صفحه 1:
صفحه 2:
صفحه 3:
نام دانشجو
نام استاد
#موضوع سمينار
كشاورزي در قران
ee,
صفحه 4:
5
** قرآن کریم کتاب هدایت بش به سوى خداى متعال است كه در راستاى اهداف هدايتى خود از شيوه هاى گوناگون برهان, موعظه.
جدل به روش نيكو و اشاره هاى علمى استفاده كرده است. در اين كتاب بيش از هزار آيه به مطالب علمى اشاره دارد كه برخى در
حد اعجاز علمى قرآن به شمار مى آيد؛ از اين رو آيات فراوانى در ارتباط با كياهان و مسائل مربوط وجود دارد كه حاكى از اهميت
اين موضوع مى باشد. تمام كياهانى كه از زمين مى رويند از هر نظر مهم و آبت روشنى از عظمت خداوند مى باشند. كياهانى كه در
قرآن كريم از آنها نام برده شده هم از نظر خواص و كاربرد و هم از نظر اشاره به رويدادها و اتفاقاتى كه همراه با نام اين كياهان
آمده نیز از اهمیت ویژه ای برخوردارند؛ جون نام اين كياهان با كلام الهى آميخته شده اند. به نوعى ارزشمند و مهم جلوه می
کشاورزی و زراعت. هدیه ای است از زمین به انسان تا به وسيله آن بشر قدرت زندكى داشته باشد و بتواند به كمال مطلوب برسد.
اما كاه انسان از اهميت كشاورزى در زندكى خود غافل است و بيشتر توجه خود را صرف صنعت مى كند. كشاورزى يكى از منابع
اصلى تغذيه انسان است از اين رو اسلام تأكيد بسيارى در مورد آن دارد؛ زيرا بيشرفت كشاورزى بايه مهمى در استقلال اقتصادى
و بلكه سياسى جامعه خواهد بود.
صفحه 5:
** چه زیبا و دیدنی است هنگامی که دهقان و کشاورز بیل بر دوش به گاه غروب
خورشید با چهره ای خسته اما اميدوار وبا نشاط از سر زمين به خانه باز می گردد. و
شبانگاه كه بر سفره می نشیند اخودآگاه به خود می بالد که از رزق حلال می خورد
و آنچه بر سفره دارد حاصل تلاش های بی پایان و عرق های ریزانی است كه از بام تا
شام داشته و با بهره وری از آب و خاک توانسته به محصولی دست یابد که غذای او
و بسیاری از همنوعانش را فراهم می آورد و سبب بقای حیات آنان می گردد.
** بدین سان کشاورزان گنجینه های خداوند بر روی زمین اند؛ چه از آب و خاک. دانه
هاء میوه هاء گلها و گیاهانی بر می آورند که از سویی خوراک و بخشی از پوشاک و
دیگر نیاز مندی های آدمیان را فراهم می آورد و از طرفی به زمین. زیبایی و طراوت
ادابى و اميد.
مى بخشد و به آدميان
صفحه 6:
۱
a. A i ets
قرآن کریم با این که کتاب اقتصادی نیست. ولی در آیات فراوانی انسان را به تلاش بر روی
زمین در راه آبادانی بیشترو بهره رساندن به دیگران دعوت و راهنمایی کرده است.
در برخی از آیات. خداوند انسان را به کشاورزی و تشویق مردمان برای استفاده صحیح از
محصولات کشاورزی اشاره کرده و می فرماید: «.. فاطر السماوات والارض و هو یطعم و
لایطعم...؛ آفریننده آسمان و زمین خداست و او به خلق طعام و روزی می بخشد و خود از طعام
بی نیاز است..«انعام: 4۱۴
و در بعضی آیات جریان کشت و روئیدن گیاهان از زمین به عنوان نمونه ای از قدرت الهی و
مایه بصیرت و آگاهی انسان ها معرفی شده است. « نحل: ۱۱ »
و نکته کلیدی و اساسی این است که خداوند خود را زارع و رویاننده گیاهان و محصولات
کشاورزی معرفی کرده و انسان ها را به تدبر در اين مسئله فراخوانده است. « واقعه.
۲ ۶۳-۶۴»
صفحه 7:
7
v
از آیات قرآن و روایات. افزون بر فضیلت کشاورزی به دست می آید که منابع طبیعی به عنوان بستری برای کشاورزی از نعمت هاى
بزرگ الهی است. آب. خاک. بارش باران و رویش گیاهان رابطه ای بسیار بيجيده و دقیق دارند که تامل در آن ها می تواند آدمیان را
به قدرت. علم و حکمت الهی رهنمون سازد.
قرآن بشر را از چهارده قرن بيش به اهمیت و ارزش منابع در زندگی انسان و از جمله کشاورزی توجه داده است. خداوند در آیات
مختلف انسان ها را به کشاورزی تشویق و کسانی را که هر گونه فسادی در این کار مقدس ایجاد مى کنند. سرزنش نموده است از
جمله آيه هاى " أَفْرَأَيْثُم مّا تَخْرنُونَ " و آآشم تززغونه S98 I Ged al آیا در آنچه می کارید.اندیشیده اید؟ آیا شما آن را می
رویانید یا ما رویانده ایم؟
این کلام آسمانی جاودانه. هر آنچه در مورد کشت و کشاورزی می باشد ذکر کرده و برای نخستین بار. از نقش جریان بادها و اقسام
آن در کشاورزی سخن به میان آورده است؛ در قرآن مجید به ریزترین موارد از جمله اکولوژی. اقلیم. بستر کشت مناسب. آبیاری
صحیح. فرسایش. جوانه زدن دانه. آفات. بیماری ها و ... به صورت ظریفی اشاره شده که هر محققی را به وجد می آورد.
به عبارتی, قرآن اولین کتابی است که به اطلاعات هواشناسی و تغییرات جوی که رابطه تزدیکی با کشاورزی دارد؛ توجه نموده است.
«بقره: ۲۲ و۱۶۴- اعراف : ۵۷و۵۸ - انعام : -۹٩ رعد:۴»
صفحه 8:
00
3
” اكر جه هدف قرآن از بيان اين مطالب در درجه اول همانا بيدار كردن انديشه انسان و 00
= توجه دادن آن به توحید و صفات الهی و بیدار ساختن وجدان انسان ها است. اما تفکر او ال رده نف لويد
عمیق در اين آیات می تواند ما را در بهبود کشاورزی یاری دهد. |
۷ ومی توان گفت کشاورزان گنجینه های خداوند بر روی زمین اند؛ چه از آب و خاک. دانه
ها
وه هاء كلها و گیاهانی بر می آورند که از سویی خوراک و بخشی از پوشاک و دیگر
مندی های آدمیان را فراهم می آورد و از طرفی به زمين.
و به آدمیان شادابی و امید.
صفحه 9:
«و اوست که از آسمان. آبی فرو فرستاد و
بدان هر گونه گیاه بر آوردیم. و از آن جوانه
سبز رويانديم و از آن دانه های در هم رسته
بیرون آوردیم. و از شکوفه خرما خوشه های
دسترس و باغ های انگور و (درختان)
آنار (پدید آوردیم) که همانند و نا
con Oca های آن چون میوه هداد
این برای اهل ایمان, مایه
صفحه 10:
کشاورزی از آن جهت که مواد غذایی جامعه را تهیه می کند. یکی از شغل های مقدس
الهی شناخته شده و آباد کردن زمین خواسته و شغل پیامبران الهی بوده است. اساسا کار
هم جزو قوانین طبیعت است و هم جزء قوانین شریعت و دین. و خداوند روز را برای کسب
معاش و روزی قرارداده است. « نبا
و همه منابع ثروت را برای انسان و در خدمت او آفریده است.
و در زمین باغ ها از نخل خرما و انگور قرارداده و در آن چشمه های آب جاری کرده است
تا مردم از میوه آن باغ ها تناول کنند و خدا را شکر کنند. «بس : ۳۴
امام صادق(ع) فرمودند: «خداوند نان را جنان قرار داد كه جز با نيروى كار و مهارت و
تلاش به دست نيايد تا انسان به كارى مشغول شود و از بيامدهاى بيكارى و كستاخى
رفاه زدگی و بیهودگی بازماند.» .
صفحه 11:
۴ Sl
** بنابراین از دیدگاه قرآن آنچه مورد نیاز انسان برای ادامه زندگی لازم است. در زمین مهیا
است اما اين امر به معنای آن نیست که کلیه نیازمندی های انسان به صورت بالفعل و بدون
کار و تلاش در اختیار اوست بلکه بدین معنا است که انسان باید با به کارگیری روحیه
عمران و آبادانی و در سایه خلاقیت و ابتکار و تلاش روزی خود را از منابع طبيعت به دست
ورد
نیست و خداوند هیچ پیامبری را بر جز آن که کشاورز بود مگر ادریس که خیاطی
می کرد» «محمدی ری شهری, گزیده میزان الحکمه. ترجمه: رضا شیخی. قم. داالحدیث. ۴۲۲اق.
are
< امام صادق(ع) فرمودند: «در میان کارها هیچ کاری نزد خداوند محبوب تر از کشاورزی
و در بیان زیباتری فرموده است: «کشاورزان گنج های مردم اند و بهترین چیز را می کارند
و خداوند آن را از دل زمین بیرون می آورد. اینان در روز قیامت برترین مقام را نزد خداوند
دارند و به عنوان بهترین مردم شناخته می شوند و در آن روز آنان به عنوان افراد فرخنده
و خجسته لقب می گیرند.» «شیخ حر عاملی. وسایل الشیعه. طهران. مکتبهالاسلامیه. ۳۹۷اق.
OM ee Ate
WF Va AN Ea
صفحه 12:
7 برخورداری از معیشت خوب و تغذیه مناسب. لازمه نشاط جسم و روان بوده و در زندگی مادی و معنوی انسان موٍثر است. در ادبیات
اسلامی «نان» سمبل معاش معرفی شده و از آن به احترام یاد می کنند.
ل پیامبر گرامی اسلام(ص) می فرماید: «خدایا !نان را برای ما مبارک فرما و میان ما و آن جدایی نینداز؛ چرا که اگر نان نباشد نه توان
نماز خواندن خواهیم داشت و نه طاقت روزه گرفتن و نه رغبت انجام واجبات.» «همان»
[- از این رو مى توان گفت تأمین معاش و تغذیه دیگران همانند پرداختن به عبادت و بندگی نوعی عبادت به شمار می رود.
کشاورز با توکل بر خدا پای در این راه مقدس می نهد و تلاش و کوشش می کند و نتیجه تلاش خویش را هم به خوبی می بیند. هم چنان
۲ که امام صادق(ع) در تفسیر آیه شریفه «و علی اه فلیتوکل المتوکلون» فرمودند: «منظور از مومنان, كشاورزان هستند.» «همان. ص 4۱۹۳
7" کشاورزان کارهایی که مربوط به آنها است انجام می د:
که اگر از ناحیه او عنایتی نشود. تمام تلاششان ضایع و سعی شان بی ثمر خواهد بود. به دلیل همین ارتباط ویژه ای که میان کشاورز و
x طبیعت وجود دارد. هر لحظه در انتظار هدیه ای از سوی خدا بوده و تمام زندگی و تلاششان با توکل به خداوند می گذرد. آنان چشم
ار باران از آسمان. رویش خوب گیاهان از زمین. شرایط مساعد جوی, به بار نشستن دانه ها و غیره هستند و اين بيوند كار و ایمان
ان یکتاپرستانی بزرگ می سازد.
ذر می پاشند و درخت می کارند و بقیه کارها را در دست خداوند می دانث
5
صفحه 13:
خداوند متعال در قرآن رویش گیاهان را نماد رستاخیز دانسته و می فرماید: «یخرج الحی من المیت و یخرج المیت من الحی و یحیی الارض بعد موتها ؛
زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون آورد و زمین را يس از فصل خزان و مرگ گیاهان باز زنده گرداند..» «روم: 4۱٩
[- (انسان وقتی به سرزمین خشکی می-نگرد گویی جسم بی جانی را می بیند که باد ذرات آن رابه هر سو می پراکند. بعد از آن که فصل بارش فرا می
رسد. سبزی و نشاط از خاک سر برمی آورد و روح حیات در کالبد خشک زمین دمیده می شود.)
کشاورز می تواند با دیدن رسناخیز طبیعت به یاد رستاخیز آخرت افتاده و ایمان و اعتقادش به معاد راسخ تر شود. هر جلوه از طبیعت کلاس درسی است
که معرفت و اخلاق می آموزد؛ سیزی طبیعت دل هایشان را سیز می کند. بخشندگی زمین به آنها كرامت مى آموزد. انتظار باران و رسيدن محصول درس
صبر و پایداری را یه آنها تعلیم می دهد. از دنه ای که پس از جوانه زدن با شکافتن زمین سخت. بیرون می آید. درس مقاومت می آموزد؛ درس هایی که اگر
انسان در زندگی خود به آنها جامه عمل بپوشاند مقرب درگاه الهی می شود.
*- جهان و هر آنچه در آن است. آیینه ای است که قدرت. زیبایی, تدبیر و حکمت خداوند را می توان در آن مشاهده کرد. خداوند در قرآن کریم بارها به
این نکته توجه داده و در معرفی خود فرموده است: «و هم اوست خدایی که از آسمان باران فرو فرستاد تا هر نبات را از آن برويانيم و سبزه ها را از
رمین بیرون آوریم و در آن سبزه ها و دانه هایی که بر روی هم چیده شده پدید آوریم و از نخل خرما خوشه های به هم پیوسته برانگيزيم و باغ های
انگور و زيتون و انار كه برخى شبیه و برخی نامشابه به هم است خلق کنیم. شما در آن باغ ها هنگامی که میوه آن پدید آید و برسد به چشم تعقل
بنگرید.» «انعام: :4۹۹
1" گر انسان با چشم بصیرت و با فطرتی پاک به طبیعت بنگرد اعتقادش به خدا تقویت و ایمانش
می شود)
صفحه 14:
۱
arr A ۱ 90
اسلام که کشاورزی را شغلی مقدس می داند و پیامبران الهی از پیشگامان آن بوده اند. توجه ویژه ای به .55977797739
آن نشان داده است. هم چنان که امام باقر(ع) فرموده است: «بهترین اعمال آن است که کشاورزی بذری
روستایی.
بکارد و سپس هر انسان نیک و فاسدی از آن بخورد. ان ک: فریدون کامران, برنامه
ناديار. ۱۳۸۲ ص ۱۳۸۰»
a تهران, تشر استا
يس اگر نیکوکار از آن بخورد بر و طلب مغفرت کند و اگربدکار از آن بخورد خودش نفرین شود و
پرندگان و چهارپایان هم از آن بخورند.» «گزیده میزان العکمه: ص .4۳۳۴
در دوره هاى ييش از أسلام: در بسیاری از مناطق به ویژه شبه جزیره عریستان به علت بدی آب و هو
ناآگاهی مردم از دانش کشاورزی, ندانستن شیوه های جمع آوری آب های سطحی و استخراج آب های
زیر زمینی و نیز نبود قوانینی صحیح برای تضمین امنیت محصولات کشاورزی. کشت و زرع رونق چندانی
4 نداشت. با طلوع خورشید اسلام و تابش شعاع مهرگستر آن پیشوایان دینی همواره بر اهمیت دینی تاکید
كرده وافزون بر آن با تعابير رسا و بسيار زيبا ارزش و منزلت كشاورزى را بيان كرده اند و خود نيز در
حالى كه عرق از بدن هاى باكشان سرازير بود. كشاورزى مى كردند. علاوه بر اين احكامى كه در دين
اسلام براى كشاورزى بيان شده. توجه خاص اسلام را به ابن مسئله آشكار مى سازد و مهم ترین وظیفه
ای كه براى كشاورزان بيان شده. پرداخت صدقه است.
در قرآن كريم آمده روز برداشت محصول بايد حقوق فقيران جدا شود. افزون بر برداخت زكات كه صدقه
واجب است. دادن صدقات مستحبى نيز بركت محصول را در بى دارد و دعاى خير فقيران و نيازمندان را
در پی دارد که بیمه کننده محصولات کشاورزی از گزند آفات است. «انعام: 4۱۴۱
11
صفحه 15:
1" زکات تشکر عملی یکی از مسائل مورد بحث در کشاورزی, وجوب پرداخت زکات با شرایط ویژه آن بای عده ای از کشاورزان و دامداران است؛ عملی که به «بل
اسلام» تعبیر شده, به گونه ای که هر کس آن را ادا کند. از پل عبور کرده و به سرزمین نورانی اسلام گام می نهد و هر کس از آن سرباز زند. بهره ای از دین نبرده
است.«محمدی ری شهری, میزان الحکمه. ترجمه رضا شیخی. قم. دارالحدیت. ج ۴. ص ۱۹۰۲۱۶۰
کشاورز در برابر سودی که از زمین و طبیعت می برد و به شكرانه نعمت های خدادادی. براساس ضوابط بیان شده در کتاب های فقهی. بخشی از اموال خود را به
فقیران و نیازمندان داده و با اين عمل. باعث تقویت اقتصاد جامعه اسلامی می شود. وظایف دولت اسلامی در برابر کشاورزان بیامبر گرامی اسلام(ص) باتوجه به
دشواری کار کشاورزان و نیز اهمیت اقتصادی کار آنها برای جامعه اسلامی. همواره آنان را مورد حمایت قرار داده و از مسئولان می خواستند مراعات حال
کشاورزان را در گرفتن مالیات ونیز ارائه خدمات بنمایند
نا امام علی(ع) در این باره به سفارش پیامبر بزرگوار(ص) اشاره نموده و می فرمایند: هرسول خدا(ص) دستور می داد که این سفارش را یادداشت کنند که بايد به
کشاورزان خیر و نیکی برسد؛ زیرا آنان شغل پرزحمتی دارند». «محمدحسین ابراهیمی. کشاورزی در اسلام. سازمان کشاورزی اسان قم. ۰۱۳۷۸ ۲۱.۳
توسعه کشاورزی بخش کشاورزی به دلیل آن که کمتر از دیگر بخش ها از شرایط جهانی آسیب پذیر است. هم چنین به دلیل نقشی که در تولید موادغذایی دارد.
به تحولات مناسب و ويزه نيازمند است. این بخش که تأمین کننده موادغذایی و برخی از slg اولیه صنایع کشور است. یک بخش مهم و حیاتی در مجموعه بش
های اقتصادی به شهار میآید. رسالت سنگین در این موردء باتوجه بهازدیاد جععیت و آهداف رشد و توسعه افتصادی, حرکت به سعت خودکفابی در محصولات"
کشاورزی و بی نیازی از واردات خواهد بود. ۲
صفحه 16:
RRR (Lees
انسان از خاک آفریده شده و خاک یکی از نعمت هاى باارزش الهى و بستر زيبا و مناسبى براى
کشاورزی است.
کشاورزی و خاک. هدیه ای است از سوی زمین به انسان تا به وسیله آن بشر قدرت زندگی داشته iin it
باش alls Qu agate پرستها که انسان از آهعرت آنها در زندگی خود فافل است و بیشتر 1
I 8 1 5
توجه خود را صرف صنعت می کند.
یکی از ویژگی های کشاورزی آن است که طبیعت: سرمایه اولیه آن را به رایگان و سخاوتمندانه در
اختیارانسان قرار ی دهد و از سوبی به شرط بهره برداری منطقی و منطبق با ظرفیت طبیعی آن ها
هيج زيانى براى محيط زيست ندارف بلکه به گونه ای آن را شكوفا مى سازد لذا می توان گفت"
پیشرفت کشاورزی پایه مهمی در استقاللاقتصادی و بلکه سیاسی جامعه خواهد بود. ae
همد عناسر سازنده بدن انسان ١
كرد وغبار فضابى كه فشرده و دام شده أند يديد مده اند
پژوهش حاضر به بیان جایگاه و اهمیت آن در قرآن و روایات پرداخته و به این نتیجه رسیده است که
كشاورزى بهترين ثروت خداداى كه مايه عزت و شكوفايى جامعه مى شود و زيباترين راه براى خدس
به خلق. شغلى مقدس براى انبياء الهى بوده و رابطه خاك و آب و زمين و رويش ككياهان و تأمل در آن
ا السان ها راجه قدرت: هام و حكمت الهى رهتعون مى سازد لذا بر انسان ضرورت دارد که به خوبی از
اين نعمت و لطف خداوند استفاده نمايد تا شاهد جامعه اى آباد و شكوفا باشيم.
ای خدمت 1
صفحه 17: