تاثیر خطوط در معماری

صفحه 1:
به نام خالق زیبایی تاثیر خطوط در معماری اسلامی موضوع:معماری اسلامی 

صفحه 2:
چکیده: خوشنویسی یکی از مهمترین و رایج ترین هنر اسلامی بکار رفته در هن معماری می باشد. هنر خطاطی را به صورت کتیبه هی گج بری شده یا سنگ تراشی شده در دیوار های مساجد. کاخ هاء مناره هاء گنبدها, کاشی کاری .صنایع مربوط به جب و يا حتى منسوجات نیز میتوان یافت. دلیل اصلی اين وسعت. همه گیر در استفاده از این هنر را باید در زبان عربی قرآن.کتاب مقدس ما مسلمانان بر طبق آن پیامبر اسلام نازل شده است .جستجو نمود. در این تمقیق سعی شده با معرفی انواع خط های رایج رایج و مرسوم در دنیای اسلام.ارتباط و تاثیر آن را با هنر معماری اسلامی مورد بررسی قرار داده و با ارائه نمونه های از مهمترین آثار معماری جهان اسلام خواهیم یافت که ارتباط تنگاتنگی بین خطاطی اسلامی و معماری اسلامی وجود دارد. واژگان کلیدی: خطاطی.فط کوفی,کتیبه نویسی.معماری اسلامی 

صفحه 3:
مقدمه: تصویر مره ۱+ نموه ی از متر خطالی بر رویخلروف فازی خوشنویسی شاخص ترین هنر در سراسر قلمروی اسلام است و میتوان آن را زبان مشترک هنری تمام مسلمانان جهان دانست. از دلایل اهمیت این هنر در بین مسلمانان همین بس که هنر خطاطی, هنر تجسم بیرونی کلام وهی بوده لذا بین افراد این گروه مذهبی از اهمیت. زیادی برخوردار است. مسلمانان نه تنها از خط زیبا و چشم نواز در نگارش هرچه بهتر قرآن بهره می جویند بلکه در بیشتر انواع هنرهای دیگر همچون معماری . سفالگری,کاشی کاری استفاده می نمایند. 

صفحه 4:
مقدمه: تصویر شماره ۲: نمونه ای از هتر خطالی اسلامی بر روی ‎SEB‏ با گسترش اسلام در هند.شمال آخریقا و جنوب اروپا خط عربی .فط واهد در تمتم قلمروی اسلام گردید و با در هم آمیفته شدن با خطوط دیگر به کمال رسید. در قرون اولیه هجری خط کوفی برای نگارش قرآن مورد استفاده قرار میگرفت ولی به مرور زمان چنان دچار تغییر و تحول گردید که تا هدی ناخوانا شد و به روشی برای ات داخلی و خارجی مساجد و اماکن حائژ اهمیت مذهبی و دولتی بدل گشت. برای درك هرجه بهتر ميزان ارتباط بين خطاطى و هنر معمارى بايد در بدو امر انواع خط و كتيبه هاى موجود در جهان اسلام را شناخت. 

صفحه 5:
انواع خط: خط عربى در طول زمان بارها و بارها مورد تغيير قرار كرفته است. بسيارى از انواع سبك هاى به وجود آمده در طول تاریخ توسط هنرمندان در نقاط مختلف امپراتوری اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است و هر هنرمند با تئمه به توانایی های فردی خود در آن تغییراتی را به ممود آورده است که نمودهای این تغییرات را میتوان در معماری اسلامی و کتیبه های نوشته شده در سازه های با شکوه سده های مختلف مشاهده کرد. 

صفحه 6:
خط كوفى: بر طبق منابع موجود .هنر خطاطى در آغاز اسلام خاستگاهی در گانه دارد: یکی خطی هندسی يا طبیعتس متعالی و با شکوه بود که برای کتابت قرآن مورد استفاده قرار میگرفت. این خط. خطا(کوفی) اطلاق شده است و دیگری خطی منمنی و روان بود که در کتابت های روزمره از آن استفاده ميشد و آن (نسغ) میخواندند. در دوران قبل از اسلام اعراب چهار گونه خط هیری (از هیره).انبازی (از انباز‌مکی (از مکه).و مدنی (ا[ مدینه) را میشناختند. آبن ندیم اولین کسی بود ک کلمه (کوفی) را ‎ay‏ کار برد. خط های ما قبل خود رآ از نظر زیبایی شناسی به تکامل رساند.فط کوفی را از منظر تزیینات میتوان به سه گروه زیر تقسیم نمود: 

صفحه 7:
۱.کوفی سادد؛ این همان شیوه نگارش ابتدایی خط کوفی است که در دوران امویان به کار رفته و نمونه این خط را میتوان در کتیبه مسجد ابن طولون در شهر قاهره مریوط به سده سوم هجری مشاهده کرد. 

صفحه 8:
۲.کوفی تزیینی: اين نوع خط بر خلاف نمونه ساده آن از هيج قاعده مشخصی تبعیت نمیکند. نقطه ضعف اصلی این روش در تمامی شعبات,غواندن آن است. به سبب بکارگیری تزیینات زیاد و ایجاد قرینه سازی های متعدد معمولا افراد را در خواندن کتیبه های این چنینی با مشکل مواجه میسازد.این خط دارای انواع گوناگون است که برفی از آنان عبارتند ازء 

صفحه 9:
نا.كوفى تزیینی: تصویر ۴: خط کوفی مورق در مسجد جامع قزوين |.ل مشجر:در اين روش سر يا انتهاى حركات عمودى و برخى حروف مانند(ن) و (9) مانند شاخه درختان. افه شاخه شده است.قدیمی ترین نمونه اين خط در مسجد نائين اصفهان ميباشد. لا.لامورق (برك دار):در اين روش فضاهاى خالى بين حروف و كلمات با شاخه و برك ير ميشود.زيباترين خط کوفی مورق كتيبه هاى مسجد سلطان حسن در قاهره ميباشد. نلا« مزهر(كل دار):در نيمه دوم قرن سوم خط كوفى با نقوش اسليمى در هم آميفته شد و در قرن ينجم اين سبك از هنر خطاطى مورد استفاده در معمارى اسلامى به اوج كمال خود رسيد. 

صفحه 10:
۲.کوفی تزیینی: د تصوير شماره : خط كوفى معشق - منارجام در اقغانستان *.©مظفر(ناخنى):در اين روش علاوه بر تزتين فواصل حروف و كلمات با كل و بذك .فود حروف و كلمات نيز تزئين ميشوند. 0.معشق(كره دار): در اين سبك بر كل و برك منقوش در بين حروف .حروف عمودى بسيار بلند كشيده ميشوند و در بالا با هم كره خورده و ترکیبی شبیه نقوش هندسی اسلامی پدید می آورند. ۲.۷ موشم(مصور): در این روش جنبه تزئینی به طور کامل بر خود خط غلبه دارد و انبوهی از تزئینات در كتيبه ها بكار می رود. نمونه کامل خط کوفی موشع در داغل رامگاه پیر علمدار در دامغان مربوط به اوایل سده پنجم هجری قابل مشاهده است. 

صفحه 11:
للا.كوفى بنايى(معقلى): خط بنايى نوعى خط كوفى زاويه دار به شمار مى رود. اين خط از ترسيم اشكال هندسى مانند مريع لوزی .مستطیل .خطوط موازی و متقاطع حاصل ميشود. خط بنایی از خط کوفی مشتق شده است. و از معدود خط هایی میباشد که به طور افص منسوب به ابنيه و ساختمان ها میباشد. خط معقلی یا بنایی بعد از دوره سلجوقی در تزیینات بناها به ویژه در مساجد دیده میشود. عصر ایلفانیان و تیموری به اوج شکوفایی خود رسید. در ادامه این خط ساده ولی زیبا در تزیینات سطوح داخلی و خارجی بناهای مذهبی.ایوان ها در پشت. و پهلوی قوس ها و بدنه مناره ها به کار گرفته شد. با توجه به اين که برش خط بنایی بسیار آسان است و با عناصر سازنده بناها یعنی آجر همخوانی زیادی دارد به مرور زمان این خط در آجر کاری و کاشی کاری های بناها مورد استفاده قرار گرفت. اين خط در 

صفحه 12:
تصویر شماره ۷ ؛ طاق تمای محراب الجایتو به خط قلث : مسجد چامع اصفهان سده هتسم هجوى قمرى از ديكر خطوط مهمى كه معمولا در خلق كتيبه هاى زيبا مورد استفاده قرار ميكرفته و هنوز نيز از جايكاه ويزه اى در ميان هنرمندان برفوردار .خط ثلث است. خط ثلث يكى از خطوط ششكانه اى است كه ابداع ‎OT‏ را به ابوعلى بن مقله بيضاوى شيرازى معروف به (ابن مقله)در قرن سوم هجرى نسبت داده اند.خط ثلث در ايران براى نوشتن سرلوحه هاءكتيبه ها و كاشى كارى ها بكار ميرفته و هنوز نيز طرفداران بسیاری دارد. 

صفحه 13:
خط تعليق: زمان دقیق این نوع نگارش مشخص نبوده برفی از محققان بيدايش شكل هاى اوليه آن را بین سده های چهارم تا ششم هجری تخمین زده اند و برفی آن را به سده نهم نسبت می دهند. به هر حال قدیمی ترین نمونه به جامانده از تعلیق مربوط به سندی در سده هشتم هجری می باشد. با مهاجرت برخی از برجسته ترین خوشنویسان ایران در اماخر عمر شاه طهماسب صفوی به عثمانی.خط تعلیق به تدریج در اين نوامی و مصر رواج یافت که ما امروز شاهد کتیبه هایی بااین نوع ‎ball ew)‏ در این مناطق هستیم.خط تعلیق یا ترسل اولین شیوه خوشنویسی اسلامی است که خاص ایرانیان پدید آمده است. خط تعلیق را میتوان نفستین خط كاملا ايرانى دانست. این شیوه از خوشنویسی در اواسط سده هفتم از ترکیب و توسعه دو خط توقیع و رقاع با تلفیق خطوط ایرانی پیش از اسلام بوجود آمد. با پیدایش نستعلیق و شکسته نستعليق از رماع تعلیق کاسته شد. 

صفحه 14:
نستعلیق معروف به (عروس خطوط اسلامی ) است. اين خط در اواغر سده هشتم سده نهم ‎es‏ در عهد تیموریان پای به عرصه نهاد و توسط میر على تبريزى به كمال رسيد. نستعليق دومين خط خاص ایرانیان است. آنچه که تا کنون بیان شد مهم ترین خطوط مجرد استفاده معماران در تزئین بناهای اسلامی در قالب کتیبه و هاشیه نویسی ها می باشد. در بررسی کتیبه های اسلامی باید به این نکته توجه نمود که شاید در نوع خط مورد استفاده با یکدیگر مشترک باشند ولی لزوما بیانات مورد استفاده در هر کدام همانند نمی باشد. 

صفحه 15:
انواع کتیبه از دیر بازشاهد استفاده نوشته های خطی به عنوان وسیله های تزئینی در ساختمان ها و آماکن هي باشیم. با ظهور اسلام و نزول قرآن یابی جدید در هنر معماری كشوده شد و آن استفاده از خطاطی و کتیبه نگاری به خط عربی در اماکنی همچون خانه .مساجد و مقبره ها گردید.هنرمندان مسلمانان با استفاده از فط وآیات قرآن سعی داشتند حضور خداوند را در همه جا و همه لعظات منعکس سازند. خط در معماری اسلامی علاوه بر این که عنصر تزئینی به حساب می آید عاملی جهت همسان سازی انواع بناهای اسلامی نیز تلقی می شود. از سوی دیگر کتیبه های نوشته شده با اين خط ها در برگیرنده معانی و مفاهیمی هستند که در سایه خلاقیت هنرمندان خالقشان شرایط اجتماعی و فرهنگی زمان خود را ارئه می دهند. کتیبه های مذمبی در اسلام به سه دسته اصلی : قرآنی .کتیبه های دعایی و کتیبه های حدیثی تقسیم می شوند. اسوير شمارة ‎٩‏ :نموه ای از کتیبه لوسی قوآلی در حاشیه یک 

صفحه 16:
انواع کتیبه ا.کتیبه های قرآنی : اين کتیبه ها اغلب در بیان ایمان و اعتقادات مسلمانان مورد استفاده قرار می گیرد. معمولا با خط کوفی به عنوان معنوی ترین خط عربی نگارش می شوند. هنرمندان مسلمانان بیشتر از سوره های کوتاه جز سی برای نگارش کتیبه ها استفاده می نمایند. از دیگر سوره های مهم كه مكررا در کتیبه های اسلامی مورد استفاده قرار میگیرد سوره (هجرات) که مضمون آن بیانگر معانی عمیقی از بهشت و جهنم به عنوان آینه اعمال انسان ها بر روی زمین می باشد. می توان نام برد. مویر شماره ۱۰ : محراب مسجد لطف ا. در اصفهان 

صفحه 17:
انواع کتیبه ۲.کتیبه های دعایی: کتیبه های دعایی که پس از کتیبه های قرآنی از لحاظ عددی در جایگاه دوم می باشند خود به سه گروه تقسیم می شوند: گروه اول کتیبه های هستند که اسما خداوند بر آن ها نقش بسته و بازگو کننده توانایی های خداوند می باشند. گروه دوم کتیبه هایی در خصوص ستایش و مدم پیامبر اکرم(ص) است که از جایگاه ویژه ای در میان مسلمانان برخوردار است. گروه سوم نیز کتیبه های در مدع و ستایش حضرت علی (ع).حضرت فاطمه (س), آمام هسن مجتبی (ع) و آمام هسین (ع) می باشند.ادعیه مورد استفاده در این کتیبه ها معمولا از برجسته ترین کتب دعایی مسلمانان جهت. کاربرد هنری و معماری استخرام می شوند. از معروف ترین دعاهایی که در هنر اسلامی در قالب کتیبه نویسی بارها مورد استفاده قرار گرفته است دعای جوشن کبیر که هاوی اسما الهی است می باشد. نمونه این نوع کتیبه در محراب مسجد حکیم اصفهان و تزئینات داخلی مسجد کبود تبریز وجود دارد. آهمیت اصلی کتیبه با مضمون دعا در این است که نوعی عرفان و تصوف به شخصی که آن را مشاهده می کند الفا می کند. 

صفحه 18:
انواع کتیبه .لاكتيبه هاى حديثى :بايد اذعان داشت که نمونه این نوع کتیبه نسبت به دو گونه قبلی کمتر یافت. می شود. حدیث منعکس کننده کلمات پیامبران و امامان است. یکی از نمونه های برجسته این نوع کتیبه در صهن بیرونی بقعه شیخ صفی است. 

صفحه 19:
خطاطی و هنر معماری اسلامی در خصوص جذابیت و ویژگی های معملری اسلامی و نقش هنر فاخر خطاطی در معماری اسلامی تمقیقات اندکی در دست می باشد. کتیبه نویسی با استفاده از خطوط ثلث و کوفی در معماری اسلامی اصولا در ماشیه دیوار مساجد .منبرهاءممراب مساجد و گنیدها مورد استفاده قرار می گیرد. خط عربی به عنوان یک دستگاه گرافیکی و تزئینی .نقش مهمی به آثار تاریخی یک هوزه خاص جغرافیایی نمی باشد.بافتم سرزمین های متفادت از طریق سپاه اسلام اين هنر در سراسر جهان ‎els!‏ ‏از هند تا آندولوس منتشر شد. 

صفحه 20:
خطاطی و هنر معماری اسلامی خطاطی یکی از معدود مهارت های هنری مسلمانان است که محققان به خوبی با سیر تمول آن آگاه هستند. با توجه به اين که فطاطی اسلامی در اصل از قط قرآن به عنوان کتاب مقدس مسلمانان اقتباس شده است به سادگی قابل درک و تملیل می باشد. وجود یک هماهنگی عرفانی بین آنچه که معماران در کتیبه های سازه های اسلامی از آن استفاده می کنند با آیات قرآنی و باورهای مذهبی افراد باعث توسعه سریع این هنر در جهان اسلام شده است.استفاده از خط عربی در ساختمان ها چیزی بیش از یک دکور ی تزئین می باشد. این موضوع برای معماری مبتنی بر اسلام و قواعد اجتماعی اسلام.صریها بیان کننده عینی معانی متعلق به ایمان و عقاید مسلمانان میباشد. با تمام نکات بیان شده باید اذعان نمود که اغلب سافتمان های عراق و سوریه در دوران اولیه اسلام از اين هنر ناب برای تزئین سازه های خود استفاده نمی کردند. بکارگیری از کتیبه نویسی در سازه های این منطقه در قرن نهم میلادی مشاهده شده است. کتیبه هاى اين دوران معمولا بوسيله كج برى يا سنك تراشیده شده با خط کوفی گلدار در هر دو معماری مذهبی و غیر مذمبی طرامی شده است. 

صفحه 21:
خطاطی و هنر معماری اسلامی هدف اصلی در استفاده از نقل قول های قرآثی در نماهای داخلی و خارجی اماکن متفاوت الفا حضور الهی و انتقال امساس تقدس و تقوا می باشد. لذا در صورت نیاز به تفسیر و تعبیر افراد دچار سرگرمی نشده و به سادگی مفاهیم مندرج در کتیبه ها را درک خواهند نمود. کتیبه های معماری اسلامی نشان دهنده ومدت گرایی واقعی و حقیقت قطعی و مسلم مسلمانان در برابر یهودیان و مسیمیان بوده است. این منش فکری در سراسر جهان اسلام مسلط بوده است.با توجه به اين كه توسعه فکری مسلمانان به طور معمول از طریق مشترکات فرهنگی و مذهبی صورت می پذیرد لذا هنر خطاطی و استفاده آن در کتیبه نگاری های متعدد از عناصر مهم در خلق تاثیر گذاری گسترده در معماری اسلامی می باشد. در نتیجه این بعد از هنر خطاطی معماری که اغلب بصورت کتیبه یا ماشیه نویسی نمود می یابد باعث افزایش اهمیت این نوع تزئینات معماری در هنر اسلامی شده است. لذا ت و تفحص در هنر خطاطی اسلامی بکار رفته در اری اسلامی نه تنها محققان را با ساختارهای فکری و رومی مسامانان در خلال تاریخ آشنا می ساذد بلکه جراغى است كه مسير رشد و نمو معمارى اسلامى و خطاطى اسلامى را نيز روشن مى سازد. 

صفحه 22:
برجسته ترین کنیبه نگاری های جهان اسلام ۱.مسجد المرام مسجد الحرام با شكوه ترين مسجد مسلماتان جهان . مرکز جهان اسلام و محل بؤركثرين تجمع انسائى در خلال ايام حج داراى يكى أز منحصر به فرد ثرين كتيبه نويسى هاى قرآنى مى باشد. مسجد الحرام سازه اى شكوهمند با مشبرى از سدك مرمر خالص است که با مجموعه ای از برگ های فیروزه ای و خطاطی با رى ‎a ill‏ مول ممداری مقول قرن هفدهم توئستند یک ساعتار متحرک و باشکوه را به عنوان ولین نمونه در نوع خود ایجاد نمایند elles ‏حلقه‎ ه در داخل حرم شریف. . یک اثو با شکوه از خطاطی اسلامی می باشد که در آن از آیات قرآنی استفاده شده است . اين كنيبه كم نظير با فيروزه فارسى نكارش شده و هر مسجد الحرام همجون نگینی غير قابل وصف مى درخشد الحرام ۷ کتیبه خطاطی شده به شکلل حلقه در مسجد. مکه 

صفحه 23:
برجسته ترین کتیبه نگاری های جهان اسلام ۲.مسجد خدرال کووالامپور,مالزی 2 سلزه يكى از بزركترين مساجد در جهان مى باشد بطورى كه از مايل ها دورتر فابل رويث مى باشد . درب ورودى سراى ابن مسجد به ارنفاع بيست و هشت مثر . يك شاهكار منبت كارى از سنگ مرمر سفید هی پلشد كه بأ كرانيت سبز بسیر جذی یی ریب رو آل ‎cada ilk‏ سور شماره ۱۵ : کتبه ویسی ورودی سرای مسجد کوولمور تصوير شماره 16 : خط ثلث كتيبه مسجد كوولامور با تإثينات برك وكل محواب این مسجد در دوری مملو از طراحی های اسلیمی گل قار با سنك مرمر ساخته شده لست . اين معراب با سنك فاق ‎gly Gad ans‏ شدة لنت ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 24:
برجسته ترین کتیبه نگاری های جهان اسلام ۳.مسجد وزیر خان ‎EE‏ مسجد وزیر خان لاهور در سال ۱۶۳۴-۳۵ در خلال سلطنت ‏مرتور منول شاه جهان کسی که نا سال ۱۶۳۹ پر لاهور حکومت کرده ست ساخته شده ,در ساخت این مسجد از تعداد زيادى كتيبه . الكوهاى هندسى و اسليمى و خطاطى اسلامى برای ایجاد یک فضای روحاتی باشکوه استقاده شده است. ‎ ‎ ‏اسليمى در مسجد وزيو خان لاهور ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 25:
برجسته ترین کنیبه نگاری های جهان اسلام عا.مسجد ايا صوفيم ايا صوفیه ( ۸3۵50138) کلیسای مسیحیت شرق در دوران امپراتوری بیزئس در سال ۵۳۳ به دستور کنستانتین اول ساخته شد . در قرن ششم مبلادی این بنابرای اولین بار مورد بازسازی اقرار كرفت . پس از فتج استاتبول توسط مسلمانان سلطان محمد. دوم دستور داد کلیسای ایا صوفیه را به مسجد تبدیل تمایند . در زمان مراد چهارم درا», نخستسن بار آناتی از قرآن به خط مصطقی جلبى در دیوارها و سقف ایاصوفیه نگاشته شد . علاوه بر اين الوحه هابى دور تا دور سقف ايا صوقيه نصب شد كه در آن نام الله ‎Abed ea en's elas coat jas Sad cane‏ شده بود . أين لوحه ها در زمان سلطنت عبد المجید جابگزین گردید , با تأسیس حکومت جمهوری در ترکیه. آتاترک ایاصوقیه رایه موزه تبدیل نمود که تا کنون نیز به همین شکل باقی مانده 

صفحه 26:
ه.رامكاه تاج محل آرامكاه ناج محل در نزديك شهره أكره در ‎7٠١‏ کیلومتری جنوب دهلى نو واقع شده است . اين بنا به دستور شاه جهان + ينجمين امبرانور كوركانى هند به منظور يادبود همسرش ارجمند بائو بیگم بنا شده است . گیوین هامبلی ۰ تویسنده کتاب * شهرهای هندوستان گورکانی " معتقد است » تاج محل نمونه ای از معماری صفوی است که توانسته اوج نبوغ ایرانیان را در طراحی سازه های عظیم جلوه گر ید . از مهم ترین بخش های تزئینی تاج محل متون خطاطی شده بر دیوارهای اين ارامگاه می باشد که به احتمال فریپ به یقین توسط عبدالحق شیرازی (معروف به امائت خان) نوشته شده موير شماره 1 : كتيبه نويسى به خط ثلث - تاج مل 

صفحه 27:
برجسته ترین کتیبه نگاری های جهان اسلام #.مسجد سلطان اهمد مسجد ساطان احمد در شهر استالبول ترکیه وافع شده است اين مسجد یکی از زیباترین شاهکارهای معماری اسلامی است که به دلیل وجود کاشی های آبی رنگ در طراحی داغلی آن به مسجد ‎gl‏ شهرت ‎ened‏ مسجد مذکور در طی سال های ‎۱۶۰۹-۱۶۱٩‏ به دستور سلطان احمد اول پنا شده است . این مسجد تتها مسجد ترکیه است که ‎ay a‏ تقلید ار شش ساره مسجد الحرام : با شش ساره ساخه شد که این امر زمینه برخی اننقادات را فراهم ساخت لذا او هزیته ساخت مناره هفتم سجد الحرام را پرداخت کرد تا ا ‏فروکش تماید ‎ ‎ ‏سویر شماره ۲۱: کتیبه نویسی در مسجد الى ثركية ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 28:
برجسته ترین کتیبه نگاری های جهان اسلام /ا.مسهد سلطان حمسن اين سجد قديبى در سال 728 هجرى قمرى در قاهره مصر ‎١‏ یکی دیگر از نمونه هاى كتيبه نويسى را در مسجد محمد على ساخته شده أسث . يك أز تمونه هاى كمياب كتيية تويسى بر قاهرة شکرگاه نید چوبی این مسجد قبل مشاهده است. ان جستجو نمود .این کتیبه مدر با کل و برگ به 

صفحه 29:
.مسجد شیخ لطف اللّه این بنای با شکوه در دوران شاء عباس اول بنا شده است . از ویزگی های خاص این مسجد که آن را در جهان معماری اسلامی متحصر به فرد نموده ۰ نداشتن صحن و مناره به عنوان اجزاء لاینفک معماری اسلامی می باشد . این مسجد دارای کتیبه های نفیس و طره های سردر که هر درون گلدان مرسرین قرار داده شده می باشد سردر اين مسجد به خط ثاث با کاشی سفید معرق برزمینه ۴ لاجوردی کتلیت شده . این کتییه توسط علیرضا عبلسی خوشنویس برجسته عصر صفوی امضاء 

صفحه 30:
برجسته ترین کتیبه نگاری های جهان اسلام ۸.مسجد شیخ لطف ال كتيبه خارجی گنبد به خط ثلث با کاشی سفید معرق بر زمیته لاجوردی شامل سوره هایی از قرأن کریم است در چهار گوشه داغل مسجد سفید بر زمینه لاجوردی با کاشی سفید معرق نوشته شده است در ضلع غربی و شرقی آن نیز اشماری به زیان عربی به خط ثلث کتویه تویسی شدم اسب". که بتا به لظهار تغار كثرث :لان آيات متعدد قرآنى به خط ثلث متعلق به شيخ بهابى مى باشد تصوير شماره 13 : كتببه تويسى مسجد شيخ لطف الله - اصفهان 

صفحه 31:
برجسته ترین کتیبه نگاری های جهان اسلام 9.مسجد ابن طولون این مسجد پس از مسجد عمرو در فسطاط قدیمی ترین و سالم ترین مسحد به حای مانده در مصر است . بر طبق اسناد موحود ساخت این مسجد در سال ۲۶۵ هجری قمری به پایان رسید برای آنکه مسجد در مقابل آتش و سیلاب های مرسوم در مصر يابرجا بماند آن را با أجر سرخ ‎٠‏ کچ و خاکستر ساختن . با توجه ان ساخت ابن مسجد به نظر مى رسد كتيبه موجود در اين اسهد مايه عند کوفی می بلشد یکی از قدیمی توین نمینه ها برجای مانده تلقى مى شود - ‏شماره 18 : كتيبه خط كولى ساده مسجد ابن طولون‎ at ‏مره‎ 

صفحه 32:
نتیجه گیری ارتباط میان ۲ هنر به ظاهر مجزا همچون خطاطی و معماری در ده نقش می تواند مورد بررسی قرار گیردداز یک سو با بکارگیری خط در کتیبه نویسی های حاشیه محراب ها و دیوار مساجد و آرامگاه هءخط از صفمه در پیکره یک بنای تاریفی جلوه گر می گرددو از سوی دیگر خطاطی در واقع تجلی عینی کلام مکتوب استد درع متون مذهبی وآیات کتب مقدس همچون قرآن در سازه های معماری در مناره ها و گنبدها باعث تشویق افراد به تفکر و ایجاد یک محیط رومانی می گردد. خطاطی اینبا شکوه ترین هنر اسلامی از درون سنگ های یک دست سفید مرمر,گج بری های فاخر ,کاشی کاری های بی نظیر فیروزه ای بر نمای یک شاهکار معماری اسلامی چنان جلوه گری می نماید که تمسین هر بیننده ای را بر می انگیزد و آنجا که این هنر زیبا با نقوش اسلیمی و هندسی در هم می آمیزد دیگر نمی توان خط را از معماری متفک کرد. گویی رومی در دو کالبد دمیده شده است.دیگر نمی توان مناره یا کنبد را بدون خط ثلث یا کوفی معشق ویا کتیبه نویسی را بدون گنبد سنگی با مناره های بلند تصور کرد. به طور خلاصه این دو هنر چنان در طی قرون متمایز و در خلال با یکدیگر عجین شده اند که هر یک جزی لاینفک دیگری شده است. 

صفحه 33:
منابع ا.پیر نیامحمد کریمی. آشنایی با معماری اسلامی .انتشارات دانشگاه علم و صنعت.تهران ۲.دهلوی ,غلام محمد.تذکره خوشنویسان ,روزنه ۳.شریف.میر معمد.هیرهایاسلامی.مرکز دانشگامی تهران ۴.کیانی.محمد یوسف.معماری ایران دوره اسلام.انتشارات سمت ,تهران 0.فضايلى.حبيب الثه.اطلس خطءانتشارات مشعل اصفهان >.خطيمى. عبد لكبير.سجلماسى.محمد.(عظمت خطاطى اسلام)فصلتنامه هنر /.ماهرالبقس.محمود.خط بنايى «انتشارات سروش تهران