مدیریت مشارکتی

مدیریت مشارکتی

اسلاید 1: مدیریت مشارکتیParticipative management

اسلاید 2: مقدمه: مشارکت در تصمیم گیری یک مفهوم قدیمی اما با مفهوم سیاسی – اجتماعی تازه است که راهکارهایی را برای حل برخی مسائل سازمانی و مدیریتی ارائه میدهد.با توجه به پذیرش فزاینده آن در کشورهای مختلف دیگر مشارکت یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت است.مشارکت در سازمانهای مدرن به عنوان هسته اصلی پارادایم دموکراسی محسوب می شود. شور و شوق برای مدیریت مشارکتی به طور عمده از مزایای منتسب به آن ریشه می- گیرد که آن را به عنوان ابزاری برای بررسی ارتقای بهره وری و رضایت مطرح می سازد.

اسلاید 3: موضوع مشارکت و مطالعات اولیه آن به نظریات داگلاس مک گریگور،فردریک هرزبرگ و آبراهام مازلو برمی گردد. در هر حال ایده اصلی مدیریت مشارکتی آنست که افراد باید در مورد تصمیمهایی که از آن تاثیر می پذیرند حرفی برای گفتن داشته باشند. در مقابل منتقدین مشارکت آن را شکل جدیدی از تلاشهای مدیران برای استثمار و بهره کشی از کارکنان میدانند.تلاشهایی که با مدیریت علمی تیلور شروع شد و در شکل انسانی تر آن یعنی مدیریت مشارکتی تداوم پیدا کرد.

اسلاید 4: تعریف مشارکت:عام ترین و مقبولترین تعریف مشارکت تعریفی است که گروهی از جامعه شناسان فرانسوی با همکاری و سرپرستی فرنج استاد جامعه شناسی فرانسه بیان کرده اند: ”مشارکت عبارت از در گیر شدن ذهنی و عاطفی یک فرد در یک وضعیت گروهی که این درگیری او را تشویق و بر انگیخته میکند تا به هدفهای گروه کمک کند و خود را در مسئولیت آن گروه نیز سهیم بداند و برای به انجام رساندن مقصود گروه تفکر و تلاش کند.“

اسلاید 5: فلسفه مشارکت:یکی از مهمترین علل موفقیت و گسترش سیستمهای مشارکتی در جهان و استقبال روز افزونی که از آن به عمل می آیدمربوط به فلسفه و محتوای انسانی آن است که به منظور بها دادن به ارزشهای انسانی و استفاده از هوش و استعداد و قوه ابتکار و خلاقیت کلیه کارکنان سازمان، در صدد ایجاد شرایط مناسب و مطلوب است.

اسلاید 6: خصوصیات فرهنگ مشارکتی و باز:اعتماد به زیر دستانآزادی بیانرهبری مشارکتیحل مساله بطور گروهیجریان واضح اطلاعاتتعیین اهداف بصورت گروهی

اسلاید 7: مزایا و منافع مشارکت:افزایش انگیزش کارکنان.احترام به خود،خشنودی شغلی و همکاری با مدیریت در بین کارکنان.کاهش تعارض و فشار عصبی در کار ، دلبستگی بیشتربه هدفها و پذیرش بهتر تغییرات.افزایش کمیت و کیفیت تولید.ایجاد حس مالکیت در کارکنان.کاهش ستیزه جویی و دشمنی در سازمان.شکستن فرهنگ سکوت و ایجاد جرات در کارکنان.کاهش ترک خدمت و غیبت در بین کارکنان.تقویت روح ابتکار و حس مسئولیت در کارکنان.رشد شخصیت انسانی و بالندگی جنبه های روحی و معنوی و شکوفایی ارزشهای والای انسان و تامین نیازهای وی بطور کلی.

اسلاید 8: محدودیتها و موانع مشارکت:الف:محدودیتهای مشارکت: علیرغم مزایای مشارکت محدودیتهای متعددی در جهت اجرای مدیریت مشارکتی می تواند وجود داشته باشد که عبارتند از : 1-محدودیتهای زمانی 2-عدم توانایی سازگاری و علاقه کارکنان به مشارکت 3- آزادی عمل شغلی

اسلاید 9: خط مشی ها و روش های سازمانخط مشی ها و روش های سازمانراهنمایی مدیریتراهنمایی مدیریتکارمندانمتخصصآزادی عمل شغلی کارمندB آزادی عمل شغلی کارمندB قراردادهاقدرت زیر دستقدرت زیر دستقدرت همکارانقدرت همکارانخط مشی ها و روش های سازمانخط مشی ها و روش های سازمانراهنمایی مدیریتراهنمایی مدیریتکارمندانمتخصصآزادی عمل شغلی کارمندA آزادی عمل شغلی کارمندA قراردادهاقدرت زیر دستقدرت زیر دستقدرت همکارانقدرت همکاران

اسلاید 10: ب :موانع مشارکت:موانع مشارکت از دو بعد قابل بررسی است:1-موانع ساختاری2-موانع فرهنگی1-موانع ساختاری: 1-1: نظام استبدادی و اداری و مدیریت دستوری و آمرانه حاکم بر سازمانها 2-1: ساختار سلسله مراتبی 3-1: شیوه مدیریت و فرایندهای آن 4-1: برقرار نبودن نظام انتخاب و انتصاب مدیران و کارگزاران 5-1: آشنا نبودن مسئولان و مدیران ارشد از اهداف نظام مشارکتی 6-1: نداشتن انگیزه بهبود سیستم در مدیران

اسلاید 11: -2موانع فرهنگی:1-2:مساعد نبودن زمینه های فرهنگی انتقاد پذیری در کارکنان و مدیریت 2-2:یکسان نبودن ارزشهای مورد قبول کارکنان در رابطه با نظام مشارکت 3-2:عدم باور کافی نسبت به نظام مشارکت 4-2:عدم تفاهم و روحیه همکاری مناسب میان مدیران و کارکنان 5-2:انتظارات و توقعات زیاد از اجرای نظام مدیریت مشارکتی

اسلاید 12: پیش نیازهای مدیریت مشارکتی:باید در نظر داشت افرادی که در یک ساختا سلسله مراتبی سنتی کار کرده- اند به وضع موجود عادت کرده اند و در مقابل تغییرات مقاومت خواهند کرد. حتی ممکن است بعضی از کارکنان نخواهند مسئولیت بیشتری را بپذیرند. آنها ترجیح میدهند از مدیر دستور بگیرند. شاید واقع بینانه نباشد که انتظار داشته باشیم همه کارکنان در تصمیم گیری اداری شرکت کنند .ضمنا برای تامین مشارکت آن دسته از کارکنان که مشتاق مشارکت هستند باید زمینه و بستر مشارکت را فراهم ساخت. نتایج تحقیقات نشان میدهد که فقدان پیش نیازهای مشارکت عمدتا به عنوان نیروی بازدارنده عمل نموده و عملا سیستم مدیریت مشارکتی کارایی و اثر بخشی خود را از دست میدهد.

اسلاید 13: پیش نیازهای مدیریت مشارکتی از این قرار هستند:1-مسئولیتها،محدودیتها و انتظارات2-اهداف ارزشها و اولویتها3-روش موثر انتقال اطلاعات4-تعریف فرایند تصمیم گیری5-سازگاری مدیریت6-آموزش مشارکت7-محل کار با ثبات و با احترام8-تعدیل شرایط محیطی سازمان9-اجتناب از مبالغه گویی و مد گرایی 10- مشخص ساختن ساختار مشارکت 11 - سبک رهبری

اسلاید 14: ابعاد مشارکت:1-درجه مشارکت 2-قلمرو مشارکت 3-حدود مشارکت 4-مبنای مشارکت 5-سطوح مشارکت 6-فرمهای مشارکت

اسلاید 15: ساختار و مشارکت:ساختار سازمانی بستری برای مشارکت کارکنان محسوب میشود.برخی از این ساختارها تسهیل کننده و برخی دیگر مانع جدی برای مشارکت محسوب میشوند. بعنوان مثال در بوروکراسیهای عظیم که کار هر فرد مکتوب و تعریف شده است مشارکت به حد اقل تنزل می رسد و بر عکس در ساختارهای ادهوکراتیک مشارکت به حد بالایی میرسد.در این بخش یکی از ساختارهای سازمانی را مورد بحث قرار می دهیم.

اسلاید 16: ساختار مینتزبرگ:این الگوی مطرح ساختاری توسط هنری مینتزبرگ ارائه شده است.در این طراحی ،سازمان به پنج جزء عمده تقسیم میشود که عبارتند از:1-راس راهبری2-بدنه عملیاتی3-بخش میانی4-ستاد فنی5-ستاد پشتیبانیراس راهبریبخشمیانیبدنه عملیاتیستادفنیستاد پشتیبانی

اسلاید 17: هر یک از این پنج بخش ممکن است در سازمان نقش غالب را ایفا کنند که با توجه به این غلبه نقش نوعی ترکیب و ساختار سازمانی بوجود می آید:اگر راس راهبری بر سازمان مسلط شود نوعی ساختار ساده بوجود می آید.اگر بخش میانی کنترل سازمان را در دست گیرد نوعی ساختار بخش ایجاد می شود. اگر بدنه عملیاتی بر سازمان اعمال نفوذ کند ساختار حرفه ای ایجاد خواهد شد.اگر ستاد فنی تسلط یابد ساختار ماشینی به وجود خواهد آمد.و اگر ستاد پشتیبانی نقش غالب را پیدا کند ساختار ادهوکراسی حاصل می شود.

اسلاید 18: ساختار سادهساختار بخشیساختار حرفه ایساختار ماشینیساختارادهوکراسی

اسلاید 19: در هر یک از ساختارهای پنج گانه فوق سیستم مشارکت متفاوت است. برخی مناسب برای مشارکت بوده و برخی مانع مشارکت میباشند.در ذیل هر کدام از این ساختارها مورد بررسی قرار میگیرند:1-ساختار ساده: - ویژگی برجسته این ساختار تکامل یافته نبودن آن می باشد. - از داشتن ستاد تخصصی بی بهره بوده و شمار کارکنان ستاد پشتیبانی آن اندک است. - تقسیم کار روشن نبوده و واحدهای مختلف وجود ندارند. - سلسله مراتب آن کوتاه بوده و هماهنگی بیشتر از راه سرپرستی مستقیم تامین می شود. -قدرت تصمیمات برجسته نزد رییس کل متمرکز میباشد بدین سان راس هرم سازمانی بنام بخش برجسته سازمان پدیدار می گردد. - ساختار از یک رییس و یک هسته عملیاتی بر پا شده است. -مشارکت در این ساختار اندک بوده و مشارکت موجود نیز جریان عمودی دارد.

اسلاید 20: بسیاری از سازمانها در مراحل اولیه تولید خود که هنوز قوانین و مقررات مدون وجود ندارد و اهداف مبهم بوده و سازماندهی مشخص نیست نوعی ساختار ساده را پشت سر می گذارند. همچنین زمانی که سازمان در وضع بحرانی است و رقابت بیش از اندازه سازمان را وادار به تمرکز می کند از ساختار ساده استفاده میشود.عامل دیگر بکارگیری ساختار ساده اداره امور به دست مالک سازمان است. لزوم واکنش سریع و هماهنگ موجب می شود تا قدرت در دست رییس کل قرار گیرد و مشارکت کارکنان به تعویق افتد. راس راهبریبدنه عملیاتیجریان مشارکت ساختار ساده:

اسلاید 21: 2- ساختار ماشینی: -گردش کار در این ساختار عقلایی و وظیفه های آن ساده و تکراری است. -بیشتر در سازمانهای گسترده که حجم کار عملیاتی آن نیازمند تکرار و استاندارد باشد یافت می شود. -مکانیزم هماهنگی از طریق سرپرستی مستقیم است که نهایتا به تمرکز قدرت در راس هرم سازمانی می انجامد. -با توجه به استاندارد سازی بیشترعملیات جهت هماهنگی،ستاد فنی که جایگاه تحلیلگراناستانداردگر است به عنوان بخش برجسته ساختار آشکار میگردد. -به علت تخصصی بودن وظایف ،مشارکت جای خود را به قوانین، مقررات و استانداردها می دهد. -به دلیل ثابت وساده بودن محیط پدیده غیر عادی یا مطلب چالش برانگیزی برای مشارکت وجود ندارد. -به دلیل تسلط وکنترل ستاد فنی بر سازمان مشارکت به مفهوم حقیقی در این بخش رواج دارد.

اسلاید 22: ستاد پشتیبانیستاد فنیراس راهبری بخش میانی بدنه عملیاتی

اسلاید 23: 3-ساختار حرفه ای: - این ساختاربگونه ای بنیادین دیوانسالارانه است. -هماهنگی همانند ساختار ماشینی از راه طراحی استانداردهایی تامین می شود که بایدها را از پیش نمایان می کند.اما بر خلاف ساختار ماشینی استانداردها از بیرون ساختار سرچشمه میگیرد.(از طریق انجمنها و کانونهای مستقل که حرفه ایهای سازمانها در آن عضوهستند). -این ساختار به اختیار حرفه ای یعنی به قدرت پدید آمده از کارشناسی پشت گرم است. - در این ساختار مشارکت عمدتا بین ارباب رجوع و هسته عملیاتی سازمان وجود دارد. -حرفه ایها که کنترل سازمان را بر عهده دارند از اختیارات و استقلال کافی برخوردارند در نتیجه افرادی مسئول و دارای انگیزه قوی در کارهستند و خود را وقف حرفه و مراجعه کنندگان خود می کنند.

اسلاید 24: راس راهبریبخشمیانیبدنه عملیاتیستادفنیستاد پشتیبانیارباب رجوع

اسلاید 25: 4-ساختار بخشی:-اگر بخش میانی سازمان کنترل اوضاع سازمان را عهده دار شود این ساختار بوجود می آید که مدیران میانی از اختیار کافی برخوردار می شوند.-این نوع ساختار بیشتر برای سازمانهایی که از پراکندگی جغرافیایی یا از تنوع تولیدات برخوردارند مناسب است.- این سازمان از واحدهایی تشکیل شده که عموما بخش و سازمان مرکزی آن اداره مرکزی نامیده میشود.-در این ساختار قدرت بیشتر از بالا به سوی پایین سلسله مراتب جریان دارد.-تقسیم کار بین اداره مرکزی و بخشها بسیار دقیق است.-ارتباطات بین این دو واحد محدود و بسیار رسمی است که به انتقال استانداردهای عملکرد و برگشت نتایج عملکرد محدود می شود.-دانش گسترده اداره مرکزی می تواند در تصمیمهای بخشها دخالت کند و در نتیجه به استقلال بخشها که هدف آن بخشی کردن ساختار است آسیب برساند.-مشارکت با اداره مرکزی در سطح محدودی است و بیشتر در درون واحدهای بخش صورت می پذیرد.که این امر به تشکیل چندین سیستم مشارکت منجر می شود.

اسلاید 26: مشارکت در بخش الفمشارکت در بخش بمشارکت در بخش ج

اسلاید 27: 5-ساختار ادهوکراسی Adhocratic stracture))-نو آوری و خلاقیت در سازمان نیازمند ساختاری متفاوت است که کارشناسان رشته های مختلف را پیرامون پروژه های موقتی مبتنی بر وظیفه گرد آورد.الوین تافلردر کتاب موج آینده از این ساختار بتام ادهو کراسی جامعه ما یاد میکند.-این ساختار برای اصول کلاسیک مدیریت ارزش کمتری قائل است.-با نظم و قاعده سر وکار ندارد.-اطلاعات و فرایند تصمیم گیری در این ساختار بطور غیر رسمی و انعطاف پذیری در جریان است تا هر جا که لازم باشد انگیزه های نوآوری را آماده کند و این یعنی نادیده گرفتن سلسله مراتب اختیار در صورت لزوم.-این ساختار برای پاسخ به تغییرات دامنه دار محیطی سازمانهای آینده طراحی شده است وزیر بنای آن نوآوری و خلاقیت است.-در مقابل تغییرات محیطی تغییر می یابد و بنا به موقعیت و وضعیت افراد ، نقش تصمیم- گیری را ایفا میکنند. -این ساختار حالت تخت داشته و قدرت در سراسر سازمان توزیع شده است.-با ویژگیهایی از قبیل عدم تمرکز،تفویض اختیار،انعطاف پذیری و توجه به محیط بهترین شرایط را برای مشارکت در سازمان به وجود می آورد.-مشارکت در اینگونه ساختارها در کل سازمان وبین اعضای کل سازمان به وجود می آید.

اسلاید 28: مشارکت در کل سازمان