صفحه 1:
صفحه 2:
صفحه 3:
بفرافياى يران
Ulla Udi cu,
صفحه 4:
صفحه 5:
Cr 3 سس سس
وَجعلنا من العاء کل شیء SF
و هر چیز زنده ای را از آب پدید آوردیم (سیره یاه آه ۲۰)
به تصاویر زیر نگاه کنید. در نمودار سمت چپ. میزان مصرف آب در کشور در بخش های مختلف
نشان داده شده است. تصویر سمت راست به ما می گوید که در کشوری کم آب زندگی می کنیم.
حال براى رفع مشکل کم آبی چه بايد كرد؟
sols
شهری,روستایی heel
eral
#ن شکل|-ایران کشوری کم اب است ۶ نمودار توزيع مصرف اب در يبران
صفحه 6:
Sa enolic a See We seen Codec RO Bl ceo we Bere aoe
زمین راب فرا گرفته است. آیا باز هم بلید نگران کم آبی باشیم؟ لیا کم آبی در کشور ما واقعیت دارد یا
فقط شایعه است؟ اولین کاری که هنگام تشنگی می کنید چه خواهد بود؟ لیوان را برمی دارید به سراغ شیر
۱ Tener be et fete
آب در اختیار شما قرار گرفته است؟ در این درس می خواهیم با منابع آب در کشورمان آشنا شویم
بيش از شروع درس. .بد نيست خود را بيازماييم و براى آموختن بهتر مطللب مربوط به منلبع آب. آماده
در گروه کاری خود انجام دهید: آلف) آب مورد نیاز محل زندگی شما از کجا تأمین می شود؟ -۱
ب) كزارشى تهيه كنيد كه موارد سوء مصرف آب را در منزلتان نشان دهد. پ) داستانی
0 2 ا ا ا ا ا ل oe)
ا eC ا ل ا ل ل ا ee
جه مشكلاتى خواهيد داشت؟ جه راهكارهايى بيشنهاد مى كنيد؟
صفحه 7:
حال ببینیم که وضع آب در کشورمان چگونه است
و براى حفظ اين مايه حيات جه كارهايى بايد
انجام دهيم و همين طور مى خواهيم ببينيم آيا
راهى براى جلوكيرى از هدر رفتن اين ماده با
ارزش وجود دارد؟ به نقشه ميانكين بارندكى
سالانه كشور نكاه كنيد. اكر با رسم خطى عمودى
از تهران به بوشهر, این نقشه را به دو قسمت
تقسیم کنیم در کدام سمت بارش بیشتری داریم؟
به نظر شما چه عواملی سبب توزیع نامتعادل
بارش در کشور ما می شود؟
صفحه 8:
فیایی. چه عواملی بر میزان و نوع بارش تأثیر می گذارند؟ به درس آب و هوا مراجعه کنید و با استفاده از مطالب آن
آب قابل دسترس گفتیم که آب موجود در کشور ما از ریزش های جوی تأمين مى شود. در فصول سرد سال. ريزش برف و بارا
صورت جریان آب رودهاء منابع آب کشور را تغذیه می کند و در فصول گرم. آبهای فرو رفته در زمین به صورت چشمه. چاه
آب مورد نیاز ساکنان بخش های مختلف را تأمین می نمایند. نياکان ما در فرن های گذشته با توجه به کم آبی و خشک بودن سرزمین
ایران برای دستیابی به آب . قنات را ابداع کرده اند تا در تمام سال . آب مورد نیاز را در !
داشته باشند.
8ن شكل- قديمى ترين كنات ايران Ses SMS a
صفحه 9:
| a eee Or er a
ی reed
درلیولنسیشتر بایش‌ها در اولخر ف صلباییز تا اولیل صلسهار می‌بارد. به لیرملیلهر چه به بایان(
مىوشويم أبدهىرودها بيشتر موشود re a Sa
۲( با توجه به ناهمواری ها و جهت آنهاء هر چه از غرب به سمت شرق کشور برویم. مقدار آب رودها کمتر می
.شود
ات coated رودهلیی‌که از کوهستان‌های‌سلندو بسرفگیر تغنیه
“مرطوب جر يار بليس مشار آنلنها بسيشر خطهد بود
©( أنها در سال هاى مختلف متفاوت است a .رودهای مناطق نسبتا خشک بیشتر طغیانی و اتفاقی, و مقدار
شناخت 55 زندگی فعالیت:
ن خود روى نقشه. عوامل مؤئر بر ميزان و نوع بارش محل
زندكى خود را مشخص كنيد.
صفحه 10:
کانون های آبگیر
در مناطق مرتفع کوهستانی» مکان هایی وجود دارد که سرچشمه رودهای متعددی هستند. به
این مکان ها کانون های آبگیر می گویند. رودهایی که از کانون های آبگیر سرچشمه می گیرند
ممکن است در جهات مختلف جریان پابند.
انواع کانون های آبگیر
با استفاده از نقشه زير بگویید چند نوع کانون آبگیر داریم؟
- کانون های آبگیری که بیش از ۵۰۰ میلی متر بارش داشته باشند و حداقل در هشت ماه از سال.
این بارش ها اتفاق بیفتد. به آنها کانون های دائمی می گویند. کانون های آبگیر دائمی را روی
_ اگر کانون های آبگیر در فصول سرد سال. ذخیره برف خود را تا ابتدای ماه های گرم سال حفظ
کنند. بدون توجه به میزان بارش و زمان آن جزء کانون های فصلی به شمار می روند. کانون های
آبگیر فصلی را روی نقشه مشخص کنید.
- در کوهستان های نزدیک به مناطق گرم و خشک. که گاهی بارش های کوتاه و انفاقی رخ می
دهد. نوعی کانون آبگیر موقت شکل می گیرد که آنها را کانون های اتفاقی می نامند. کانون های
آبگیر اتفاقی را روی نقشه مشخص کنید
صفحه 11:
© له ده وان کارت
صفحه 12:
حوضه آبریز
به محدوده ای که با توجه به شکل زمین و شیب ناهمواری
ها الب های جاری رابه سوی پایین ين نقطه آن هدایت
کند. حوضه بریز می گوبند.به نقش حوضه های آبریز
ايران توجه کنید. آیا همه آنها در کشور ما در قسمت
مرکزی جمع می شود؟ براساس لین نقشه. حوضه های
آبریز در کشور ما دو نوع است:
(All حوضه لبریز خارجی: یعنی مساحتی از کشور که
آب رودهای ن‌به دریاهای اطراف می ریزد؛ اما در طول
مسیر. مورد استفاده قرار می گیرند.
آب) حوضه آبریز داخلی: یعنی مساحتی از کشور که تمام
لب آنها در کشور جربان دارد و وارد دریاچه های داخلی
می شود.
با توجه به نقشة لا نم حوشههایآبریز خارجی و داخلی را متويسيد.
* فصالسیت:۳.
مشخص کنید اسان محل نی شما در ge AS رز فا اد
صفحه 13:
دریاها و درباچه های ایران
در شمال و جنوب کشورمان دریاهای مهمی قرار دارد. در شمال. دریای خزر و در جنوب. خلیج فارس و
دریای عمان. درياها از لين نظرء که عا را به سایر نقاط جهان متصل حی کنند. بسیار اهمیت دارند. به گونه ای
كه ما در جنوب کشور از طریق دریای عمان.با اقیانوس هند ارتباط دارییم و در شمال. دریای خزر از طریق
کانال دن - ولگا به دریای سیاه ارتباط پیدا کرده است.
۰ دریایی مشترک با همسایگان
دریای خزر. پهنه آبی بزرگی است که در امتداد شمال به جنوب کشیده شده است. لین دریا از بقایای دریای
عظیم است که زملنی بخش اعظم نیمکره شمللی را پوشانده بود. از حدود ۶۰ میلیون سال پیش این
دربا از بقیه آبهای قدیمی جدا ماند و به شکل بزرگترین دریاچه جهان در آمد؛ لما به دلیل همین وسعت زیاد.
نام دريا را بر آن نهادند.| اين دريا را به نام های مختلفی می نامند؛ از جمله دریای مازندران. کاسپین. قز
گرگان. طبرستان, هیرکلنی و دریای دیلم. در حال حاضر نام آن. دریای خزر است و در نقشه های خارجی
کاسپین نامیده می شود.
Job لین درییا حدود ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض متوسط ّن ۳۰۰ کیلومتر است. مساحت نبا توجه به تغييرات
سطح آب متفاوت است. سطح آب لین دریا از سطح آبهای آزاد حدود ۲۸ متر پایین تر است.با توجه به
نقشه دربای خزر, به اين سوّالات پاسخ دهید: کشورهای همسایه این دریا کدامند؟
طولانی تریین رودهلیی که‌به لین دربا می ریزند عبارت لند از رود ولگا و اورال از شمال, سفیدرود و هراز از
جنوب. رود اترک و گرگان از جنوب شرق و رود کورا و ارس از سمت جنوب غرب.
صفحه 14:
اهمیت دریای خزر
از جمله دللیل اهمیت لین دریا می توان‌به تجارت دریلیی, بهره برداری از منلبع نفت و گاز. ویژگی های
خاص محیط زیست. گردشگری و صید ماهی اشاره کرد. در سال های گذشته انواع ماهی های لین دریا را
شناخته اید.اواع ماهیان خاویاری جهان فقط در لین دبا زندگی می كنند. بعضى از تالابهاى حاشيه اين
درياء محل توقف پرندگان مهاجر است. eee
عواملتهدید.
|[ شکار بای پوست و کوشت
۳ بیماویهایمفونی
(] تقييرات اقليمى
| ۵] گرفتار شدن در cole glass
(2) اايشمعاى شيميليى
os he ۱
فک بفرری, یکی از پستانداران ماب آبزی است که فط در درای زر و رودخانه‌هایمتهی به آن زندگی
مود ار زد مد ری ره کی سرد هام مد
فكدهابا غوردن آبزيان بيماز و ليجاد تعدل در زیستیوم زر فش مور درد
صفحه 15:
۱
پیشروی آب اقیانوس هند از طریق دریای عمان و تنگه هرمزبه درههای زاگرس, خلیجی هلالی شکل در جهت شرقی - عیبی به وجود
آورده که صدها سال است به آن «خلیج فارس» با «دربای پارس» می گویند.طول آن حدود ٩۰۰ کیلومتر و عرض متوسط آن ۲۵۰ کیلومتر
است. هشت کشور در اطراف خلیج فارس قرار دارند.با دقت در نقشه کشورهای اطراف ّن را نامببرید. مهم ترین رودهلیی کمبه خلیج
فارس عی ریزد عبارت اند از: کارون. کرخه و دالکی و مند. کارون پرآب ترین؛ طویل ترین و تنها رود قابل کشتیرانی ایران است. به خليج
های کوچک سواحل خلیج فارس «خور» می گویند؛ مثل خور موسی- در خلیج فارس, جزلیر مهمی همچون خارک. کیش: فرور: بوموسی
- تنب بزرگ تنب کوچک. لاوان. هنگام. لارک؛ هرمز و ... وجود دارد که متعلقبه ایران ی باشند که برخی از آنها مسکونی هستند.
قشم بزرگترین جزیره خلیح فارس است.
صفحه 16:
اهمیت خلیج فارس
از جمله دلایل اهمیت این خ
وجود منابع عظیم نفت و گاز در بستر آن و انواع ماهى
و میگو است. خلیج فارس از مهم ترین مراکز صید و
پرورش مروارید است. تنگه هرمز که محل اتصال این
خلیج به دریای عمان است یکی از مهم ترين مکان
.های استراتژیک جهان است
صفحه 17:
شک بت ام یت
Da dict از
د کرو شود جسنوجوکندد
خلیچفارس: نام دیگریداشته آست؟
؟-نقش وجلاكاه كه هرمز وجزاير خليع
۱
ASA AS shal
AS ارس در ذوران دفاع مقدس رابررسی
.درياى عمان: ايران به اقيانوس راه دارد
آنجه امروز درياى عمان ناميده مى شود در كذشته درياى مكران نام
داشت. اين دريا بين ايران. عمان و ياكستان مشترك است. جابهار
بندر اقيانوسى ايران در شمال درياى عمان قرار دارد
تنها دریای آزاد ایران. که از طریق آن می توان به آبهای همه دریاهای
جهان دسترسی داشت. دریای عمان است. دریای عمان بخشی از
آبهای اقیانوس هند است که از طریق تنگه مهم هرمز از خلیج فارس
جدا می شود. عمق این دریا گاهی تا ۲۰۰۰ متر هم می رسد. از این نظر
برای عبور کشتی های تجاری و نفت کش های غول پیکر بسیار
مناسب است. این منطقه دارای ویژگی ها و قابلیت های منحصر به فرد
بوده از جمله جتسی ساحل. عمق مناسب دربا و عدم نیاز به استفاده از
آبراه و کانال های دریانوردی در سواحل مکران. امکان ساخت و توسعه
بدون محدودیت بنادر. به ویژه جهت پهلوگیری کشتی های اقیانوسی
.را فراهم ساخته است
صفحه 18:
دربا عمان
اهميت درياى عمان
از جمله دلایل اهمیت این دریاء امکان دسترسی به همه آبهاى آزاد
جهان. حمل و نقل کالا و مسافر از طربق راههای دریایی است.
نين این دریا بر زندگی مردم ساحل نشین تأثیر بسیاری دارد و
مشاغل گوناگونی از جمله صیادی و پرورش ماهی و میگو را به وجود
آوزد: انتت
صفحه 19:
Pele of
در كروه كارى» كزارشى از ويزكىهاى جقرافيايى ويا اقتصادى يكى از درياهاى ايران رايا تصوير: تهيه وبه كلاس
گزارش کنیدکار بهترین گروه در کلاس نصب شود.
آلودگی دریاها
آلودكى درياها عبارت است از ورود مستقيم يا غيرمستقيم هركونه ماده يا ترئى به محيطزيست هريايى كد يه كاهش
توليد و رشدونمو جانداران متجر شود و تأثيرات سوى ير سلامت و يهداشت آبزيان وانسان داشته ياشده
آاینده‌هایی که درياهاى ليران را تهديد م كتتدء عيارتاقد از
[1] فاضلاب‌های شهری» صتعتی و کشاورزی [۲] زیاله‌های جامد مثل يلاستيك
glans EF] شيميابى شامل مواد آلى؛ sega tne [] استخراج وحمل ونقل تفت
[3] ورود کودها و سموم شیمیایی مصرف شده در اراضی کشاورزی توسط رودها
38 فعصالسیت: ۷ ۲۰ ۲۲۲۲۲۲۲۲۲۲۲۲۲۲۲۲
با دوستان هم گروه خود گفت وگو و راه‌حل‌هایی برای میارزه يا آلودكى درياها ارائه كتيده
صفحه 20:
دریاچه های ایران
به لحاظ زمانی. دو نوع دریاچه وجود دارد
دریاچه های دائمی: اغلب دریاچه های دائمی ایران در نیمه غربی
کشور قرار دارند که از نظر شرایط آب و هوایی جزء نواحی
مرطوب و نیمه مرطوب کشور هستند. آب بعضی از اين درياجه ها
شور و برخی دیگر آب شیرین دارند. مهم ترین درباچه های
دائمی ایران عبارت اند از: دریاچه ارومیه. زریبار زریوار) غرب
مریوان در استان کردستان. پریشان (فامور). مهارلو (استان
فارس) و ..... البته در قله بعضی از کوه های آتشفشانی مانند
نن هم دریاچه های کوچکی وجود دارند که آب آنها از ذوب
برف ها تأمين مى شود اما به دليل سرماى ناشى از ارتفاع اغلب
.مواقع سال يخ بسته است
درباجه هاى فصلى: اين درياجه ها در فصول پر بارش وسعت
بيشترى بيدا مى كنند ولى در ماه هاى كرم ويا در سال هاى كم
بارش به دليل آب آنها خشك شده با به شكل باتلاق و
شوره زار در مى آيند. مهم ترين درياجه هاى فصلى ايران درياجه
مسئله در قم. نیریز در فارس, هامون در سيستان و بلوجستان و
جازموريان بين دو استان كرمان و سيستان و بلوجستان
صفحه 21:
دریاچه ارومیه: دومین دریاچه آب شور جهان و یکی از مهم ترین
زیست بوم های آبی ایران است. اين دریاچه بزرگترین دریاچه داخلی
کشور بوده و به دلیل برخوردار بودن از ارزش های بی نظیر طبیعی و
اكولوزيك. به عنوان پارک ملی و ذخیره گاه زیست کره یونسکو
معرفی شده است. آب این دریاچه علاوه بر چشمه های کف و حاشیه
» از طریق رودهای متعددی تأمین می شود. به نقشه درباچه ارومیه
نگاه کنید. مهم ترین رودهایی که به این دریاچه می ریزند کدام اند؟
از دلایل اهمیت این دریاچه, وجود جزایر متعدد در آن است که محل
زندگی انواع پرندگان مهاجر است و همچنین در اطراف دریاچه, املاح
و رسوباتی است که برای درمان امراض پوستی مورد استفاده قرار می
گیرد. آب این دریاچه موجب معتدل شدن آب و هوای منطقه شده
است
این دریاچه را با نام های دیگری همچون چیچست و کبودان نیز می
شناخته اند
شك حو ها ره
صفحه 22:
پوشش گیاهی و زندگی جانوری در دریاچه رومید
ندنک ۵۵۰ گنه کی یک سا و
یی مه شا yy Sat کی
آب شور دراه ره ند کون لک را در رو غود برورش محمد كه منيع غذايى برلى ريست
esl cle مراع یی اجکی مخت وا مه هی سب ني سند
ان چلک‌ها کی ار را سل یره خی لب جمرعه را مشکیل میدن
TF وه رد ۶۱ رنه زد ۷ ون دوزیست و 1۱۷ Jalan ee
یت lc J they مهوترين مهودداران منطقا مصصوب شد
اما ده است.
زرف و کی ارچ فست و زاین
اصسيت يب المللى لسث. زیر موجود در دریاچه پذیرای بزرسترین مسمیت زلدآور فلامنگو(بلخ بر ۲۰۰۰۰ هت و
a BE سید مد ۱ گت رده آز در رس اس دی ماه شا
تدا جزير جنوس نويه زيستكاء و وت بستقدار مر معرض خطر.شمل كوزت زره وان و قوع ارمنى مولح
دراه زویه مر مارا داز مهار
روند تغييرات درياجه اروميه
روند نزولى افت سطح آب درياجه اروميه بس از دوران برابى آن در
سال 1175 شروع كرديده و در طى بيست سالء تراز درياجه بيش از 4
متر افت کرده است. در واقع با توجه به ارقام ثبت شده. به طور
متوسط دریاچه در این بیست سال اخیر سالیانه با افت ۴۰ سانتی
متری مواجه بوده است. با توجه به عمق کم این دریاچه. اين میزان
افت تراز منجر به خشکی درصد قابل ملاحظه ای از سطح دریاچه
گردیده و بیش از ۳۰ میلیارد مترمکعب از حجم آب آن در اثر تبخیر و
عدم ورود منابع آب کافی به آن از بين رفته است. هم زمان با شروع
افت تراز دریاچه. سطح دریاچه نیز پس روی قابل ملاحظه ای داشته و
میزان خشکی دریاچه در شهریور ماه سال ۱۳٩۳ به حدی رسید که
.قسمت جنوبی دریاچه با خشکی کامل مواجه گردید
صفحه 23:
چم hecho مدش سای ۱۳۵۱۳
مهم ترین دلایل کاهش آب دریاچه ارومیه
مهم ترین عوامل تهدید کننده دریاچه ارومیه که عامل اصلی بروز
بحران خشکی در آن هستند. عبارت اند از:
*_ فقدان برنامه آمایش و مدیریت یکپارچه در کل حوضه آبریز
دریاچه و توسعه سطح زیر کشت و بهره برداری مفرط از آب
ابش جمعیت شهرها و روستاهای حوضه آبریز درباچه ارومیه و
افزايش نياز به آب
۰ تغيير اقليم و يديده خشكسالى
'تخريب مراتع و يوشش كياهى در حوضه آبرد
احداث فزاينده سد بر روى رودخانه هاى حوضه آبريز درياجه
درياجه اروميه
فعالیت: ۸
الف) در گروه کاری خود. در مورد یکی از دریاچه های ایران گزارشی
تهیه, و به کلاس ارائه کنید. کار بهترین گروه در کلاس نصب شود
ب) با مراجعه به قرآن کر
کرده و در کلاس ارائه دهید.
آیات مرتبط با موضوع آب را جست وجو
صفحه 24:
دنت
طرح ملّی نجات دریاچه ارومید
de cp hee ool do ea el as ao ay منجر يه
سه مورع ۱۳۹۵۵۷۳ مي مسحو دورف کر
میت تا ان مادا شي تت
دق يعاد يحرك درياجه ie dae as برازيحرلنه شريط كتتى و محنمل آ:
eal etl gal ghee) ths UMA Jy
دراه ارم
چلب مشار وهای هه ماو دای منول و یبیط و بهرسندی از رات کارتنی
Res
wp aa at cea do Sia sn
١ یط دراه اوه و متعت از هرکنه داوم
lp af ll ای یک گردد رد کش ترا ره اوه
JE يا آنچه در این درس آموختید
يه سوال ابتداى اين درس بازگردیم
وضعيت منابع آب كشورمان جكونه
است؟ جه راهنمايى براى رفع كم
آبى مى شناسيد؟
صفحه 25:
صفحه 26:
tae ای وک
1 9