صفحه 1:
بسم الله الرحمن الرحيم
موضوع:
فقر از نظر نظریه پردازان مختلف
استاد گرامی:
سرکار خانم پاکمنش
تهیه کنندگان:
فاطمه صفری.فهمیه خانی زاده.تکتم ارجمند
صفحه 2:
* اسلام بر خلاف مذاهب دیگری که توچیه کننده ی فقر را مناسبات
زندگی اجتماعی میداننده بزرگترین آموزش یافته ی مکتبش ابوذر
میگوید: "وقتی فقر وارد خانه ای ميشود. دین از درب دیگر خارج
ee ee eee شرت محمد (ص) که بنبانگذار مکتبی
١ 0200 1 1 انا .> أن اعتقاك راسخ داريم جه شيوا و
ساده بیان فرموده است: gt معاش له لا معاد له* کسی که
زندگی مادی ندارد زندگی معنوی هم نخواهد داشت. چون؛ شکم
خالی هیچ ندارد. جامعه ای که دچار کمبود اقتصادی و مادی است
ا eee eee ری خواهد داشت و آنچه را که ذر
جامعه های فقیر آنرا اخلاق و مذهب می نامند. متاسفانه معنویت
eS جایی ندارد.
صفحه 3:
فقر دبدگاه شریعتی
میخواهم بگویم ...۰-۰
فقر . گرسنگی نیست . عریانی هم نیست
فقر . چیزی را" نداشتن " است . ولی . آن چیز
فقر . همان گرد و خاکی است که بر کتابهای فروش نرفتهء یک کتابفروشی می نشیند ......
افت است . که روزنامه های برگشتی را خرد میکند ۰.-...
پول نیست ..... طلا و غذا نیست
فقر . تیغه های برنده ماشین باز
فقر . کتیبهء سه هزار ساله ای است که روی آن یادگاری نوشته اند .....
فقر. پوست موزی است که از پنجره یک اتومبیل به خیابان انداخته میشود
ققر همه جا سر مبکشد ».-...
ققر شب را بی عدا سر کردن نیست...
فقرء روز را ” بى انديشه” سر كردن است
صفحه 4:
صفحه 5:
نظریه فرهنگ فقر را اسکار لوس
* نظریه فرهنگ فقر را اسکار لویس, با تکیه بر پژوهش طولی خویش در میان
سرخپوستان کشورهای امریکاء کوباء مكزيك. هند و در ميان
.بورتوريكويىهاى ساكن يورتوريكو و نيويورك مطرح كرده است. در اين تبيين»
لويس به شباهتهاى ميان فقيران ساكن در مناطق شهرى جوامع كوناكون توجه كرده
و كوشيده است تا فقر و ويزكىهاى آن را در قالب يك خردهفرهنك خاص تصوير
كند. در اين زمينه او ابتدا تأكيد میکند که خردهفرهنگ فقر ساخت و جهتگیریای
خاص خود دارد؛ و به صورت يك «روش زندكى»» از نسلى به نسل ديكر منتقل
0000 20002020 ود به يك ستطقه يا ملت خاص نيست ودر ميان ملتهاى
مختلف و در درون تقسیمبندیهای گوناگون سیاسی. از همانندىها و همكرايىهاى
شایان توجهی برخوردار است. جایگاه این نظریه بهعنوان یک تبیین کجروی را از
جمله میتوان با نگاه به شباهتهایی دریافت که میان «ارزشهای اساسی» تصویر شده
در نظریه علاثق کانونی میلر و سنجههای رفتاری فرهنگ فقر در نگاه لویس وجود
دارد.
صفحه 6:
* به نظر لویس. خردهفرهنگ فقر وسیلهای فرهنگی است برای سازگاری با
مشکلات و مقابله با نومیدیها و واکنشی است که قشرهای فقیر. آن را برای
مقابله با بیارجی خود در نظامهای طبقاتی و اقتصاد مبتنی بر سرمایه,
مناسب میيابند. بر همین اساس اهداف. ارزشها و هنجارهای آن را درونی
کرده» از نسلی به نسل دیگر انتقال میدهند. او شکلگیری این خردهفرهنگ را
آغلب معلول متغیرهایی از جمله موارد زیر میداند:
۱. درهم شکستن یک نظام اقتصادی و اجتماعی و جایگزینی نظامی متفاوت؛
* ۲. شتاب بیش از حد تغییرات ناشی از علوم و فتاوری و ...
صفحه 7:
صفحه 8:
نظریه شیلر فقر
* از نظر شیلر فقر نتیجه طبیعی نقایص فردی در اشتیاق و توانایی یا به تعبیر
دق ار , احلای کاری است. نقدان هر یک از این عوامل در افراده کم و
بيش به فقر منجر می شود.بر طبق این نظربه. فقر و محرومیت در اثر بی
انگیزه بودن افراد و نیز توانایی نداشتن آنها به وجود می آید و به نوعی به آنها
سل 5 ۱ 2 , نها لارم است که شرایط و موقعیت خود را تغییر داده واز
فقر و فلاکت نجات یابند که این مهم از طریق آموزش دیدن آنها امکان پذیر
است. به نظر شیلر منش ناقص, منش و روش زندگی فقیران است و فقیران
خود مسئول وضع نابهنجار و سخت خود به حساب می آیند و دیگران در این
زمینه مسئولیتی بر عهده ندارند
صفحه 9:
۰ oe م۰ we oe
نظر یه فقر از نظر اقتصاد دانان
* در تعریف فقر اختلاف نظر اساسی بین محققان وجود دارد که منشأً این
اختلاف مبتنی بر نوع نگرش آنها نسبت به مسئله فقر است. اقتصاددانان
بيشتر به زمينه ظهور و نتایج فقر توجه نموده و به ندرت به تحلیل اجتماعی
پرحاحتند,[۱] در ادبیات جامعهشناسی معمولاً دو مفهوم فقر[۲] و نابرابری[۳]
در کنار یکدیگر به کار میروند.[۴] این دو مفهوم با اينكه از حيث معنى.
مستقل از همدیگر هستند. اما به نظر میرسد. کاربرد مستقل ندارند؛ زیرا از
aang ار تابرابری در درآمد است و از سوی دیگر نابرابری اقتصادی
هم مؤيد وجود فقر است. از آنجا که مسائل و مشکلات اجتماعی در عین
ارتباط با فقر از ن جدا هستند» مفهوم فقر را بلید از انواع مشکلات اجتماعی و
اکای که ۲ آن بوستگی دارند نیز مستقل در نظر گرفت؛ لذا مترادف
شمردن مفهوم فقر با دیگر صورتهای مسائل اجتماعی. به فهم مشکل فقر
کمک نخواهد کرد
صفحه 10:
نظربه فقر از نظر جامعه شناسان
در جامعه شناسی فقر را معمولاً هبرآورده نشدن نیازهای اساسی بشر به حد کفلیت» تعریف کردهاند.
لين تعريف با دو سوال اساسی روبرو است؛ اول اینکه نیازهای اساسی انسان چیست؟ در خصوص لین
پرسش میتوان گفت. تعیین نیازهای اساسی انسان امری استاندارد و معین نیست. بلکه اين نیازها از
فرد تا فرده از جامعه تا جامعه. از زمان تا زمان و مکان تا مکان دگرگون میشود. براین اساس لازم
ل + "جدت. لدروزه نبازهای مادی بنیادین انسان را
بدینگونه برمیشمارند: خوراک, پوشاک. مسکن, بهداشت و درمان, آموزش, نقل و انتقال, تشكيل
خانوده. ورزش و اوقات فراغت. برخی محققان این نیازها رابه سه گروه اساسی تقسیم میکنند که
عبارتئد از: تغذيه. سريئاه و سلامتی که در صورت نبودن آنها. حکم به فقیر بودن فرد در جامعه
هی کنشد:
پرسش دوم این است که امتناع چه حدی از نیازها؛ حد کفایت محسوب میشود؟ در تعریف مذکور
ددر خصوص این نکته نیز ابهام وجود دارد؛ زیرا حد کفایت برای انسانها به یک میزان نيست. مثلاً
در پارهای از کشورهای صنعتی, میزان مصرف کالاها با میزان مصرف همان کالاها در کشورهای
جهان سوم تفاوت دارد. بر طبق برخی آمارها مصرف در کشورهای جهان سوم. ۳/۱ کشورهای
صنعتی است. البته کارشناسان و محققان تلاش کردهاند که بتوانند این حد کفایت در تغذیه را
نسبت به گروههای سنی, جنسی و شفلی در مورد میزان کالری و پروتلین محاسبه نمایند. با این
همه رسیدن به یک میزان مشخص و مورد توافق در جوامع مختلف. کاری به غایت دشوار است
صفحه 11:
* در هر صورت جامعهشناسان در تعیین خط فقر از سه
شاخص بهره میگیرند:
۱ .د حالس از کالا
* ۲- هزينة کالا
* ۲۳ درآمد کل.
صفحه 12:
فقر از نظر دوانتری
روش یسک سسبد از کالاهای ضروری را برای اولیین بار «دوانتری» در سال ۱۹۰۱
پیشنهاد داد وی پس از تعیین یک سبد از کالاه آنها را قیمت گذاری نموده و سپس
به تعيين خط فقر اقدام کرد. همچنین از طریق محاسبه هزینه و درآمد میتوان خط
1 بن نمود.
معیار اینگونه تعاریف و به طور کلی آنچه که امروزه به عنوان تعریف فقر مد نظر قرار
passa eee یشتی میباشد و همان طور که بیان گردید؛
این تعبیر نارسا است؛ زیرا در لن سطح معینی از درآمد. برای تنظیم و تعیین فقر
مورد توجه قرار میگیرد. در حللی که سطح معین درآمد ممکن است نیازهای اساسی
0 303000 رآ که عبوما تاثیر سطح زندگی روبه رشد به حساب آورده
نمیشود. از اینرو واقع بینانهتر آن است که مفاهیم سطوح فقر پا هنجارها و انتظارات
وا و تا که با رشد اقتصادی همراه است؛.سازگار گردد.
صفحه 13:
* جشم انداز فرهنكى
بر اساس اين ديدكاه فقرا و محرومين از الكوهاى رفتارى و ارزشى خاصى
00 5 ۱ :لون در لجامعه و فرهنك غالب متفاوث اسث.
أين الكوها و ارزشها به مرور از نسلى به نسلی منتقل شده و به شکلگیری
یک «خرده فرهنگ» منجر ميگردد. خصلتها و ویژگیهای این خرده فرهنگ
" ۱ ی شود افراد وابسته به این خرده فرهنگ. شرایط
۳ كه ا طبقه ور شرایط اقتصادی آنها در ارقباط است:
صفحه 14:
صفحه 15:
* فرهنگ فقر مجموعهای به هم پیوسته از ویژگیهای خانوادگی. رفتاری. نگرشی و شخصیتی
١ ک فثرا ., ول دی خویش, در شرایط نامساعد مالی به آن عادت کردهاند و با آن
ni Om 0003 0 وه ارزشهای فرهنگی است که از نسلی ay نسلى
منتقل شده است. این فرهنگ بیشتر در جوامعی دیده میشود که به سرعت دگرگون
میشود و بر گروههای فرودست جامعه حاکم میگردد. آنها به سبب دگرگونیهای سریع و
وسیع در جامعه و موقعیت پایینی که برای خویش احساس میکنند. از جامعه جدا شده و
٩ 2 ی را که یا فرهنگ عبوم جانعه متفاوت استه ایجاد
03000 0 دن ورك هاي اين فرهنى در سطح جامعه عدم مشاركت
آنها در فعاليتهاى عمومى. بايين بودن سطح تشكل و فقدان انجمنهاى داوطلبانه؛ و در
سسلح خانوادهبه کواهبودن دوران کودکی. فقدان حمایتهای لام بای کودکان»روبط
Tas را روا سريرست خانوار بودن زنء فقدان حریم خصوصی وساست
صفحه 16:
* دبدگاه منش ناقص:
* از نظر شیلر فقر نتیجه طبیعی نقایص فردی در اشتیاق و توانایی یا به تعبیر
دقیقتر انگیزه و اخلاق کاری است. فقدان هر یک از این عوامل در افراد. کم و
بیش به فقر منجر میشود. بر طبق این نظریه, فقر و محرومیت در اثر
ales ود افراد و تیر توانایی نداشتن آنها به وجود میآید و به نوعی به
آنها تحمیل شده است و تنها لازم است که شرایط و موفعیت خود را تغییر
داده واز فقر و فلاکت نجات یابند که اين مهم از طریق آموزش دیدن آنها
امکان پذیر است. به نظر شیلر منش ناقص. منش و روش زندگی فقیران است
و فقیران خود مسئول وضع نابهنجار و سخت خود به حساب میآیند و دیگران
در این زمینه مسئولیتی بر عهده ندارند.
صفحه 17:
چشمانداز موقعیتی
این دیدگاه ناظر بر این امر است که علت فقر را باید در نیروهای بیرون از کنترل
فرد جستجو کرد. فقر حاصل تبعیض و موقعیتهایی است که ساخت جامعه بر
افراد تحمیل نموده است. «نظریه تضاد»روایت بسیار تند و حاد این دیدگاه
درخصوص مسأله فقر است که مشکلات اجتماعی را ناشی از توزیع نابرابر قدرت
میداندبه عبارت دیگر طببقة پایین علیرغم آن که به نظام فرهنگی و ارزشی
خاصی تعلق دارند. اما به محدودیتهای ساختاری محکوم میشوند و در تلاش
CUA Cee سخت وفق دهند. بر طبق این دیدگاهء
فقیر فقیرزاده است و غنی غنیزاده و جامعه فاقد تحرک لازم برای تقلیل این
فاصلههاست. پس انتخاب الگوی رفتاری فقر, نتیجه قهری موقعیتهایی است که
ساخت اجتماعی تحمیل نموده و آنها را به پذیرش آن مجبور ساخته است
صفحه 18:
* فقر نه فقط امری درونی و نه فقط امری بیرونی است بلکه مقولهای ربطی
میباشد. در این دیدگاه هم کنش فردی انسانها و هم نگرش دیگران به آنها
مطرح میگردد و اثبات میگردد که هردوی این کنشها در شکل گیری پایگاه
اجتماعی آنها موثر میباشد. «واکسمن» این گونه میگوید: «اين چشمانداز بر
پایه درک موقعیت فقر در چارچوب ساخت اجتماعی. نگرشها و اعمال gab
نسبت به فقیر و تأثیرات این نگرشها و کنشها بر فقر استوار است
صفحه 19:
* نظریه بیهنجاری
از نظر دورکیم بیهنجاری به معنای عدم وجود معیارهای روشن برای
راهنمایی رفتار در حوزة معینی از زندگی اجتماعی است. در این شرایط, فرد
۲ ۱ اي میکند و سبب میشود که به اعمالی از
قبیل خوهکشی اقدام نماید. مرتون با استفاده از همین مفهوم. آن را به فشاری
اطلاق میکند که در هنگام تضاد میان هنجارهای پذیرفته شده با واقعیت. بر
افراد وارد میآید. به عنوان نمونه در بیشتر جوامع «پول درآوردن» و
«پیشرفت» از ارزشهای پذیرفته شده است و برای رسیدن به آن تلاش و
بتابراین اگر عدهای در وضعیتی قرار بگیرند که
فرصتهای محدود برای پیشرفت و ترقی داشته باشند. برای موفق شدن فشار
زیادی به آنها وارد میشود. به ناچار به هر وسیلهای- چه مشروع و چه
نامشروع- متوسل میگردند و واکنشهای متعددی از خود نشان میدهند که
مرتون آنها را به پنج گروه تقسیم کرده است. که چهار صورت آنها رفتار
انحرافی و ناپسند تلقی میگردد
6 ری ۶راسس لازم است.
صفحه 20:
نظریه انتقال فرهنگی
* «ادوین ساترلند» در نظریه خود بر تفاوت ارتباطات تکیه
میکند و معتقد است برخی خرده فرهنگها مشوق
فعالیتهای غیر قانونی هستند و افراد از طریق ارتباط با
دیگران هنجارهای رفتار کجروانه را یاد گرفته و اقدام به
آنن میکنند. بر این اساس کجرفتاریها مانند رفتارهای
تابع قانون فرا گرفته میشوند و در جهت ارضای نیازها و
ارزشها به کار میآیند
صفحه 21:
* نظریه برچسبزنی
کجروی در اين نظريه به عنوان مجموعهای از ویژگیهای افراد یا گروهها در
نظر گرفته نمیشود.بلکه به عنوان یک فرآیند کنش متقابل میان کجروان و
ناکجروان تبیین میشود. بر این اساس قدرتمندان, ثروتمندان, بزرگترها و
اکثریت قوی جامعه. برای ضعیفترهاء فقیران. کوچکترها و اقلیت جامعه
قانون وضع میکنند که تخلف از آن قانون مساوی با از بین رفتن و تضاد با
۲ سب تجرو را بر فرد متخلف از قانونء
یعنی آنچه را که آنها برای منافع خود تعیین کردهانده میزنند. در این فرض
هیچ عملی زشت و ناپسند نیست. بلکه عملی که برخلاف قانون تنظیم شده از
سوی قدرتمندان. توسط افراد انجام گیرد. عمل کجروانهتلقی میشود
صفحه 22:
* نظريه موافقان
از نظرعموم افراد جامعه. ققر عامل جنایت, سرقت. فحشا و بسیاری
ار i است. برخی از پژوهشها هم این نظر را
تاييد میکنند و فقر و ناتوانی اقتصادی را عامل مستقیم کجرویها
قلمداد مينمايند و بين انها همبستكى ملاحظه ميكنند. از برخى
يزوهش ها كه درباره رابطه بين نرخ جرائم عليه اموال در سالهای
۰ تا ۱۹۶۰ و بین درصد خانوارهایی که درآمد آنها از میانگین
جامعه پایین تر است. این نتیجه به دست آمد که رابطه بین فقر و
انحرافات. رابطهای مستقیم است
صفحه 23:
* فقر و انحرافات اجتماعی از منظر دین
همانگونه که بیان گردید. بین فقر وانحرافات اجتماعی همبستگی وجود دارد.
پژوهشهای مختلف در این زمینه نشان داد که پدیده فقر به عنوان یکی از علل
بروز انحرافات اجتماعی محسوب میشود. هرچند که این رابطه به شکل
۳ ۱ ۱ ۱ اتبراقات اجتماعی قابل اثبات نیست با این هنه
وجود همبستگی بین آن دو را میتوان مشاهده نمود. از آنجا که يديدة
آسیبزای فقر در متون دینی, بسیار مورد تأمل قرار گرفته. اين سؤال اساسی
۰ ۲ و لامی هم, تنها همبستگی میان فقر و بروز
كجرويها و نيز افزايش آن را تأييد ميكنند يا ناظر به رابطه مستقیم میان آن
100000 پرسش در ابندا به طور اجمالىء مفهوم فقر از منظر
oS eee بررسی قرار میگیرد و سپس به تأثیرات آن در زندگی انسانها و نیز
آن در افزایش کجروی توجه ميشود.
صفحه 24:
*اسن چیزی است که در مقابل غنی و ثروت به کار میرود؛
یعنی نداری در برابر دارایی که در آیات و روایات از آنن با
تعابیری همچون سوء و بدی, بلا و بدبختىء شر و زشتی»
0 22052 حدلان وأمرى بدترازمرى ياد شده
ee معانی دیگر فقر که در متون
دینی op IS دارند» از قبیل فقر فرهنگی, فقر نفسی, فقر
معنوی و فقر دینی» مورد نظر نیست
صفحه 25:
۰نقسش فقر در انحرافات احتماعی
شواهد فراوانی در دست است که نشان میدهد. فقر به
تنهایی مسئلهای برای نظام اجتماعی در برندارد و آسیب
خاصی به آسن نمیرساند. به عنوان نمونه در دوران
دفاعمقدسء محرومیتهای فراولنی برای افراد وجود داشت.
با این همه نه تنهابه جبهه کمکهای لازم از سوی اقشار
محروم جامعه صورت میگرفت. بلکه فقر و محرومیت
28s) 05 s)he نام اجتماعى مابسیار مستحکم
بود
صفحه 26:
سرقت
زهال خانواده ,۱
ee ۱
صفحه 27:
فقر و جرائم زنان
as ثاثر فقر و مشکلات اقتصادی در جرائم زنان» لازم است در
ابتدا چند نکته مورد توجه قرار گیرد.
تفاوتهای طبیعی بین زن و مرد. سبب تفاوت در عرصههای مختلف شده
است. یکی از این عرصههای متفاوت در نوع و میزان ارتکاب کجروی است.
شرایط جسمانی. روحی, عاطفی. اجتماعی, فرهنگی و اقتصادی زنان سبب
شده تا نرخ جرائمی از قبیل اعمال منافی عفت. اعتیاد و قاچاق مواد مخدر در
را ۱ اند و , برحى ار آنها مانند اعمال منافى با عفت ۳/۱ کل wile
زنان را شامل گردد. در اين زمينه آمارها نشان ميدهد كه اعمال منافى با عفت
از ۴۹۵۴۲ مورد در سال ۱۳۶۵ به ۵٩۳۷۴ مورد در سال 17٠ افزايش يافته
است.
معمولاً زنان از نظر اقتصادی وایسته به مردان میباشند؛ بنابراین در معرض
آسيب بيشترى قرار دارند. به ويزه در صورتى كه در اثر حادثهاى مثل طلاق»
رک هم و به منبع مالی دسترسی نداشته باشند» قادر به مقابله با شرایط
تازه نیستند و در معرض انحرافات و کجروی قرار میگیرند.
صفحه 28:
* بيامد فقر
زندكى با فقر و نداری» پیامدهای گستردهای علاوه بر پیامدهای
آسیبشناختی دارد. فقر و محرومیت سبب میشود تا فرد فقیر از
زندگی خاصی به ناچار پیروی نماید که تأثیر آن در تمامی لایهها و
زوایای پنهان و آشکار زندگیاش نمودار است. این پیامدهای
peel إسا سختلف فردىء اجتماعى؛ فرهدكى:
تربيتى» بهداشت و روان مورد بررسى قرار داد كه در اينجا فقط
شارتی به آن میگردد.
فقرا معمولاً در عرصه اجتماعی» حضور چندانی ندارند و از مشارکت
در فعالیتهای عمومی مثل فعالیت در نهادها و سازمانهای بزرگ
پرهیز میکنند و در هیچ یک از انجمنهای عامالمنفعه و داوطلبانه
عضو نمیشوند. این آمر ناشی از فقدان منابع مالی یا تبعیض و
امثال آن است.
صفحه 29:
راهکارهای مبارزه با فقر
مشکل فقر از مسائل بزرگ و ریشهدار در حیات بشری است و با وجود
تلاشهای گسترده از سوی دولتها و نیز تلاشهای بینالمللی هنوز فقر
و تنگدستی بیداد میکند و جمع بزرگی از انسان ها را در برگرفته
است. البته فقر تنها محدود به کشورهای جهان سوم نیست. بلکه
عارضهای است که گریبانگیر تمام کشورهای جهان است.
به طور طبیعی در مبارزه با این پدیده باید دو راهکار در نظر گرفت:
راهکارهایی که حالت Se و ضربتی دارند و به طور عمده بر رفع و
محو آثار و عوارض فقر تأکید دارند و راهکارهایی که برکارهای
پلندمدت متکی هستند و به زمینهها و علل پیدایش فقر توجه دارند.
صفحه 30:
راهکار کوتاه مدت
از آنجا که چهره فقر بسیار زشت. کریه و خشن است علاوه بر
راهکارهای ساختاری و بنيادین که درازمدت میباشند. بايد از
راهبردهای دفعی نیز استفاده جست. فعالیتهای ضربتی از قبیل
lleelle ey Saar رام ساخت مسکن ارزان و حمایتهای
eed بر و1 برنامههای دولت و دستگاههای دولتی
قرار داد. این برنامهها مقطعی و زودگذر میباشند و میتوانند
ieee meni ان این طبقه را کم نمایند» اما همانطور
020000007 رء كلها هارى واصولى تلقى نمىشوند و
20 1 در كام ازاولويتهابى برخوردار
ميكردند.
صفحه 31:
* راهکار دراز مدت
در این راهکار به طو رکلی اصلاح ساختارهای اجتماعی, اقتصادی و
فرهنگی کشور. به منظور کنترل, کاهش و محو فقر اهمیت فراوانی
cere s .أن به نظر بسيارى از محققان: ساختاری
بيمار و مستعد بروز فقر و كسترش آن است. اصلاح نحوة توزيع
ا 0 الاك صرف آن و در راستای احیای
تحقق عدالت اجتماعی» از مهمترین این راهکارها به شمار میآید.
صفحه 32:
* فهرست منابع:
* قرآن كريم.
« آنويشاه: «فقر جيست؟»؛ مونا مشهديرحيمى: روزنامه همشهرى. ۵ شهریور ۰۱۳۸۲
* افروغ. عماد: «چشماندازی نظری به تحلیل طبقاتی و توسعه». فرهنى دانش. تهران. 151/8
حکیمی, محمدرضاا حکیمی, محمد؛ حكيمى. علی: «الحیاة». دفتر نشر فرهنگ اسلامی. تهران.
Arey
حسینی» سیدهادی: «پدیدهشناسی فقر و توسعه». دفتر تبلیغات اسلامی (بوستان کتاب قم).
مشهد. ۰۱۳۸۰
* دادكرء يداله: «كارآبى رفاهء عدالت در اسلام و اقتصاد متعارف» نامه مفید.
را جکرال؛ را جانتک: «جامعهشناسی فقر»؛ احمد كريمى: اميركبيره تهران» ۱۳۵۴
رئیسداناه فریبرز: «بررسیهایی در آسیبشناسی اجتماعی ایران»» دانشگاه علوم بهزیستی و
توانبخشی. تهران:۱۳۷۹
* رئيس داناء فریبرز و دیگران: همجموعه مقالات فقر در ایران». دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی؛
تهرانء ۱۳۷۹