صفحه 1:
بنام خدا
فشار عصبی ناشی از کار
گردآورنده :
مهرداد رمضاني پور
کارشناس بهداشت و درمان کمیته امداد امام خميني(ره) استان فارس
صفحه 2:
مشد مه:
فشار عصبی يا استرس در زندگی روزمره ما بطور فراوان مشاهده می شود نگرانی
افراد نسبت به کار . خانواده . مشکلات اجتماعی . اقتصادی . نیاز های گوناگون ۰ توقع
سازمان از کارکنان . مشکلات مدیریت وتوقعات کارکنان و... موجب می گردد افراد از
لحظه بیداری تا هنگام خواب همواره دچار هیجانها تنشها یم ها وامیدهای گوناگون
باشند که برخی اوقات با ظرفیت بدنی آنها متناسب وگاه با آن متناسب نیست .
این تدش ها می تواند به ناراحتی های جسمی نظیر زخم معده « فشار خون بیماریهای قلبی
و... پینجامد . همچنین ممکن است منجر به پیامدهایی مانند سردرد . تاریکی دید . آشفتگی
ذهن ؛ منفی گرایی »پریشان گویی . افسردگی . بی خوابی وناراحتی های عصبی وروانی
8
در اين مقاله با تعریف فشار عصبی ومراحل آن عوارض وپیامهای ناشی از آن وراههای
مقابله با آن از طریق فرد وسازمان آشنا می شویم .
صفحه 3:
تعریف فشار عصبی
تعاریف مختلفی در باره فشار عصبی . استرس . فشار رولنی وتنش ارائه
شده است که زمینه مشترک همه تعاریف این است که علت ایجاد فشار
عصبی وجود محرکی بصورت فیزیکی پا رولنی است ۰ وفرد بطریقی خاص
نسبت به آن عکس العمل نشان میدهد.
: عبارت است از
eke نسبت محركى كه بصورت فيزيكى يا روانى الزامات
گسترده ای را برای او بوجود آورده است ,
صفحه 4:
فشار عصبی وفرد
دکتر هانس سلیه نشانه های (سندرم ) سازگاری عمومی ونظریه فشار عصبی خوب وبد را
مطرح ساخت . طبق این نظریه هر یک از انسانها در سطح معمولی در برابر حوادثی که
فشار عصبی همراه دارند از خود مقاومت نشان میدهند . بعضی از اشخاص می توانند تا حد
زیادی در فشار عصبی بردبار باشند ؛ وبرخی دیگر فاقد تحمل هستند در هر حال هر
یک از افراد بشر دارای مرزی هستند که از آن به بعد فشار عصبی شروع به اثر گذاری می
كد
بر اساس نظريه دكتر سليه سندرم سازكارى شامل سه مرحله است .
۱ -مرحله اخطار
۲-مرحله مقاومت
۳-مرحله واماندگی یا تحلیل رفتگی
صفحه 5:
مرحله اول : اعلام خطر
این مرحله زمانی شروع می شود که فرد با یک عامل ایجاد فشار
عصبی روبرو شد باشد . در اين مرحله ممکن است فرد بی جهت احساس
هراس کرد: و در مقابل چگونگی مقابله با آن احساس سرگردانی کند .
در اين مرحله اگر فرد آزمایش شود نشانه های فیزیولوژیکی زیر ممکن
است در اودیده شود .
*افرایش تنفس
*افزایش فشار خون
*افزايش ضربان قلب
Sux? رنگ
*نشستن عرق سرد بر
*تنش وانقباض عقلانی
صفحه 6:
مرحله دوم : مقاومت
- فرد در مقابل عامل ایجاد فشار عصبی شروع به مقاومت می کند
وتمامتونئیهای فیزیکی وعاطفی خود را دربربر اثرات منفی فشار عصبی
بكار مى كيرد . افراد ممکن است در بسیاری از موارد در مرحله مقاومت ۰
به سندرم خاتمه بدهد .
مرحله سوم : واماندگی ۱
- اگر فشار عصبی شدید باشد وادامه داشته باشد وفرد را حلی برای آن
نيابد فرد وارد مرحله واماندگی می شود . در اين مرحله فرد به ناچار
تسلیم می شود وبیش از آن قادر به مقاومت نمی باشد .
ص2
صفحه 7:
بنظر دکتر سلیه حتما" لازم نیست منبع ایجاد فشار عصبی بد باشد بلکه
ممکن است عواملی نظیر دریافت جایزه . ترفیع . دست یافتن به شهرت
ومقام امثال آن باعث فشار عصبی خوب شود این عوامل در افراد ایجاد
انگیزه می کند. هنگامی که این پدیده به طور بالقوه سود عاید گرداند به
عنوان نوعی فرصت يا موقعیت به حساب می اید . البته آنچه که بیشتر
هنگام شنیدن کلمه فشار عصبی در ذهن مردم نقش می بندد . همان
فشار عصبی بد است. فشار ممتد :اتلاف وقت خبرهای بد ونظایر آن در
این گروه دسته بندی می شود .
ص2
صفحه 8:
علل فشار عصبی
خیلی چیزها می توانند باعث ایجاد فشار عصبی شوند که تحت دو عنوان
فشارهای عصبی سازمانی و فشارهای عصبی زندگی می توان دسته بندی کرد .
فشار عصبی سازمانب
عواملی از محیط کار هستند که می توانند باعث فشار عصبی Sg اين
عوامل در چهار مجموعه
1 - الزامات شغلی
2 - الزامات فیزیکی
3 - الزامات نقش
4 - الزامات مراوده ای بیان میگرند.
ص2
صفحه 9:
1-الزامات شغلی :
بعضی از مشاغل نسبت به دیگر شغل ها از فشار عصبی بیشتری برخوردار
هستند مانند جراحی , کنترل ترافیک » کار در معدن ؛ حمل مواد
منفجره و... درمقا یسه با شغلهای پزشکی عمومی » مسئول بار هواپیما
وکار در اداره .
ایمنی نیز یکی از الزامات شغلی مهم است که می تواند باعث
ایجاد فشار عصبی گردد . مانند کسی که امنیت شغلی نداشته وهر لحظه
ممکن است بدلایل مختلف از جمله تعدیل نیرو یا ادغام واحدها از کار
برکنار شود در مقایسه با کسی که به شغل مطمئنی منصوب شده.
ص2
صفحه 10:
2 الزامات فیزیکی :
الزامات فیزیکی بستگی به مکان شغل دارد.
درجه حرارت_یکی از عوامل ایجاد فشار عصبی می باشد بعنوان مثال کار در
محیط باز وگرمای شدید ویا کار در پروژه در مناطق گرمسیری.
طرح دفتر کار نیز مهم است . دفترهای که دارای طرح نامناسبی می باشند
مثلا" در مکان تردد ومراودات زیادی باشند باعث جدا کردن فرد از وظیفه
اش می شود واگر دفتر کار در مکانی واقع گردد که مراودات اجتماعی
خیلی کم باشد باعث خستگی ویا انزوا می شود همچنین نور کم وفضا نیز
می توانند باعث ایجاد فشار عصبی گردد.
صفحه 11:
3 الزامات نقش :
نقش عبارت است از مجموع رفتارهایی در یک گروه پا سازمان که با یک
شغل سازمانی همراه باشد فشار عصبی ممکن است ناشی از ابهام نقش
( روشن نبودن انتظاراتی که از فرد دارند ) یا تضاد نقش ( ناهماهنگی بین
دو یا چند نقش ) باشد.
گرانباری وکمباری نقش "یکی از ویزگی های که آنرا منشاء‌دیگری برای
استرس شغلی می دانند گرانباری وکمباری نقش ااست ,گرانباری یعنی اگر فرد
نتواند ازپس انجام کاری که بخشی از شغل معیتی است برآید » دچار استرس
خواهد شد . همچنین کمباری نقش یعتی وضعیتی که از مهارتهای شخصی
بطور تمام استفاده نشود و زمانی پیامد ناخوشایندی دارد که توان کارکنان
بیش از آن باشد که برای شغل محول به آنها لازم است .
ص2
صفحه 12:
4 الزامات مراوده با دیگران : گاهی اوقات فشار های گروهی_. مثل فشار برای محدود
کردن تولید .فشار برای انجام هنجار های گروهی ونظایر آن می تواند باعث ایجاد فشار
عصبی گردد .
نیز می تواند باعث ایجاد فشار عصبی شود . رابطه کارمند با رئیس
سرپرست از اهمیت ویژه ای برخوردار مى باشد . فردى 7 را در نظر بگیرید که
وحمايت اجتماعى مدير باشد واگر مدير فردی خشن بوده و به او توجه چندانی نکند وی
احتمالا" احساس فشار عصبى مى كند.
وابط با مراجعان ( ارباب رجوع ) نيز مى تواند بطور بالقوه استرس زا باشد . كنشهاى
متقابل با ارباب رجوع در محيط كار بخصوص براى كاركنانى كه كارشان عرضه خدمات به
weal al Sie
شخصیت ورفتا نیز ممکن است باعث ایجاد فشار عصبی گردد .تضاد زمانی بوجود می اید
كه دو یا چند نفر با وجود تفاوتهایی که با یکدیگر دارند مجیور به همکاری باشند . بطور
ثال دونفر که یکی سیگاری ودیگری غیر سیگاری باشد در یک دفتر مشغول بکار با
باز به توجه
صفحه 13:
فشار عصبی زندگی
فشارهای عصبی در محیط کار ممکن است تحت تاثیر حوادئی که در خارج از
سازمان می افتد قرار گیرد . فشارهای عصبی زندگی در دودسته تغییر زندگی
وفاجعه زندگی بررسی می شوند .
تغییر زنگی عبارت است از هرگونه تغییر قابل توجه در موقعیت شخصی يا
کاری فرد می باشد .مانند تغییر محل زندگی سررسید وامها . ناراحتی از
بستگان . مشاجره و... وفاجعه زندگی یک تغییر ودگرگونی ناگهانی در
زندگی انسان است . ودر مقایسه با تغییر زندگی توجه به آن مشخص
تر مستقیم تر وزمان آن کوتاهتر است .
صفحه 14:
پیامدهای فشار عصبی
اگر فشار عصبی مثبت باشد ممکن است نتیجه آن فعالیت . جدیت
وانگیزش بیشتر باشد . واگر فشار عصبی منفی باشد دارای پیامدهای
فردی وسازمانی میباشد .
پیامدهای فردی به سه گروه رفتاری بروانی وجسمی تقسیم می شوند .
پیامدهای رفتاری فشارهای عصبی واکنشهاتی هستند که ممکن است
باعث آسیب به فردیا دیگران شود مانند سیگار کشیدن .
پیامدهای روانی بستگی به سلامت جسمانیتروانی فرد دارد ساده ترین
واشکارترین اثر روانی تنش به صورت نارضایتی از شغل پدیدار می
گردد .همچنین فردی که در محیط کار با فشار عصبی مواجه است
ممکن دچار افسردگی گردد .
پیامدهای جسمی باعث بروز ناراحتی هایی مثل سردرد ۰ زخم معده و..
شود
صفحه 15:
پیامد های سازمانی
بدیهی است که پیامدهای فردی فشار های عصبی می تواند بر سازمان نیز تاثیر بگذارد
اما برخی از پيامدها اثر مستقیم تری بر سازمان دارند .
عملکرد : یکی از پیامدهای واضح فشار عصبی شدید کاهش عملکرد مناسب ودرست
است . کاهش عملکرد ممکن است بصورت کاهش کیفیت وکمیت کار در کارگران ودر
مدیران بشکل تصمیم گیری غلط وبر هم خوردن روابط کاری باشد .
کناره گیری می تواند نتیجه فشار عصبی باشد مهمترین انواع کناره گیری غیبت ؛
ترک سازمان واستعفاء می باشد.
طرز تلقی ها همانطور که اشاره شد روحیه .تعهد سازمانی» انگیزش ورضایت از فشار
عصبی صدمه می بیند.
واماندگی : پیامد نهایی فشار عصبی که هم بر شخص وهم برسازمان اثر می گذارد
واماندگی است . واماندگی یک احساس تحلیل رفتگی است وهنگامی بوجود می آید که
فرد احساس کند فشارهای خیلی زیادی را تحمل میکند ومنابع رضایت نیز خیلی کم
است .
صفحه 16:
2استراحت - استراحت مناسب یکی از بهترین راههای موثر برای مقابله با فشار عصبی لست
نن » بستن چشم ها به مدت ده دقیقه هر روز بعداز ظهر
3- مدیریت زمان -یکی از روشهای مدیریت زمان تهیه فهرستی از کارهای است که می بايد طى روز
انجام شود .کارهای که حتما" باید انجام گیرد . بعد کارهای عادی که باید انجام شود وگروه سوم کارهای
اختیاری میباشد ومی توان انجام آن را به فرد دیگری واگذار کرد یا آن را انجام نداد.
4-مدیریت نقش 7 یکی از استراتژی های مقابله با فشار عصبی مدیریت نقش است به عنوان مثال اگر
شما ندانيد از شما جه انتظارى دارند نبايد ب وبه اين مسئله فكر كنيد ببلكه بايد از رئيس خود
بخواهيد در لين مورد توضييح بدهد . همجنين با كفتن نه وقبول نكردن كار هاى غير مرتبط فشار عصبى
را از خود دورکنید .
5- گروههای پشتیبان - یک گروه پشتیبان گروه ساده ای متشکل از اعضای خانواده یا دوستانی است که
فرد می تواند وقت خود را با آنها بگذراند و با آنها صحبت کند .یا بعد از کاربه دیدن مسابقه ای بروند
صفحه 17:
استراتژی های مقابله با فشار عصبی در سازمان
سازمانها در اند باید در مدیریت فشار عصبی کارکنان خود دخالت کنند
زیرا مسئولیت ایجاد قسمتی از فشار عصبی بر عهده سازمان است از طرفی
ترکارکنان سطوح پائین فشار عصبی را تحمل می کنند .در صورت
کاهش فشار می توانند به مراتب موثرتر انجام وظیفه نمایند.
به کمک راههای ذیل می توان تنش را درسازمان حذف یا کاهش داد .
*سازمان با گزینش بح واستفاده از کارکنان در پست های مناسب ورعایت
نکات فنی طراحی شغل ورفع ابهامات موجود در وظایف محوله به کارکنان
زمینه بروز استرس را برطرف نماید .
*طرح ریزی مجدد شغل : اگر میزان کار فرد زیاد است يا به گونه ای است که
موجب کسالت روحی وی می گردد باید آن را مجددا" طرح ریزی کرد وبصورت
كارى دراورد كه براى فرد جالشكر وهماورد طلب واز بار سنگین کار کاسته شود
و موجب ايجاد فرصتهاى جديدى براى كاركنان شود وأنها بتوانند در تصميم ها
مشاركت كنند .
صفحه 18:
*دل انگیز کردن محیط کار : ایجاد محیط کار مناسب درجه حرارت مناسب
لور Sead «cell ند اتاقها ومحل,کاز ءافضای: سب وید
*سبک رهبری مناسب باعث کاهش فشار عصبی میگردد بعنوان متال در
سازمانهای که کارکنان دارای روحیه خلاقیت ونو آوری هستند تفویض اختیار
موجب کاهش فشار عصبی می گردد
*توجه به مسائل کارکنان : باید توجه داشت ورودی ها بیشتر از خروجی
باشد افراه انتظار دارند به مسائل ومشکلات آنها توجه ورسیدگی شود.
*حاکمیت قانون : یکی از مسائلی که کارکنان را رنج میدهد بی توجهی به
قانون و تکیه روابط بجای ضوابط می باشد
*ایجاد نشاط در کارکنان : مشارکت کارکنان در امور گوناگون و در نظر
گرفتن برنامه های تفریحی وسیاحتی . ایجادمکانهای ورزشی و برگزاری مسا
بقات مختلف
*برگزاری دوره های آموزشی مدیریت استرس براى 7
صفحه 19:
با تشکر از توجه شما