تأثیر حضور امام رضا (علیه السلام) در گسترش تشیع

تأثیر حضور امام رضا (علیه السلام) در گسترش تشیع

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیم تاثیر حضور امام رضا (علیه السلام) در گسترش تشیع زیر نظر استاد: دکترمجتبوی زهرا خدابخشیان

اسلاید 2: مقدمه و فهرست:این تحقیق که با موضوع:تاثیر حضور امام رضا(علیه السلام) گرد آوری شده است با نگاهی تاریخی_تحلیلی، تلاش امام رضا(علیه السلام) را برای انتشار حقیقت شیعه در سه حوزه:•مسلمانان اهل سنت، و در راس آن حکومت عباسی• پیروان ادیان دیگر•فرفه های درون شیعی بررسی میکند.امید است مقبول حضرتش قرار گیرد!

اسلاید 3:

اسلاید 4: فشرده ای از زندگی امام رضا(علیه السلام):نام:علی بن موسی الرضا(علیه اسلام)کنیه:ابوالحسن وابوعلیلقبها:رضا / صابر / زکی / ولی / فاضل / صدیق / رضی / سراج الله/ نورالهدی و.... مشهورترین لقب:“رضا ازآن روی خوانده شد که در آسمان خوشایند ودر روی زمین مورد خوشنودی پیامبر خداوامامان پس ازاوبود”تولد:پنج شنبه،یازده ذی قعده سال148 هجری،مدینهپدر:امام موسی بن جعفر(علیه السلام)مادر:نجمه خاتون از شهر نوبه جنوب مصرامامت:20 سال که مصادف بود بادوره پایانی خلافت هارون عباسی،پس ازآن سه سال خلافت امین وپس ازاذامه جنگ وجدایی میان خراسان وبغداد به مدت2سال وسرانجام دوره ای از خلافت مامون.شهادت:28 صفر سال203 قمری به دسیسه مامون وبه وسیله سم که پیکر مطهر ایشان رادر توس ودرسمت قبله قبه هارونی به خاک سپردند.

اسلاید 5: چگونگی دوران حضرت ثامن الحجج: حضرت موسی بن جعفر علیه السلام در سال 183 هجری به شهادت رسیدندآن هم در زندان وبه دست مأمور پلید هارون الرشید.این جنایت در حکومت عباسیان اثر منفی بر جای گذاشت که شاهد آن تشییع جنازه باشکوه مردم بغداد، یعنی پایتخت نشینان از حضرت بود. حضور مردم در مراسم تدفین آن هم ازطبقات گوناگون در عصر امپراتوری هارون بازگو کننده نوعی جبهه گیری در برابرعملکردخلیفه عباسی و متقابلأ بیانگرارادت مردم به ولایت،امامت ومظلومیت امام هفتم (علیه السلام)وخاندان هاشمی بود.

اسلاید 6: این موضوع به قدری اوج گرفت که دوستان امام بر جان امام نگران شده وبیم ناک حیات حضرت گشتند و اعلام کردند ممکن است هارون معترض امام شود!امام رضا (علیه السلام)دراین باره مقایسه ای زیبا دارد: “اگرابوجهل در زمان رسول اکرم(صلی الله علیه وآله)توان یافت مویی از پیامبر (ص)بکند،هارون هم میتواند مزاحم من شودو کاری بکند.” امام با این بیان خود به دوستان وهواداران خود خط میدهد که امروز خطری آنان را تهدید نمی کند بنابراین گفتنی ها را باید گفت وحکومت رابه مردم باید شناساندوحقایق را برای مردم و تاریخ باید بازگو نمود.فرصت های سیاسی را باید شناخت و از آنان بهره گیری به جا وبه موقع وبه واقع نمود.امام زمینه قیام علویان را فراهم ساخت،پس از مرگ هارون اعتراضات افزون گشت و در هر گوشه ای قیام و حرکتی آغاز شد.

اسلاید 7:

اسلاید 8: استفاده امام از شرایط سیاسی برای گسترش اندیشه تشیع امام به خوبی از نقشه های پلید مأمون آگاهی داشت و می بایست در این برهه زمانی نقش امامت را به خوبی ایفا می نمود. لذا امام در آغاز دعوت،سفر به مرکز حکومت را نپذیرفت؛ولی غیر مستقیم تهدید به قتل شد.پس به صورت روشن سفر را به بهانه زیارت مکه به تأخیر انداخت؛دستور داد در جلسه وداع وخداحافظی با خانواده اقامه عزا شود.و اعلام داشت:“من دیگر هرگز به نزد خانواده ام بر نمی گردم”

اسلاید 9: حضرت خانواده خود را به همراه نبردوبه کسی توصیه همراه وی بودن را نکرد.در طول سفر جز تلاوت قرآن و عبادت کار دیگری انجام نداد وبا همراهان گفت وگو نکرد.فقط در نیشابور حدیث معروف سلسله الذهب را با تقاضای مردم وتوقف کوتاه ایراد نمود.زمانی که به مرو رسیدودر جلسه خصوصی وعمومی،مأمون پیشنهاد واگذاری خلافت کرد آن را نپذیرفت ودر قبول ولایت عهدی هنگامی که تهدید به قتل شد،پذیرفت. به شرط آن که در امور مملکت داری وارد نشودو کاری انجام ندهد.زیرا خانه از پای بست ویران بود پس تذکرات واصلاح طلبی امام ،ثمری نداشت.همه این حوادث حکایت از آن دارد که امام همراهی وهمدلی با خلیفه را قبول ندارد و خلیفه در تحمیل نیت خود توفیق نیافته است.

اسلاید 10: امام از فرصت ولایت عهدی و علاقه مأمون به مناظرات سیاسی ،علمی ،اجتماعی و اعتقادی بهره گرفت و از امامت ،ولایت،عدالت،عترت و اهل بیت پیامبر ،حقانیت دین اسلام وتحریف ادیان دیگر سخن گفت که این فرصت ویژه امام هشتم می باشد.هیچ امام دیگری به صورت رسمی و در حکومت و خلافت اموی و عباسی فرصت نیافت وارد این مقوله شود و با کمترین واهمه وسانسور و تقیه داد سخن بدهد و کار به جایی برسد که اتفاق همه در این باشد که امام بر مأمون تقدم دارد و خلافت حق امام می باشد.

اسلاید 11: امام رضا(علیه السلام) وتشیع در ایران با فراخوانی اجباری امام به مرو و حضور حضرت در شهرهای ایران{اهواز،نیشابور،قم،مرو،سرخس}وآمدن فرزندان امام ششم و هفتم،اوضاع اجتماعی و مذهبی مردم وضع دیگری به خود گرفت.

اسلاید 12: در روایات از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) نقل است که دست بر شانه سلمان گذاشتند و فرمودند:“اگر علم در ثریا هم باشد مردانی از فارس آن را به چنگ می آورند” و باز نقل است که :“امروز عرب برای تنزیل قرآن با ایرانیان می جنگد وفردا ایرانیان برای تأویل قرآن با آنان مبارزه خواهند کرد” وشاید این ها اشاره به ظرفیت بالای ایرانی برای رسیدن به حقیقت باشد؛وشاید همین موضوع باعث شد آنچه امام رضا در مدینه و در طول راه بر زبان نیاورده بود ، در نیشابوربه صراحت مطرح کنند و با بیان حدیث سلسله الذهب و به خصوص فراز پایانی آن که فرمودند:“بشرطها و انا من شروطها”و آن هم شرط امامت حقه بود؛و گویا قلب ایرانی بهتر از هر کسی می توانست به این حقیقت ایمان آورد واین همان علم حقی بود که پیامبر(صلی الله علیه وآله)به سلمان می فرمود؛وبسیاری از فهم آن عاجز ماندند و همین کلیدی شد برای نگاه ایرانیان به تأویل قرآن آن هم بر اساس محور امامت اهل بیت (علیهم السلام).حضور امام رضا (علیه السلام)در ایران چه در عصر حیات و یا بعد ازشهادت ،هم چنان این تعلق را محکم تر کرد.

اسلاید 13: تا جایی که می توان گفت؛*برقراری ارتباط با ایرانیان متمایل به تشیع*تبدیل خراسان به کانون تشیع*معرفی مبانی اندیشه شیعی با استفاده از فرصت ولایت عهدی*تلاش برای تحکیم مبانی کلامی شیعه*نشان دادن تسلط ائمه شیعی بر میراث نبوی وعلویرا باید حاصل سفر امام به ایران و تعامل اشان با ایرانیان دانست.

اسلاید 14:

اسلاید 15: امام رضا، تفکر ناب شیعی ،پیروان ادیان دیگربرخی ایده تقریب بین ادیان را باطل و تحقق آن را غیر ممکن می پندارند.اما واقعیات جهان اسلام از امور دیگری پرده برمی دارد.فرآیند مناظره درباره موضوعی خاص ،بر پایه ی زبان و خرد مشترک استوار است.یعنی دو طرف مناظره تا وقتی فهم مشترکی از موضوع بحث در ذهن نداشته باشند،نمی توانند درباره آن به تبادل نظر بپردازند.شریعت اسلام از آن جا که به گفت و گو و تبادل آرا اهمیت خاصی می دهد،در همه ادوار .مناظره را با دیگران گشوده است باب

اسلاید 16: امام رضا(علیه السلام)که از ایشان می توان به عنوان سردمدار این حرکت فرهنگی جهان اسلام یاد کرد با پذیرش شرکت در مناظرات سران ادیان ،در دربار مأمون،اثبات کرد که می توان باب گفت و گو را گشود و حق و باطل را از یکدیگر تمییز داد.بنابراین ائمه اطهار(علیهم السلام)در هنگام مناظره با دیگران از نقاط مشترک برای رفع مجهولات استفاده می کردند.واز موضع فکری خود آنها به اشکالات اعتقادی شان می پرداختند.این شیوه مناظره شیوه عقلایی است.رویه امام رضا علیه السلام این نیست که اعتقادات اسلام را برای طرف مقابل بالقوه فرض کند،بلکه ازاستدلال عقلی وبراساس مشترکات اعتقادی ودینی به رفع اشکال می پرداختند.

اسلاید 17: گفته شده بهترین دوره گفت و گوی ادیان ، دوره حضرت امام رضا(علیه السلام )است ، چون ایشان توانستند با بهره گیری از موقعیت سیاسی به وجود آمده و فضای باز سیاسی به بیان فرهنگ اسلامی دست بزنند.

اسلاید 18: جهان در آن روز دو قسمت داشته است:جهان اسلام از یک طرف و دیگر ادیان به خصوص یونان که پرچم دار علم وفلسفه غرب بوده است که آن ها هم چون مسلمانان دارای معرفت و معیار های علمی و دینی بوده اند.لذا این مناظرات فرصتی شد تا بین این معارف و معیارها بحثی صورت بگیرد و نقاط افتراق آن مورد ارزیابی طرفین واقع شود.امام رضا(علیه السلام)در این جلسات نقاط ضعف و قوت اعتقادات و علوم معارفی آنان را بیان داشتند.نکته مهم این که امام آنها را در فلسفه که نقطه اتکاء آنان بود مغلوب کرد.با این همه به دلیل عدم گسترش وسایل ارتباط جمعیو کار شکنی حکومت ها این پیروزی بازتابی نداشته و فقط آثار وبرکات آن در متون علمی امروز ما به چشممی خورد.

اسلاید 19: شیوه برخورد امام رضا(علیه السلام )با فرقه های درون شیعی:پس از شهادت امام کاظم (علیه السلام)برخی از یاران و وکلای ایشان که عمدتا عهده دار امور مالی ایشان بودند با اعلام برائت از امامت امام رضا(علیه السلام) و موعود دانستن امام هفتم از مسیر حق خارج شدند .امام رضا (علیه السلام)در اولین روزهای امامت خویش با چنین وضعیتی مواجه بود.

اسلاید 20: واقفه جریان خطرناکی در درون شیعه بودند و امام مقابل این خریان خیلی حساسیت داشتند،این خطر به این جهت بود که آنان از سران و فقهای شیعه بودند،جریان های دیگر کمتر در مسائل فقهی وارد بودند، اما واقفه جایگاه رفیع و مقبولیت بین مردم داشتند و بود از امام(علیه السلام )از این جریان ناراحت بود و در مقطعی از امامت خود ، بیشترین تلاش را برای حذف این جریان داشت.امام رضا (علیه السلام) سه روش را برای برخورد با واقفه در طول دوران امامت خود در پیش گرفت:

اسلاید 21:

اسلاید 22: یک)طرد واقفه از جامعه شیعی:یکی از کارهای مهم امام این بود که واقفه را از جامعه شیعی طرد نمود.بزرگان واقفه از مردان معروف و فقیه بودند،وکیل امام هفتم(علیه السلام )بودند، وامام کاظم (علیه السلام)از نظر مالی به آنها اعتماد کرده بود.یقینا در مسائل مالی وقتی فردی به کسی اعتماد می کند،مردم بیشتر به او گرایش پیدا می کنند.شاید به خاطر این است که وقتی این ها واقفه شدند،خیلی تاثیر روی مردم داشتند و شاید خیلی افراد به اعتماد اینها، واقفی شدند.

اسلاید 23: عالم بزرگی که بیست سال وکیل امام هفتم (علیه السلام) بود،و حالا امام رضا (علیه السلام) را قبول ندارد،تاثیر زیادی بر مردم داشت.امام رضا(علیه السلام) برای آنکه این مسئله را حل کند،اولین کاری که کرد،آنان را از جامعه شیعی طرد نمود.وبه خاطر عموم تاثیر این تفکرات بر جامعه شیعی هم نشینی شیعیان را با آن ها منع کرد.که شاید شبهه ای ایراد کنند، شیعیان نتوانند جواب دهند و به شک بیفتند،چرا که آنان فرقه ای از درون شیعه بوده و مردم آنان را به چشم دوست می نگریستند!

اسلاید 24: و نکته دیگر اینکه امام فرمودند به آنها زکات هم ندهید.قرآن میگوید به کافرانی که می خواهند به اسلام نزدیک شوند، زکات بدهید، ولی امام فرمودند حتی این کار را هم نکنید یعنی طرد به تمام معنا.

اسلاید 25: دو)مناظره با بزرگان واقفه:امام(علیه السلام) مناظرات متعددی با بزرگان واقفه انجام داد و این ها همه در جامعه مدینه است و امام رضا(علیه السلام) توجه داشت که مسائل درون شیعی را با مسائل برون شیعی مخلوط نکند.مثلا آمدند و به امام رضا(علیه السلام) گفتند امام کاظم (علیه السلام) غایب شده است و خدا خواست که او را نگه دارد!امام فرمودند:اگر بحث بزرگی و عظمت است چرا حضرت رسول (صلی الله و علیه و آله) و حضرت علی (علیه السلام) را نگه نداشت؟پس این نشان می دهد که اصل غیبت بر بزرگی نیست.

اسلاید 26: واقفه به امام ایراد می گرفتند که شما در زمان رحلت امام کاظم (علیه السلام) ودر غسل و کفن ایشان نبودید.ایشان یک جواب قانع کننده داد و فرمود:آیا زمانی که امام حسین(علیه السلام) را می خواستند به خاک بسپارند،امام سجاد (علیه السلام) حضور داشت؟او در زندان ابن زیاد بودو شما قبول دارید که امام به کربلا آمد.من اینجا آزاد هستم، من این کار را انجام دادم،مخفیانه رفتم و کسی هم متوجه نشد.

اسلاید 27: سه)نامه نگاری به بزرگان واقفیه و حتی یاران خودشان:حضرت به برخی بزرگان مانند بطائنی و قندی نامه می نوشتند که پولها را برگردانید و این پولها برای شما عذاب می آورد.

اسلاید 28: بیشترین راهی که امام رضا (علیه السلام) توانست واقفه را به امامت خودش قانع کند، از راه کراماتش بود.نکته دیگر اینکه امام هیچ گاه در مجامع عمومی از واقفه صحبتی نکرد.در مجالسی که در خراسان تشکیل شده است گزارشی نداریم که از واقفه نقدی کرده باشد.

اسلاید 29:

اسلاید 30: مقابله با زیدیه:محمد بن سلیمان بن داوود حسنی؛که عامل این حرکت در مدینه بود؛ به عنوان فرماندار انقلابی مدینه از حضرت رضا (علیه السلام) دعوت می کند که به این قیام بپیوندد.ولی امام (علیه السلام) ابا می کنند و این گزارش فقط در همین حد است!در جمله ای به نوعی با اخبار غیبی می فرمایند:“تا بیست روز دیگر به شما ملحق خواهم شد”و اتفاقا قبل از رسیدن آن زمان قیام به شکست انجامید!یعنی مو ضع ایشان در برابر این نحوه قیام های زیدیه همان موضع پدران گرامیشان بود؛ که با اطلاع غیبی یا تحلیل آنها،می دانستند که این نوع حرکت نافرجام است.

اسلاید 31: عن الرضا علیه السلام:لا تدعوا العمل الصالح و الاجتهاد فی العباده اتکالا علی حب آل محمد-علیهم السلام- ولا تدعوا حب آل محمد –علیهم السلام-لامرهم اتکالا علی العباذه فانه لا یقبل احد هما دون الاخر مبادا اعمال نیک را به اتکای دوستی آل محمد(علیهم السلام) رها کنید و مبا دا دوستی آل محمد(علیهم السلام) را به اتکای اعمال صالح از دست بدهید زیرا هیچ کدام از این دو، به تنهایی پذیرفته نمی شود.(بحار الانوار/ج87/ص348)

اسلاید 32: منابع:1)خورشید مشرق،امام رضا (علیه السلام)/دکتر عباس کرمانی2)اندیشه نو-ویژه نامه روزنامه قدس/آذر853)حریم ملکوت-ویژه نامه روزنامه قدس/آبان874)ایتترنت