صفحه 1:
موضوع ارانه:
زمان برای حل مسنئله
فر آیند حل مسئله و تصصیم گیری
گرداورندگان:
على شكارى
محمد رضا رضايى نيك
فنون تسهيلكرى-استاد نوايى
>.
صفحه 2:
هر مسنئله دارای طبیعت خاص خود هیباند
نمیتوان ادعا کرد که میزان زمان مورد نیاز برای حل یک مسئله چقدر خواهد بود
گاهی مسئله مشابه برای دو نفر اتفاق می افتد اما افرادی که با ان ها مواجه میشوند
افراد دارای افکار و عقاید.ظرفیت.توانایی متفاوتی هستند.
به عنوان مثال در یک عمل خاص که نیاز به یک زمان معین دارد پزشک نمیتواند به
درستی زمان عمل را پیش بینی کند زیرا اتفاقات ضمن عمل را نمیتوان پیش بینی
کرد و زمان نقامت بعد از عمل برای بیماران یکسان نخواهد بود.
8 زان مورد نیز برای حل هر مستلهبسنگی به ۰*2۳" ۳ “نوع
.مسئله,چگونگی شروع مسئله.مدت زمان شکلگیری,و... بستگی ستكق <١
صفحه 3:
در ضمینه مسائل اجتماعی نیز باید به( اصل فردیت) در مدد کاری اجتماعی توجه 2
ای نت
مددجو از برخی جهات مانند سایر انسانهاست. ولی از بسیاری جهات دیگر شییه به
هیچ کس نیست و خصوصیات خاص خودش را دارد. بنابراین یک برنامه کمکی
مدد کاری که در مورد یک مددجو مفید است: نميتواند برای مددجوی دیگری هم
مفيد باشد و بايد برای مددجوی دوم برنامه ای خاص مشکل او تهیه شود.
به عنوان مثال گاهی کار امدن با موضوعی برای یک مددجو به زمانی مانند یکك
هفته به طول بی انجامد درصورتی که برای مددجوی دیکر ممکن است تا سال ها
ادامه پیدا کند.
یک مدد کار باید با تمامی اصول حرفه ای مدد کاری تسلط کافی داشته باشد تا
بتواند در مواجه با مسائل بوجود آمده در کوتاه ترین زمان ممکن بهترین نتیجه را
برای مددجوی خویش به ارمغان آورد.در غیر این صورت مددجو اعتماد خود را
نسبت به مدد کار از دست میدهد که این خود زمینه ساز بوجود آمدن مشکلات
Suse ماهد ود
صفحه 4:
فر آيند حل مسئله
فرآيند حل مسئله يكك نككرش كلى به مسئله و مشكل است. اين فرآ يند جند مرحلهاى
موجب ميشود كه خود از تمايل به يافتن راه حلهاى ناكهانى و سريع صرف نظر كرده و
.مراحل ساختار يافته و هدفمند را دنبال كند
مراحل ف رآیند حل مسئله
:مراحل حل مسئله عبارتند از
تسعریفی شناساییم شکل(1
پیدا کردنرلهحهایب ختلف(2
تصمیمگیری(3
بازنگری(4
صفحه 5:
:تعر يفمشكل1
اولين مرحله؛ تبيين دقيق مشكل و حل مسئله است؛ يعنى ابتدا بايد مسئله تعريف شود.
در اين مرحله؛ فرد ابتدا بايد از خود بيرسد كه جه راه حل هايى براى اين مشكل وجود
.دارد و سيس سعى كند همه راهحل ه ابى را كه به ذهنش ميرسد AS Oly
اگر فرد دقیقاً نداند چه مشکلی وجود دارد. امکان حل آن کاهش میابد و ممكن است
.وقت زيادى را صرف حل يكك مشکل اشتباه کند
توصیف اختصاصى مشكل اين امكان را فراهم ميآورد كه با استراتزيهاى مفيد به حل
.مشكل يرداخته شود
.چنانچه مشکلی مبهم یا پیچیده باشد. نمیتوان راه حل های موثری برای OT پیدا کرد
هر چقدر شناخت فرد از خود بیشتر و عمیق تر باشد.بهتر میتوان دلایل و ريشه های
.مشکلات خود را پیدا کند | (were
صفحه 6:
:اولویت بندی کردن مسائل و تأثیر آن در چگونگی حل مسائل
از عوامل دیگری که توجه به آن در هنگام برخورد با مسائل مختلف زندگی ضروری
ءاست . اولویت بندی کردن مسائل میباشد
هر یک از ما طی روز با مسائل مختلفی روبه رو هستیم؛ مسائلی که حل هر كدام نياز به
صرف وقت و انرژی دارند. مسلماً برحی مسائل ضروریتر هستند و برحی از اهم ۱
. کمتری برخوردارند
دریارهای اوقات افراد در تشخیص اولویت مسائل خود دچار اشتباه میشوند و نمیدانند
. کدام مسئله در اولویت قرار دارد و کدام یک در اولویت قرار ندارد
در چنین مواقعی قسمت عمدهای از انرژی و توان افراد صرف کنترل و تردیدهایشان
-هشو 3
به منظور حل این مشکل و استفاده بهینه از وقت و انرژی خود و جلوگیری ازدوباره را
.مطرح نمودهاند
مقصود از اولویت بندی کردن این « اولویت بندی » کاری ها و تردیده محققان
مفهوم است که فرد بتواند مسائل خود را بر اساس اهمیت ضرورت آنها طبقه بندی
ee
صفحه 7:
*متخصصان معتقدند که مسائل را میتوان به ۶ دسته تقسیم نمود
غیرضروری ضروری
مسائ[ضرورعو مهم (1
مسائلغیر ضرورعو مهم (2
مسان[ضروریو غیر مهم (3
,)16 2 مهم (4
مسائل ضروری و مهم مسائلی هستند که هم برای خود فرد مهم است و هم برای حل
.آن محدودیت زمانی وجود دارد
مسائل غیر ضروری و مهم به مسائلی گفته میشود که حل آنها برای ما ضروری است ۰
.ولی برای حل اینگونه مسائل محدودیت زمانی نداریم
صفحه 8:
مسائل ضروری و غیر مهم به مسائلی گفته میشود که شاید مهم نباشنده اما در یک
محدوده زمانی حتماً باید حل شوند و اگر آن زمان بگذرد» امکان حل مشکل بسیار
.سخت و حتی غیرممکن خواهد بود
مسائل غیر ضروری و غیر مهم مسائلی هستند که نه برای فرد مهم هستند و نه حل آن
7ل رديت زمانى است
تشخیص صحیح اولویت ها جهت حل مسائل با سطح خودآ گاهی ما ارتباط مستقیم
دارند
هر چه شناخت ما از خودمان دقیقتر باشدء مسائل مهم زند گیمان را هم بهتر و سریع تر
«ميتوانيم تشخيص دهيم
يس از اينكه تواز نستیم اولین اولویت خود را شناسایی کنیم» حال باید در جهت حل OT
.مشکل اقدام نمائیم
صفحه 9:
خودآگاهی و نقش آن در چگونگی حل سئله
همانطور كه همه شما ميدانيد» هيج راهی برای فرار از مشکلات وجود ندارد
.و باید با مشکلات مقابله کرد. کرد
در این قسمت « آگامی داشتن از خود ۷ منظور برخورد موثر با مشکلات شرطی
.ضروری است
خودآ گاهی بدین معناست که فرد آ گاهانه بداند که در چه وضعیتی به سر می برد
توانمندی هاء نقاط قوت و استعدادهای او کدامند؟
نقاط ضعف و ویژگی های منفی او چه هستند؟
علاوه بر اين» آگاهی یافتن از افکار اتوماتیک و گفتگوهای درونی ای که به هنگام
.مواجهه با مشکلات در ذهن ما فعال میشوند بسیار ضروری است
روانشناسان معتقدند در برخورد با مسائل سخت و شرایط دشوار زندگی افکاری به
.صورت خود کار در ذهن انسانها فعال میشوند که ما آن را گفتگوی درونی مینامیم
.این گفتگوهای درونی میتوانند هم مثبت و هم منفی باشند
صفحه 10:
eee
:برخی از گفتگوهای درونی مثبت عبارتاند از
.ممیتولنملیزهسثله را حل‌کنم 11
.مرنسانت ولنمندی‌هستم (2
.بایدبه دنبا-لوله حلمناسبیب گردم (3
we Ze
:برخی از گفتگوهای درونی منفی عبارتاند از
.مزخيلى دبختم (1
.هر چه بااستسر مرنازلمیشود (2
.مرن میتولنم‌لیزمسا 4 را حل‌کنم (3
موخیلیناتولنهستم (4
منسه درد هیچ ک ارین میخورم (5
صفحه 11:
:بیدا کردزواهحلهاوی ختلف (2
هنگامی که مسئله یا مشکل دقيقاً مشخص و معلوم شد. فرد باید بکوشد تا راه حل های
مختلفی را برای مشکل خود پیدا کند. برای این کار» فرد باید ذهن خود را باز نگه دارد»
آن را سانسور نکند و هر راه حلی را که به ذهنش میرسدچه خوب و جه بد- در نظر
بگیرد و همچنین با دیگران مشورت کند. نکته مهم در اين مرحله» کمیت راه
حل هاست و نه کیفیت آنها؛ زیرا در این مرحله؛ راه حل ها مورد قضاوت و ارزشیا
. قرار نمیگیرند
فر ض بر این است که کمیت. تولید کیفیت میکند و هر چه فرد راه حل های بیشتری
در اختيار داشته باشد. امکان حل موثر مشکلات نیز بیشتر ميشود. علاوه بر اين» آموختن
حل مسئله و تصمیمگیری بر احساس فرد از خود و دیگران اثرمیگذارد. حل مسئله؛ بر
ادرااک افراد» از کفایت خود اعتماد به نفس و عزت نفس آنان اثر دارد و بنابراین تأثیر
زیادی در سلامت روان دارد. همراه با ارتقای سطح بهداشت روان» انگیزههای فرد در
مراقبت از خود و دیگران؛ پیشگیری از بیماری های روانی» پیشگیری از مشکلات
.بهداشتی و مشکلات رفتاری افزایش مییابد
صفحه 12:
یکی از روش های پیدا کردن راه حل برای مشکلات. روش (بارش مغزی)است.
بدیهی است که صورت مسئله های مختلف. ممکن است به راههای مختلف برای حل
مسئله منتهی شود. همه راه حلی که به ذهن میرسد سچه خوب و چه بد- چه مثبت و چه
:منفی» باید نوشته شوند این امر به دو دلیل است
اولا: هنگامی که فرد ذهنش را باز میکند» بسیاری از راه حل هایی را که قبلاً آموخته
است ولی به دلیل اينکه مدتهاست آنها را به کار نبرده فراموش کرده. از نهانخانه مغز
فراخوانده میشود و دوباره آنها را به همان شکل یا در شکلی جدید به کار میبرد. این
شود منجر به افزایش اعتماد به نفس فرد میشود
ثانياً: هدف این مرحله دست یافتن به راهحل های متعدد است. چیستی و چگونگی
راهحل ها مهم نيست. زيرا در اين مرحله راه حل ها مورد قضاوت و ارزشیابی قرار
انمیگیرند.اما این نکته ضروری است که در روش بارش مغزی فرد مجاز به ارائه راه حل
.هایی می باشد که نه به خودش و نه به دیگران صدمه و آسیب برساند
صفحه 13:
تصمیم گیری(3
انسانها به میزان زیادی خود سرنوشت خود را رقم میزنند و تصمیمگیری ابزاری است
که این کار را برای آنها انجام میدهد. تصمیمگیری: فرآیند پیچیدهای است است شامل انواع
0 ۳9 ای فکری و نیز آگاهی از عوامل مختلفى كه بر اين مقوله ۰ ۳
788 های درست» در ارقء فارهای سالم؛ ثبت مثبت و قابل پذیرش وبه طور کا
یک آینده فش مهمی دارد و تصمیمگیری های اشتباه مک ۱ ۳ ۳۳]
.مختلف زندگی و آینده فرد تأثیر منفی بگذارد
در تصمیم گیری فرد با موقعیت یا تکلیفی رو به روست که برای آن چندین جواب
وجود دارد و فرد باید این جسارت و شهامت را داشته باشد که از بین گزینه های
موجود. يكك كزينه را به عنوان مناسب ترین گزینه انتخاب کند. اما در حل مسثله» فرد با
موقعیت یا تکلیفی روبه روست که هیچ جوابی برای آن ندارد وحل آن مستلزم
استفاده از دانش و اصول آموخته شده پیشین در ترکیبی تازه است. گرچه شجاعت
وجسارت برای روبرو شدن وبرخورد با مسائل ضروری است .اما به نظر می رسد این
00 ای ترعتزاایفامی کند
صفحه 14:
برای تصمیم گیری درست. افرادباید ۲ آگاه باشند که در یک موقعیت تصمیم گیری
قراردارند و باید تصمیم گیری کنند . كاه افراد آنقدر سريع» خود کار و بدون فکر
تصمیم می گیرند که اصلاً متوجه نمی شوند تصمیم گیری کرده اند. بنابراین ممکن
است خود را مسئول پیامدهای آن نیز ندانند؛ ولی در واقع عمل تصمیم گیری يا انتخاب
ین دو با چند چیز صورت گرفته و در برابراين تصمیم»مستول هستند
صفحه 15:
تصمیم ها شامل انتخاب های سیاه و سفید نیستند و در اکثر موارده حق انتخاب های
.متعددی در یک موقعیت 7 تصمیم گیری وجود دارد
و تخاب های مخلف مستازم امضاده از رد نفک دی ۱ ۲۳۳
.تحریکک تفکر خلاق» بارش فکری کمیت نه کیفیت. روش مفیدی است
علاوه بر اي معمولاً مشورت با ساير افراد نيز انتخابه اى ديككرى را به ميان ole
نکته مهم در این مرحله تأكيد بر حق انتخابهای بیشتر و است. زیرا هر چه
انتخابهای موجود در یک موقعیت بیشتر باشده امکان یک تصمیمگیری منطقی نیز
.افزايش مييابد
صفحه 16:
مرحله سوم - ارزیایی انتخاب های موجود
تصمیم گیری منطقی» مستلزم ارزیابی انتخاب های موجود برای گرفتن بهترین تصمیم
است . ارزیابی انتخاب های مختلف بر اساس پیشبینی پیامدهای مثبت و منفی کوتاه
مدت و بلند مدت برای خود و دیگران صورت میگیرد. پیامدهای مربوط به خود. شامل
هماهنگی با اهداف ۱ و ارزشهاه میزان زمان و کوشش لازم» میزان پاداش حسوس» هزینه
يا باداش هيجانى» تأبيد يا عدم دیگران و آسایش و راحتی فیزیکی میباشد.
يبامدهاى مربوط به ديكران» بستگی به ماهيت تصميم داشته و بهترين راه براى ارزيابى
يبامدهاى احتمالى تصميم مورد نظر برای دیگران در ميان كذاشتن آن با خود
صفحه 17:
مرحله چهارم - انتخاب بهترین حق انتخاب و برنامه ریزی برای اجرای تصمیم
در این مرحله با توجه به پیشبینی پیامدهای مثبت و منفی؛ بهترین مورد انتخاب
.و تصمیم گیری انجام ميشود
نکته مهم در این مرحله آن است که هميشه بهترین انتخاب گزینه ای که کمترین
پیامدهای منفی و بیشترین پیامدهای مثبت را به همراه دارد» نیست؛ زیرا وسعت و طول
دوره تأثیری که یکک پیامد بر حوزه های مختلف زندگی و آینده فرد میگذارد» نیز حائز
CNA
يس از اينكه تصمیم گیری انجام شدء باید چگونگی اجرای آن نیز به بهترین نحو برنامه
ریزی و یکك طرح اجرایی ريخته شود. این طرح باید ساختار واضحی داشته باشد و در
آن گامهای مختلف برای عملی کردن تصمیم؛ موانع و مشکلات احتمالی و راههای
.غلبه پر آن و نیز منابع حمایتی روشن شده باشند
صفحه 18:
مرحله پنجم- اجرای تصمیم و ارزیابی آن
در اين مرحله؛ تصمیم به مرحله اجرا درمیآید و سپس هم چگونگی اجرای طرح عمل و
هم پیامدهای واقعی اجرای تصمیم مورد ارزیابی قرار میگیرند. در مواردی که پیامدهای
واقعی با اهداف مورد نظر هماهنگ نیست نده لازم است فرآیند تصمیم كيرى مجدداً
د. تصمیمهای منطقی شامل توجه به بازخوردها و عمل کردن
مورد بررسی قرار گ
واساس آن هاست
متخصصان علوم رفتاری به منظور تصمیمگیری» روش های مختلفی را پیشنهاد می كنند
: اما مهمترین انها عبارت اند از
الف)روش اگر ... آنگاه
یکی از روش های پیشبینی يبامدهاء روش ((اگر...آنگاه)) است.مقصود از این روش OV
است که در مورد راه حل خوب فکر کنیم و به خود بگویيم اگر از این راه حل استفاده
.کنم آنگاه آن اتفاق خواهد افتاد
صفحه 19:
ب)جداول تصمیم گیری
جداول تصمیم گیری» جدول هایی هستند که به شما کمک میکنند کیفیت ها را به
کمیت تبدیل کنید و با عدد و رقم به شما جواب میدهند. هنگام استفاده از جدول
تصميم كيرى» شما بايد مزايا و معايب هر راه حل را بنویسید و به هر گزینه امتیازی
اختصاص دهید. امتیازات میتوانند هم مثبت باشند و هم منفی. شما میتوانید
به بهترین گزینه امتیاز ۱+و به بزرگترین عیب امتیاز ۱- بدهید و بعد امتیاز بقیه را در
مقایسه با این دو حد تعیین کنید. سپس برای هر راه حل» مجموعه امتیازات را حساب
کرده و میانگین بگیرید. بالاترین میانگین » بهترین راه حل میباشد. این نحوه اجراء به
.عنه ان نک ق ار داد» کار شما ,| ساده سکند
محییار ها
سدم
امتیوز 0 1 1 5] وذت هر معيار
10 3 > 5 3 8 عزيدة نون
8 7 2 3 5 7 کزیده دوم
0 3 .2 #تمعديسوم
صفحه 20:
بازنگری(4
پیش از آنکه خود را به اجرای راه حلی متعهد کنیم» لازم است یک بازنگری نهایی
انجام شود .همچون سایر موارد مربوط به فرایند حل مسئله. طول مدت زمان بازنگری
,و شیوه هایی که به کار می گیریم به اهمیت و فوریت مسئله بستگی دارند
ممکن است این بازنگری چند ثانیه یا چند ماه طول بكشد. ولی هميشه انجام اين
٠ بازنكرى با ارزش است
.لازم است راه حل خود را از چند زاویه بازنگری کنیم
3۳7 ۰ یلح پر اساس پیمدهای پیش بینی شده برای هر راه حل» را ۶ ٩
پیامدهای مثبت و کمترین پیامدهای منفی را به همراه دارد؛ انتخاب ميشود.چنانچه راه
تخاب شده رضایت ب بود» فرآیند حل مسئله پایان می یابد و اگر موثر نبود»
.باید از راه حلهای دیگر استفاده کرد يا فرآيند حل مسئله را از ابندا شروع نمود
این فرآیند حل مسئله زمانی پایان مییابد که آن موقعیت. دیگر برای فرد مسئله ساز
Si
صفحه 21:
:عوامل بازدارنده حل مسئله
وجود برخی از عوامل مانع صحیح فكر كردن و حل مسئله میشود و نتیجه کلی حل
.مسئله را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث اخذ تصمیمات و راهحلهای اشتباه میگردند
:از این عوامل به عنوان عوامل بازدارنده حل مسئله یاد میشود که عبارتند از
شتاب(1
تعجیل در حل مسئله زیان های غیرقابل جبرانی را میتواند در پی داشته باشد. اگر در
فرآیند حل مسئله به مراحل ذکر شده توجهی نشود و تمام دغدغه ذهنی ما اين باشد كه
۹ نک را كه به ذهن ما رسیده عملی کنیمدمسلها ۰۱ ۳ ۳ ۶
کاستیهای فراوانی خواهد داشت و در معرض تهدید خطرات غیرقابل جبرانی خواهیم
و3
صفحه 22:
لحساسات(2
هنكام رويارويى با مسائل» ممکن است احساسات ناخوشایندی داشته باشیم. ترس
اضطراب آشناترین آنها هستند. رویارویی با مسئله میتواند اضطرابزا باشد؛ چرا که فرد
.در موقعیتی ناشناخته قرار می گیر
یعنی » موقعیتی که فرد با مسئله با مشکلی روبه روست و راه حل آن را نمیداند؛ اين
.عدم آكاهى؛ تولید اضطراب میکند
ءتعصب(3
تعصب نیز از عوامل بازدارنده حل مسئله است. گاهی اوقات ما حاضر نیستم قبول کنیم
ل لل ات رمث نظر یکه فرد کوچکتر از لادم و
اشتن انعطاف پذیری در قبول و رد نظرات مختلف از مواردی است که باید به مرور
cscs icine ae shea
.هایی چون مشورت با دیگران و تحمل نظر دیگران را در خود رشد دهیم
صفحه 23:
با تشکر از حسن توجه شما