صفحه 1:
ال ۰
تزئینات وابسته به معماری ایران
موضوع پروژه : مقرنس در معماری ایران
استاد : مهندس نظریان
دانشجویان : نهال بشیریان
فرهاد نازموسی
حسین بیدار
سهیل الهیاری
بهار 60
صفحه 2:
مقرنس در معماری ایرانی
صفحه 3:
a
—
: مختصرودرباره تاریخچه و جایگام مقرنس‌در معماریایران
وجه تسمیه و معنی لغوی مقرنس
انواع مقرنس
سابقه مقرنس در بناهای پیش از اسلام
مقرنس در بناهای اسلامی
کاربرد در معماری مدرن
صفحه 4:
Se
وجه تسميه و معنولغوومقرنس)
.مقرنس با كلمة قرناء قرنس و قرنيس خويشاوند است
قرنیز-مأخوذ از قرناس با قرنس «عربي» پیش آمدگي باریک بالاي در و
ينجره؛ .شبیه حاشیه یا سایبان که با آجر یا سیمان درست مي‌کنند
,قسمی زینت که در اطاق ها و ایوان ها به شکلهای گوناگون گچبری کنند
سقف یا گنبدي گچ‌بري شده. بناي بلند و عمارتي عالي که در سقف آن نقش و نگار
برجسته یا پله پله از گچ درستکرده باشند کنگرمدار» قرناسهار؛ .
قرنیزدار
صفحه 5:
انواع مقرنس
:مقرنسها از لحاظ شکل به 6۳ دسته تقسیم می شوند
مقرنسهای جلو آمده: مقرنسهایی را میگویند که مصالح آن از خود بناست. و در نهایت سادگی و
بدون نه پیرایه ای به صورت آجر یا گچی .انتهای سطوح خارجی نمای بیرون ساختمان را
.آرایش می دهند و استحکام آنها زیاد است
رای زوع هه nae AS از مصالح به کار رفته اصلی بنا مانند گچ و آجر وسنگ؛
سطوح داخل و خارج بنا به کار می روند. و غالبا در چند ردیف (دو تا پنج یا بیشتر) روی هم
رفزار داد و داراى ثباك متوسطی اس
مقرنسهای معلق: شبیه همان منشورهای آهکی آویزان در غارهاست که اصطلاحا استلاکتیت ذ
میشوند. و غالبا از چسباندن مواد مختلف چون ن گچ» سفال »کاشی و به سطوح مقعر داخل با
-صورت می گیرند. که اویز ان به نظر نیرسند و دارای ثبات کی من بلشند
مقرنسهای لانه زنبوری: چنانکه از تام این دسته از مقرنسها پیداست.شبیه لانه زنبور و در مجموع
كندر هأ كرجك بر روى هم قرار كرفتة أند. این دسته از نظر شکل ظاهری شبیه به مقرنسهای
آند
صفحه 6:
SS با
الهام از طبیعت يا ابتكار؟
مقرنس را نمی توان به طور قطع و یقین ساخته مصنوعی انسانی دانست همانطور
.که نمی توان تقلید صرف از طبیعت شمرد
می توان شکل طبیعی مقرنس را عوارضی به قندیل مانند به نام استالاکتیت دانست
.که از سقف و گاهی از دیوارة غارهای آهکی به شکل آویز یافت می شود
بر هم قرار گرفتن اين اشکال به طور خاص و از لحاظ بصری ذهن را به سوی
.مقرنس متوجه می سازد
صفحه 7:
2
2
4
a
صفحه 8:
با SS
:در کتاب هنر اسلامی هانری مارتین آمده است
عنصر تزئيني بسیار مشخص تزئین اسلامي استالاکتیت است» زیرا شکل ترکییات
سنكي را كه؛ در غارها با رسوب و تراکم املاح آهکی تشکیل شدهء بخاطر
.مي‌آورد
استالاکئیت بسیار ساده با هفت عنصر منشوري که مي‌تواند بهم وصل شود به
.صورت يك جلوآمدگي» تشکیل شده است
اين هفت عنصر در سطح مستوي يك مستطیل و دو مثلث يكي قائم الزاویه وديگري
.متساوي‌الساقین» بدست مي‌دهد
این شکل‌ها مي‌تواند با هريك از پهلوهاي خود جفت و جور شودوچيزي که موجب
. سهولت عده زيادي ترکیبات است
صفحه 9:
با SS
مقرنس معمولاً در سطوح مقعر گوشه‌هاي زیر سقف ایجاد مي‌شود و احتمالاً
فکر .اینکه گوشوار به اين المان تزئيني منشاء داده است تقویت شده است
واحد مقرنس ربع گنبد يا در واقع يك هشتم کره و در اینصورت خود يك قسمت از
دیواره حجم کره و به عبارت دیگر سطح کوچك مقعري است که با
سایر ,سطوح مشابه خود يك سطح مقعر بزرگتر را زینت مي‌دهد
مقرنس تزنيني از قرار گرفتن سطوح مقعر در کنار هم و یا روي هم بطور مرتب
و یا متضاد تشکیل مي‌شود و در این صورت عبارت از ردیفها و یا قطارهاي
افقي و عمودي خواهد بود که ديواره‌هاي آنها و یا بطور بهتر فصول مشترك
آنها چون استالاکتیت آویزان بنظر خواهد رسید و گاهي خانه‌هاي لانه زنبوري
را القاء خواهد کرد
صفحه 10:
—
اشکال و تعاریف
مقرنس به آنچه شبیه نردبان و پله پله ساخته شده باشد گفته می شود که مانند آویزه هایی قندیل
.مانند ساخته می شود
.به مقرنس قطار بندی نیز می گویند
در واقع مقرنس چیزی شبیه پوزه آهو می باشد
به فاصلة هر یک چهارم مقرنس که از یک طرف آغاز و به ضلع دیگر زمینه مقرنس متصل
.مى شود یک قطار می گویند
صفحه 11:
آلت های مقرنس
موش پا: آلتی که از قطار اول به دیوار متصل شده و کمی بر روی دیوار امتداد می یابد موش پا
_گفته می شود
شاپرک: آلتی سه پیلو است که مابین قطارها قرار می گیرد. و عامل اتصال آلت های مقرنس می
.شود.اين آلت از بسیار باز تا بسیار بسته متغیر است
تخت: تخت تنها عنصری است که به صورت افقی در مقرنس قرار می گیرد و در انواع تخت
.منتظمءتخت غير منتظم و تخت لوزى به كار مى رود
.شمسه: كه در وسط هر جشمه يا نيمكار مانند عرقجين در يايان كار قرار مى كيرد
طاس: آلتى است كه بين دو شايرك يا بين دو ترنج يا بين دو تى قرار مى كيرد و فضاهاى فرو
.رفته مقرنس را بوجود مى آورد
.مدنى: به طاس هاى مرتفع كه كاه ارتفاعى معادل جند قطار را دارند مدنى كفته مى شود
.تنوره: تنوره از اجتماع قطارهاى مقرنس در يك سمت بوجود مى آيد
تی: هرگاه بین دو طاس شاپرکی قرار نگیرد و دو طاس پشت به پشت به هم بجسبند حالت تى ايجاد
.مى شود
صفحه 12:
صفحه 13:
ee
معرفی آلت های مقرنس بر روی تخمیر
صفحه 14:
صفحه 15:
صفحه 16:
0 ۳۲۲۲۲۲ ۲
ل
اشكال و مدول هاى بكار رفته در ايجاد مقرنس
ی
LES 7 ۳
صفحه 17:
|
پلان معکوس و تبدیل سطح چند ضلعی برای اجرلی مقرنس
صفحه 18:
صفحه 19:
eee
ترسیم شماتیک از یک مقرنس اجرا شده
صفحه 20:
با SS
ا 5 * 5
کاربرد مقرنس را در پیش از اسلام شامل 0 دوره عمده يعني 060 قبل از میلاد تا
.بعد از ميلا و از 206 بعد از میا تا زمان‌ظهور لسلام داسته‌لند6606
البته ذکراین نکته لازم است
.که نمونه‌هايي نیز مربوط به (6©)0 قبل از ميلاد در اين زمينه يافته شدماست
صفحه 21:
" ۲۲۲۲"
در دوران هخامنشي هنر مقرنس تحولي چشم گیر و بارز یافت و ادامه آن با
طرحهاي ارزنده تري در دوران اشكاني ظاهر گشت تا جاني که مي‌توان شاهد
نقش آفريني بیشتر مقرنس در اين زمان بود.
زادگاه این هنر را ايران مي دانند آنچه در سایر بلاد اسلامي دیده مي‌شود خود
مخلوطي است از فرهنگ و معماري آن دیار با ريشه‌هاي مقرنس ايراني . مقرنس
از آغاز براي تبدیل پلان مربع به دایره استفاده مي‌شده , پس مقرنس در لبتدا نقشي
كاربردي داشته نه تزئيني , البته با در بسياري از ساختمانهاي به ید مانده مقرنس
در تبديل يك بلان مربع به يك كنبد به كار كرفته شده است .
صفحه 22:
" ۲۲۲۲"
رد پاي مقرنس را مي‌توان حتي تا قبل از دوران هخامنشي در لیران نیز دنبال کرد و اولین نمونه
مشهور آن «دکان داوود» از زمان ماد است. و در سر پل ذهاب که نماي صخره‌اي آن داراي سه
جلو آمدگي در روي هم و هرکدام محیط بر دیگریست و مانند یک قرنیز که مرکب است خود را
مي‌دهد. از دوران هخامنشي به بعد مقرنس تحول و تغییر چشمگيرتري پیدا کرد که به عنوان نمونه
مي‌توان از آتشگاه پاسارگاد نامبرد. اين بنا مربوط به قرن ششم قبل از میلاد است. صرف نظر از
برجستگي‌هاي عمودي در چهار گوشه بنا در انتهاي دیوار مقرنسي مرکب از عناصر زیر به چشم
vA
صفحه 23:
کعبه زردشت در نقش رستم
مربوط به دوره هخامنشي
صفحه 24:
با SS
اول: یک قرنیز ظریف بلافاصله پس از دیوار
دوم: یک ردیف آجرهاي مستطیل شکل که در بالاي قرنیز اول قرار گرفته و از
پائین بریده و آویزان دیده مي‌شود.
سوم: رديفي از طاقچه‌هاي واقع در بین آجرها
چهارم: قرنیز ديگري که در بالاي مقرنس قرار دارد و در واقع نمایانگر سه
قسمت اول است.که این عناصر در کعبه زرتشت . یا مقبره داریوش در نقش رستم
هم دیده مي‌شود. در دوران اشكاني قرنیز و مقرنس با هم بکار مي رفته‌اند به
عنوان مثال کاخ آشور در عراق یا کاخ هتره که از مقرنسهاي بریده بریده استفاده
شده‌است. دوران ساساني را هم مي‌توان دوره رواج و پيچيدگي بیشتر عنصر
مقرنس در معماري قبل از اسلام دانست.
که همین عناصر در کعبه زرتشت یا در مقبره داریوش در نقش رستم دیده می‌شود.
صفحه 25:
صفحه 26:
دوران ساسانی را هم می‌توان دور رواج و پیچیدگی بیشتر عنصر
.مقرنس در معماری قبل از اسلام دانست
تالار سستون تخت جمشید. در بالاي آن مقرنس زيبايي دیده
مي‌شود
صفحه 27:
با SS
مقرنس در بناهای اسلامی
در بناهای دورة اسلامی می توان نمونه های جالب توجه و کاملی از مقرنس را مشاهده کرد که در
نوع خود کم نظیر اند.,شاید بتوان بهترین نمونه ها را در مسجد جامع اصفهان .مسجد گوهر شاد
.مشهد.و گاهی منازل قدیمی جستجو کرد که نمونة آن خانة شيخ الاسلام در اصفهان است
صفحه 28:
" ۲۲۲۲"
اسلامی
این عنصر تزييني در دوران اسلامي چه از لحاظ کثرت استعمال و چه از نظر تعدد مولد و چه از
جهت وسعت عالم اسلام اهمیت بخصوصي را حانز است و شاید به علت همین شرایط بوده
است که بعضي اصولاً این تزیین را يك روش اسلامي دانستهاند. در اين ee
:از مقرنس مورد استفاده قرار كرفته لست و براي مطالعه آن ميتوانيم دو راه در نظر
.اوله مطالعه هر دسته در كليه بناها و دورهها بطور جداكانه
دوم مطالعه هر جهار دسته در هريك از دورهها جون قرون اوليه؛ دوره سلجوقي دوره مغول و
غيره. ولي جون دسته اول تقريبأدر همه بناها بكار رفته و كاهي در يك مقرنس دو جنبه القاء
شده(واحدهاي مقرنس هم رويهم قرار كرفته و هم آویزان بنظر مي‌رسد) و از طرف دیگر دسته
چهارم يعني مقرنسهاي لانه زنبوري مورد استعمال كمتري داشته است انتخاب راه دوم لولي
بنظر مي‌رسد
صفحه 29:
با SS
مقرنس درچهار قرن اول هجری
مسجد جامع نائین-اين مسجد که به اوایل قرن چهارم هجري منسوب است درجه
اول از لحاظ گچبريهاي دقیق و ظریف و ترسیمات هندسي و گياهي خطوط AS
گلدار مشهور است ولي در بعضي قسمتهاي سقف نوعي مقرنس با گچ القاء شده
.است
صفحه 30:
a
مقرنس در دو قرن پنجم و ششم
از ادوار درخشان هنر معماري است. در دورة see این دو قرن مقارن دورة
سلجوقي این هنر در مرحلة تحول شدید است و از صورت کلي که در ممالك
مختلف ر نواحي اشغالي عرب بروز کردهبودبسوي عوامل ی عناصر ساساني
از جمله تالا اي مربع بزر رفت و جون سقف اين نوع تالارها به كمك
گوشوار ساخته مي‌شد زمینه مناسبي براي توسعه مقرنس قراهم شد. اضافه بر
مقرنسهاني که در گوشوار بنا تعبیه مي‌گردید خارج آنها نیز با این عنصر
ازياي مين كرديد: ماسمی موكييم با ذكر مثالهاي تيك لين موضوع برا بان
برج لاجيم-اين برج در سواد کوه واقع و در عداد بناهاي دورة آل زیار(200-
۵0 «) بشمار است. این برج که بنام مقبره امامزاده lage شهرت دارد در
داخل از يك سقف مدور و در خارج از يك گنبد مخروطي ساده و ظرا
ت. این آجر ساخته شده و مفّرنس مورد نظر ما از
مخروطي آن چون يك کمربند قرار دارد
صفحه 31:
ها SS
برج رسکت.اين برج که فاصله زيادي با برج
اجيم ندارد از بناهاي قرن ينجم هجر" به
شده و مقرنس مورد نظر ما از جملة
تزييناتي است که در پاية گنبد چون يك
م به اين قرار دارد
.يككتيبه كوفيكجودر لنتهايساقه|)
يكنوار كم عرضظريفشاملنقوش ©
بسيار ظريفهر بالايكتيبه مذكور
ری و از قطعاتلجر-©
لمدم و فرورفته تشكيلكرديده و
در جهدتقاعده جلو میلید و عريض مود
.و چون‌کنگرههاآویزان‌به نظر می.
یك ردیف‌قرنسلجریدیگر ولقع در = نوم
مقرنساولو بيزدو فرنيز ظريفلينمقرنس
woke رفته شبیهه مقرنس‌اول‌استبا لین
که داخلمتلثهايب رجسته خایماندم
ao
صفحه 32:
گنبد علي در ابرقو-اين يك مقبره برجي هشت
ضلعي و داراي گنید است که کلاً با سنگ
ساخته شده و تاریخ (ثمان و لربعين و اربع
مانه) در کتیبه بالاي ساقه به چشم
ردیف قرار دارد و مانند کمربند بدور بنا
مي‌پیچد
اول يك ردیف سطوح گود بلافاصله در زیر
.باية كنبد
دوم يك رديف فرورفتكيهاي مستطيل در بالاي
.كتيبه
سوم يك رديف مقرنس سه قسمتي دربين دو
ردیف مذكور
صفحه 33:
برج طغرل در ري-اين بنا که در ٩00
هجري ساخته شده يك از مقابر برجي
شياردار است كه اضافه بر شيارهاي زيباي
ساقه خود داراي يك فرنیز مرکب و يك
مقرنس بسیار زیبا مي‌باشد. قرنیز در انتهاي
جف فرورفة Beers oes
ايك رديف طاقنماهاي ظريف قرار
va
:مقرنس عبارت از چهار ردیف است
يكرديفوبع كتتياغايةارالوشكبتةب0
.درستدر لنتهايهر شيار
يكرديفوبع كنبدها: ايدارليقوسشكسته ع
“مدر ایو یهار در مسطم طرفین
شیارها
يكرديفوبع كنبدهاودارليقوسشكسته ©
در فاصله بينقوسهاورديفهوم و در
محاذلتشيارها
ربع كنبدهاي سه رديف طوري قرار كرفته است
كه دربالاي هر شيار جون يك صليب جلوة
ميكند و اضافه بر أن در فاصله بين
قوسهاي ردیف دوم و پایه ردیف بالا لچك‌ها
يا شبه مثلثها به جشم ميخورد
صفحه 34:
منار ساربان اصفهان منسوب به قرن 6 هجريداراي دو
.رشته مقرنس آجريي است که رشته اول در شکل دیده مي‌شود
صفحه 35:
مسجد جامع اصفهان-اين مسجد يكي از بناهاي
و مهم است كه تاريخ درازي دارد و
مجموعه‌ای از عناصر و موضوعات
مختلف معماري و تزييني مي‌باشد. مسجد
جامع اصفهان در دورة سلجوقي دأراي
دوتالار مربع جنوبي و شمالي گردید و
عنصر مورد بحث ما يعني مقرنس در داخل
همین دو تالار و عنصر مورد بحث ما يعني
مقرنس درد اخل همین دو تالار قرار دارد.
تالار جنوبي مشهور به گنبد نظام |
ی 000 و تالا شمالي مشهور
تاج الملك و مورخ 660 هجري
Shee تالار در وا
تغییر حالت مربع به دا ees
بنابراین ما براي تعقیب تحول اين
gla خارج بناها بهداخل وک
گنبد نظام الملك پلان این تالار مربع و به ضلع
پلان این تالار مربع و به ضلع 19) متر
آست و در طرف قبله به ديواري که محراب
را در بر ميكيرد محدود مي‌گرند و از
بناهاي سه طرف دیگر خود بوسيلة
ستونهاي- قوي که خود از منوتهاي گرد و
به هم چسبیده تشکیل مي‌شود مشخص است
صفحه 36:
! ۲۲۲۲۲"
مقرنس در دورة مغول ۱
مقرنسهاي جلو آمده و ساده تقريباً در كليه.
بناهاي دوره مغول اکثر در خارج و بعضاً
در داخل مساجد» زیارتگاههاء برجهاء
مناره‌ها و غیره به کار رفته و مي‌توانیم در
:اين مورد مثالهاي ذيل را ذكر كنيم
داخل مسجد عليشاه تبريز و خارج مسجد اشتر
خان اصفهان
خارج مقبره اولجايتو در سلطانيه و داخل مقبره
زيارتي بجنورد
خارج امامزاده ابراهيم قم و داخل امازاده علي
.بن أبوالمعالي بن علي صافي قم
خارج ميل رادكان مشهد و برج علاء الدين
.ورامين
خارج مناره‌هاي مسجد اشترخان و مناره‌هاي
زیازتگاه تربت جام
ميل رادكان مشهد
صفحه 37:
مقبره شیخ یوسف سروستاني در سروتان مورخ 6" هجري‌ورودي اين مقبره با يك قاب تزیین
مستطیل مشخص است و مقرنس مورد نظر ما در بالاي اين قاب به چشم ميخورد. این مقرنس
ساده عبارت از دو ردیف سطوح مقعر است که در طرفین ردیف بالا جرزهايي که ته آنها بریده به
نظر میرسد قرار دارد
صفحه 38:
ها SS
از بناهای دیگر اسلامی که در آنها مقرنس اجرا شده می توان به موارد زیر اشاره کرد
مقبرم سلطان‌محمد اولجاتیو در سلطانیه مورخ 206-48 (goes
مسجد جامع لشترجان‌لصفهان 0
مسجد جامع. فسریومد سبزوار مورخ اولیل‌قرن‌هتم هجري9
مقبرم سید رکن‌اللین‌یزد مورخ 6۸09 هجري؟»
و ©-كنبد غفاريه مرلغه مورخ حدود POO هجریو مقبرم سلطان‌حیدرخیاومورخ حدود 6
POO هجري
مسجد جامع. پامنار کرمان‌مورخ 05 هجري2»
سر در ورودي مسجد جامع یزد مورخ ۵66۴" هجري
صفحه 39:
در یک تقسیم بندی کلی می توان مقرنس را به چهار دسته تقسیم بندی کرد:
الف) مقرنس های جلو آمدهنکه مصالح آن از خود بنا است و اکثرا ساده و بی هیچ پی رایه ای به
صورت آجرو یا گچی و در انتهای سطوح خارجی صورت می گیرد و استحکام زیادی داردمانند
برج ظغرل
ب) مقر نس هاى روى هم قرار كرفته:كه احيانا از مصالح اصل بنا و يا قطعات سنك و آجرو كج
در سطوح مقعر داخل و خارج صورت مى كيردو داراى ثبات متوسطی است مانندایوان مسجد
جامع ورامين دوره ايلخانيان)
ج)مقرنس هاى معلق(آويزان):اين نوع از مقرنس ها با توجه به شباهتى كه به منشور هاى آهكى
آويزان در غارها دارند استالاكتيت نيزناميده ميشوند و غالبا از چسباندن موادمختلف مانند گچ»
سفال » كاشى و غيره به سطوح مقعر داخل بنا ها صورت مى كيرد آويزان به نظر مى رسند و
داراى ثبات كمى است مانند مقرنس كارى مسجد بابا عبداله نايين و بعضى از ايوان هاى
حضرت معصومه(س)و مسجد امام اصفهان
د) مقرنس هاى لانه زنبورى :كه همانند خانه هاى زنبور به جشم مى خورند. لين دسته از نظر
شكل ظاهرى بسيار نزديك دسته سوم مى باشند .. ايوان ايينه حضرت معصومه (س)
صفحه 40:
شیوه اجرای مقرنس :
به مقرنس قطار بندی هم می گویند.
شیوه کار به این طریق است که قطارهایی با فواصل متساوی از هم مستقل مى شوند و به اين
ترتیب که قطار اول از همه عقبتر ( نزدیک به دیوار و ستوت)و قطار بدی کمی جلوتر و به همین
ترتیب تا به قطار آخر که شمسه را تشکیل می دهدمی رسد .
اگر مقرنس در نيم کار مورد استفاده قرار گیرد باید توجه شود که لبه ی همه قطارها دقیقا روی
قوس اصلى قرار كيرد .
نكته:تخمير جيست؟سطحى در زير محل كار كه نقشه مقرنس بر روى آن و به اندازه واقعى بياده
مى شود . زمين صاف و هموارى كه نقشه با مقياس 0/[)بر روى آن رسم مى شود .
در مقرنس نيز مانند ساير هنر ها آلت هاى خاص خود را داردمانند تفت » ترنج » شمسه؛ برككه »
تيزه ى » تاس » انواع تخته بر و شش بره » شاپرک و موش پا كه از كنار هم قرار دادن اين آلت
ها در قطار ها مقرنس ایجاد می شود .
اجرای مقرنس با توجه YL Ay با مصالح سنگین مانند آجر و یا با مصالح سبك مانند آینه ؛ کاشی
و كج ساخته شود متفاوت است که در زیر به دو طریق اشاره می شود:
صفحه 41:
اجرای مقرنس آجری ( دستپوش ) :
برای اجرا یمقرنس های آجری بزرگ مانند مسجد جامع اصفهان ۰ آب انبار آقا سید حسین کاشان »
مسجذ امام حسین تهران که امکان ساخت مقرنس به علت سنگینی و بزرگی بر روی تخمیر و سپس
حمل آن برروی کار وجود نداردبه ترتیب زیر عمل می کنیم :
الف)ایتدا طرح اولین قطار مقرنس را از روی کاغذتخمیر با مقیاس 0/برروی تخته ای گچی یا
چوبی منتقل کرده و لب قطار هارا مطابق نقشه مقرنس می بریم . (لب قطار ها را به وسیله تکه
ی ان تیش که بر جر داد می Bat تفت وه سر ار مق کرد
ب ) قطارهای دوم » سوم و ....را به همین ترتیب برروی تخته گچی با مقیاس 6/0 منتقل می کنیم
ج)لب قطار ها را برروی کار مستقر می کنیم . برای نگهداشتن و استوار ماندن لب قطار ها از
ساسو ( طناب مهار کننده لنگه قابها )به عنوان یک ستون معلق که در پشت مقرنس به سقف اتصال
می یافت استفاده مى کردند( امروزه این عمل بوسیله انواع مفتول های فلزی و میلگرد ها انجام می
شود).
د)حال آلت های مقرنس را یک به یک از محل قطار اول تا اتصال به قطار دوم آجر چینی می کنیم
به این طریق ساخت مقرنس که ذر همان محل اصلی انجام می گرد دستپوش می گویند.
«)به همین ثرتیب از قطار دوم به قطار سوم به روش دستپوش می سازیم تا مقرنس به انتهای شمسه
پرسد .
صفحه 42:
سس ۱
اجرای مقرنس های معرق » گچی و آینه کار ی:
برای اجرای مقرنس های گچی با رو چوش اینه مانند ایوان بارگاه حضرت
معصومه (س) و حضرت عبدالعظیم به اين ترئیب عمل می کنیم :
الف)محل استقرار قطار ها را بر روی کار نشان می کنیم .
ب) جلو آمدگی هر قطار را در محل نصب نشان می کنیم ( به اين فاصله جلو
آمدگی هوای خروج گویند)
ج )اجرای قطار اول مقرنس را از روی کاخنبا مقیاس /برروی تخته ای گچی ؛
چوبی و...و یا بوسیله نبشی منتقل کرده لب قطار را مطابق نقشه مقرنس شیار می
دهیم .
د)قطار دوم و سوم را نیز به همین ترئیب بر روی تخته گچی با مقیأس 0/) پیاده
می کنیم .
«)فاصله عمودی بین قطار اول و قطار دوم را همان جا بر روی تخمیر به وسیله
پایه هایی عمودی ایجاد می کنیم .
و)حال به صورت قرینه در حالی که پشت آلت های مقرنس به طرف سازنده
قرار گرفته است )ماده ی قالب آلت های مقرنس را یک به یک می سازند که
آلتهاى اصلى مقرنس در بشت اين ماده قالب ها قرار خواهند كرفت .
صفحه 43:
ز)اگر مقرنس معرق است پس از ساخت ماده ی قالب الت های مقرنس به وسیله
گچ به پشت آن روغن می زنیم و کاشی را پشت آن می چسبانیم به صورتی که
روى كاشى ها به ماده قالب و پشت انها رو به سازنده قرار دارد . پس از اتمام هر
آلت پشت کاشی ها را ملات اندودو یکپارچه می کنیم و اگر مقرنس آینه کاری و
گچ بری هم باشدباز به همین ترتیب عمل می کنیم .
ش)پس از خشک شدن آلت اصلی کاشی » آینه و غیره را از ماده ی قالب جدا
حال هر آلت مساخقه تند را به محل اصلى حمل كرده ؛ نصب مى كليم و اين
عمل را تا به آخر ادامه مى دهيم تا مقرنس كامل شود .
نكته : آلت هاى مقرنس معمولا مقدازى به صورت عمودى ساخته مى شوند و
سپس با قوس مناسب به قطار بعدی می رسند . معمولا در هر آلت مقرنس یک
تا مس کاشی باریک آبی رنگ و بعضا رنگ سفید به عرض و ضخامت
قرار مى كيرد كه به آن حمیل می گویندو پس از ان کاشی کاری و یا آجر سم
كارى آلتها انجام می شود
صفحه 44:
صفحه 45:
صفحه 46:
نمونه مقرنس آويخته در بنای مسجد میرزا تقی همدان
صفحه 47:
با SS
منابع ومواخذ
فرهنگ عميد جلد اول» چاپ سوم؛ تألیف حسن عمید. تهران POO Ge GHIA MOP
.فرهنگنفیسي‌جلد پسنجم. م-ي» از لنتشارلتکتابفروشي‌خيام DPSS V2 (OPO
هنر ايران در دوران ماد و هخامنشی تألیف رمان‌گیر شمن» ترجمه دکتر عيسي بهنام. بنگاه ترج
و تشر کناب» ص 00 ۰ شکل 460 OES
فهرست بناهاي تاريخي و اماکن باستاني ایران» اولین نشریه سازمان ملي حفاظت آثار باستا
ایران» wee ١ PO MPD Go MOPS
معماري اسلامي ایران در دورة ایخانان» اثر دونالدن ویلبر؛ ترجمه دکتر عبدالئه فریار» تهران»
6۰ ص 5640 ريل خيرات
سایت گوگل
تالارهای نیک صالحی