صفحه 1:
صفحه 2:
صفحه 3:
ميدانیم که ساختمان زبان از عناصری تشکیل میشود. واه ها و جمله های زبان» مانند ظرف هایی هستند که فکر ما را در
خود جای میدهند. ما باید هنگام خواندن هر اثر و شنیدن گفتار هر شخص با درنگ و تأمل نحوذ گزینش واژهها و
زمينة فکری آن را جستجو کنیم؛ پس برای درك بهتر هر اثر باید به «ساختاره و «محتوام"ی آن توجه کرد.
برای بررسی ساختار (شکل بیرونی) هر اث ميتوانيم از این پرسش ها بهره بگیریم.
متن اس به «نثره است با به «نظم ۹0
بیان نوشته» «زبانی» است یا «ادبی؟
واژههای متن» ساده و قابل فهم هستند یا دشوار و دیریاب؟
اکنون با" توجه به این پرسش هاء شعر «ستایش؛ و «درس اول» را از نظر ساختار با هم مقایسه کنید.
۱- درس ستایش شعری دشوار است ولی درس اول ساده و قابل فهم بود.
۲- کلمات درس ستایش سخت و قابل بررسی ولی درس اول دارای کلمات سهل بود.
صفحه 4:
در متن درس؛ بخشی از شگفتی های آفرینش, مانند خفاش» ملخ؛ مورچه و طاووس به دقت توصیف شده است.
بهره گیری از حواس پنجگانه؛ ما را در درک بهتر زیباییهای آفرینش کمک میکند.
به نظر clad در توصیف رنگهای پرطاووس» کدام حس» بیش از بقيه به کار آمده است)
با خوب نگریستن به پدیدهها و محیط اطراف خود و تأمل در ویژگیهای آنها به دانش و آگاهی زيادى دست مى”
يابيم. دقت در نگاه کردن و خوب دیدن» یکی از راههای تقویت ذهن و توانایبهای زبان است. برای اینکه
توصیفها آسان و دقیقتر صورت گیرد میتوان از آرایه «تشبیه» استفاده کرد.
در این درس امام علی برای بهتر شناساندن زیبایبهای خلقت طاووس, آن را به چیزهای مختلفی تشبیه کرده
است؛ «دم كشيدة طاووس؛ را به «چتر گشوده؛ و «بادبان کشتی» و پرهایش رابه «ب رگ خزان دیده» مانند نموده
است. اکنون دقیقتر و گستردهتر موضوع تشبیه را پررسی میکنیم: «پرهای طاووس مانند دسته گل پر نقش و
نگار» رنگارنگ است».
د كدام بيت آرايه تشبيه به كا فته است؟
)١ شب كه مى شد نقش ها جان مى كرفت روى سقف ما كتاب ساده بود
۲ می شدم پروانه خوایم می پرید ial ees ساده By >==
۳ قهر می کردم به شوق آشتی عشق هایم اشتیاقی ساده بود
۶ ساده بودن عادتی مشکل نبود سختی نان بود و باقی ساده بود
صفحه 5:
MEM ات رفك eS oF okay 6
۳ در بحر مکاشفت مستغرق شده
۴ خوان نعمت بى دريغش همه جا كشيده
در مصراع دوم بيت زير مشبه به جيست؟ «نه اين زمان دل حافظ در تش طلب است/ كه داغدار ازل همجو لاله خودرو ا
۵ طلب
& داغدار
EE wy 6
ces ih
با اند کی دقت درمياييم که این تشبیه: چهار رکن یا قسمت دارد:"
رکن ets) Sg «پرهای طاووس؛ است که به چیزی تشه شده است:
ركن دوم (مشبه به+) «دسته كل بر نقش و نگارهاست که «پرهای طاووس؛ب آن اند شده است.
رکن سوم(وجه شبهء) شیاهتی است که بین این دو وجود دارد. | آیا میدانید شباهت آنها در چیست؟
رکن چهارم (ادات تشییه تشبیه:) کلمه های است که شباهت «پرهای طاووس؛ را به ادسته گل» برقرار میسازد.
در مثال بالاه کلم «ماننده این نقش را دارد. گاهی اوقات؛ رکن سوم و چهارم حذف ميشود.
صفحه 6:
همانطور که در سال گذشته خواندید. یکی از عناصر زیباسازی سخن» کاربرد «تکرار» در کلام است. آهنگ حاصل
از اين تکران كوش رامبوازد وبر موسیقی متن و تایر آن راید ee ee ae
کشور ما همواره سرزمین" سپند فر و فروغ و فرزانگی و فرهیختگی بوده است.
لبخند تو حلاصه خوببهاست ey خندة گل زیباست
در عبارت و بیت بالا» كدام حروف بیش از بقیه تکرار شده است؟
بهره گیری از تکرار حروف کلام را دلنشینتر میسازد و سب روشنی و رسایی سخن می" شود. به تکرار یک حرف
یا صدا (صامت. مصوت) در عبارت یا بیت» «واج آرایی؛ يا «نغمه حروف» گفته میشود .
واج آرایی با نغمه ی حروف
تکرار حروف مشابه چه صامت و چه مصوت باعث می شود که در شعر نوعی موسیقی درونی به وجود آید. استفاده از
اين موسيقى را در شعر حافظ بسیار می بینیم.
فغان کاین لولیان شوخ شیرین کار شهر آشوب
چنان بردند صبر از دل که ترکان خوان یغمارا
تکرار حروف صامت (ش) و (3) در اين بیت نغمه حروف را ایجاد نموده است.
تنت به ناز طبیبان نیازمند مباد وجود ناز کت آزرده ی گزنده مباد
تکرار حروف صامت ()» (ز)و (م) در این بیت آرایه واج آرایی را به وجود آورده است.
سرو چمان من چرا میل چمن نمی کند همدم گل نمی شود یاد سمن نمی کند
تكرار دو حرف (ج)» (ن)؛ (م) و مصوت () شعر را به نهایت زیبایی رسانده است.
صفحه 7:
سال گذشته آموختید که برای انتقال ييام به شنونده يا خواننده از «جمله» استفاده ميکنيم. آن بخش از جمله که دربارة انجام عمل» رویداد
یا ایجاد حالت. اطلاعاتی به ما میدهد « فعل؛ جمله است. فعلء اصلیترین بخش جمله و محور معنایی آن است. معنی هر فعل. تعیین
میکند که چند بخش دیگر باید در جمله ظاهر شوند. برخی از فعلها مانند «رفت؛ تنها با گرفتن نهاد کامل میشوند؛ بعضی دیگر مانند فمل
«خواند»؛ علاوه بر نهاد. به مفعول هم نیاز دارند تا جمل کاملی را تشکیل دهند؛ گروهی دیگر از فعلها مانلد «خریده علاوه بر نهاد و"
مفعول, متمم هم میگیرند تا معنی کاملتری را به شنونده» انتقال دهند.
نهد مفعول فعل
be | sie | بخشید
معقد | لجینش را | - 5 ساخت
Se | شيريتى ذا | به خواهر کوچکش | داد
در جدول بالا به کلماتی که در ستون نهاد. مفعول و متمم آمده اند. توجه کنید. کلماتی مانند «فرهاده ن ر گس ميناء داستان» کتاب و
فروشنده» برای نامیدن کسی یا چیزی به کار میروند و «اسم؛ هستند.
نهاد : همانطور که گفتیم نهاد قسمتی از جمله است که درباره آن خبر می دهیم. نهاد در جواب (چه کسی و چه
چیزی) می آید.
صبا از من پیامی ده به آن صیاد سنگین دل «چه کس» پیام دهد. صبا
صفحه 8:
مفعول : به کسی یا چیزی که کار بر روی آن انجام پذیرد مفعول گفته می شود. به عبارت دیگر مفعول پذیرنده کار است و در جواب
بز راو جه كس را مى آيد. مفعول گاهی یک کلمه و گاهی مجموعه ای از کلمات است.
دهان را فراخ باز نکن دست و جامه را آلوده نکند
در دو جمله ی (ماه برق کوچکی از تاج او) و (هیچکس از جای او آ
0 کوچکی و هیچکس
تاج او و آگاه نیست
۳ ماه و هیچکس
۴ گزینه ۱و۲
نهاد در مصرع اول بست زیر کدام است؟ رشته ای در گر افکنده دوست/ می برد آنجا که خاطرخواه اوست
© رشته ای
cays ©
WV می برد
(A افکنده
صفحه 9:
شعری که خوانديم. سرشار از موعظه و پند و اندرز است. شاعران و نویسند گان همه مأتهاء سروده ها و نوشته هایی دارند که در آنهاء
راه بهتر زیستن و خوشبختی و سعادت را نشان میدهند. به اين نوع سرودهها و نوشته ها ادبيات اندرزی یا تعلیمی میگویند. «بوستان» و
نمونه های ادبیات تعلیمی ایران به شمار می آیند.
« گلستان» سعدی,» «مثنوی معنوی» مولوی و » کلیله و دمنهه از بهتر
به جمله” هاى زير» توجه كنيد. 6 4 7
به جمله" های زیر توجه کنیا aks 1 قعل
مرد توانگر» ثروتش را به نيازمندان بخشيد. 7 3
مردتوانكر | ثروتش ١ را | ee | بخشيد
مسد حانه جدیدش را ساختد
9 سد عيشي )ا ]ات 8 esl
پ کته شیرینی را بهخواهر کوچکش داد
پسرک | شیریتی . را | یه خواهر کوچکش | داد
اجزای جمله های بالا در جدول زیر آمده استد.
آموختیم که یکی از ار کان جمله گروه اسمی است. گروه اسمی میتواند یک کلمه یا بیشتر باشد. در جملات بالا برخى از اسمها كه
در جایگاه نهاد." مفعول و متمم؛ به کار رفته اند. گسترش یافته "لند. در جمله اول اسم «مرد؛ با واژْ «توانگره همراه شده است. مهم
ترین جزء گروه اسمی؛ «هسته» آن است. هسته گروه. همان اسمی است که کلمهها یا بخشهای دیگر به آن افزوده میشوند. در نمونه
ربی نشان داده شده است.
Wiens @ul + Q ۱ (به +
زیر هسته به <
صفحه 10:
اکنون با یکی از قالبهای شعر فارسی آشنا ميشویم. بهقافیه های شعر این" درس توجه کنید. با" اند کی دقت متوجه میشویم که قافیه های
هر بیت با یت دیگر متفاوت است؛ شکل قافیه در این نوع شعر بدین صورت است .
به این قالب شعری, «مشنوی؛ یا «دو تایی+ میگویند. چون در هر بیت؛ هر دو مصراع» هم قافیه هستند مثشوی؛ معمولا بلند و طولائی است و بیشتر
برای بیان داستانها از آن بهره
از مهمتر يهاى فارسىء ميتوان «شاهنامة فردوسی» «بوستان سعدی» «مثنوی مولوی» و «لیلی و مجنون نظامی؛ را نام برد .
وازه مثنوی از کلمه مثنی به معنی دوتایی گرفته شده است. زيرا در هر بیت دو قافیه آمده است. كه با قا قبل فرق مى كند. از آنجا كه
مثنوی به لحاظ قافیه محدودیت ندارد بیشتر برای موضوعات طولانی به كار می رود. خصوصیات مثنوی باعث شده است که داستان ها اغلبد
در قالب مثتوی سروده شوند. علاوه پر داستان سرایی برای هر موضوعی که طولانی باشد هم از مثنوى استفاده مى شود. مثلا در ابيات آموزش.
مثل آموزه های طوفیان هم از قالب مثنوی بهره برده اند.
صفحه 11:
سرودن مثنوی از قرن سوم و چهارم هجری آغاز شده است. که از بهترین مثنوی ها می توان به شاهنامه فردوسی. حدیقه سنایی؛ خمسه نظامی
مثنوی مولوی اشاره کرد. نمونه ای از مثنوی از بوستان سعدى.
S& مد ال ود i رك الام و برصال بود
get ven سرا ار Kel ibe Me
كان ونش اذ مان دير بى كنت واذ بول ميان م دوه
ار تتم اذدست اون رن .من« هو وید بان
صفحه 12:
۰ ۷ Lee
١ ۱ دالشجوى كوقاً
|
۱ 1 باغبان مهربان
در هرچهار گروه اسمی؛ کلمهای که بعد از اسم آمده است»« صفت بیانی» است که دربارذ چگونگی و
ویژگیهای اسم توضیحاتی را بیان می" کند. صفت بیانی معمولا بس از ا
میآید. در نمونه های بالا واژه های کوشاء خوب. مهربان و صورتی» صفت بیانی هستند.
sats
گل‌های صورتی |
میآید و «وابسته يسين» اسم به شمار
صفحه 13:
صفت اشارمصفت شمارشی
به جمله" های زیر توجه کنید.
۱- آن قهرمان پیروز شد.
۲-من این میز وا ساختم.
در هر دو گروه اسمی مشخص شده کلمة (لنء ايم ) پیش از اسم» «صفت اشاره؛ است که دربار دوری و نزدیکی آن اسم توضیح
میدهد. جون صفت اشاره قبل از اسم ميآيد «وابستة اسمء خوانده ميشود. اکنون جملههای زیر را بخوانید:
۳- چهار دانش آموز به همان كلاس BLT
۴-اولین گروه در همین مسابقه پیروز شدند.
به گروههای اسمی مشخص شده در جمله" های ۳و ۴توجه کنید. در هر دو گروه اسمی؛ کلمهای که قبل از اسم آمده است»صفت
شمارشی است و دربارة شمار اسم توضیح میدهد.
اعداد اصلی (یک. دو؛ سه و
) و ترتیبی (اولین؛ دومین» سومین و ۰..) صفت شمارشی هستند. صفتهای شمارشی که پیش از اسم
=
صفحه 14:
lod
rey
آن - قهرمان
این میز
- چهار Jalal
همان 2 كلاس
of اذلين -
به جمله" های زیره توجه كنيد. هم = ale
شما کدام ورزش را دوست دارید؟ چند کارگر در کارگاه کار میکنند؟
چه داستانی را میخواندی؟
در گروههای اسمی مشخص شده کلمهای که قبل از اسم آمده است «صفت پرسشی» است که دربارة نوع» چگونگی یا مقدار اسم»
۳ اسم به شمار میآید. اکنون به جمله" های زیر توجه کنید.
در هر یک از گروههای اسمی بالاء کلم قبل از اسم؛ «صفت تعجبی» است و احساس و عاطفة گوینده را دربارة اسم. بیان می" کند.
صفت تعجبی بيش از اسم ميآيد و وابسته بيشين اسم» شمرده میشود. اکنون در جدول زیر به جایگاه وابسته های اسم؛ در گروه" های
صفحه 15:
به نمونه" های زیر توجه نمایید:
یکی را به سر بر نهد تاج بخت یکی را به خاک اندر آرد ز تخت (سعدی(
پا چشم ادب نگر پدر را از گفته او مپیچ سر را (ایرج میرزا )
از مکافات عمل؛ غافل مشو گندم از گندم بروید جوز جو (مولوی)
در هر یک از مصراع" های بیت. اول» شاعر با بیانی غیرمستقیم؛ مقصود خود را آورده است. «تاج بر سر یکی نهادن؛ به معنای
«گرامی و بزرگ داشتن است و «یکی را به خاک اندر آوردن؛ بر مفهوم ؛کوچک و پست شمردن؛ دلالت دارد. با کمی تأمل در
مصراع دوم شعر ایرج میرزا در میابیم که شاعر با بیان جملف‌سرمپیج» مخاطب خود را از انافرمانی» بر حذر میدارد.
به نظر شماء قصد شاعر از بیان مصراع دوم بیت آخر چیست؟ هرگاه بخواهيم دربارذ مطلبی؛ به طور غیرستقیم صحبت کنیم و
دربارة امری پوشیده سخن بگویيم» از «کنایه* بهره ميگيريم.
کنایه,سخنی است که دو مفهوم دور و نزدیک دارد و مقصود گوینده» معنای دور آن است.
کنایه گفتن سخنی است که در غیر از موضوع اصلی خود دلالت می کند. یعنی کنایه در اصطلاح دو معنی نزدیک یا حقیقی و
دور یا مجازی دارد که منظور گوینده مفهوم دور است. مثال :
ناخن خشکت کنایه از خسیس بودن.
قند توی دل آب شدن : خوشحالی سیار .
دست فلانی چسب ناک است. : فلانی دزد است-.
صفحه 16:
پیشتر با اردیف» در شعر فارسی آشنا شدهاید. یک بار دیگر شعر فدایی را بخوانید و بر واژف پایانی هر بیت تأمل کنید. کاربرد
هنری ردیف سبب زیبایی گیرایی و گوشنوازی این شعر شده است. شاعر با بهرهگیری از واژذ؛تشنه.» تصویری از حس و حال
عمومی گسترده در واقعف عاشورای سال ۶۱هجری ارائه کرده است. تکرار مناسب اين واژه فریاد «العطش؛ را در سراسر فضای
موسیقایی شعر نشان میدهد. طنین ردیف +تشنه.» تصویر مورد نظر شاعر را در ذهن و زبان خواننده و شنونده مجسم مینماید و بر با
gible و احساسی کلام گوینده ميا
.. بنابراين say علاوه بر آنکه نقش مهمی در BN موسیقی شعر دارد در كامل كردن
معنای هر پیت و انتقال پیام نهایی آن نیز موثر استد.
به جمله های زیر توجه کنید:
پدر نیما کتاب را از فلان مغازه خرید.
زینب. چند مجله از دوستش گرفت.
در گروه های اسمی «فلان مغازه؛ و «چند مجله؛ دو وابستة پیشین «فلان؛ و اچنده دیده میشود؛ این واژگان» « صفت مبهم؛ نامیده
میشوند؛ ز: | نوع» چگونگی شمار و مقدار اسم را به" طور نامعین نشان میدهند. صفت مبهم؛ بيش از اسم (هسته) ميآيد و وابستة
ی اس مسصوب عيشوده
صفحه 17:
به این جمله ها توجه کنید:
تواضوا لمن طلبتم منه للم (امام صادق )
نسبت به کسی که از او علم میآموزیده فروتنی کنید. همانگونه که مبینید. در ترجمه جمله عربی به فارسی؛ فعل در آخر جمله ترجمه
شده آمده است. اکنون به این جمله" ها توجه کنید:
من معلمم را دوست دارم ۲6۵6۳6۳ لاحم I like
در ترجمه جمله انگلیسی؛ فعل جمله ترجمه شده در کجا قرار گرفته است؟جای اجزای جمله در زبانهای مختلف یکسان نیست.
مترجمان هنگام ترجمه به این نکته مهم توجه میکنند
صفحه 18:
بان )
