صفحه 1:
عوامل اجتماعی فرهنگي موثر بر گرایش زنان به اعمال
جادويي در دزفول
صفحه 2:
اين تحقبق به دنبال علل اجتماعي و فرهنگي است که زنان را به سوي نظام شناختي - كنشي مبتني بر
جادو" و از جمله پدیده هايي چون فال قهوه و دعانويسي مي کشاند . دراین تحقیق که بر اساس روش
كيفي و تفسيري بوده؛ اسايي مكانهايي که در آن ها چنین اعمالي انجام مي گیرده با زناني که به
اين اماكن مراجعه مي کنند مصاحبه شده در مجموع با 8) زن روستايي و 0 زن شهري مصاحبه
فردي به عمل آمد. به نظر مي رسدعلت مراجعه ان گروه مورد مطالعه به اين اماکن به چند منظور
ا» یافتن اشياي گم شده: رفع نازايي» پسرزايي؛
امتهارو » تعیرخواب : كنجكاؤئ نسبت يه آب:
به نظر مي رسد اکثر زنان مورد مطالعه که به اين اماکن مراجعه مي کنند تقدیرگرا و دیندار هستند و از
نوعي دیدگاه شهودي برخوردارند و به میزان بالايي کلیشه هاي جنسيتي را پذیرفته اند. بين متاهلین و
مجردین در كرايش به "جادو" تفاوت خاصي وجود ندارد؛ اين نکته در باره زنان شهري حایز اهمیت
است که میزان سن » برخلاف روستاییان بر نوع گرایش "جادو؛ آثير گذار است ؛ هم چنین قومیت ؛
تحصیلات و پایگاه اجتماعي - اقتصادي را نیز از دیگر عوامل موثر در نوع گرایش به جادو در شهر
.بايد محسوب كرد
واذكان كليدى : يايكاه اقتصادى اجتماعىء تقدیر گرايي » جادو » دعا نويسي ؛ دین داری » شهود »
. کلیشه های جنسیتی
صفحه 3:
بر آن است که دنياي معاصر و "جادو" دو مفهوم غیر قابل سازش با همند » این تصورناشي از اين پنداره
است که دنياي معاصر مبتني بر پیشرفت فن آورانه است و" جادو" سدي جدي در برابر چنین پيشرفتهايي است. اما
آنچه مشهود است » اين که نظام شناختي - كنشي مبتني بر جادو در دنياي معاصر حضور دارد» حال یا در اشکال
قديمي خود یا بازتولید شده در اشکال جدید که حامل همان محتواي قديمي است .
+ "جادی]9 03 به طور كلي به روشهايي اطلاق مي شود که با هدف تاثيرگذاري بر طبیعت با استفاده از ابزارهاي
غيبي و با اتکا بر حضور ارواح یا نيروهايي خارق العاده انجام مي گیرد(ریوبر ۰ 0966 : 160) *
۰ جادوگران و دعانویسان از طلسم استفاده زيادي مي کنند پس آشنايي با اين مفهوم نیز بي فایده نیست: طلسم مرکب از
کلمات و اشکال و ارقام و جداول است » که توسط دعا نویسان و جادو گران روي کاغذ و تکه ي فلز و پوست
حیوانات نقش مي شود » در طلسم کلماتي از دعا را با حروف ناخوانا مي نویسند( تاولي 0909
+ دعا نویسی به ادعاي قانلین بدان علم استفاده از قدرتهای پنهان موجود درحروف و اعداد و تمام اجزای هستی برای
اثر گذاشتن روی اجزای دیگر هستی در جهت حل مشکلات مادی و معنوی است.
((http://rahnama1845.blogfa.com/post-10.aspx
۰ از طرفي به نظر مي رسد رجوع به دعانویس توسط بخشي از نظام ديني تقویت مي شود و دین داري
655 + اع 2 به بياني كلي يعني داشتن اهتمام ديني به نحوي که نگرش ۰ گرایش و کنش هاي فرد را
متأثر سازد (شجاعي زند 0600 : 06).
صفحه 4:
انفعال و سستي حاصل از گرایش به جادو چون يك ابتلاي اجتماعي است به نظر مي رسد اين انفعال و تقدیر
گرايي ۴۵۲۵:5۳06 که عبارت است از پذیرش بي چون و چرا ي امور و تسلیم شدن در برابر وقایع و آنان را
خارج از حیطه تسلط انساني دانستن(ییرو : 000 : 000)مي تواند از عوامل موثر بر گرایش به جادو باشد براي
آنکه از طریق جادو بر اين جنين نيروهاي مافوق انساني تاثیر گذارد .
در اين میان زنان به دلیل نابرابري ها و نظام سلطه ي مردانه بیشتر به سمت وسوي سرنوشت گرايي ۰ افکار قضا
قدري و سوگواري هاو غصه ها و ترس ها كشائده شدند ودر بي أن جاره را در جادو و دعا نويسي مي ينقد .
از أن جايي كه در تحقيقات بيشين تأثيرعامل جنسيت در كرايش به خرافات نشان داده شده ۰ اين مقاله به دنبال آن
است كه كرايش زنان به امور جادويي و اشکال مداول نظام شناختي- كنشي آنان و چرايي این گرایش را به طور
موردي در دزفول مورد بررسي قرار دهد .
هدف مقاله حاضر آن است که گرایش زنان به امور جادويي و اشکال متداول نظام شناختي- كنشي جادويي آنان و
چرايي این گرایش را به طور موردي در شهردزفول واقع درشمال استان خوزستان مورد بررسي قرار دهد و
گرايشهاي جادويي زنان شهري و روستايي مورد مطالعه را با یکدیگر مقایسه کند .
صفحه 5:
* در فرهنگ جامعه ي ما چه ويژگي نهفته است که افراد را به سوي
رفتار هاي جادويي سوق مي دهد؟
*_آیا منابعي وجود دارد که » جادو را توجیه و پشتيباني مي کنند ؟
* چرا بنا به منابع مختلف » زنان گرایش بیش تري به جادو از خود
نشان مي دهند ؟
صفحه 6:
بيشينه دأخلي:
۰0960 اكثر تحقیات در زمینه جادو در حوزه ادبیات و خصوصا شاهنامه انجام گرفته است(محدي 00/0 ذاكري ٠
.)06©6 تماوتدي
)0©6©© در حوزه جامعه شناسي در ايران كارهايي درباره جادو و خرافه انجام گرفته (عرور 1000۰ اشني ٠
از أن جا كه در تحقیق افشاني که مبتني بر كار بيمايشي بوده »يكي از شهرهاي خوزستان بالا ترين ميزان كرايش به
خرافات را داشته است والبته سهم زئان از مردان بيشتر بوده » ما بر أن شديم تا علت گرایش زنان را به جادو » در
يكي دیگر از شهرستان هاي خوزستان - دزفول - والبته با روش كيفي و مصاحبه مورد بر رسي قرار دهیم .
چم
تالبورن وهنسلي به این نتیجه ره
Thalbourne & Hensley,2001) (-
اند که هرچه دينداري بیشتر باشد گرایش به خرافات نیز بیشتر مي شود
۰ زب و باربا. درتحقيقي درباره ي تأثیر خرافات بر اختلالات رواني به اين نتیجه رسیدند که زنان بیش از مردان به
خرافات گرایش دارند (zebb&Barbara,2001)
۰ یونگ معنقد است بین شهود ۱1 ۴ و گرایش زنان به جادو ارتباط وجود دارد. (۸65:1998 6 ۲۵۱
شهود به عنوان یک منبع مستقل معرفت عبارت است از توانایی معرفت » بدون نیاز به استدلال وتجربه
(Britannica,2001(
صفحه 7:
ا
تفكرجادويي نوعي نظام معرفتي به شمار مي أيد .مقولات انديشه فرد به زعم بسياري از جامعه شناسان متاثر از جامعه
هستند » تا أنجا كه حوزه اي خاص از جامعه شناسي به نام جامعه شناسي معرفت ء به دنبال بررسي و تأثير شرايط
اجتماعي در شکل گيري تفکر انسان است( گلریر و دیگران ۰ ۰000 تیکل ?89(
گاهي جادو بوسیله سیستم اجتماعي و دین حمایت مي شود و تحت حمایت ايدئولوژي جوري پوشانده مي شود که به
راحتي به جشم نيايد .
ايدئولوزي جزئي را يك فرد به كار مي برد و ايدئولوزي در مفهوم كلي أن به يك عصر يا طبقه يا كروه تاريخي-
اجتماعي مربوط است مانيیم . 000 :00 ).ايدئولوژي در مفهوم كلي آن به گونه اي سازمان يافته تر مي تواند رواج
دهنده خرافه و جادو باشد ؛ چرا که جادو و خرافه براي طبقه مسلط کارکرد دارد و حافظ منافعش است .بنابراین وقتي
در سطح کلان امور جادويي و خرافي امري رایج باشد در سطحي خرد چون يك روستا نیز دعانویس و جادوگر به
تلاش زيادي براي توجیه خود نياز ندا
در اين ميانه زنان بيشتر بيرو اين ايدوئولوزي مي شوند ٠ چراکه ايدونولوژي سياسي کلان با ایدئولوژي مردانه همراه
و همساز مي شود . ايدونولوزي مردانه با مهم جلوه دادن كار مردان و كم ارزش نشان دادن زنان و وظايف توليد مثلي
.ايشان موقعيت مسلط مردان رأ تأييد و تحكيم ميكند
از نظر بوردیو زنان براى درك و فهم سلطه كرء از طرح واره اى استفاده مى کنند که خود محصول أن سلطه كرى
است.به اين ترتيب سلطه در درون و وجود سلطه يذير جا افتاده است 1703/ع0هم/ءا.لاوهاهمرهعطغمة// :نمغغط
در نهايت به نظر مي رسد ديد شهودي زنان در تركيب با ايدئولوزي حاكم بر جامعه و تفكر ناشي از بستر اجتماعي و
. دينداري » پایگاه اقتصادي » اجتماعي و فرودستي زنان عوامل اصلي كرايش زنان به جادو را تشكيل مي دهند
صفحه 8:
9
Mss u..
تحقیق ما تحقیق ميداني و روش تحقیق در این پژوهش روش كيفي و تفسيري براي یافتن علل گرایش زنان به جادو بود
بوده چراکه گردآوري دادهها مستلزم حضور محقق در میدان تحقیق بوده ودر نتیجه تماس با جامعه مورد
بررسيء و ذهنیت زنان روستايي به دست آمده است. در اين پژوهش ما به دنبال چگونگي و چرايي هستیم وبه
این دلیل که هنوز علل گرایش به جادو چندان شناخته شد نیست ۰ پژوهش كيفي براي شناخت اين علل و ابعاد
.آن راهگشا خواهد
ابزار گرد آوري داده ها
ابزار گرد آوري داده ها به نوع روش تحقیق بررسي دارد .مصاحبه رایج ترین ابزار روش كيفي است. در اموري
چون گرایش زنان به خرافه نیاز به کار اكتشافي و استقرايي براي شناخت موضوع است. ما نیز براي گرد
دادهها از مصاحبه عمیق فردي بهره گرفتیم.مدت هر مصاحبه ساعت تا1/30 بود.
شیوه انتخاب نمونه
انتخاب نمونه به صورت هدفمند و براساس نمونه گیری داوطلبانه بوده و در برخي موارد از گلوله برفي استفاده شده .
براي انتخاب اين نمونه » محقق به مكانهايي كه در أنها اين اعمال(فال قهوه»دعانويسي) انجام مي شد مراجعه
کرد » آرايشگاههاي زنانه در شهر نیز براي یافتن اين مکانها راهگشا
. در نهایت نمونه مورد مطالعه00 نفر شامل 1 نفر زن روستايي و 18 نفر زنان شهري بود
قابليت اعتمادويايابي
براي بالا بردن قابليت اعتماد محقق تلاش داشت سوكيري وديدكاه شخصي خود را كنار نهد » ضمنا از راهنماي
مصاحبه .براي اينكه بايايي تحقيق لحاظ شود سعي شد جمعيت نمونه تآ حد امكان ناهمكن باشد و از
نمونه هاي متفاوت در این مورد استفاده شود ؛ تمام مصاحبه ها توسط محقق انجام گرفت تا با حضور محقق
درباره ماهیت اين امرامکان پذیر شود ودر نهایت سخنان ضبط شده بر روي کاغذ پیاده شد و
.محورهاي اصلي آن استخراج گردید
ی
صفحه 9:
صفحه 10:
يافته هاي تحقيق |
به طور كلي بین مجردین و متاهلین در گرایش به جادو تفاوتي وجود ندارد نکته جالب اینکه هیچ يك از روستاییان
تا به حال فال قهوه نگرفته بودند و عموما به دعانویس مراجعه مي کردند.
در مبحث دينداري تاکید محقق بیشتر برروي بعد مناسكي دينداري بود و اموري مانند شرکت درروضه؛ خواندن
نماز » دعا کردن و زیارت رفتن مورد تاکید بود .با توجه به اين ابعاد تمام زنان روستايي و زنان شهري به جز
يك مورد دیندار محسوب مي شدند .
زنان روستايي مورد مطالعه شغل مستقلي نداشتند و در کار کشاورزي یا نگهداري از دام به همسران و پسران
خود كمك مي کردند .از منظر وبر کشاورزان و روستاییان به جادو بیشتر از دین گرایش دارند(سیتون.1900)
اما زنان شهري مشاغل متفاوتي از پزشك تا خانه دار داشتند .
تقدیرگرايي در قالب كلماتي چون " خواست خدا" ۰" قسمت" و" پيشاني نوشت" از موارد مورد اعتقاد زنان شهر
و روستا بود . فاطمه 00 ساله روستايي (لر) که دیپلمه و متاهل بود و بر این باور بود میگرنش نتیجه جادوي
فامیل است مي گوید."تاببيني خدا چي میخواد بعضیام خيلي بيشونيشون بلنده قسمت ماهم اين بوده ديكه"
دلیل مراجعه زنان روستايي :از این تعداد 3 مورد براي بخت گشايي » 6۳ مورد پسرزايي و نازايي؛ ©مورد
جن زدگي و 4 مورد شفاي بيماريی(نظیر سردرد؛ دست درده فلج ) مراجعه کرده بودند .
دليل عمده مراجعه زئان شهري مسایل عشقي و ازدواج و در مواردي تفریح و سرگرمي» اختلافات زناشويي
بود» مراجعه به دعانویس اکثرا گرفتن طلسم جهت بخت گشايي: تعبیر خواب ويك مورد شفا بود .
ان روستايي عامل مهمي در گرایش جادويي آنان نبود اما سن زنان شهري مورد مطالعه در اين تحقيق
تعیین کننده گرایش جادويي آنان بود. زنان مسن به دعانویس و زنان جوان اغلب به گرفتن فال قهوه تمایل داشتند.
صفحه 11:
۰ زنان روستايي عمیقا به جن اعتقاد داشتند و عموما آن را به صورت شبحي کوتوله تصویر مي کردند »و
معتقد بودند جن سم دارد و اگر در قالب انسان رود با سمهایش قابل شناسايي لست.
* _ جن در تعریف عبارت است از موجوداتی عاقل و پنهانی که بر آنها جنبه‌ی‌ناری یا هوایی غلبه دارد و گفته‌اند
نوعی از ارواح مجردهاند (حامی,0386
اعتقاد به جن از اجزا لاینفك نظام اعتقادي روستاییان بودءزهره يكي از دختران روستايي 19ساله(عرب)
چنین مي گوید:
"ما ساختمرن خونمون دوقسمته يكي مضیف (اتاق پذيرايي ) و ديگري خونمون » پدربزرگم از وقتي تو مضيف مي خوابيد مريض شد »
هیچ دكتري نفیمید چشه » "پیرزن" بدي بود مي گفت اینجا نخواب» نماز نخوان » اینجا مال من است » من خودمم اون پپرزنو دیدم
يه شب يك جيز سياه كوتاهي ديدم كه رد شد . ولي از آهن مي‌ترسند *
برخلاف زنان روستايي» زنان شهري به پدیده جن با تردید نگاه مي کردند و در صورت پذیرش جن مي
افتند "در گذشته بوده » الان نیست ".
۰ زنان شهري نیز مانند زنان روستايي به نوعي دید شهودي در مورد خود اعتقاد داشتند ومانند زنان
روستايي تجربه هايي از زندگي خود ذکر مي کردند مبني بر اینکه" آنچه به دلشان بیفتد ؛ اتفاق خواهد
افتاد ".
مرضيه اهل شهر © ساله و بزشك مي كويد: "خيلي وقتها ميشه دارم به يه نفر فكر مي كنم اون همون لحظه زنك مي
زنه» به نظر من هيج انري تو طبيعت هرز نمي ره وبركشت داره "
صفحه 12:
ce El تحقیق
۰ جادوي سیاه نیز در بین روستاییان وجود داشت که منشا آن را در همسایه ها یا فامیل خود مي دانستند ؛ تعدادي
نیز مراقب مو یا ناخن چیده شده ي خود بودند هم چنین لباس به كسي قرض نمي دادند ۰ تاجادو نشوند. این همان
تعبيري است که فریزر از جادوي مسري مي دهد( فریزر: 4964 )
+ اکثر زنان روستايي مورد مطالعه ازدواج را تنها گزینه براي رهايي از سلطه پدران و برادران خود مي دانند .
زينب WP ساله (عرب) که جهت بخت گشايي مراجعه کرده بوده مي گوید: #زدواجتنها را رسيدن به أزادي است + من اجازه
ندرم از خانه بیررن روم » خانه عموم ديوار به ديوار مشت براي ايذكه مجبور ناشيم برويم دم در براي ايفكه به خانه عموم بريم برادرهام يه
در تو دييارحياط در آوردن * .
* بسياري از زنان روستايي خصوصا عربها از ترس ازدواج مجدد همسرشان براي داشتن فرزند يسر يا يسران
بیشتر دست به دامن دعانویس مي شوند.
حلیمه 06 ساله(عرب) زن خانه داري بود که جهت گرفتن طلسم پسردار شدن مراجعه کرده بود و مي گفت : مر
و Rene كي توا EU SR Ee tee rae oe se
whe
* زنان روستايي واکثر زنان شهري مورد مطالعه کلیشه هاي جنسيتي را عمیقا پذبرفتهبودند:
سليمه (0© ساله(لر)؛ روستايي» دييلمه و مجرد كه براي بخت كشايي مراجعه كرده؛ مي كويد :“ أكر زني فهميد
شوهرش به كس ديكه نظر داره؛ نبايد برده دري كنهءاول بايد عيب خودش را بيرند » نبايد به روي خودت بياري *
انيلوفر )© ساله » اهل شهر و متاهل كه براي دانستن أينده زندكي زناشويي اش فال قهوه كرفته بود» مي گوید: "به
نظر من مرد أكه كاري باشه زن بايد همه جوره باهاش بسازه عزن بايد هر مايه اي كه ميتونه براي زندكيش بذاره » وقتي
جح اجه تلام هت سل که و کي زیر وی اده
مردي گفتن"
صفحه 13:
و مح جا تاد است؛ ee
واره یا سیستم به عنولن یک سیستم طبیعی درک می شود و حتي ضروری جلوه می کند لین درک
به خاطر آن است که عاملان موجود در اين طرح واره و سیستم» به آن خو گرفته لند و در ذهنشان»
درونی و ملکه یا به نوعی به خصلت (08010015) تبدیل شده است. این طرحواره نیازی به دليل و
حجت وتوجیه خودش ندارد چرا که بازتاباننده ی نظم موجود است
(.http://anthropology..ir/node/1703)
باورها و نقش هاى جنسيتى كه از سوى جامعه آموزش داده می شود منجر به پنرش تقش های جنسیتی
_ زنان می آموزند که بعضی کارها برای آن ها مناسب و برخی نامناسب است + می آموزند
ند کار خانه محصور شوند جنسی آن ها را از انسانیت کامل محروم می سازد وبه
موجوداتی افسرده و ناخودآگاه بدل می کند که به راه های تخدیری چون جادو روی می آورند
از طرفي وقتي ظرفيتهاي جامعه و سیستم اجتماعي قادر به پاسخگويي عقلاني به نيازهاي زنان و
مردان » علي للخصوص زنان نیست آنها به جادو رجوع مي کند که با سیستم ديني و اجتماعي در
تضاد نیست وقتي براي مصون ماندن در برابر مشکلات زن جایگزین ديگري ندارد به سراغ جادو و
. نتایج ملموس و مثبت آن مي رود
صفحه 14:
وقتي ايدتولوژي حاکم گاه خود مبلغ و مبشر جادو خرافه است » وقتي
که زنان طبقه ي فرودستي را تشکیل مي دهند که باس و ترس و بي
قدرتیشان در تغییر وضع موجود و این اخساس که كنترلي بر آینده
ندارند از آنان موجوداتي تقدیرگرا مي سازد چه پناهي ايمن تر از
کنج عزایم وچه نسخه اي چاره بخش تر از نوید فالگیر.
زنان به جادو » يناه مي برند تا مسكني براي درد خود بيابند » مسكني
که چاره ي درد نیست . بلکه زمینه ي تسلي و تخدير است و ييامد
هاي نا خوشایند را براي مدتي تحمل پذیر مي سازد . البته همین
جادو گرايي تسلیم را باز تولید مي کند و این سیکل معيوب » دو
باره و دو باره تکرار مي شود وزنان را دل خوش کنج اوراد و
عزائم و نسخه هاي جادويي مي کند.
صفحه 15:
[تحلیل یافته ها ونتیجه گيري
از سويي دیگرمانهایم نظام سياسي را از عوامل اثرگذار براندیشه فرد مي
داند.اگر نظام سياسي حاکم » موجد و حامي ایدئو لوژي جادويي باشد »
طبق گفته ي معروف " الناس علي دین ملوکهم "۰ بسياري از مردم
جامعه نیز به این مسائل روي مي آورند .
با این حال خرافه و جادو كاركردهاي مثبتي نیز دارد » در مقابل دستورات
ديني که صبر و تحویل امور به خداوند یا پاداش آن جهاني را چاره ي
امور مي دانند » قلمرو تسلط و فرمان روايي جادو و خرافه در همین دنیا
است» جادو مي تواند در امور دنيايي دخل و تصرف هم داشته باشند »
بنابراین فرد به جادو و خرافه رجوع مي کند تا مشکلش را چاره کند .
به هر حال این مسایل اجزا متشکله باورهاي معرفتي بسياري از زنان را
تشکیل مي دهند اگر پرداختن زنان به این مسائل راهي جزيي و نه چندان
مهم در کنار راههاي دیگر باشد قابل چشم پوشي است آنچه به نظر
نگارنده قابل تامل است
صفحه 16:
یل یافته ها ونتیجه گيري
پذیرش عمیق باورهاي جنسيتي در اين زنان و ايفاي نقش منفعل و فرودست
در زندگي خانوادگي و اجتماعي خصوصا در مورد زنان روستايي
جامعه مورد مطالعه است .آگاهي هاي جنسيتي اين زنان بسیار پایین
است و به دلیل اینکه آموزش و پرورش دولتي خود مبتني بر نگاه
جنسيني است به نظر نمي رسد سطح سواد (خصوصا تا مقطع دیپلم )
,تغيبري اساسي در آگاهيهاي جنسيتي اين زنان ایجاد کند
برخي زنان شهر اين اعتقادات قديمي را در قالب اسامي جديدي چون تله
پاتي و انرژي مثبت و منفي مطرح مي کردند تا گرایششان را يك
رویکرد امروزین قلمداد کنند و از بار خجالت آن بکاهند. به نظر مي
رسد که شهرنشيني » فرهنگ خاص خود را به دنبال دارد» فرهنگي که
حتي در صورت پذیرش اعتقاداتي از این دست آنها را پيشيني و غير
.قابل قبول در زندگي امروز مي داند
صفحه 17:
Ba
cul (19D). Le espe 8 جامعه شناختى كرايش به خرافات در ايران «د مطالعه ى موردى : شهر هاى اهواز ؛ اصفهان و ایام > :پاان نامه ی دکتری جامعه
شنامی داشگاهاصفیان
بيده + آن ..(0606000 ) فرهنگ عوم اجتماعي» ترجمه باقر ساروخاني ٠ تهران : انتشارات كيهان
(COD). e238 6 IS طلسم؛ كرافيك ستتي ايران؛ تهران: نشر بنگاه
©6940 : )969( محمد. ,( 0060/2 ).: "جاعه شناسی معرفت و فرهنگ توح با تخیر نگرش از کلاسیك به جدية” شو فصطقامه للمه ي طوم لجتماعي ES
حمامي » وحیده ۰ .(106060 )۰ "تگاهی به جن از دیدگاه قرآن و عوام لشریه بات ۰ 06۳( ) :6-1200
أوندي ٠ مجتبي .( 0603 جدر در بان بان و كيش زرتشت* مجله ي مطالعات ليرلني ٠ © (00) :00 - 0006
ذاكري ٠ مصطفي ..( 0636000) + "تصحیح یک طلسم در فردوس الحکمه" ۰ موله ي تاريخ طم ٠ ©0(6) : ©6 - 28
ريوير ٠ كلود J )0900( در آمدي gull all + ترجمه ناصر فكوهي » تهران : نشر ني
شجاعي زند ».( علي رضا). ۰ 063636 » "مدلي براي سنجش دين داري در ايران" ؛ مجله ي جامعه شفاسي ایران 9۰ (1 ) : 90 - 66
فریزر + رابرت.. (063606) :شلقهي زرین (پژوشي در جدر وین ) ۰ ترجمه کاطمفیروز مد تهان :موسسهي ارات آگا
گلور دود و استرابريج شيلاف و توكل (JOD Ys ee جامعه ناسي معرات وم ترجمه شابور بهيان و دیگران تهران : سمت
مانهيم ؛ كارل ٠ )11300(. ٠ ادتولوزي و اوقوبها + مقدمه اي بر جامعه شخاسي فاخت ؛ ترجمه فرييرز مجيدي ٠ تهران : سمت
محمدي , محمد حسين (٠. ©00960) ۰ "جادر در یات ذارسی"؛ فانمه عم پژرهشي دنشکده ي مت ر طومنقي دنشگاءتران: 000-0 (PUD) : 91080
همیلتون ۰ ملکم ».(3030) جامعه شفاسي دین ۰ ترجمه محسن ثلاثي ۰ تهران : تبييان
هرور :له .( 162163) پويشي جامعه ناختيبر يديده ي جادو به همراء تحقيقي در شهر مشهد » يبان نامه ي كار شئاسي ار
علوم اجتماعي دانشكاه تهران
Britannica ,.. )2001( , Cd ~ Rom
Hall. David .L & Ames .Roger.T,.(1998) , Chinese Philosophy, London : Routledge
Thalbourne , M.A & Hensley , |.H,. (2002), Religiosity and belief in the paranormal , The Journal of the
‘American Society for Psychical Research , 65, 47 - 0
Zebb , Barbara J . & Moor , Michael, ( 2001), Superstition and perceived anxiety control as predictors of
psychological distress . In Elseviere Science Inc
http://anthropology.ir/node/1703
http://rahnama1845.blogfa.com/post-10.aspx