تشخیص دهد
صفحه 227:
رویکرد دینی در تبیین سعادت
در علم اخلاق عدالت و در فلسفه
اسلامی» معرفت به حقایق موجودات
آنگونه که هستند » و در عرفان »
رسیدن به مرتبه لقاء الله و فنای در او
.» سعادت معرفی شده است
منظور از عدالت رعایت حد اعتدال بين
. قوای درونی و بیرونی است
صفحه 228:
به گفته غزالی سعادت در رعایت
عدالت » در سه قوه غضب » شهوت
,و علم است
مثلاً در قوه غضبيه » ترس و جبن
رذیله که نقطه مقابلش تهور و ist
پروایی » آن هم رذیله است و
شجاعت حد اعتدال این دو دسته است
صفحه 229:
ملا صدرا انواع سعادت را به
حسی و خیالی و عقلی تقسیم
کرد. وی می گوید »کمال
ویژه هر موجودی این است
که به نهایت درجه وجودی
,خود برسد
صفحه 230:
ایشان سعادت را رسیدن به عقل مستفاد
می دانند» یعنی انسان به جایی برسد
که به عالم عقول متصل شده و حقایق
. این عالم را مشاهده کند
ايشان كمال ویژه انسان را اتصال به
معقولات و تجرد از مادیات و
.مجاورت باری تعالی معرفی می کند
صفحه 231:
شيخ شهاب الدين
سهروردى »سعادت و كمال
انسان را در رسيدن به مرتبه
تجرد از ماديات مى داند» يعنى
مرحله اى كه روح انسان به
بدن تعلقى ندارد و به عالم اعلى
.اتصال يافته است
صفحه 232:
رابطه سعادت و لذت
شاید بتوان گفت معیار محاسبه لذت ها و
:ترجیح لذتی بر دیگری سه چیز است
.عمق » خلوص و پایداری
بر اين اساس برترين لذت ها لذت عقلى
است . ولى بيشتر مردم آن را درک
نمى كنند و علت آن عدم سلامت نفس
. است
صفحه 233:
مثل اينكه اگر بهترین غذا را برای
مریض بیاورید » چه بسا از آن
. متنفر باشد
اگر انسان سلامت روح نداشته باشد
لذت های معنوی را درک نمی کند
چه بسا از آن متنثر هم باشد
صفحه 234:
در عرفان اسلامی هم سعادت » همان
رسیدن به مرأتب شهود » مقام
جبروت » لقای الهی و فنای فی ال
,معرفی شده است
۳ عارف و فیلسوف الهی
اختلافی نیست . علت یکی بودن +
نظریات فلسفی و عرفانی اینست که هر
دی ی از آیات و روایات بهره جسته
3 چ
صفحه 235:
انسان را رسیدن به مقام
عندیت می دانند که در این
مرتبه » انسان نه تنها لذت های
دنیوی بلکه بهشت و نعمت
هاى بهشتی را هم کم مقدار
می شمارد
صفحه 236:
مفهوم قرب الهی
منظور از قرب » قرب
وجودی و معنوی است Ai
جسمی و مادی » مثل دو
دوست كه مى گوییم اين دو
,خیلی بهم نزدیکند
صفحه 237:
چون وجود باریتعالی نامحدود است »
. قرب به او هم مراتب نا محدودی دارد
قرب و بعد نسبت به خدا یک سویه است
» یعنی اين ما هستیم که خدا را مورد
غفلت قرار می دهیم . اما خدا از رگ
گردن به ما نزدیکتر است » در حالی که
قرب و بعد مادی دو سویه است
صفحه 238:
به عبارت دیگر هیچ فاصله ای بین
. خداوند و بنده وجود ندارد
هر چه انسان در پلیدی غرق شود » از
معرفت خدا محروم می ماند . هر قدر
وارسته گردد » حقیقت را بهتر درک
می کند . این ملاک دوری از حق
. است. يعنى محرومیت از درک حق
صفحه 239:
بیشتر مردم به دنبال سعادت حقیقی
خود نیستند » نه اينکه نمی خواهند
باشند » بلکه نسبت به واقعیت ها
جهل دارند . گمان می کنند راهی که
می روند درست است چون اگر به
درستی آن حکم نکنند » اراده آن را
. هم نمی کنند
صفحه 240:
بهمین جهت رسیدن به سعادت
حقیقی بدون کسب آگاهی و
معرفت لازم و يافتن هويت
واقعى خود غير ممكن است .
سعادت امرى اختيارى و
. مرهون تلاش فرد است
صفحه 241:
به قول ارسطو کمال و سعادت اتفاقی
نیست و همین مر به انسان ارزش می
دهد
انسان بر خلاف تمام موجودات كمال
نهایی اش امری کاملاً ارادی و اختیاری
. است
البته راهنمایی های لازم برای رسیدن به
اين مقصود در اخثیارش قرار داده شده
.است
صفحه 242:
اههای رسیدن به سعادت از نظر
ر 5
قرآن و روایات
اف تسار یر با
مراقبت از خود
خلوت و محاسبه
یت
طاعت و عبادت
کسب معرف و شناخت حقیقت
صفحه 243:
جهل و معصیت
توجه بیش از حد به دنیا و وابستگی
شدید به آن
غفلت از خود
کفر و بی ایمانی و ضعف ایمان
صفحه 244:
عمده ترین تفاوت و رویکرد دینی و
غير دینی را در حقیقت سعادت
تفاوت اين دو رویکرد در توجه به
خدا و عالم آخرت در رویکرد دینی
و بی توجهی به خدا و محصور
کردن سعادت در مقاصد دنیوی در
رویکرد غیر دینی است وجه
مشترک هر دو رویکرد در
سعادت » رسیدن به جامع ترين لذت
صفحه 245:
از منظر اپیکور سعادت انسان در
عمیق ترین و پایدار ترین لذت
برسد و در رویکرد دینی هیچ
لذتی بالاتر از قرب ربوبی و قرار
گرفتن در جوار رحمت الهی نیست
» چون تمام لذت های دنیوی فنا
. پذیر و توأم با رنج است
صفحه 246:
اگر مثل نیچه » قدرت و دوری از
ضعف را سعادت بدانیم » انسان
الهی قدرتمند ترین فرد است »
بجز خدا از کسی نمی خواهد
که در برابر هیچ کسی و چیزی
,خود را زیون و خوار ننماید
صفحه 247:
و اگر مکتب عاطفه گرایی را
بررسی کنیم » یعنی دیگر خواهی
را عامل سعادت بشماریم » الهیون
نيز ا باب ايذكه همه بندكان عائله
خداوندند » عاطفه كرايى حقيقى
دارند جون كسى كه خدا خواه
.است » نمی تواند دیگر خواه نباشد
صفحه 248:
از بررسی رویکرد دینی و غیر دینی نسبت
به سعادت و كمال انسان به اين نتيجه مى
رسیم که اگر هر مکتبی جزئی از اجزاء را
عامل سعادت انسان دانسته اند . مثل : لذت
» قدرت » عزت » و سربلندی » آرامش و
آسودگی » دیگر خواهی » اما در رویکرد
دینی از هر جهت جامع و کامل در نظر
گرفته شده » پس جامع ترین رویکرد همین
رویکرد دینی است
صفحه 249: