صفحه 1:
صفحه 2:
0 قنات یا کاریز راهآب یا کانالی است که در زير زمین
حفر شده, تا آب در آن برای رسیدن به سطح زمین
جریان یابد. این جوی یا کانال در عمق زمین برای
ارتباط دادن- رشتهچاههایی است که از مادر چاه
سرچشمه میگیرد. مادرچاهها معمولا یک چشمة
زیرزمینی هستند. قناتها بهمنظور هدایت آب و
مدیریّت آن برای کشاورزی و سایر مصارف به کار
گرفته میشوند لین کانال SLs ممکن اسب ۲
رسیدن به سطح زمین چندین کیلومتر طول داشته
باشد و به محل خروجي آب دهانة کاریز یا سر قنات یا
دهن فره میگویند.
صفحه 3:
ات کی زر | عمهوزین لت تس ارت
بهشمار میرفته و همین کاریزها بودند که
ظرفیت آبدهی به مزارع بیش از ۶۰ هزار
روستای کشور را داشتند. . با ورود فناوری
جدید, چاههای عمیق جانشین قنات گردید و
استفاده از موتور پمپ به تدریج رایج شد و
تمامی مناطق ایران را دربر گرفت. احداث
چاههای عمیق بدون برنامهریزی خود باعث
خشک شدن ٩۰ درصد از قنوات گردید به
گونهای که احیای آنها امکانپذیر نبست زیرا
حفر جاهدهاى عميق سطح أب را به ميزان زياد
يايين بردهاست.
صفحه 4:
شینه ی قنات
0 فناوری ساخت قنات در اوایل هزاره اول قبل از میلاد در مناطق
خشک کوهستانی ایران گسترش پیدا کرد و به کشاورزان این
مناطق اجازه داد تا بتوانند در دورههای طولانی خشکی که آب
سطحی پیدا نمیشود به کشاورزی بپردازند. این قناتها به
تدریج در مناطق دیگر دنیا رلیچ شدند و اکنون قناتهای زیادی از
چین تا مراکش و حتی در قاره آمریکا وجود دارند.
0 ایرانیان باستان در چندین هزار سال قبل دست به اين ابتكار
جدید زده و آن را کاریز یا کهریز نام نهادند. نخستین قناتها و
طولانیترین قنات دنیا در ایران واقع شدهاست.با این اختراع که
در نوع خود در جهان بینظیر بودهاست., میتوان مقدار قابل
توجهی از آبهای زیرزمینی را جمعآوری کرد و به سطح زمین
رساند. که همانند چشمههای طبیعی, لب آن در تمام طول سال
بدون هيج ابزار کمکی از درون زمين به سطح زمین جاری
میگردد.
صفحه 5:
7 هط
© كاريز كه به دست مقنيهاى ايرانى ساخته شد. اين حرفه
همراه خوء شاعت اب و أسيات أبن را تر به هعرات
ادرتداست نا ودود اين كه جتدين هرار شال ار اشراع
آن میگذرد هنوز هم اين روش استفاده از آب در برخی
از روستاها و متاطق مسکونی و کشاورزی و دامداری
کشور معمول Bee? است و حتی رکن اصلی کشت و
زرع در نواحی خشک است. کولو معتقد است ک کنر
اتدا یک فن Ghul aly نبوده بلکه بهظور کاطل از
تکنیک معدن نشلت گرفته و منظور از احدات ol
جمعآوری آبهای زیرزمینی به هنكام حفر معادن
ne ell cle قري ران آرامفارن
مس و ا 3 موجود در كوههاى زاكرس., در هزارة
ل ار عله شي ورعررارى داشت الا
ی ی ات
كيذانى در مورد قناتهاى ابران همخوانی ندارد Feel age
کر رای در
صفحه 6:
0 اهمیت قناتها به اندازهای است که سازمان
اسناد و کتابخانق ملی استان یزد به دنبال
برگزاری سلسلهنشستهای یزدشناسی خود,
نتوانست از کنار قناتها به راحتی عبور کند و
موضوع یکی از این نشستهای تخصصی را به
قنات اختصاص داد. بر این اساس سومین
نشست یزدشناسی با موضوع «یزد, آب,
قنات» به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی
استان یزد و مرکز قنات ایران با حضور بیش
از ٠٠١ نفر از علاقهمندان به تاريخ اين ديار
برگزار شد.
صفحه 7:
0 سامانه استخراج در کاریز طوری است که آب بدون
کی . صرق هرب فقط با استاد از تیروی تغل
(نیروی گرانش) از زمین خارج میگردد.
چاهها و کاریزهای موجود, آب کاریز از آبی که از چاه
استخراج مىشود ارزانتر تمام میشود. آب كاريز
دائمى است و در مواقع اضطرارى كشت و زراعت و
در مواقع حساس (نیاز به آب)» قطع نمیشود. منابع
آب زیر زمینی کاریز محور دیر تمام میشوند و
استفاده طولانی دارند, هر چند بهطور دائم آبها -
چه مصرف شوند و چه نشوند - خارج میگردند.
توجه به
صفحه 8:
© کاریز دارای مزایای بسیار زیادی است که در
اینجا فقط به تعداد محدودی از آنها اشاره
شدهاست. قنات به عنوان یک روش استحصال
آب منافع متعددی دارد. اول اینکه بخش عمده
کانال آب در زیر زمین قرار گرفته و در نتیجه
هدررفت لب بر اثر تبخیر و نفوذ در خاک
کاهش پیدا میکند. دوم اينکه نیروی سیستم
از طریق گرانش زمین تأمین میشود و نیازی
به پمپ نیست؛ و سوم اینکه از آبهای
زیرزمینی به صورت تجدیدپذیر استفاده
میشود که مزیّت سوم خود مَزیّتهای دیگری
را نیز به همراه دارد .
صفحه 9:
مشخصات قنات
© کاریز, از یک دهانه یا هرنج که روباز است و یک کانال
طولی شیب دار زیرزمینی تشکیل شده و چندین چاه
عمودی که کانال زیر زمینی سرانجام به سطح زمین
مریط میسارد. ‘Une که به آنها در موق تفر
میله هم گفته میشود- علاوه بر کاربرد برای انتقال
مواد حفاری شده به روی زمین, عمل تهویه کانال
زیرزمینی را نیز انجام میدهند و راه ارتباطی برای
لایروبی, تعمیر و بازدید از داخل کاریز
میروند. به محل خروج لب قنات 2
میگویندو در عربی به آن مظهر قنات میگویند.
صفحه 10:
آغاز کاریز
0 آغاز کاریز همان دهانه کاریز است که به آن
ياياب يا «مظهر كاريز» نيز م ىكويند. پایاب
اه ات ار ول تا رن ار
ظاهر میشود و میتواند برای آبیاری و دیگر
مصارف مورد استفاده قرار بگیرد. قسمت
اننهایی کاریز, مادر چاه یا «پیشکار کاریز»
نامیده میشود که در آخرین قسمت آن, چاه
مادر کاریز قرار گرفتهاست. قسمتهایی از
كار كه با حفر آنها ور لب رون تایه
«خشکه کار» و قسمتی که آبدار است بخش
«آبده کاریز» نامیده میشوند.
صفحه 11:
طول و عمق قنات
© طول یک رشته کاریز - که در میزان آبدهی آن نیز موْثر است
- نسبت به شرلیط طبیعی متفاوت است. این شرایط بستگی
به شیپ زمین و عمق چاه مادر دارد. از طرف دیگر هر چه
ب زیرزمینی پایینتر باشد. عمق چاه مادر بیشتر
میشود. مهمترین عاملی که طول کاریز را مشخص میکند.
شیب زمین میباشد یک رشته قنات که در میزان ابدهی آن
موثر است به شرانط طبیعی میزان متفاوت است. این
شرایط بستگی به شیب زمین و عمبق ما در چاه دارد.
طویلترین قنات ایران و جهان قنات زارج واقع در یزد
میباشد که ۱۰۰ کیلومتر طول ان است و عمیقترین مادر
چاه قناتهای ایران به روایتی ۴۰۰ متر و به رولیت دیگر ۳۵۰
متر عمق دارد و آن مربوط به قنات قصبه گناباد است هرچه
شیب زمین کمتر باشد طول کاریز بیشتر و هرچه شیب
پیشتر باشد طول کاریز کمتر خواهد بود.
صفحه 12:
قنات های ایران
طبق آمار ارائه شده در کارگاه مهندسی قنات برگزار شده
در تهران در سال ۱۳۸۹ تعداد قناتهای فعال ۳۶۳۰۰ رشته
بوده و مجموع طول کورههای قنات ۰ ۲۱۷۸۰ کیلومتر و
مجموع طول میلههای قنات ۱۵۸۲۶۸ کیلومتر تخمین زده
شدهاست. قنات زارج با قدمت بین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ سال و با
۱ کیلومتر طول به عنوان یکی از بلندترین قناتهای ایران
شناخته میشود. عمیقترین مادر چاه نیز در شهرستان گتاباد
با نام قنات قصبه قرار دارد که تاریخ حفر لن به دورة
هخامنشی میرسد. طول قنات قصبه گناباد ۳۳۱۳۵ متر
میباشد و عمق مادر چاه رشته اصلی قنات ۲۱۷ متر و عمق
مادر چاه رشته انشعابی دولاب نو حدود ۳۰۰ متر میباشد.
صفحه 13:
لم
۵ تنها قنات دو طبقه جهان قنات دوطبقه مون
اردستان در محله مون یکی از محلات
شهرستان اردستان در استان اصفهان واقع
ا كر له ساكل 5
طبقهاست كه كه در هر طبقه آن آبى مستقل
جیای درد جات د
دیگری نفوذ نمیکند این قنات ۸۰۰ سال پیش
احداث شدهاست. قناتهای استان کرمان و
همچنین سیرجانوشهر قنوات سیرجان یعنی
هماشهر که دارای قناتهای زیادی میباشد.
صفحه 14:
کهن ترین قنات ها
0 از میان نمونه سفالها و یافتههای سال یابی roo
قديمترين نمونه به تاريخ ۲۵۰+-۲۲۶۵ و متاخرترین
آنها به تاريخ ۴۵+-۷۵۵ سال قبل تعیین قدمت
شدهاند. از این رو میتوان ادعا کرد که رشته قنات
قصبه گناباد بر اساس یافتههای باستانشناسی حداقل
۰ سال قدمت دارد. از طرفی با توجه به شرايط
اقلیمی منطقه و دانستهها, تنها منبع تأمین آب مورد
نیاز زیست گاههای باستانی واقع در دشت شمالی
گناباد نیز, استحصال آبهای زیرزمینی از Sub
فناوری قنات بودهاست. بنابراین ما شاهد کهنترین
تمدن کاریزی در سطح جهان هستیم.
صفحه 15:
20 ۰
i © در اين ميان شهرستان نيشابور نيز داراى
قناتهایی با قدمت زیادی بوده که متأسفانه به
علت حفر چاههای عمیق تعداد زیادی از این
Ss Slat! Chile oes eels
pre cree ee nes
میان جلگه در روستای شاه بخش (نزدیک به
کدکن) قرار دارد به دلیل عمق زياد واب
فراوان هنوز مورد استفاده کشاورزان
رسای و ره ای ات ار رای
گلبو (سفلی) میباشد
صفحه 16:
معایب قنات
در زمینهای هموار و نواحیای که زمین شیب کافی ندارد و
بر رم های ختلق ست و عاسای امکان عبر کاریر تست
آب کاریز, بهطور دائم جریان دارد و قابل کنترل نیست. به
همین خاطر کاریز مدام باعث تخلیه آب زیرزمینی میشود. در
فصولی که به لب احتیاج نیست يا احتیاج به آب خیلی کم
است, امکان جلوگیری از جریان یا کنترل کاریز وجود ندارد.
9 گرچه خروم همیشگی آب می تواند یکی از معایب ab OLS
اما ترکیب فن آوري سدهاي زيرزميني با قنات مي تواند روش
aus اد al ره اب پیت تب ات Sls
در آبرفت پشت سد ذخیره مي گردد و سفره آب زیرزميني
تفذيه esas قنات آن نظطر كمي بهبود مي بابد و البته اين
el ally eile كاراقد و أررشمندى نير در دائش يومف
Bil be blag ctl lt
صفحه 17:
کاریز به خاطر این که در سفرههای آب
زیرزمینی کم عمق استفاده میشود و این
منابع هم غنی نیستند و دارای نوسان زیادی
هستند. نسبت به تغییرات سطح آب زیر زمینی
خیلی حساسیت دارد. در فصول گرم که گیاه
et eae
و سالهای حشی لب کاریر کم مو تلود
oly ee cate gas در مقایل سل و زار و
امثال اینها آسیب پذیرتر است و خرابی در
کاریزها بعضی مواقع طوزی است که احیای
مجدد آنها يا ممکن نمیباشد یا از لحاظ
اقتصادی مقرون به صرفه نیست.
صفحه 18: