صفحه 1:
صفحه 2:
۸۳
تخیر رفتار و رفتار درمانی
استاد محمدى حلالى
حجت اله منصوری گریانی * حاهد گوشگی
صفحه 3:
فصل اول:تعاریف
® تعریف تغییر رفتار و رفتار درمانی:
SJ
به مجموعه روش ها و فنونی گفته می شود که از یافته های
روانشناسی آزمایشی, بویژه روانشناسی یادگیری استخراج شده اند و
هدف آنها کمک به رفع مشکلات سازگاری افراد در موقعیت های
talon زندکی فرذت وشاع است در وا ب» ليل روا ملق
بين محيط و رفتار) وتغییر رفتار (ابداع واجرای روشها)می پردازد
تغییر رفتار و رفتار درمانی دو اصطلاح کم و بیش هم معنا هستند؛
هردو با رفتار سرو کار دارند. خاسنگاهشان یکی است , و هدفهای
تغریبا مشابهی را دنبال میکنند به همین دلیل بسیاری از متخصصان
تغییر رفتار ورفتار درمانی این دو اصطلاح را به جای هم به کار میبرند.
صفحه 4:
تفاوت های تغییر رفتار و رفتار درمانی
1-اصطلاح تغییر رفتار بیشتر به وسیله ی پیروان نظریه شرطی سازی کنشگر و
غالبا در موقعبیت های غیر بالینی (آموزشی وخانوادگی و...)به کار می رود و
پیشتر بر پژوهش های بنیادی کنشگر که با حیوانات و انسان ها انجام گرفته و
نیز بر پژوهش های کاربردی انجام شده در موقعیت های عملی استواراست. اما
اصطلاح رفتار درمانی بیشتر به وسیله پیروان نظریه های پائولوف هال و ولیی
و عمدتا بر خواسته ازپژوهش های انجام شده با انسان در موقعبت های بالینی
w
است وبیشترین کاربرد را در کلینیک روانی دارد
2-تغیر رفتار به منظور بهبود همه نوع رفتار بهکار می روید در حالی که رفتار
درمانی به منظور اصلاح رفتار ناسازگارو مشکلات هیجانی به کار می رود
به رغم تفاوت های گفته شده تغییر رفتار و رفتار درمانی را میتوان بسیار نزدیک
به هم دانست زیرا اگر چه اين دو در پاره ای زمینه های کاربردی با هم تفاوت
دارند اما از لحاظ خاستگاه نظری و هدف های عملی بسیار شبیه به هم اند.
صفحه 5:
*؟اصطلاح رفتار درمانی پیش از اصطلاح تغییر
رفتار( لیندزلی و اسکینر ) برای استفاده در a
بیمارستان های روانی ابداع شد ,اما بعد ازکاربرد
اصول و روشهای روانشناسی یادگیری سورد
استفاده در روانشناسی بالینی معلمان و مربیان
آن در تغییر و اصلاح رفتار های تحصیلی و
اجتماعی دانش آموزان در موقعیت های اجتماعی
به کار بردن0به خاطرانطباق با شرایط
آموزشگاهی به جای رفتار درمانی, اصطلاح تغییر
رفتار به کار رفت.
صفحه 6:
حاستگاه نظری روش های تغییر رفتار
ورفتار درمانی
#خاستگاه نظری روش های تغییر رفتار ورفتار
درمانی روانشناسی رفتاری است اما علاوه بر آن
سایر نظریه های روانشناسی آزصایشی نبز به
ایجاد روشها و فنون تغییر رفتار و رفتار درمانی
کمک کرده اند. مارتین و پیر گفته اند روانشناسی
یادگیری به طور اعم و شرطی سازی پائولوفی به
طور اخص مهمترین کمک را به ایجاد و گسترش
زمینه ی تغییر رفتار و رفتار درمانی کرده اند.
SJ
صفحه 7:
تعریف تحلیل کاربردی رفتار
* تحلیل کاربردی رفتار با تغییر رفتار و رفتار درمانی وجوه اشتراک
زیادی دارد با اين حال تحلیل کاربردی رفتار به آن دسته از روشهای
تغییر رفتار گفته می شود که در آن ها از طرح های پژوهش آزمایشی
SJ
استفاده می شود تا نتايج روش درمانی مورد سنجش قرار بگیرد.
© مقایسه تحلیل کاربردی رفتار با تغییر رفتار ورفتاردرمانی
1-روش های تغییر رفتار ورفتار درمانی چون صرفا برای مقاصد
ای و رای ار سس از ان که و انار قار
گرفتند و در وضع مراجع بهبود به وجود آوردند متوقف no شوند اما
روشهای تحلیل کاربردی افراد علاوه بر مقاصد درمانی دارای مقاصد
پژوهشی نیز هستند.
2سیلتبرگرسلیل کاربردی رفناررا مطالعه علمی رفتار با هدف کمک
صفحه 8:
تغییر رفتار شناختی و رفتار درمانی
شناختی
w
تغییر رفتار شناختی بر نقش فرایندهای شناختی و نمادین در پیدایش
ادامه و تغییر رفتار نابهنجار تایید می کنند. مفاهیم مهم در تغییر رفتار
شناختی عبارتند از اداراکات فرد از امور, الگوهای فکری , تفسیر و
اسناد رفتار به وسیله خود فرد وراهبرد های شناختی.
* شاخص ترین روش ردمانی در تغییر رفتار شناختی بازسازی شناختی
نام دارد.به گفته ی اسپیگلر و گورمونت : به رفتار درمانی همچنین
تغییر رفتار و رفتار درمانی شناختی نیز گفته میشود که اختصاصا به
درمانهایی اشاره میکند که به تغییر شناخت (افکار و باور ها) که بر
مسائل روانشناختی تاثیر می گزارند میپردازد.
صفحه 9:
تعریف رفتار
؟ رفتار یعنی عملی که از فرد سر میزند یا سخنی که بر زبان می آورد
آما در روانشناسی به هر فعالیتی که ارگانیسم (جاندار) انجام میدهد و
به وسیله ارگانیسمی دیگر یا یک ابزار اندازه گیری قابل مشاهده يا
قابل اندازه گیری باشد رفتار گفته می شود. بنابراین رفتار هم شامل
حرکات بیرونی(سرو دست ,سخن گفتن و...) هم شامل حرکات درون
(ضربان قلب. انبساط مستانه) و هم شامل فعالیت غددی(ترشح بزاق
دهان) می شود.
؟ رفتار ها بر اساس رویدادهای درونی وبیرونی رخ میدهد.به عنوان مثال
و قتی که دانش آموز در جواب به سوال معلم میگوید نمیدانم رفتار
کلامی او در نتیجه یک رویداد بیرونی (رفتار کلامی معلم) رخ میدهد یا
صفحه 10:
ژگی های رفتار
1. رفتار به یک عمل (توجه کردن به درس )فرد اشاره میکند نه به یک
w
صفت (ناتوانی در یادگیری) او
2 هر رفتار دارای چند بعد است که می توان آنها را اندازه گیری کرد؛ از جمله بعد
های رفتار عبارتند از :فراوانی, شدت, طول مدت و...
3. رفتار را می توان به وسیله خود افراد یا افراد دیگر مشاهده, توصیف ,و ثبت کرد
زیرا از طریق حواس مشاهده و توصیف میشود
۸ رفتار بر محیط تاقیر می گذارد.محیط فیزیکی(ایجاد سر و صدا) مسیظ
اجتماعی(تاثیر بر خودجواب دادن به سوال در امتحان.تاثیر بر دیگران-صذا
كردن آنها)
5. رفتار قانونمند است.منظور اين است كه وقوع رفتار بطور نظام دارى تحت تاثير
رویدادهای محیطی(علی و معلولی) است.
صفحه 11:
انواع رفتار
* رفتار آشکار و رفتار نهان
رفتار بیرونی را رفتار اشکار و رفتار درونی را رفتار نهان نیز می گویند.
رفتار آشکار به رفتار قابل مشاهده و اندازه گیری فرد توسط دیگران
گفته ميشود. رفتار آشکار دو دسته اند:
SJ
1-رفتار کلامی(زبان,.مانند سوال پرسیدن)
2- حرکات بدنی(راه رفتن). بعضی رفتار ها هم شامل رفتار کلامی و هم
رفتار حرکتی اند(حل کردن جدول کلمات متقاطع)
* رفتار نهان به رفتار هایی گفته می شود که توسط دیگران قابل مشاهده
وثبت نیست از اين رو به آن رفتار خصوصی نیز گفته می شود مانند
فكر كردن .
* به اعتقاد روانشناسان رفتارى و متخصصان تغيير رفتار .رفتار هاى
آشکار و نهان هردو از اصول روانشناسی واحدی پیروی می کنند و
بنابراين بايد با روشهای مشابه تغییر رفتار با آنها برخورد کرد .
صفحه 12:
* در نظریه واتسون که رفتارگرایی روش شناختی نامیده شده است , تنها
رفتارهای قبل مشاهده عیس مورد اعتا بودند و رویدادهای درونی DS
گذاشته شده بودند اما در نظریه اسکینر که به رفتار گرایی رادیکال شهرت ۳۲۲۱
یافته و مشهور ترین نظریه رفتاری است رویدادهای درونی مورد توجه و
مطالعه قرار دارند و وی معتقد است رویدادهای نهان درونی جانداران از
جنس همان رویدادهای آشکار بیروتی آنان است وبر اين باور است که هر
دو دسته رفتار مشمول اصول و قوانین یادگیری مشابهی اند یعنی
رفتارنهان را طبق اصول رفتار آشکارا پیش بینی نمودو ویژگی دیگر رفتار
گرایی رادیکال اين است که هر گونه مراجعه و استناد به رویدادهای ذهنی
را رد میکند و مفاهیم ذهن گرایانه با مراجعه به رفتار درک شود.
© مثال: ازطریق رفتار افراد به باهوش بودن یا کم هوش بودن افراد پی
میبریم.
* ازنظراو رفتار توسط ویژگی ارثی وعوامل محیطی کنترل میشود.
صفحه 13:
a ey
>
مظاك دیگری که مترارت با رفتار بت کار یرود باسح است که بد
فعالیت های مشاهده پذیر و اندازه پذیر جانداران گفته میشود . با
SJ
اين حال رفتار كلى تر از ياسخ فرض می شود . معمولا یک رفتار
از مجموعه پاسخ تشکیل می شود زیرا پاسخ دارای زمان خاصی
است.
* مثال:عمل سر بالا بردن به طورکلی یک رفتارمی باشد ولی اگریک
حیوان برای کاری سرش را بالا میبرد پاسخ است.
© اصطلاح عملکرد نیز به رفتار و پاسخ نزدیک است. با وجود این
عملکردها , رفتارها یا پاسخ هایی اند که بر حسب تاثیراتشان دسته
بنده و نامگذاری میشوند مثل سرخاراندن.
صفحه 14:
ار پاسخگر و رفتار کنشگر
* این تقسیم بندی با توجه به محرکهای کنترل کننده رفتار صورت گرفته است . علاوه
براين eae اين دو رفتار از لحاظ نظریه های روانشناختی مربوط به آنها نیز
تفاوت است.
* رفتار پاسخگر در حضورمحرکهای پیشایند و به طور خودکار و غیر ارادی از ارگانیسم
ری ره ای تال زارد
* مثل گشاد و کوچک شدن مردمک چشم دراثرافزایش یا کاهش نور.
* محرک پیشایند یا فراخوان قبل از رفتار پاسخگر است وآنرا فرا می خواند.
نخستین کسی که به طور گسترده درباره رفتار پاسخگر به پژوهش پرداخت دانشمند
مط انك رو عدر لبن ريون رب ای ی یار 1
ش ری بلدن کلاسیی پانولفی 2 رف بف اس ET Me بكو ارط ل
SEs) ge ل سارت باکر بر
كفنه دى شود. طبق اين سرب غر مذركى كه با مخرى طبيقن عولد ياسية ارب
همراه گردد خاصیت آن محرک را در فراخوانی پاسخ بازتابی يا ياسخ شبيه به آن
كسب ميكند
مثل خوردن غذا - ترشح بزاق
ديدن غذا - ترشح بزاق
w
صفحه 15:
کتار کنشگر(اسکینر)
*رفتاری که جنبه ارادی دارد واز سوی
ارگانیسم صادر میشود و به همین جهت به
ان رفتار فعال نیز میگویند که از محرکهایی
که پس از آن رخ می دهند تاثیر می پذیرد.
۴به رفتار کنشگر رفتار وسیله ای نیز گفته
میشود زیرا اینگونه رفتار وسیله ایست برای
دریافت چیزی که شخص می خواهد.
مثل گذاشتن صندلی برای برداشتن جیزی
که در ارتفاع قرار دارد
A
صفحه 16:
مفهوم رفتار بهنجار و رفتار نابهنجاردر تغییر رفتار و
رفتار درمانی
* ولپی میگوید کلیه رفتارها از دو دسته تشکیل می شود : رفتار بهنجار SW
(سلزگارانه) و رفتار نابهنجار(ناسازگارانه)
* رفتار سازگارانه رفتاری است که در ارضای نیازهای فرد و خلاصی او از
درد و رنج یاریش می دهد یا از به هدر رفتن نیروهای او جلوگیری میکند.
* در مقابل رفتار ناسازگارانه رفتاریست که در رساندن فرد به این اهداف به
طور مکرر با شکست مواجه می شود و برای او مشکلاتی به بار می آورد.
* در تغییر رفتار و رفتار درمانی فرض بر این است که رفتار به هنجار و
نابهنجار از اصول روانشناختی یکسانی پیروی می کند یعنی هردو در
جریان زندگی آموخته می شوند.به سخن دیگر قردی که دارای رفتار
نابهنجار است مانند فردی که دارای رفتار بهنجار است رفتارید و نیک
خودرا آموخته است .
صفحه 17:
تفاوت بين درمان گران نظریه روان پویایی و مدل
رفتارگرایی
* براى اصلاح رفتار نابهنجار فرد بايد شرايط مناسب یادگیری را به بار
آورد و از اين را ه به تغییر رفتار هایی نابهنجار و جانشین ساختن آنها با
رفتار های به هنجار اقدام کرد بنا براین در اشاره به کسانی که
مشکلات رفتاری دار به بای کلمه پیمار از اسطان مراجع با مد جوا
استفاده می تیم
؟ درمانگران پیرو نظریه روان پویایی بر عوامل دور تعیین کننده اختلال
روانی که ريشه در گذشته فرد دارند تاکیدد می کنند ولی رفتارگرایان
با تعیین کننده های جاری رفتار نایه هنجار سر و کار دارند .
* درمانگران روان پوبایی از اصطلاح بیماری برای مشکلات روانی
استفاده می کنند ولی رفتارگرایان آن را یک رفتار نابه هنجار می
w
دانند .
صفحه 18:
مشکلات رفتاری در تغییر رفتار و رفتار
درمانی
#مسایل و مشکلات مورد بررسی در تغییر رفتار و رفتار درمانی اک
از دو دسته کمبود رفتار و فزونی رفتار تشکیل می شوند
#نمونه هایی از کمبود رفتار
یک کودک کلمات را خوب تلفظ نمی کند و با کودکان دیگر
معاشرت نمی کند
#یک بزرگسال هنگام رانندگی به مقررات رانندگی بی اعتناست
برای دیگران احترام قائل نمی شود و به موقع سر قرارهایش
حاضر نمی شود
صفحه 19:
نمونه هایی از فزونی رفتار
SJ
#یک توجوان مرتب صحبت پدر و مادرش را قطع می کند ساعتها
با تلفن پرحرفی می کند و کلمات رکیک به زبان می آورد
یک بزرگسال یکسره وقتش را صرف تماشای تلویزیون می کند
بین غذاهایش زیاد شیرنی می خورد زیاد سیگار می کشد
#برای تشخیص فزونی یا کمبود رفتار لازم است موقعیتی که رفتار
در آن رخ می دهد مشخص شود مثلا استفاده از مداد رنگی برای
نقاشی رفتاری مناسب است اما اگر با آن دیوار را رنگ کنیم .
صفحه 20:
زمینه های کاربردی تغییر رفتارو رفتار درمانی
٩ هدف تغییر رفتارورفتار درمانی هم اصلاح رفتارهای مخرب وهم
w
کمک به ایجاد رفتارهای سودمند است
#مارتین و پیر موارد بالینی رفتار درمانی را به شرح زیر ذکر می
کند: انواع فوبیا - اختلال های مربوط به وسواس های فکری -
عملی - افسردگی - استرس ازدواج - مشکلات جنسی
#ولپی رفتار نابهنجار را به دو دسته آموخته شده و نا آموخته ( منشا
عضوی دارند ) تقسیم کرده و رفتار نابهنجار آموخته شده ( ناشی
از یادگیری ) را در قلمرو رفتار درمانی دانسته است
صفحه 21:
میلتنبرگردر کتاب تغییر رفتار اصول و روشها زمینه های کاربردی تغییر
رفتار رادر سوزده مورد برغمرده اس
ناتوانایبهای تحولی:کمک به درمان پرخاشگری » خود آزاری و رفتار
تخریبی و هم در تربیت مربیان و اداره کننده گان آن حوزه ها
‘a
©. بيماريهاى روانى: براى كمك به افراد بسترى در بيمارستانهاى روانى در
بهبود رفتار مهارتهاى زندكى روزانه - رفتار اجتماعى يرخاشكرى
استفاده مى شود .
و آموزش افراد استتتایی برای تحلیل و ارتفاء تعامل معم _دانش آموزو
کمک به رفع ناتوانایی های مربوط به یادگیری
توان بخشی: منظور از توان بخشی فرایند کمک کردن به افراد ( از راه
آموزش ) در کسب کارکرد طبیعی پس از صدمه دیدن مانند جراحی سر
یا صدمه از سکته مغزی
صفحه 22:
0 روانشناسی جامعه :کاربرد تغییر رفتار در آن تاثیر گذاری بر تعداد برزگی افراد به
قصد نفع رساندن به همه افراد جامعه مثل کاستن از ریختن آشغال در کوچه و کاهش
w
مصرف غير قانونى دارو
0- روانشناسی بالینی: استفاده از تغییر رفتار در کار برد اصول و روش های
روانشناسی برای کمک به افراد دارای مشکلات شخصیتی که رفتار درمانی نامیده می
شود . ( تربیت روانشناسان بالینی )
م خدمات تجاری صنعتی و انساتی؛ کمک به بالا بردن عملکرد کار و رضایت شفلی
و کاهش تنیدگی و غیبت تغییر رفتار برای بهبود عملکرد سرپرستان مورد
استفاده است .
0- خودمدیریتی:کمک به کنترل و اداره رفتار خودشان و اصلاح عادتهای و مشکلات
شخصی خود
©- اداره رفتار کودکان:کمک به اصلاح رفتارهای کودکان مثل شب ادراری »ناخن
جویدن(بیشترین کاربرد را تغییر رفتار در اين حوزه دارد)
صفحه 23:
(0- پیش گیری:پیش گیری از مشکلات کودکان مثل سوء استفاده های
جنسی » کودک ربایی و ...
‘a
0-عملکرد ورزشی:کمک به بهبود عملکرد ورزشکاران در ورزش
های مختلف هم در تمرین و مسابقه
0 رفتارهای وابسته به سلامتی: از کاربردهایش افزايش رفتارهای
مربوط به سبک زندگی سالم (مانند ورزش کردن و تغذیه مناسب)و
کاهش رفتارهای ناسالم(سیگار کشیدناو...
9 نگهداری از سالمندان:به سالمندان کمک می شودتا با مشکل
کاهش توانایی جسمی خود کنار بیایندهداشتن رفتار مناسب با دیگران در
کهنسالی
صفحه 24: