گزیده قصاید خاقانی

صفحه 1:
ae مد كت رشته زبان و ادبیات فارسی ۲ واحد درسی eT RIB re eR Cane CE Rep meee Weer) ۱۳۸۳ ‏انتشارات دانشگاه پیام نور‎ ۱ weecyr Or yr een cern] prs) Creer) 

صفحه 2:
ae مد هدف کلی کتاب: 

صفحه 3:
ae مد جایگاه درس: درس گزیدة قصاید خاقلنی از دروس پلية دوره کارشناسی ‎Was)‏ ا ا 

صفحه 4:
ae هدفهاى رفتارى: مد EES ‏ل م ا ل‎ (ele شرح ابيات مشكل قصايد ‎١-٠١١‏ 

صفحه 5:
‎oe‏ ا ‎Rp ery eres‏ خاقانی مد مابين سالهاى ‎4٠١‏ نا 858 ه. ق. کودکی پای به حیات كذاشت كه نام او را ابراهيم كذاشتند. يدرش نجيب الدين» نجارى بيش نبود و مادرش كنيزى طباخ از روميان مسيحى ‏كه بعداً مسلمان شده بود و جدّش جولاهه..با وجود جنين خاندان.بی نام و نشان هنوز بیست سالش نشده بود که به یکی از شاعران ممتاز عصر خود تبدیل شد و آنچنان شهرت و محبوبیتی‌به دست آورد که همة شاهان پدر بی ‏نام و نشان او را فراموش کردند و در دربارهای خود پذیرای 0 «« 

صفحه 6:
ae «« مد تربيتها و حمايتهاى عموى وى كافى الدين عمر بن عثمان خاقانی را به جایی رساند که به حسان العجم با افضل الدين ملقب شد. ابو العلاء كنجه اى شاعر ديكر همين دوران استعداد ‎ad‏ ی دربار خاقان شروان معرفی کرد. ‏کی 

صفحه 7:
ae 00 مد شعر خاقانی در قصیده و قطعات و ترکیب بندها بسیار پیچیده. مشکل باب. از حیث دریافت معنی بسیار سخت و ‎PE le ee reed ree nueee Lec‏ شود. همین ویژگی در کنار سایر مختصات لغوی و بیانی وی را در کنار سایر قصیده سرلیان ماقبل و مابعد صاحب ‎ke‏ ار 

صفحه 8:
ae مد ١ ‏قصيده‎ در توحید و موعظه و مدح حضرت خاتم الانبیاء صلوات ل »۳« TO ee eo el ers SS BS ee eM ers bay od Peer Tyee or ie reese Ue neste 7 ‏ا‎ Sere ent مهبط اسرار الهی و نقطه عروج انسانی.// دار: به عربی ‎ee‏ 00 فک 

صفحه 9:
ae 00 مد معنی بیت: شیفتگی به ظاهر را رها کن و در رده اهل معنی درلی و برای رسیدن بسین منظور رجوع‌به دل کن» چون ‎Urgent Orr ayt Srey |‏ رز 

صفحه 10:
ae ۲- تا تو خود را پای بستی باد داری در دو دست مد خاک بر خود پاش کز خود هیچ نگشاید ترا باد در دست داشتن: كنايه از تهيدست و بى حاصل بودن.// خاكى بر خود ياشيدن: كنايه از ترك منيّت است. // ‎Cl ar ES RT ed Seed Be‏ ‎POSS eB Me eae core eC cee)‏ ‎Oe eee). a ie Se ers)‏ نيست 

صفحه 11:
ae ا ۱ آنكه افتد عشق را مد كز صفات خود به بعدالمشرقين مانى جدا BIC caer Corr enya ‏ا ا‎ g ‏فكان قاب قوسين او ادنى (نجم. 9).// صفات خود:‎ 5 7 راصضفت نفسانى است.!/ مشرقين: شرق 518 بعدالمشرقین بعنی به فاصله مشرق و مغرب || معنی بیت: | OY Te ROLLS ret ‏ا‎ ‎0 By Ob es ‏خود به فاصله مشرق و مغرب‎ 

صفحه 12:
ae Agen TCL ee kee steed aes ‏باش نا او كويد از خود كان مايى آن ما‎ ‎Ae‏ كن خويشى: وابسته و متعلق به صفات نفسانى هستی./۱ معنی: لاف زدن از اينکه وابسته به خدا هستم ۱ ا ا ل 0[ وجود دارد. 

صفحه 13:
ae ‎ore] reoerree ee‏ ال ۱" ند ‎Cee ort eel eee Te]‏ ‏خر خر و رورت زر تیان دی تج خداوند است از راه صفای آن و اختصاص یافتنش به محبّت ‎ea OS rae ere eer Re Ee OT oa yank ca [1 ‏و تمایلات‎ Roce] ener nt © eel per) ‏به چیزی نشمارد و همه جهان و جهانیان را درقبال حق سر بروانه است. يروانه اوّل به اتش نزديك مىشود. سيس می‌سوزد و در پلیان فانی می‌گردد. 

صفحه 14:
ae ع- لاف يكرنكى مزن تااز صفت جون آينه «انميام فد ا ‎re‏ ۶ یک رنگی: کنلیه از: اخلاص‌مندی. یک جهتی و دوستی 1 3 معنى: تا زمانى كه همجون اينه از درون تيره و از بيرون درخشنده‌ای. دارای چنین صفتی هستی. از یکرنگی لاف نزن. 

صفحه 15:
ae مد و ‎Recs eB CS EY aod‏ م ‎ke) Se‏ تا داشتن در این بیت به معنی اهل قیل و قال و صرف ‎rs CE cp‏ رز ‎Se eee cr el morn eer)‏ ترش مى كند. اما در مورد انسان تردامنى كنايه از كناهكار ۳۳ اک 

صفحه 16:
ae 00 مد دل سياهى: بدقلبى و بدانديشى . تشبيه فتيله سوزان 2 ا ا ا ‎PWC NCS) NS‏ تاريكى درون جللب نوجه است. كرد خود كشتن: خود ‎BY a)‏ ال ل ل ۱ علىرغم زبان فصيحات. درونت جون درون جراغ نيره و تار است» و چون مانند آسیا خودمحوری بدان جهت تردامنى. 

صفحه 17:
ae مد 4- رخت ازاين كنبد برون بر كر حياتى بايدت ۱ ۸ گنبد: کنابه از جهان و دنیا (فرهنگ کنایات) در مصراع دوم اشاره ضمنی به گور نیز هست./| رخت از جائی بیرون و 177 ل ل ا ل ا كنايه از همبستر و هم سفره. // معنى: اكر به دنبال حيات واقعی هستی از این دنیا دل برکن. زبرا تا وابسته بدین جهانی با مردگان هم بستری. 

صفحه 18:
ae 1- نفس عيسى جست خواهى راى كن سوى فلى «انديام فد ا ل ا ل BS ES ct asa ces i ae ae نفس ناطقه. نفسى كه ادراك معانى كند. در اصطلاح حكما ‎BRC Sees nua aS)‏ صورت ظاهر انسان با صفات خاکی وی.// نکارستان راهب: و Ry eC ‏ا ل‎ Ses ‏ل‎ ‎Reser) ی 

صفحه 19:
ae مب مد IS) ae cern eee beaten ‏میان نفس و نقش./ معنی: اگر به دنبال روح مجردى,‎ ‏همچون عیسی‌به افلاک عروج کن و صورت مادی آدمی را‎ در مكان صورت يرستان رها ساز 

صفحه 20:
ae ‎ae a m 5‏ ۰- بر در فقرآی تا پیش آبدت سرهنگ عشق ‎ia‏ ‏گوید ای صاحب خراج هر دو گیتی مرحبا فقر: در لغت به معنى احتياج و تنكدستى است . در اصطلاح صوفيان: نيازمندى به خدا و بىنيازى از غيراوست.// سرهنك عشق: اضافه تشبيهى عشق مانند فرمانده است.// معنى: به در كاه فقر محمدى روى آور تا ‎err ar he) FSC)‏ ا ا ‎Pee Tes ee‏ كيد 5 1 

صفحه 21:
ae ag ‏عزلت ساختی از سر ببر آب هوس‎ od MN ۳ Rott ra شرب عزلت: به ضم شین» اضافه تشبیهی. 11[ ۲۰ ۲ ‎ei pen)‏ 7 ل ا ا ‎care Cas‏ و ‎١‏ الاهوا!معنى: وقتى آب كواراى كوشدنس ‎pe Se‏ ام کردی. آب هوا و هوس را از بیخ قطع کن و زمانی که به ‎٠000‏ مواهاى نفسانى رااز ريشه قطع كل! 

صفحه 22:
ae ۳- با قطار خوک در بیت المقدس پی منه ‎eee‏ ‏با سپاه پیل بر درگاه بیت اللّه میا قطار خوک: قطاربه کسر اول. شتران برییک نسق رونده و 4 خوكى. كنايه از هواهای نفس که به دنبال هم پیاپی می آیند.// بیت ای 75 اسرائيل. لما اينجا مراد. مسجدى است كه در ملك شام حضرت داود عليه السلام كن را بنا نهاده و حضرت ‎daily ples arty cyl pow! ale lok‏ «« 

صفحه 23:
ae ر مد و قبله اکثر انبیاء همان بوده است. کنلیه است از مقام وحدت و عزلت.// سپاه پیل اشاره است به حمله ابرهه با بيلان به مكه.// بيت الثم: خلنه خداء كعبه. كل مصراع تمثيل است براى مصراع اول.// معنى با هواهاى نفسانى بايدرمقام مقدس وحدت و عيلت مكذار. كما اينكه حمله با ۱ 1 

صفحه 24:
ae ۳- سربنه کابنجا سری 00 در عوض مد ۱ ‎.١‏ سربنه: سر را رها كن. سر نشلنه مليت است. در عين حال سرنهادن به معنی تسلیم و ترک خودی و فدا کردن الم رال یک سر صدها سر پاداش ید. حتی برای هر کدام از اين ‎RPE Prager abl. ths.‏ 

صفحه 25:
؟١-‏ هرجه جز نور السموات از خداى آن عزل كن هافر كر ترا مشكوه دل روش شد از مصباح لا ‎ee poy een ir‏ ل ار ورف (نورء 0 3).// مشكوه: جراغدان.// مصباح: جراغ.// لا: مقام نفى وترك. مستفاد از لالله الا الله. مصباح لاء اضافه تشبیهی لا چون چراغ روشنی بخش تاربکی شرک است.// معنی: اگر درون تو از نور لالله لالم روشن شده است. از خداوند جز خداوندگاری همه چیز را دور کن. 

صفحه 26:
sid CSRS epee eB Cres Tey eal) go a ‏کعبه را هم دید باید چون رسیدی در منا ع‎ ‏ل 0 ل ا ا ا ا ا‎ ‏كه مقام بازار است و حاجيان در آنجا قربانى كنند. (غياث)‎ ‏تشبیه مرحله لابه منا و الاجه مکه. همچنین انتهای زیارت‎ ۱ ‏ا ا ال ا‎ ‏دك‎ 22 ee Paneer ‏ا‎ ee re Pel PPT eer, PD eae See creme ne Orpen reece carmrec get rermouwr] EME ITS cy RUM Ip wre] ed PRO) te TIE Ee Cele Le ney) 

صفحه 27:
ae ۶- ور تو اعمی دبده ای بر دوش احمد دار دست مد كاندرين ره قائد تو مصطفى به مصطفا ‎.٠2‏ اعمى: نابينا.// احمد. يكى از نامهاى ييامبر اكرم.!/ قلئد: ييشوا.//.به نكته ظريف در مصراع اول بليد توجه ‎meer meea carom |)‏ ا ا 00 به دست کسی می گذارد تا او را هدلیت کند. مقصود تبعیت محض از شربعت محمدی است./امعنی اگر تو از ‎moe‏ ی ‎ee‏ ‎CL Meas Ree DIS)‏ تو ييامبر اكرم ۳ 

صفحه 28:
ae ‎-١١7/‏ اوست مختار خدا و جرخ و ارواح و حواس مد ل سس ۱ ‎.١7‏ مختار. بركزيده. بيت ناظر است بر حديث معروف لولاى لما خلقت الافلاك// معنى: ييامبر بركزيده خدا و ‏گردون و ارواح و حواس است. و تمام هستی وجود خویش را مديون خلقت 1 

صفحه 29:
۸-هشت خلد از هفت چرخ و شش جهت از بنج حس ‎Pe‏ جار اركان از سه ارواح و دوكون از يك خدا ۸. هشت خل عبارتنداز: جنت. جنه المأوی. جنه النعیم. دارالسلام. دارالقرار فردوس. عدن. علیین.// هفت فلک: قمرء. عطارد. زهره. شمسء مريخ. مشترىء. زحل.!/ شش ‎RS ee ead‏ ل ا اال چارارکان» چهار عنصر آب. باد. خاک و آتش.// سه ارواح با موالید ثلاثه عبارتنداز: جماد و نبات و حیوان.// دو کون. لين جهان ون جهان.!// معنى: همه بديده ها از يك خدا در وجود آمده اند. 

صفحه 30:
ae 9- چون مرا در نعت چون اوبی رود چندین سخن مد از جهان بر جون منى نا كى رود جندين جفا نعت: تعريف و وصف كردن. شاعر در لين بيت يس از اظهار ‎Ne‏ ا ‎rd ae‏ شخصی و شکلیت از آن./| معنی: کسی مانند حن. چگونه در نعت شخصیتی مانند او سخن بگوید؟منی که خود كرفتارى هاى فراوانى از جهان دارم. 

صفحه 31:
ae ل مد ‎len ig‏ ا ل ات اد Ls 6s dis pilole Buco 50 . شيب بلا: كنايه از دنياست.// مضيق: جاى ‎(ler eee)‏ ل ال ا ‎epee Som ean‏ نمى كيرد. در تنكناى اتفاقات و كرفتار بند رنج هستم. 

صفحه 32:
ae و ‎ee‏ ‏حبذا روزى كه اين توفيق يابم حبذا ‎.١‏ خضراى خذلان: خضراء. سبزه و كياه سبز باشد. (غياث) خذلان به كسر اول و سكون دومبه معنى بى بهره ‎ott‏ 6 فرو گذاشتن 9 بازماندن ‎ere)‏ 0 مقصود از سبزه بى بهره كناليه از دنياست.// حبذا: كلمه مدح به معنی خوبست و بهترست. (غیاث) || معنی: کوشش من بر لين است كه از سر اين دنياى بى فايده بكذرم. جه خوبست ‎res re Ty‏ 1۱ 

صفحه 33:
ae ۲- صبح آخر دیده ای بختم چنان شد پرده در مزر ‎Were‏ ا ل ل ا صبح آخر: صبح دوم- صبح صادق.// صبح اول: صبح كاذب.!/ معنى: بخت و اقبللم نظير صبح صادق يرده در ا ل ا ا 0 ال 1 

صفحه 34:
ae Agen ee eos welt Sen eal Wg pebbe 40 Commi ogo b Comat cy 6599 ل ا ۱ ‎eevee res‏ ل ا ا 000 جهان جيزى به نام وفا وجود ندارد؟ 

صفحه 35:
ae ‎٩‏ مد ‎eee ey rend)‏ ۱ آشنا ‏ل ‎deal een Se ROL Sade aot‏ نشد. دوست که ممکن نشد ای کاش آشنایی می داشتم. 

صفحه 36:
ae ee Dae PAS Mb Lon ieee al روزكارم جمله عاشورا و شروان كربلا ۵ معنی: من شده ام حسین (ع) زمان و نااهلان روزگار شده لند يزيد و شمر در حق هن. روزكارم تماما شده است عين عاشورا و شهر شروان نظير كربلا. 

صفحه 37:
ae ا ‎ye meen ere Sree ae‏ ۰ مد وى خراسان عمرك الله سخت مشتاقم ترا الله جارك: خدا نكّهدارت. // مشعوف: خشنود و خوشحال.!/ عمرك الله: خداوند عمرت را طولانى كناد. // معنی: ای عراق که سخت دلخوش توآم. خداوند نگهدارت. و ای خراسان که سخت اشتیاق دبدارت را دارم خداوند ل 

صفحه 38:
ae 9 Cee el toe Ses Be Se ‏از دربچة گوش می بیند شعاعات شما‎ ۷ گرچه جان عن از دبدار شمابی نصیب است؛ لیکن از راه گوش شعاع اخبار شما را دریلفت حی کند. روی سخن 5 

صفحه 39:
ae ‎Ay‏ - عذر من دانید کاخر پای بست مادرم مد هديةّ جانم روان دارید بر دست صبا معنی: عذر مرا بخاطر مسافرت نکردن در جهت دیدار ‏شماء در پای بندی به مادرم می دانید. پس برای جانم هدیه اى به دست باد صبا بفرستيد. 

صفحه 40:
ae ۹- تشنهة دل تفته ام از دجله آریدم شراب ‎Pea‏ ‏سازيدم دوا تفته: سخت گرم شده. (غیات) دل تفته: دلسوخته. || معنی: لین بیت نشانگر اشتیاق شدید شاعربه مسافرت الا ل ای دل سوخته ام تشنه است برای رف ۳ تشنكى از دجله برليم 1ب بياوريد. دردمند زارى هستم ا ا ل ا 

صفحه 41:
ae Agen eras Shere) were toes Cy i نوشدارو چون توان جست از دهان اژدها *". بوى بردن: اميد و توقع داشتن.!/ مزاج. آميزش و به اصطلاح اطبا كيفيتى كه از آميختن جيزها به هم رسد. (غیاث)// نوشدارو: ترباق و شراب و پادزهر. نوشدارو معجونى است شيرين مزه. مفرح قلب و مقوى معده و دوايى است كه دفع جميع آلام وجراحتها كند. (غياث) !/ كد 

صفحه 42:
ae «« مد معنى: خاقلنى يس از كلايه از زندكى ير زحمت خود, ‎ee a tS Reed tee reread‏ مزاج ّن اساسا راحتی نیست و نبلید از آن متمقع آسایش ‎re Be eRe re aud‏ ۱ كلمل عى كند بسين ترتيب كه توقع راحتى از جهان نظير درخواست نوشدارو از دهان اژدهاست. 

صفحه 43:
ae ‎-١‏ بيش ما بينى كريمانى كه كاه مائده مد ماكيان بر دركنند و كربه در زندان سرا ‏۱ مانده. خوان پر از طعام و نعمت ‎te) (Lb SLES)‏ مد داست به معنی یک مرخ خانگی که ماد ۱۲۳۰۲۲ ار خروس گویند.(غیاث)// معنی: شاعر در انتقاد از اه" زمان گهید: در دوران ما کریملنی را ی بینی که هنگام ‎ey ee eS eS ones ee)‏ ل نك ‎ra (kn ae ur.‏ ای ‎ROME (aves‏ 

صفحه 44:
ae ۲- گر برای شوربایی بر در اینها روی ‎ee‏ ‏ار 0 شوربا؛ ش ساده که با بینج و انواع سبزی پخته شود. (معین)// سکبا: نوعی از لش که از بلغور گندم. سرکه. ‎ols‏ گوشت و کشمش سازند. (غیاث) سکبا از چهره 5 روزكار ما ‎CSS‏ ا ل تت 2 5 نخست روى ترش حى كنند. سيس درخواست ناجيزت را 5 

صفحه 45:
ae ۳- مردم ای خاقانی اهریمن شدند از خشم و طلم مد رن ‎ae a a ed eC ed‏ مت شده لند. بنابرلین انتظار انصاف و رضا (خشنودی از انا ‎BO) OG | eee reer) pee ee‏ ۱ ‏عدم رو شاید آنجا به دست آوری . 

صفحه 46:
ae و مد ترسائیه ‎-١‏ فلى كز رو ترست از خط .نرسا ‏مرا دارد مسلسل راهب آسا ‏لا ۱۳ شود آن را کژرو نامیده است.// مسلسل: پیوسته.// راهب: پارسا و عابد ترسایان. بعضی نوشته که راهبان اکثردر کمر ربا در دست زنجیری دارند.(غیاث)// معنی: روزگار کج روتر ‎Cony epee meee) ep in a5 |‏ ا ال ا يعنى عذاب مى دهد. 

صفحه 47:
ae "- نه روح الله برين دير است جون شد مد جنين دجال فعل اين دير مينا BOP ‏ل ل ال‎ EE tat 3) [ROM PN emer eeR aren oer ‏ل‎ tel Se eRe aeT SEN ‏بفريبد. صفت آدمهاى بسيار دروغكو. كذاب وفريب دهنده‎ POOLS) Oey yer per Owen ‏ال ا‎ ON) Se ee Sa Beas Te) oc) ‏از فلك است.(فرهنك كنايات)‎ كد 

صفحه 48:
ae «« مد جمله هنه روح الله بر لین دیر است؟» استفهام تقربری است.// معنی: لیا جز لین است که عیسی بر لین آسمان است. پس چگونه است که این آسمان دجال کردار شده؟ 

صفحه 49:
ae ۳- تنم چون رشته مریم دوتا است مد دلم چون سوزن عیسی است یکتا رشته مریم: به دو نکته اشاره دارد. نخست اشاره است به احتمالاً به تارهایی گفته می شود که در پاییز در هوا موج می زند و وسيله لعاب عنكبوت ساخته مى شود. در اين بيت كنايه از ۱ 4 Frey acme eee Cp rer art Sees) S| 0 ‏ا‎ STN RR) Rey ev ‏ل‎ کی 

صفحه 50:
ae «« مد اما دوتا (خميده) بودن قامت و تشبيه آن به رشته مريم نیز ناشی از آن است که هنگام فرو کردن,نخ‌به سوزن تاب حی خورد و دتویا دیتا می شود.// معنی: جسم هن مانند نخی که مریم با لن خیاطی می کرد خمیده است و دلم ا ل ل 

صفحه 51:
ae ‎ERNE veneer ae sel foe Ed‏ مقر ‏چو عیسی پای بست سوزن آنجا ‎eens)‏ ا ‎Bre Se ae‏ سس( معنی: همانطور که عیسی (ع) در آسمان چهارم پای بسته ل ل 0 

صفحه 52:
ae ۵- چرا سوزن چنین دجال چشم است مد 00 ه. دجال جشم: يك جشم. زيرا دجال در اساطير يك 000000 0 alee anor Ie Oy tiered Ol ae eNO et MOS de Bie) OB ey eR a Meee) Be Reh است كه بيوسته موانع بسيار كوجكى از رسيدن به مقصودهای بسیار بزرگ و عالی پدید می آبد. کما اينکه وجود سوزنى بى مقدار از عروج كامل عيسى (ع) مانع شد. 

صفحه 53:
ae ۶- لباس راهبان پوشیده روزم ‎gee‏ ‏جون راهب زان برآرم هرشب آوا معنی: روزم مانند لباس سیاه راهبان. سیاه است. و هرشب از درون اين تاريكى زندان مانند راهبان مشغول دعا و زارى و ناله هستم. به تاريكى زندان» شب. سياهى جامه و ا ی 

صفحه 54:
ae ‎Ce See ey Of‏ ی مد ‎a Me MOS Sad‏ ‎Be SES See Bn ale eesy an ٩ nes oa Pee PON rer edo eer gen ere rere a ‏و ‏و ‎ror ٩‏ ‏کی 

صفحه 55:
ae «« مد معنى نبا فريادهاى بامدادى. روزن صليب كون سقف زندان راعى شكافم. و جون از ميان روزن بام آسمان سبزكون را ‎ce‏ ا ۱ بامدادى خود سقف اسمان راعى شكافم. يعنى فريادم به 5 

صفحه 56:
ae ۸- شدست از آه ۱ مد تيمم كاه عيسى قعر دريا ۱ ‏ا ا ل‎ ee i, eee ror rer eere as pret) En SIC ‏ل شده محل تيمم عيسى (ع) قرار‎ ‏داراى غلو است.‎ 

صفحه 57:
ae ‎-٩‏ به من نامشفق اند آبای علوی منم چو عیسی زان ابا کردم ز آبا ‏و ‎00 Pe [eam ene pe ‏عنصر ازدواج کرده اند و موالید ثلاثه (فرزندان سه گانه) ‏یعنی جماد. نبات و حیوان از آنها پدید آمده است. // ابا ‎3 ‏يدران. 

صفحه 58:
ae ۰- مرا از اختر دانش چه حاصل مد كه من تاريكم او رخشنده اجزا 

صفحه 59:
ae ‎٩۱ Bee pee eh)‏ مد که همسایه است با خورشید عذرا ‏۱ مرغ عیسی : شب پره. خفاش. شب پره را از آن جهت مرغ عيسى خوانده اند كه كويند عيسى بر ياره اى كل چیزی خواند و دمید و آن پرنده ای شد که بدان خفاش كويند. در قرآن ل ل ا ل ۱۳ ‎aoe‏ لیر ا ا ‎a a‏ ‎ree‏ ا ا ا 2 ل 0 صفت خورشید آورده و در عین حال عیسی(ع) در آسمان چهارم با خورشید همسایه بود.۱/ «« 

صفحه 60:
ae ‎Ss‏ مد معنی:با آنکه شب پره را مرغ عیسی نامیده لند ولی چه ای( آفتاب را نمی خواهد. بنابرلین با آنکه عیسی همسایه خورشید است برای شب پره از لین نعمت فایده ای نیست. منظور نهلیی شاعر لن است که دلنش همچون خورشید برای حن بهره ای نداشته و نصیبم از لین فضل زندان بوده ‏است. 

صفحه 61:
۳- گر آن ل ا ل مد ۳ و ل ا ا ۱ ‎or‏ ا ا ا ل ا له ا ا ا ل ا ل است که خورشید بدان میتابد.// بیژن: پسر گیو و (Ee ees) ae ee Rom ee Sips src ‏شهريار همه عالم است؛ يس جرا بيزن(خاقانى) در جاه‎ | ‏ا ل ل ل ا‎ e 

صفحه 62:
ae ‎-1١‏ جرا عيسى طبيب مرغ خود نيست مد كه اكمه را تواند كرد بينا ‎۱ ‏الابرص(سوره ۲ آیه ۴۹) و بی کنم اکمه (نابینای مادرزاد) و بيس را.// معنى: عيسى كه مى تواند كور مادرزاد را بينا كند جرا نمى تواند طبيب مرغ خود (خفاش روزكور) باشد؟ منظور شاعر آن است: که نور دانش که می تواند چشم همكانرا به ناشناخته ها باز كند و جراغ راه زندكانى او باشد درمورد شاعر جرا نمى تواند رهايى بخش اش از تاريكى زندان بشود. 

صفحه 63:
ae ۲ نتبجه ا ۰ ۳ است مد که بر پاکی مادر هست گوبا ۴. نتیجه دختر: کنلیه از شعر شاعر است. علت آنکه طبع خود را دوشیزه نامیده چون سخن اش بکر است و از کسی اقتباس نکرده است. در ضمن اشاره دارد به زادن مریم (ع) عیسی (ع) را بی آنکه شوی برگزیده باشد و گواهی فرزند رن ‎Perret‏ ‏ات که بر باکی مادر گوا است و گویا. 

صفحه 64:
ae ‎ee PORE Se eee ee ae, Seay)‏ مد ‎eel SD od‏ ‏۵ رابطه اعجاز مربم و درخت خرما در قرآن کریم (سوره 0000000 ‏كه فرزند در شكم خود را برداشته به بيابان رفته بود و به ‎eT)‏ ا ات ا ا ‎See‏ آرزو مى ‏كرد كاشكى مى مرد. ليكن به فرمان خدا درخت بارور شد وبا جنباندن مريم (ع) خرما به يايين فرو افتاد.// ‏كد 

صفحه 65:
ae مد و2 معنى: همانطور كه درخت خرها ۳ ات مریم (ع) گواه است. شعر عن هم بر طبع دوشيزه ام كواهى مى دهد. در عين حال بين خرما و سخن شاعر ايهامى نيزنبه شيرينى سخن شاعر وجود دارد. 

صفحه 66:
ae ‎aye Te | eee ORY tie ae‏ مد ‎ee eS‏ تا ‎OSS CLC ‏ا ا ل ا ال‎ AD I Fg ‏را میزان گرفته است. «ها» کلمه تنبیه که برای تأکید‎ ۱ ‎CMY py ere Se | eee ny pee noe Wa |e}‏ رز است و شعر خود را محک مدعای خود می داند. 

صفحه 67:
ae ۷- برآرم ز این دل چون خان زنبور ‎gee‏ ‏۱ ۷. خان: لانه. دل خود را به لانه زنبور تشبیه کرده است. وجه شبه مشبك بودن هر دوست. فرياد و غوغاى خود را نيز به زنبوران خونالود تشبيه كرده است كه زنبورهاى ل ا ‎SB‏ شبیه به لانه زنبور خود فریادی. همچون داد وفرباد ‎Sheed Tuy 5)‏ ل 

صفحه 68:
36 ۸- زبان روغنینم ز آتش آه مقر بسوزد جون دل قنديل ترسا ا ا ا ا ل ‎Re‏ ‎lye spans //.cusl‏ م ا 000 06 آويزند. قنمیل ترسا: قندیلی که پیوسته در کلیسا اويخته باشند. (معين)!/ معنى: از لمه اتشين من زبان روغنينم مانند جلجراغ كليسا مى سوزد. 

صفحه 69:
ae - چو قندیلم بر آویزند و سوزند ‎ee‏ سه زنجیرم نهاده دست اعدا ۱۳۱۲ ‏معنی: دشمنان مانند چلچراغ از سه رت ر‎ ٩ ‏كرده و مىسوزند. مراد از سه زنجير. تشبيه زنجيرهايى‎ fap Ca ‏ا ل ا‎ | 

صفحه 70:
ae ee oo DS Se Seen ec ae ‏سرشکی چون دم عیسی مصفی‎ +؟. سرافكندكى مريم(ع) از سرزنش جهودان ناظر است بر ليه ويكفرهم و قولهم على مريم بهتانا عظيما (سوره ؟ ايه 4ه) مريم (ع) ازلين طعندها در باى درختى كريست كه اكنون بدانجا بي تاللحم كويند. مصفى : زلالء تصفيه شده.!// معنى: مانند مريم (ع) از سرزنش ديكران سرفكنده و اشكى به ياكى نفس عيسى مى ريزم. 

صفحه 71:
ae ۱- چنان استاده‌ام بیش و بس طعن مد که استاده است الفهای اطعنا اطعنا: فرمان برديم. شاعر در لين بيت براى رساندن معنى خود به بازى با صورت لفظ يرداخته است. اكر به كلمه ار اا ‎Aree) gran mee‏ مردم نظير الفى ‎yore Page peewee ncmgveriy Weve ar ew wow)‏ 1 

صفحه 72:
ae 1"' مرا زانصاف_ياران نيست ,بارى مد ‎ad‏ ا ان ‏و ‏بدان جهت دادخواهى كردنم نيز بىفايده است.// تظلم: تا ۱۳۳ 

صفحه 73:
ا 0 ند راار خدادوران شرا ‎Ore OC Og‏ ا ل 1 ل و دوری می‌جویم. 

صفحه 74:
ae ‎Pear HO IPS 2‏ رت قزر نه بر سلجوقیان دارم تولا ‏۴ معهنت: از ‎Peete a‏ ا ۱ ‏ل 000 تولا: محبت و اميد. دوست داشتن. ‏)5 ل ا ل ‏و نه دوستی سلجوقیان در دل من است. 

صفحه 75:
ae ۵- چو داد من نخواهد داد این دور مد ا ا كل ۵ مراد از ارسلان سلطان بلید سلطان عراق ارسلان ثانی بن طغرل (۰۵۷۳ ۵۵۶ ه ق.) باشد که خاقلنی قصیده ای نيز در مدح او سروده است و ظاهراً از این مدح نتیجه‌ای 00-0 02 نیز ظاهرأبه عنوان لقب برای خاقان ‎Om sr cen eer ec guy eres pe lm i‏ زملنه در مورد من با انصاف نيست براى من جه فرقى م ىكند جه كسى سلطان باشد. 

صفحه 76:
ae ا ا ی مد ا م و ا ا ا ا ا معنى: وقتى براى من حامى واقعى نظير يوسف كه از قحطى برهلند وجود ندارد. يهودا و لبن يامين با يكديكر تفاوتی ندارند. جون هر دو برای یوسف و ا 4 ۱ 

صفحه 77:
ae ار مد شوم بر گردم از اسلام حاشا /1؟. معنى: جون اهل اسلام داد من نمى دهند ليا از اسلام روى كردان شوم؟ هركز! 

صفحه 78:
ae ا لت ل مد يس از تأميل وحى از هفت قرا ۸ هفت مردان: مردان: خدا که عبارتند از: اقطاب. ابدال» اخیار با ائمه. اوتاد. غوت. نقباءء نجباء گاه از هفت مردان » اصحاب كهف را اراده كنند. ‎CE se) cr)‏ معنی: ‎re)‏ ‎ee rere‏ ردير ‎ee:‏ 

صفحه 79:
ae 9- يس از الحمد و الرحمن و الكهف ابام فد اا ا ۱ 4. الحمد نام سوره يكمء الرحمن سوره ينجاه و ينجم. الكهف سوره هيجدهم. ياسين سوره سى و ششم و طاوسين هم سوره بيست و ششم و طاها سوره بيستم ‎od 95 3h 55‏ 55 

صفحه 80:
ae و حرم و طوف كعبه مد ‎hae 9 Si) 9 caw 9 jlo‏ ‎."٠‏ ميقات: به معنى وعددكاه. جايكاهى است كه احرام حج در آنجا بسته مىشود.// حرم: احرام حج.// طوف: همان طواف است كه دور خانه خداى مى جرخند.// جمار: ‎are eg‏ ا ال ا ا ‎ROE‏ ‏كه حاجيان در اداى مناسك حج كنند. (غياثاللغات) // ‏د 

صفحه 81:
ae «« مد سعی: دویدن, اصطلاحاً دویدنی است که حاجیان بین صفا و مروه (نام دو كوه در مكه) هفت بار انجام می‌دهند. || لبیک: به معنی به فرملنم. اصطلاحابه زبان آوردن این ‎ep arreap| reer Canny ed ean Sein Wenn [PUN Cy‏ 1 ان نمازكاه. مقام ابراهيم است كه در آنجا دو ركعت نماز مىخوانند.// معنى: مراد شاعر در لين دو ‎ker)‏ ا ا ل ‎ERC LOT ee MCN:‏ انجام مراسم كامل حج و... 

صفحه 82:
ae ل ‎PO eppereree saree ee ange‏ مد شوم ينجاهه كيرم آشكارا ۱ جله: مخفف جهله. جله نشينى صوفيان و عبادت و بياضت جهل روزه است.// ينجاهه: مدت اعتكلفق نصارى ل ا 00 طول سى سال حيات. بروم آشكارا ينجاهه مسيحيان را 0 

صفحه 83:
ae ل ا ا اك مد جو عيسى ترسم از طعن مفاجا 7؟". مفاجا مخفف مفاجاه به معنى ناكاه. (غياثاللغات) |// معنى: عدداى يهودى كردار دشمن منند و مانند ترس عیسی از بهودبان. از سرزنش ناگهانی آنان می‌ترسم. 

صفحه 84:
ae ۳- چه فرمایی که از ظلم بهودی مد كريزم در در دير سكوبا ا ا ا را به معنى ناظر) در معنى اسقف. شير سكوبا در بين ديرهاى ‎wane ne re)‏ ل ل ا 2 سك شكربا ظاهرا.به معنى اسقف باشد. ذر اصل نام عابدى است نصاراء عيسى از اين دير به آسمان رفته ل ۱ مىكويد: اكنون با لين اوضاع نظرت جيست؟آيا از دست ‎oo‏ ا ل 

صفحه 85:
ae ی نيمل نجویم در ره دین صدر والا ۱ از صدر والا ‎ui‏ ال ‎rere‏ ل 0 سجادى استان و صدر را صنعت تقلبل دانسته و صدر والا را فراز مجلس در برابر آستان (فرود مجلس) مىداند. در نتيجه بيت را جنين معنى كرده است: جه م ىكميى كه در پی آستان کفر باشم و در راه دین جایگاه بلند و فراز مرتبه ‎RRS oo)‏ نزو 

صفحه 86:
ae ‎Pas cree] Ne‏ دنر ‏حريم روميان آنى مهيا ‏۵ ابخازیان: در لین جابه معنی طایفه‌ای کمبه این نام در كنار درياى سياه زندكى مى كنند نيست. بلكه مقصود از ان مسكن كن عده از اقوام كرجى است كه در آن زمان نحت حکومت سلاله غربی (موسوم به ابخاز) پادشاهان بقراطی بودند. (شرح قصیده ترسائیه. ص ‎۰۵٩‏ ۱)۶۰/ معنی: هم دروازه ابخاز و هم حریم رومیان جه رویم گشوده است. بعنی هر دو مکان. پذیرای حضورمنند. 

صفحه 87:
ae ۶- بگردانم ز بیت اللّه قبله مد به بي تالمقدس و محراب اقصا ع". بي تالمقدس: به تشديد دال يا فتح آن. معادل ۳ عبری به معنی شهر سلامتى است. (شرح سجادی. ص ‎٩۳۷‏ قبلاً قبله مسلمانان بود.// اقصا: مراد مسجدالاقصی است.// معنی: آیا از خلنه خدا قبله خود را عوض كنم وبه سوى بي تالمقدس و مسجد الاقصى روى ‎WS tp rey) oat) Ss cis‏ ‎a‏ شوم؟ 

صفحه 88:
ae ۱ دنر ا ۷ صلیبی منسوب‌به صلیب بعنی صلیب پرست؛ رهبان مسیحی.| معنی: شابسته نیست که حنپس از پنجاه سال مسلمان بودن مسيحى شوم و جون رهبانان مسيحى از بابت رياضت زنجير بر ياى باشم. 

صفحه 89:
ae و 9 شوم زنار بندم زين تعدا اا ‎Te a aa eer‏ برند. ناقوس بوسيدن: كنايه از مسيحى شدن. !/ تحكم: حکومت به زور.// زنار: کمربند مخصوص مسیحیان است. ‎ac)‏ ی هه شدن است.!/ تعدا: تعدى. تجاوز. ستمكارى. // معنى: آيااز ل يك 

صفحه 90:
ae - کنم تفسیر سربانی ز انجیل منم بخوانم از خط عبری معما 9" سريانى: منسوبببه سوريه. يكى از زبايهاى سامى كه يكى از صورتهاى زبان ارامى است.// عبرى: خطى است منشعب از فینیقی.!| معنی: سپس از انجیل به زبان سريانى تفسير كنم و ‎Gree BS‏ ان را ‎poly‏ 

صفحه 91:
ae ‎6٠‏ ۱ مد ‎peter) ce)‏ م ‏معنى: ‎ol‏ خاقلنی کفر مگو و ایمان خود را تازه كن و م0 

صفحه 92:
ae ‎١‏ فقل و اشهد بان الله واحد مد تعالى عن مقولاتى تعالى ‏١؟.‏ معنى: يس به واحد بودن خدا شهادت بده واواز مقولات من بر تر است. تکرار «تعالی» برای تأکید است. 

صفحه 93:
ae مد ان حرزالحجاز ی كعبه را جهره در آن لينه بيدا بينند ‎.١‏ معنى: روندكان در شب جون رخ صبح را مانند جبهره ات و آشکارا ملاحظه می‌کنند. لین بیت نشانگر شوق وافر راهيان كعبه به زيارت لن است.!/ رخ صبح: اضافه 5 

صفحه 94:
ae ل ‎gee‏ ‏ا ا ا ۷ خاتون عرب: كنليه از كعبه است.!/ رومهى زن: كنايه از افتاب و رعناء زيبا صفت لمن است.!/ معنى: اكرجه از رخسار صبح كعبه را مى بينند. ليكن با برآمدن آفتاب از يشت آينه صبح خورشيد را معبينند. اشاره استبه صبح ۱ 

صفحه 95:
ae ۳-اختران عود شب آرند و بر لنش فک ثم ‎tesla‏ ی ۳ عود شب: اضلفه استعاری؛ شب سیاه.// آنش استعاره از ‎any Cen nero) beware] Ce Cenewer Sy eo‏ ۱۱ عود و باد صبا توجه شود.// معنی: ستارگان. شب سياه را بر اتش خورشيد موىافكنند و مىسوزانند و علت ‎prow rege ee) | ee a ov a py oer yes‏ 

صفحه 96:
ae ۴- صبح دندان چون مطرا کند از سوخته عود مد عودی خاک زدندانش مطرا بینند ۴ مطزا: تازه. مجازاً مصفا و آبدار. !| معنی: وقتی صبح. با لين عود سوخته (سوختن شب و محو شدن آن) دندانش را تميز و سفيد مىكند و روشن و نورانى مىشود. خاى تيره و سياه شب هم., از سفيدى قر و تازه ميشود. در قديم ظاهراً دندان را با عود سوخته می‌شستهاند. 

صفحه 97:
ae ‎aay‏ ا 0 ۱ نيام فد ‏تا زرا کر سالریتن ه. رداء:به كسر اول: جادرى كه بر دوش كيرند.// احرام: دو جادر نادوخته است كه بكى را لنى كنند و ديكرى را بر دوش افكنند. جامه مخصوص سفيد حاجيان است در زبارت ۳ ‎dw‏ كعبه: همان لباس احرام 0 معنى:شاعرء برامدن سييدى صبح را همجون لباس احرام سپید حاجیان تلقى كرده كه براى يوشش فلك مهيا كردهاند. 

صفحه 98:
ae Pea RECURS BOY Secs STOy cana es iad کعبه را سبز لباسی فلک آسا بینند ۶ محرم: احرام بسته.// رداء صبح: کنلیه از جامه سیید ‎pe |‏ ا ا ی شبه سبزی و صفا.// معنی: احرام بندان چون جامه سپید احرام را بر دوش می‌افکنند.کعبه در نظرشان سبزپوش ا 

صفحه 99:
ae /ا- خود فلى شقه ديباى تن كعبه شود مد هم ز صبحش علم شقة دیبا بینند ‎ads‏ يارجه كه بر سر علم بندند. (غياث) // معنى : فلك يارجداى براى يوشش كعبه مىشود و صبح. طراز و نينت اين يارجه. 

صفحه 100:
ae 9 eS TER SC eB here Tee 06 SUES TOE 6. دم صبح كنليه از له سرد.///نم زلله: كنايه از اشكى.// ا ا ۱ بر اورده و اشك از جشم سرازير ا 2 000 ۱ Pome <5) 

صفحه 101:
ae ‎-٩‏ دم ونم تیره ل اين آينه با مد کز نم گرم و دم سرد مصفا بینند ‎٩‏ معنی: هم نفس و هم‌نم هر دو تیره کننده آينه است. لكن نفس كرم زايران خلنه خدا و له سردشان باعث ‎we Pe eT Sy‏ ا 

صفحه 102:
ae ‎٠١‏ زآه سبوح زنان راه صبوحى بزنند مد ديو را ره زدن روح جه بارا بينند ‎.٠١‏ سبوح: به فتح اول به معنى ثناكننده ويه ضم اول اال لل ل سبوح زنان در اینجا تسبیح‌گویان می‌باشد./| صبوحی: شراب بامداد.// راه زدن: تاراج نمودن اموال و اسباب و ال 01000 ‎eee aie Reet ee aL‏ چنین حللی شیطان نفس را چه جرلتی برای رهزنی روج ‏است؟ 

صفحه 103:
ae ۱- بشکنند آن قدح مه تن گردون زثار یه كه به دست همه تسبيح ثريا بينند ‎.١١‏ قدح مه خن: جام شرلبى كه جون هلال ماه است.// گردون. زنار: زنار قدح: خط قدح است. (غياث) ‎Os‏ ‏زنار. اشاره است به حاشيه و كناره قدح كه براى زينت. شکلی بر آمده داشته است.// تسبیح ثریا: تسبیحی که مهره‌هایش علو و منزلتی چون ستارگان ثریا (خوشه 00-5 شان محرمان. در لین حال تسبیح‌شان که ا ل ال ا ا ا 

صفحه 104:
ae ‎Eth cee eee‏ «انميام فد 1 ‏7. قبه زده: قبه به معنى جترء خيمه و بناى كرد جون كنبد. (غياث)!// معنى: آنكاه كه آتش دلها بالا كرفته و ‎Sm ea‏ ا ا ‎ee‏ ۱ ‎nr)‏ ا ا ‎PC ee alc Comme en‏ ریختن‌لند. ن حللت رابه تسبیح‌گویی ستارگان تعبیر کرده است. 

صفحه 105:
ae 9 15 ‏نيى لرزانئد از مؤدن تس‎ -١ ‏معنى: شاعر از هم ياشيدن ستاركان را تشبيه كرده‎ .١ ‏است ,به دانههاى تسبيح كه از هم جدا مىشهند و علت از‎ ‎eer ane 5‏ ا ا ل ا ل 0 ‏از بانىق موّذن فرشتكان تسبيحكوى آسمانى(تسبيح فلى) ستاركان بر خود مىلرزند و جون داندهاى از هم ياشيده رشته تسبيح می‌شوند. 

صفحه 106:
ae ا ا 0 بام فد رد سل اند ری قرينه مسيحا در مصراع بعدى كه جايكاه او با خورشيد. آسمان جهارم. يكى است.!/ معنى: ستا ركان . خورشيد را كه جون ردليى است بيوسته مانند شير سييد مىشويند. زيرا كه آن ردا جامه ‎pe‏ ا ‎Uren CD‏ 

صفحه 107:
ae نه نه مشتاقان از صبح و ز شام آزادند مد كه دل از هرجه دو رنكى است شكيبا بينند ه. مشتاقان: زايران كعبه.// دو رنكى: ريا و دو رنكى.// ‎RO 6 qeeces‏ ور ات از تست )50 ‎eer)‏ ا ا 0 كم 9 ریاست. 

صفحه 108:
۷ مد رو كه مردان نه بدين رنك زنان وا بينند ا 0 0 0 ۱۱۸ خفش:وش.!/ غاليه: خوشبوى معروف و لمن مركب باشد از تن کر رم( لت ز کرت سرت ر OO de dS CCL Se eM SY od 

صفحه 109:
ae 00 مد سييدى و سياهى رنكى است نظير كلكونه زنان و مواد معطر كدبه درد آرلیش آنان مى خورد و مصرف ظاهرى ا ‎er ee Saree ey ee‏ ۱ ندارد. زایران از هر جنس و ملیتی و هر طبقه اجتماعی که باشند. با يوشيدن جامه سييد احرام از هر زينتى مبّرا 

صفحه 110:
ae ‎Ce On iT lire hd‏ كر مد چادر سبز درد تا زن رسوا بینند ‏۷ چادر سبز: کنایه از شب. مراد از سبزی در این جا تیرگی است.// زن رسوا: کنابه از خورشید. رسوایی ‎ced) ‏م اوست که رسوایی و‎ reer gy ‏ببار می آورد.// معنی: معمول صبح صادق که از پس صبح‎ ۱ 3 ‏زن رسوا و بی‌پرده‌ای دیده شود.‎ 

صفحه 111:
ae Attn PCS eC Eien re Top Ean ‏دو سپه کالت شطرنجی سودا بینند‎ ۸ درختی است از تيره يروانهواران» جوب كن سياه. سخت. سنكين و كرانبهاست. (معين) آبنوس شب: اضافه تشبيهى.!/ رقعه: يارجه جلمه و كاغذ. (غياث) اينجا صفحه ‎Pr sye We)‏ ال دهر: اضافه تشبیهی. مناسبت تشبیه ‎BY Sd Oe oa ceed DL BY)‏ لكت ‎orn pee)‏ ‏ی 

صفحه 112:
ae 0 مد شطرنجى سودا: هوسها و تصورات شطرنجباز كه هردم براى بردن نقشدهاى تازهاى م ىكشد.// معنى: كويى از ‎ne ade Cid‏ ا ل ا سر ‎Pere rer Moor‏ ا ‎ra‏ ‏در خیالات خود رسم می‌کنند. بعنی روزگار برای انسان مهرههاى شطرنج را جيده است. 

صفحه 113:
‎bal‏ لعب دهر است جو تضعيف حساب شطرنج «انميام فد گرچه پایان طلبندش نه همانا بینند ‏8. لعب: به فتح و کسر لام. بازی. (غیاث)/| تضعیف حساب شطرنج: ن را تضعیف بیوت هم گویند. عبارت است از دوجندان كردن خانههاى شطرنج در محاسبه عددى وادامه دادن اين كار نا يايان. ‏معنی: بازی روزگار مانند تضعیف حساب شطرنج است و پایانی بر آن متصور نیست. 

صفحه 114:
ae ‎ceear eel Ciel ped reece ie‏ ی مد ‏كه دراو آنش و زهر آبخور ما بينند ‏کاسه مینای فلک: اضافه تشبیهی ات ۱ ۳۳۳ كاسه بلورين يا لعاب شيشداى است.١/‏ ابخور: نصيب و ‎(CoLEY 9 ROT OP‏ ل ا ل ار ‎LPR PLE‏ زندگی است.// خاک در کاسه کردن: کنایه از ذلیل ل ب ‎Cane‏ ل ا ا ل ا ا ‎ae‏ كن 

صفحه 115:
ae ۱- غلطم خاک چه حاجت که جو اندر نكرند مد همه خاکست که در کاسه مینا بینند ۱ غلط: اشتباه. غلطم؛ در اشتباه هستم.// اندر نگربستن: تعمق كردن. در كاسه خاى ديدن يعنى جنس خاكى و ال 0 ‎ery er‏ ا ا ا ل ل با تعمق توان دريافت كه جنس لين كاسه از خاى است و ‎Os ETD Sep Lary Rey rere‏ 

صفحه 116:
ae ۳- خاک خواران ز فلک خوار» 1 ‎HE:‏ قزر خاک بر سر همه را هیچ مگو تا بینند دنيايرست.!/ معنى: همه ار ۱ ی 5 

صفحه 117:
ae 1"- بككذريم از فلك و دهر و در كعبه زنيم ‎Pea‏ ‎ad‏ ره ۳ تولا: محبت و امید. دوست داشتن وبه کار کسی قیام نمودن. (غیاث) کعبه در لین جا نماد معنی و روحانیت در برابر دهر و فلك است.!/ معنى: از دنيا و فلك دست را ‎SOE BLS‏ به دنبال دوستى كعبداند. 

صفحه 118:
ae تا مد ‎ei hr vem wa hr)‏ ۱[ ۳ وادی سپران: بیابان نوردان. به مناسبت راه‌پیمایان وادی کعبه است./۱ تف ونم: گرمای له و اشک چشم.۱/ مشعله‌دار: کسی که با مشعل راه كاروان را روشن ما دنباله‌روی روندگلنی (زایران پیشین کعبه) خواهیم شد كه از له كرم نفسهشان مشعلوددار و از سيل اشكشان سقای کاروانیان بوده‌اند. 

صفحه 119:
ae ه"- ها ره واقصه واقصة آن ۳ مد ها ۵ ها: لفظ تنبیه مانند هان.// واقصه: نام مکلنی که دژی آباد داشته با چند چاه شیرین. واقصه دوم متشکل از دو و ۱ مصر که شبه جزیره‌ای کوهستانی است و چشمه‌هایی دارد. آرايه جناس در بيت بيداست.!// معنى: اكنون بليد به داستان راه واقصه بيردازيم كه بر فراز كوهشء بركداى نظير بركه سينا دارد. شاعر از لين بيت در دو بيت بعدى نيزنبه نام مكانهليى كه بر سر راه زيارت كعبه است اشارت دس 

صفحه 120:
ae ۶- بادیه بحر و بر آن بحر چو باران زحباب سك قبه سیم زده حله و احیا بینند 1 PR VCC Sy Peer yr OC aU) CS Sere mete See ‏ا ل‎ ‎ROMY Cee er ee Net ale eee‏ لك رودى كه در آنجا جنك فرستاده ييامبر رخ داد.// معنى: زليران كعبه. صحرا و بيابان را دريليى مى بينند كه دو مكان حله و احیا مانند گنبدی نقره ساییده نظیر حبابهای بر روى درياست. مقصود آنكه. حاجيان از شوق ديدار كعبه. ‏بيابان برهوت را جون نزهتكاههاى دلكشليى نظير حله و احيا مى بينند. 

صفحه 121:
ae ۷- از خفاجه به سر راه معونت بابند مد و ز غزیه به لب چاه مواسا بینند 7”. خفاجه: نام طايفداى از اعراب باديه نشين.!/ غر: قبیله‌ای است از عرببنى عام كه اكثر كن قوم راهزنى ‎ad‏ رت غزِيّه: طايفهاى از عرب ‎oa‏ در انجا بر کواراترین آبها می‌دانستند. (ارمغان صبح. ص 1۱0۳۴ 1000( راه يارى مى بينند و الب جاه غزيّه يارى ملاحظه مىكنند. 

صفحه 122:
ae ا ا ‎Pea Pye Ce‏ تف باحورا چون نکهت حورا بينند ‎TE 0000‏ باحورا: د راصل سختی گرما در تموز ‏و ايام مقررى لمن هشت روز است.(غياث) | انكهت: بوى خوش.!/ معنى: ظهر كه باد كرم مانند دوزخ مىدمد. زايران شدت لن حرارت تابستانی را چون رابحه حوری بهشتی 

صفحه 123:
ae ¥4- قرصة شمس شود قرصة ریوند ز لطف مد بهر تفته جگران کآفت گرما بینند 4. ريوند: ريواسء. كياهى است از تيره ترشكها. (معين) ‎Ea dado £9 jbo 55 oly‏ معنى: مشتاقان كعبه. قرص خورشید را که ظاهرا در صحرای عربستان گرم و ‎fay, y or‏ ا ا ‎SS cron iP‏ ‎See ely‏ 1 

صفحه 124:
ae ۰- چرخ نارنج صفت شبشة كافور ‎Ren}‏ مد که ز انفاس مریدان دم سرما بینند ۰ نارنج صفت: به شکل نارنج؛ گرد. همچنین رنگ نارنجی ‎glow! pw 42 fulore‏ 1 شیشه‌ای که در لن کافور بریزند.// معنی: از نفسهای مریدان زیارت کعبه. آسمان نارنجی ینگ مانند شیشه‌ای كه در آن كافور ربخته باشند سرد و خوشبو مى شود. 

صفحه 125:
ae ۱- علم خاص خلیفه زده در لشکر حاج مد ‎pumeonnn | ergee >‏ ۱ OC De et meee Eel a (030) ‏عاسيان است كه نشان ماه يا هلال داشته‎ ۱ ‏ار و‎ ‏حاج: حاجى.!/ معنى : بيرق خاص خليفه در كروه حاجيان‎ ‏زده شده است. منظورحضور شخص خليفه در جمع‎ ‏حاجيان است. و لين بيرق سیاهرنگ شبیه چتر شام است‎ 0 0 0 1A OCs 

صفحه 126:
ae Pea 2 eh ee re Se) mal ‏آفتابى به شب آراسته عمدا بينند‎ دستارچه: در لین بیت مراد پارچه زیر ماهیچه علم است. | معنی: پارچه زیر دستارچه علم بر سر ماه زیین روی پارچه با مه ۰۳۳ 

صفحه 127:
ae ار مد ‎SL‏ ۳ دختر شاهنشه زنگ: استعاره از بیرق سیاه خلیفه ۱ خلیفه که دربالای ّن علاعت ماه وجود دارد شبیه دختر ‎ik‏ آست که سرنابایش رابا زلف سیاهش روشان:؟ ۳ 

صفحه 128:
ae ع زمى از خیمه پر | جک و زیس 4518 ‎sy}‏ مد ل را ۴ زمی: زمین.// فلکه زر: گوی زرین و هرچیز شبیه به 7 سرسر: بالاى.// معنى: خيمدهاى كرد حاجيان و كويهاى زرین بالای دیر کشان . مانند ستارگان درخشانی بود که به ‎er ae eye Tey aS aires ie ine‏ هریک بر بالای فلکی چون ستاره‌ای تابناک می‌درخشید. 

صفحه 129:
ae ۱ مد لکن ایوان امان کعبة علیا بینند ۵ دهلیز خطر:گذرگاه خطرناک.// لیوان امان: کاخ و 0 آسايش.!/ معنى بيت: راه صحرا براى رهروان كعبه مانند كذركاه خطرناكى است,. لها كعبه والا مقام را مكان امن اين راه خطرناك تلقى مى كنند. 

صفحه 130:
ae ۶- همه شبهای غم آبستن روز طرب است مد پوسف روز به چاه شب یلدا بینند ‎coer) pe meee ar er est pare ery On I‏ ل ل ‎Seo Le Se We See Se reer)‏ پا رسد. لين روزهاى شادملنى مانند خورشيدى است كه در چاه شب بلدا كرفتار باشد. در يوسف روز تلميحى به ‏حضرت يوسف (ع) و جاه زندان او نيز هست. 

صفحه 131:
ae 1 مد ‎(Co SAD eee Me ee L‏ رسد ره ۱- طفلی هنوز بستة گهواره فنا مرد آن زمان شوی که شوی از همه جدا كهواره فنا: كنليه از دنياست.// مرد شدن: كنئليه از: به ال ل 0 ا ‎RO ae‏ ا ا ا هستی, زمانی که از تعلقات دنیوی رها شدی آن گاه مرد ‎spes (it‏ ۱ 

صفحه 132:
ae ۳- جهدی بکن که زلزلة صور در رسد 9 شاه دل تو کرده بود کاخ را رها ". زلزله صور: اشاره به آنيه اسَّز ليله الساعه ‎Pan Yaar‏ ‎RS Sed Oe ee oC AMT)‏ ‎CS le ey SoS.‏ ‎ROM eS Cer eae eco ey Spe ee scary,‏ شاه دل: کنایه از: روان.// کاخ: کنایه از تن و کالبد.۱/ معنی: پیش از آنکه روان‌ات تن تو را وداع گهید. قبل از مرگ جسمانی ات و ندای مرگ در رسد کوششی بکن. 

صفحه 133:
ae ۱ سك ا كت ". هودج: كجاوه.// جانان: معشوق.// هودج جانان: اضافه ملکی.۱/ صدمه هجران: اضافه استعاری» آزار دوری.۱| معنی: لن روح را که از دوری معشوق در شرف فناست. دی 

صفحه 134:
؟- جان ا ز درون به فاقه و طبع از برون به برك ‎ee‏ ‏دیو ازخورش به هیضه و جمشید ناشتا ع. فاقه: بى بركى. بى آزوقكى.!/ به بركى: د اراى غذا و ‎PUTT)‏ 0 ار مضي از ا ادر برابر هيو تن. «ب» صفتساز بر فلقه و برك و هيضه آمده or ees errr کی 

صفحه 135:
ae «« مد ا ا م ‎warurew] pp‏ 0 روح مى يردازد؛ روح از درون كرفتار بىغذليى است حال ا ل ا ا د قن بسكه زيادى مىخورد به استفراغ فتاده حال انكه سلیمان روح ناشتا و گرسنه است. بیت دارای آرایه تضاد سليمان ) و لف و نشر مشوش است. 

صفحه 136:
ae ه- رخش ترا بر آخر سنكين روزكار 9 برگ گیا نه و خر تو عنبرین چرا ۵ رخش: در اصل نام اسب رستم و اینجا استعار ۱ ‎ey‏ ‏است.!/ آخرسنكين: جليى.بى آب و علف و كياه و خشك. خر: استعاره از جسم// عنبرین: عنبر ماده خوشبوی که از ماهی عنبر برگییند+ین نسبت.// معنی: در این روزگار ولب ا ا ۱ آنکه ا 00 

صفحه 137:
ae ۶- در پرده عدم زن زخمه ز بهر آنک 9 برداشتست بعد فروداشت اين نوا ۶ پرده: نواء گاه.// فروداشت: پایان آواز. در مصراع اول ميان رکن دوم و سوم از اختیار تسکین استفاده کرده که سس مت ‎PES Ee ee se ge ie eon‏ 

صفحه 138:
ae | - در ركعت نخست كرت غفلتى برفت مقر ا ‎eee Nea‏ 00 . ركعت نخست: مقصود نيمه نخست زندكى است. ‎١!‏ ‏معنی: اگر در نیمه نخست زندگی اشتباهی کرده‌ای.اکنون تلافى أن را در بياور. 

صفحه 139:
ae 6- كر حله حيات مطرز نكرددت مد انديك درنماندت اين كسوت از بها ‎any‏ ا ا ا لل ا ا انسبيى. از ادات تمنابه معنى باشد كه.// معنى: اكر جامه زندكىات ۳ نگردد. باشد كه لين يوشش براى تو از روشنى و درخشش نيفتد. 

صفحه 140:
ae ٩-از‏ پیل کم نه‌ای که چو مرگش فرا رسد مد در حال استخوانش بیرزد بدان بها 5. معنى : نوو از فيل كمتر نيستى كه يس از مرك. استخوانش(عاج فيل) به اندازه زندهاش مىارزد. مثلى است كويند فيل زنده و مردهاش هزار تومان است. استخوان به علاقه جزء و كلء. مجاز از عاج فيل است. 

صفحه 141:
ae ‎bs‏ ا ا ل 0 مد هم پیل سازد از پی شطرنح پادشا ‎.٠‏ جربدست: ماهر.!// ييل: اينجا مراد مهره شطينج است. ‏| ل 2 لل ا ال 0 ره آدم ماهراز عاج فيل براى شطرنج يادشاه فيل مى سازد؟ يعنى ‎ey reaping nome eee emer dren neem ‏يادشاه را از ان درست مى كنند.‎ 

صفحه 142:
ae و مد چون دل روانه شد نشود نقد تو روا ee COS Pen Con Gn Caer Eran ee reeee nn) he Ree eee CEG Cr perce tere ger air Cerny c7-5) ‏دارد.// معنی: امروزکه زنده‌ای و دل دراختیار تست سکه‎ ‏اى بزن كارارزشمندى انجام بده فردا كه اين دارضرب از‎ ال ال ا ا ا ل ل 001 رایج نمی‌شود. 

صفحه 143:
ae ۳۲- اکنون طلب دوا که مسیح تو بر زمی است مد کر( بت ید ها ۲ مسیح:استعاره از دل, که شتابعس ۱۳ ات دارو طلب کن. آنگاه که‌به آسمان پرواز کرد دارو از دست 9950 

صفحه 144:
ae ‎-١‏ بيمار به سواد دل اندر نياز عشق مد ‎Sano‏ ل ا م ‏۳ سواد دل: نقطه سیاه دل.// معنی: اگر در نیاز عشق خال و مركزدل بيمار باشد بهتراست. جنانكه برك كل از ‏وزش نسيم صبا آزرده شود بهتراست. بوى موضوع «درد طلبی» در مکتب عرفان. از بیت به مشام می‌رسد. 

صفحه 145:
ae ؟١-‏ عشق آتشى است كاتش دوزخ غذاى اوست مد يس عشق روزددار و تو در دوزخ هوا ۳ معنی: عشق آنشين است. آتشى آنجنان شديد كه كمِيى غذليش اتشكرم دوزخ است. ليكننبه خاطر نادانى و نفس پرستی تو بی غذا و روزه‌دارمانده است. 

صفحه 146:
ae ۵- در ایرمان سرای جهان نیست جای دل مد ‎Pv)‏ و ۵ ایرمان سرا: کاروانسرا. صفت جهان.// خلعت بیت‌الله: يوشش خلنه كعبه. از راه تشبيه مضمر: دل.!/ معنى: اين ‎EER pore SC}‏ ا ا ا ‌ ا ا ا ا 000 نش كعبه مناسب خانه خداست نه مير 

صفحه 147:
ae ee 0 ‏ا‎ arta 00 ‏ا ا‎ e ye sb ry ل ل ا ل ا ل لك تو دل تبسيل.به كاروانسرا ومحل تردد هوا و اميال شده است.به عبارت دیگرتوبه جای تقهیت دلبه تربیت جسم پرداخته‌ای. 

صفحه 148:
ae ‎-١7‏ در جستجوى حق شو و شبكير كن ازآنك مد ‎vere)‏ ا ا ا 0 ‏۷. شبکیر کردن: سحرخیزبودن. ناظراست به آیه و ‎EIS CRIS‏ | مى خواستند.// كيميا معرب خمياء. خاك سياه كه مقصود ا ‎yt Las‏ ل ا ل 0500 اکسیر و ماده‌ای که تصورمی‌شد هر فلز دیگررا به طلا کند. || معنی: درجستجوی خدا سحرخیز باش زیرا آنچه بدون كوشش حاصل دست آدمى است خاك استننه جيز ا 00 

صفحه 149:
ae ۸- با لا برآر نفس چلیپاپرست ۹ مد عیسی تست نفس و صلیب است شکل لا . جلیپاپرست: صلیب‌پرست. مسیحی.|/ لا: مخفف لاله NTP Reece Rye OMe TON Commer Ere ry ir) | ‏اللسبه صليب بكش؛ از بين ببر, زيرا كه معبود.تو نفس اماره‎ ig Cover epee ey meen 

صفحه 150:
ae حك گر در سموم باديه لا تبه شوى مد ‎D/P Ue emery) |‏ | م ا ‎Rom py epee ea‏ | ا ل ا ل ا ‎a] Cece]‏ ا ل ا ‎POR Ae‏ لاست.// معنی:اگر در آغاز لالله الا له لای نفی چون زهر كشنده تباه شدىء. نسيم كعبه توحيد ترا شفا داده از نفى به اثبات می‌رساند. 

صفحه 151:
ae وا مد كر بى جراغ عقل روى راه انبيا ‎."٠‏ لا: مخفف لالله الا الله.// نام يكى از بتهاى سه كانه عرب جاهلى.// كوى دين: اضافه استعارى.// معنى: برای آنكه راه واقعى دين را بشناسى و لا و لات رابا يكديكر ‎permis IP een BrP-sec ery pcer|‏ 0 0 0 بروى. 

صفحه 152:
ae ۱ مد ‎Res rene Peer SB CONES)‏ ‎."١‏ قدم : دربرابرحدوث. يكى ازصفات حق تعللى است. مصراع اول ناظراست به حديث نبوى اول ما خلق الله العقل. مصراع دوم نيز اشاره بدين حكم فلسفی دارد: الواحد من جميع الجهات لا يبصدر عنه الا الواحد. از انكه از هر جهت يكتاست جز يكى صادرنمى شود. (شرح سجادى . ص ‎)١19‏ // معنى:نخستين جيزى كه از يبيشكاه خداوند زاده شد عقل بود وبسء ارى از يكى دراغاز. يكى صادر شود. 

صفحه 153:
رک ل كت درآلودگی زند مد ‎ee ag Fr‏ ا لل ۳ شاعر در لین بیت ما بین عقل دنيوى و ماده يرست و ریاضی ملب‌با خرد خداجوی و معنی طلب تفاوت قلیل می شود.// معنی: خرد دنیا دوست خواستار آلودگی است و ‎ee or ae yes‏ 00 

صفحه 154:
ae ۳ کتف محمد از در م۳ ابام فد بر كتف 2 بود جای آژدها '1". ازدر: شايسته . مناسب.!// مهرنبوت: اشاره بدان دارد که برشلنه پیامبر(ص) بنا برفطرت. نشلنه نبوت نقش شده بود.// بيور اسب:به معنى: ده ۱ است.// نشان اژدها:اشاره‌به دومار دارد که بر کتف ضخاک روییده بود.// معنی: شلنه محمد(ص) لایق مهر نبوت و جاى ادها شانه ضحاك مى باشد. 

صفحه 155:
ae ا ا 0 تفر ‎ie pe)‏ ا ۱ ؟”. بيرؤنده يوش: مراد عارف كلمل است.// فقر: در لغث به معنى احتياج و-تنكدستى است و دراصطلاح صوفيان» نيازمندى به خدا و بىنيازى ‎١‏ زغيراوست. دستكش: بنواز ۱۱ خوش‌لقا: خوش‌منظر. خوش‌دیدار. خوش سیما.// معنى: به وسيله عقل كام درراه بزن زيرا كه عقل عارف كاملى است. فقر را بنواز زيرا فقر مانند عروسى است خوش منظر. 

صفحه 156:
ae ه؟- جان را به فقر باز خر از حادثات از آنى ند خوش نیست این غریب نوآیین درین نوا ‎prc 2 a EON meen 7)‏ رم ‎Pe Romer)‏ ا ا ل ‎OCI WTS) Cem‏ (غياث) معنى: .با توسل به خدا جان را از حوادث مصون بدار زبرا كه لين غريبآراسته در لين كرفتارى خوش نيست. 

صفحه 157:
ae 8”-اندر جزيرهاى و محيط است كردتو ند زین سوت موج محنت و زان سو شط بلا م ا ۱ گرفته و از لین سوی موج رنج و از لن سو شط بلا احاطه 0 

صفحه 158:
ae ۷- از رمز در گذر نه زمین چون جزیره‌ایست مد ا ۷ معنی: از سخن رمزآلود بگذر زمین مانند جزیره نیست. بلکه درولقع گردهنی است که اطرلفش را به جای 

صفحه 159:
ae ۸- از گشت روزگارسلامت مجوی از آنک ‎Pea‏ هرگز سراب پر نکند قربة سقا . قيبه: مشى آب.// سقًا: كسى كه آب نوشاندن بيشه را ار رت ل رات معنى: از كردش روزكارسلامتى انتظار نداشته باشء زيرا ‎cel aa a mea aa‏ ال ك2 بت لا | 

صفحه 160:
ae ۱ مد وامال كعبتين كه حريفيست بس دغا ل ا ل 22 ‎ree Sets‏ ‎OT aes Ie eee et MO aS ee eee‏ يكى از اعضاى بدناش است.!/ واماليدن كعبتين: كنايه از أوردن نقشى است كه نقش حريف را باطل كند.!// كعبتين: ا ‎Pree | Coa eee Oy ree] Cr eer eee pcre‏ اناس است.!/ دغا: نادرست.// معنى: درقمارخلنه دنيا به بازى برسر هستى و نيستى كرفتار شدهاى. يس نقش حریف را باطل کن که بس نادرست و فریبکاراست. 

صفحه 161:
ae ‎-٠‏ فرسوده دان مزاج جهان را به ناخوشى مد آلوده دان دهان مشعبد به كندنا ‎."٠‏ مشعبد: شعبده باز.// كندنا: تره. شعبدهبازان به وقت شعبدهبازى دردهان خود تره م ىكرفتند؛ اما علت اين كارمعلوم نيست. (شرح سجادی. ص ۱۲۰) شعبده‌بازان قسيم .با كرفن تره در دهان صداى بلبلرا تقليد مىكردند. (شرح معدن‌کن)// معنی: تصورات از دنيا جنين باشد: جهان به دليل بيمارى مزاج طبعاش فرسوده است و ‎silos‏ ا ا ا ا ل 

صفحه 162:
ae ‎١‏ اينجا مساز عيش كه بس بينوا بود مد ‎bes‏ ال کنعان دنا 9 ۱ کنعان: نام شهریعقوب(ع). (غیاث)// معنی: در این ‏حيان زندكى را بنا مكن كه بسياربيجارة الت 0151 0 در قحط سالى كنعان مغازه نانوايى بازكند. 

صفحه 163:
ae ۲- زین غرقه كاه رو که نهنگست برگذر مد زین سبزه جای خیز که زهر است در گیا ۱ جهان ظاهرازيبا.// معنى:از اين غرقاب كذر كن زيرا نظیرنهنگی است برکناره. از لین دنیای به ظاهرسبز بلند شو زیرا گیاهش زهر آلود است. 

صفحه 164:
ae ۳- گیتی سیاه خانه شد از ظلمت وجود مد مب ‎EOI‏ ERE a) he L ye Le ar peer We CB) MEY Cy errs) i ‏است.// كبودجامه شدن: كنايه از لباس سياه و عزا‎ ‎e)‏ ا ال ا ا ات سیاه خلنه شده است و جرخ از ملتم نبود وفا . سياه يوشيده ‏است. 

صفحه 165:
۴ از خشک‌سال حادنه در ۰ ۱ متیر كانى به فتح باب ضمان كرد مصطفى ۴ گریز:پناه ببر || کلنک: که آنک مقبل ابنک|| فتح باب: گشاد کار.// ضمان کردن:-تضمین و ضمانت کردن.۱/ ‎oe‏ براى امان يافتن از كزند خشكسال ما پیامبرپناه بر زیرا که اوبه گشلیش باب نجات و سعادت ‎ROM Othe‏ 

صفحه 166:
ae ۵- ورد تو این بس است که ای غیث‌الغیاث ‎a‏ ‏کز فیض او به سنگ فسرده رسد نما ‎VO‏ غیث: باران.// الغیاث: دادرسی می‌خواهم // نما: رشد ‏و نمو.// معنی: ورد زبان تو همینبس که بگویی ای باران ‎orc)‏ سكا زيرا كهاز جوشش باران حر له ‎ER‏ ‏يخزده نيز نمو حاصل مى شود. مراد از باران رحمت حضرت 

صفحه 167:
ae ‎ek a‏ ا ‎٩‏ مد اين جار مادرو سه مواليد بينوا ‏۶ چار مادر: کنلیه از چهار عنصر. (فرهنگ ارس ‎PONT‏ ‎OCI PPO aE TEEN | Pr)‏ ار ۱ معنی: قبل از حضور رسول اکرم. چهار عنصر و سه موالید ‎eee eee EOL)‏ ا ا ا باکر آعاز شد. 

صفحه 168:
ae 7- شاهنشهى است احمد مرسل كه ساخت حق مد تاج ازل كلاهش و درع ابد قبا ۷ احمد: یکی از نامهای رسول خدا. (سوره ۶۱ آیه ۱۱۶ مرسل:فرستاده.// ازل: زمان بى آغاز.// ابد: زمان بى يايان.!/ درع: زره. تاج ازل و درع ابد اضلفه مجازى است از باب آنکه ازل تاجی بر سر زمان و ابد مانند زره مقرون به ‎ey eae crowns npr epics peer epee Or‏ ی‌اش از ازل تاج و از ابد زره و لباس ساخته است. 

صفحه 169:
ae 7 ار یر وآن عامل ارادت در عامل جزا 

صفحه 170:
ae و مد از جودى و احد صلوات آمدش صدا ‎٩‏ جودی: نام کوهی است که کشتی نوح درتوفان معروف ‎ae)‏ قرارگرفت. (سوره ۱۱ یه ۴۴)/ احد: نام کوهی است ‎ae be EONS oI cS Send‏ ص ۱۲۱)// صلوات: جمع صلات:درود.// نوبت زدن: اعلام ‎ne Seo)‏ ا رت عرب بهاو رسيد از كوه جودى و احد صدای درود آمد. 

صفحه 171:
ae ‎CTO aS a‏ رت مقر ناخورده دست شسته ازين بى نمك ابا ‏۰ انگشت در نمک زدن: اشاره به لین سنت است که پیش و بعد از غذا نمک خویند و ظاهراً حدیثی از پیامبر در لدن باب نقل شده است. (ركى: ‎SA GS ear ee‏ ا ا ا ل الل ا ل داردبه وداع از ماديات.// معنى: بيامبر برسفره اين جهان ‎Byer)‏ انكشت ‎ae es Oe Ty‏ ۱۱ آش 3 نمك لمن جشم يوشيد. يعنى نعمتهاى جهان را أزمايش ‎GLAS 55 09 SG‏ 2095 

صفحه 172:
ae ازاد ‎Pepe ore promos‏ مد جون عقل هم شهنشه و هم ياسبان ما 012 TNS ‏ل ا‎ See ‏فرمانروا و نگهبان ماست.‎ 

صفحه 173:
ae ۲- او رحمت خداست جهان خدای را مد از رحمت خدای شوی خاصة خدا ‎ARE‏ معنى: محمد(ص) ملیه رحمت خدا برای جهان آفریده خداء از رحمت خداوند می توانی برگزیده خدا باشی. 

صفحه 174:
ae ا ل 1 «انميام فد خاقانى از عطاى تو هست آيت ثنا كم داف آنكه هستيها و وجودها از ذات تو وام ‎ec pay‏ ا ا ل ل ال 205 00 که نشلنه ثناگمیی شده است. یعنی لطف پروردگار شاعر را درثناكويى انكشتنما كرده است. 

صفحه 175:
ae ۴- مرغی چنین که دانه و آبش ثنای تست مقر 6 ا ا ا ل ا 0 لبش از قبل ثناگویی تو حاصل می‌شود. راضی نشو درجايكاه دنيا اب 

صفحه 176:
ae ۵- از عالم دو رنگ فراغت دهش چنانک ‎pe‏ ‏ديكر ندارد اين زن رعناش در عنا ه؟. دو ينكى: دو رو.// فراغت: آسودكى.!// رعنا: زيبا. زن LB el Tp ee Er Be ‏ل ل‎ ee sy دورو آسودكيش عطا كن .نا اينكه لين جهان نتواند رنجاش 5 

صفحه 177:
ae قصیده ۵ مد در شکایت از حبس و بند ‎-١‏ راحت از راه دل جنان برخاست ‏كه دل اكنون ز بند جان برخاست ‏راه دل: اضافه مجازی.// زبند جان برخاست: یعنی قید ‏جان را زد. دیگردر بند جان نیست. (شرح سجادی. ‏ص 187)// معنى: آسايش خاطر كن جنان از راه رخت بربسته است كه دل ديكرقيد جان را زده است. 

صفحه 178:
ae ۲- نفسی در میان میانجی بود مد 0 برخاست ‎ru On ree) B‏ 2 ا 1 آنهم | 

صفحه 179:
ae ''- جار ديوار خانه روزن شد مد يام بند بنشست و آستان برخاست *. جارديوار خلنه روزن شد: يعنى اساس خلنه در هم ریخت./ بام نشستن و آستان برخاستن: کنلیه از ویرانی ۱ ‎ee OEE te te ie ec‏ شاعر جسم خویش رابه خانه‌ای تشبیه کرده که دچار | 

صفحه 180:
ae ‎Ree ey el ee ong‏ مد ‎eS ey]‏ عالمم نشان برخاست ‏۴ معنی: از جسمم سایه‌ای بلقی مانده بود که آنهم نایدید شد. بدین ترتیب از تمام عالم اثر و نشان‌ام منهدم شد. 

صفحه 181:
ae 4- دل خاكى به دست خون افتاد مد اشک خونین دبت ستان برخاست ی ۱ 7 چیز را باخته و اکنون بر سر جان قمار می کند.// دبه: خونبها. پملی که قلتل در مقلبل عمل قتل به صاحب دم می بردازد.// معنی: دل خاکی که جان خود را برسرقمار حبات باخته. اشک خونین برای ستاندن دیه او بپا خاسته است. 

صفحه 182:
ae ۶- آب شور از مژه چکید و ببست مد زيريايم نمك ستان برخاست ۶ اغراق شاعرلنه شگفتی درلین بیت آمده است.// آبشور: كئليه از اشى.// معنى:اشك شورى كه از مزه جكيد و بخار شدءزير يايم تنها نمك زاربر جاى ماند. 

صفحه 183:
ae ۷- بردل من کمان کشید فلک مد لرز تيرم ز استخوان برخاست ل ‎Care aE‏ ا 0 ا ۱ 

صفحه 184:
ae ۸- آه من دوش تيرباران كرد مد ابرخونبار از آسمان برخاست . تيرباران: اضافه تشبيهى.!/ معنى: در مقلبل ستم اين ‎coe ue METS) pase)‏ ا ا ا 1555 0 eels] 

صفحه 185:
ae ا ا ۱ مد که بدین سر نخواهد آن برخاست ات سادكى جاكن نخواهد شد. 

صفحه 186:
ae ۰- آمد آن مرغ ‎ies‏ دوست مد ‎se Poe inc) Re Fae‏ که از آشیان برخاسته بود. نامه دوست را به من أورد. 

صفحه 187:
ae ‎-١١‏ ديد كز جاى بر نخاستمش مد طيره بنشست و دل كران برخاست ‎.١‏ طيره: خشمكين.!/ دل كران: رنجيده و بى ميل.!/ ‏ا ا ا ا ا ال 000 بلند نشدم. خشمكين نشست و رنجيده بلند شد. شاعر دليل برنخاستناش را د ر بيت بعد روشن عى كند. آرايه 'تضاد در بيت مشهود است . 

صفحه 188:
ae ‎pe peer Cony ene Syl hs‏ مد ‎proce) pee)‏ آن 0 ‏۳- اژدها کنلیه از ‎eer) [1 aad pad‏ را رسيدن مرغ نامهاور دوستابريايم 2 بنابراين نتوانستم بلند شوم. 

صفحه 189:
ae ا ‎ee Sea‏ كوه بر ياى جون توان برخاست .كوه آهن:كنليه از غل و زنجيراست. // معنى: يايم در زیرفشار غل و زنجیرکوه پیکر بود. کسی 11 رك بسته شده باشد جكونه مى تواند بلند شود! 

صفحه 190:
ae لس ند داندى كز سر جهان برخاست ۴ معنی: اگر پای خاقلنی باز می‌بود. می‌دانست که چگونه ترک دنیا کند. 

صفحه 191:
ae و۱۳ مد وز مزه كنج شايكان برخاست 200000 2 ‏ار‎ rcre lee IC] ‏شاعر بيجيده است.!/ شايكان نام كنجى از كنجهاى‎ ‏خسرويروى. هرجيز بهتر و خوب را كه لايق شاه باشد‎ ‏كويند. (غياث)// در لين بيت كنايهاز اشك است. مناسبت‎ ‏آنکه اشک به درو مروارید تشبیه شده از جهت زلالی و‎ | 5 2 eB eS See ‏ا‎ ‎ROW) PUT Pag HE Starry 

صفحه 192:
ae ۶- سوزش من چو ماهی از تابه مد ‎eer ees}‏ ۱ #ا. دو مار: اشاره است به زنجير. دو مار(زنجير) را در درشتى و سنكينى به نهنكف تشبيه كرده است.!// معنى: سوزش من چون ماهی در داخل تلبه به مناسبت وجود ‎i)‏ کین در باهايم حاصل شده است. 

صفحه 193:
ae Pea ‏جون تنورم به كاه آه زدن‎ -١17 re Pee) ‏ل ل‎ ‎١١‏ فعتى: لكان مىكشم. لين نفس كرم من انكار از ل ا ا ا ا كك 5 

صفحه 194:
ae ۸- در سیه خانه دل کبودی من مد از سييدى ياسبان برخاست 4. سييدى ياسبان: سييد: كنايه از ظاهر و نمايان. ا ل لل ل سفید شدن کنلیه از ظاهر و آشکار شدن مکرر آمده است. (یک فرهنگ کنابات) می‌توان سپیدی پاسبان رابه معنی اعمال ناشليست ياسبان زندان دانست. زيرا ياسبان از اعمال فشار و آزار بر زندلنى ينهانكارى نمىكند و در نتيجه انجام جنين كارها را اشكارا عمل مى كند.// کیک 

صفحه 195:
ae مد وش معنى: درخانه سياه دل. كبودى من از جهت اعمال ناشایست و خفقان لین پاسبان بی‌آبروست. منشأً خفقان دل هن لین پاسبان است. مراعات نظیر میان رنگهای سیاه. کبود و سپید قابل ملاحظه است. 

صفحه 196:
ae ا ا 7 د مد خوابم از جشم سيلران برخاست 9. معنى : نكهبان عن جون سک دیوانه‌ای است.به همین ا ال ات ل لت ال 

صفحه 197:
ae 1- سك كزيده از آب ترسد از آن مد ات ROR Ne ‏ا ا ل ا‎ R TE Ce ern ‏معنى: همجنانكه ضربالمثل است كه سك كزيده‎ ‏مى ترسد عن نيز از سرازيرشدن اشكها واهمه دارم. توضيح‎ ا ۱ 

صفحه 198:
ae ‎ra) 0‏ سرشک مد كز دمم باد مهركان برخاست ‏تموزنبه ‎obs‏ ۳ ا ل 007 ‏در فارسى مجازابه معنى شدت موسم كرماست.(غياث) |/ مهرگان: نام ماه خزان ون مدت مدت ماندن آفتاب است ‏در برج ميزان.(غياث)// معنى: مى ترسم در كرماى تابستان اشکم بخ ببندد. زیرا که نفسم چون باد سرد پاییزی است. 

صفحه 199:
ae 7 همه شب سرخ روى جون شفقم ‎ee‏ ‏كر رشك اب ناردان بر خا ‎RS ee A‏ مجازآسرخ. شفق: سرخی شام و ‎PANS 200 nye eer ew Clee Oe‏ زيرا اشك خونين مى ريزم. 

صفحه 200:
ae ‎pe eS ae‏ آهن بخورد و از کعبم مد سیل خونین به ناودان برخاست ‎Se ST at a ea‏ و ی ‎PSCC Seo ep ele Reamer emeerr eer peer)‏ شد. 

صفحه 201:
ae و مد زآهن آواز الامان برخاست ۴ معنی: 0 020 er ore pean mr carte Sema yd PLE pe ize a) 

صفحه 202:
ae 5 جو بازم درآهنين خلخال مد جون جلاجل زمن فغان برخاست ا ل ۱ درفارسى ياءمبرنجين كويند.(غياث) // جلاجل: زنكولههاى خرد آهنین خلخال درلین بیت کناهی از: زنجیراست./| سن و 5055 

صفحه 203:
ae ee ee CL as lata er ere ‏ل‎ fen Ue rn eee ee Rice oes ‏را‎ eye proms ee eraperrepe ‏ا‎ ‏ناتوان برخاسته است. میان تار مصراع دوم و ناله و تار‎ ‏را‎ ee ‏تار مصراع دوم ايهام دارد:لملف) همان تار ابريشم ب) نوعى‎ ‎oll‏ كت 

صفحه 204:
ae ۳۷- رنگ )9 00 مد نام کهگل به زعفران برخاست 1". معنى: ينك رخسار من وقتى بر ديوار منعكس شد. لك ل ا ا ا ‎es ee‏ که رنگ رخسارم زردتر از کاهگل است به اندازه‌ای که ‎errr Wea) Bey Se Cee)‏ 

صفحه 205:
ae 4- خون دل زد به جرخ جندان موج مد كه كل از راه كهكشان برخاست 

صفحه 206:
- بلبلم در مضيق خارستان ‎Agen‏ ‎reel cs‏ 0 ‎(CAS RE SOS Ea OPI |‏ و ‎EI‏ ‏مضیق خارستان مقصود زندان است.// معنی:بلبلی هستم ‎| 1 ۱ 

صفحه 207:
ae ۰- چند نالم که بلبل انصاف مد زین مغیلان باستان برخاست » epoca ‏ل ا ل‎ v-1 gO خار مغیلان. و انصاف از جهان. یعنی دو جای نامناسب. ۱۱ مغيلان:در اصل امْ غيلان. ام:مادرو غيلان جمع غولء زر 0 خاردار در ریگستان عرب. (غیاث)// مغیلان باستان كنايه از:دنيا. // معنى: .تا كى بنللم كه انصاف از لين جهان رفته ‎LRTL ED Cipro‏ ا ا 052 

صفحه 208:
۱- جگر از بس که هم جگرخورده است مد معده را ذوق آب و نان برخاست ۱ معنی: بسکه خون جگر خورده‌ام. دیکر معده نیرو و ذائقه‌اش را از دست داده است. اشتها وجود ندارد. 

صفحه 209:
ae ۱ مد كابخوردش زخاكدان برخاست "'"". شدن: رفتن// خاى بيختن: كنليه از كارهاى سخت ‎pee er‏ حصول به مقصود.(يك فرهنك كنايات ذیل خاک بیز)/| آبخورد: رودخانه و تالاب. (غیاث) ۱ معنى: روح از كالبد رفت. ديكرجه فايده از تلاش جسم ا ا 0 رفت. 

صفحه 210:
ae Agen Se mS ee ‏شاید ار د رزی از دکان برخاست‎ ۳ گازر: رخشتشوی.// درزی: خبّلط. دوزنده. احتمالا قبل از دوختن پارچه را می شسته‌اند.// شاید: سزاواراست.// معنى: رخت كازر را لب سیل برد. ‎dt Ld‏ است كه خياط دكان را ترك كند. 

صفحه 211:
ae رفک چرخ ‎fer‏ دكان قصابى است مد ل الت 6". معنى: انكار جرخ مغازه قصّابى است كه از بامداد تيغ خون فشان (اشعه خورشيد) برخاسته است. 

صفحه 212:
ae ۵- بره زین سو ترازوی زان سو ‎ee‏ ‏چرب و خشکی از میان برخاست ه". بره: برج حمل كه محل شرف آفتاب است. (غياث) // ترازو: برج ميزان. ترازوى قصابى.// جرب و خشكى: اشاره ل ا ا ا زر ا ا ۱ رفته. زيرا شاعر به هر دو معنى بره و ترازو نظر دارد. 

صفحه 213:
۶- قسم هر ناکسی سبک فربه مد قسم من لاغری گران برخاست ‎Sos PF‏ شخص بی‌وقار. (فرهنك ‎alo 11 (gan‏ قابل ‏توجه. فراوان.!/ قسم: سلهم. نصيب.!! معنى: سهم هر ناکس بیوقاری در لین دنیا فراوان و سهم حن بسیار آندک ‏است. 

صفحه 214:
ae ‎BY Prge Se Od‏ كردنى ‎Ghwgles Con!‏ مد زان زدل طمع كرذ ران برخاست ‏۷ سقط: کم ملیه.بی ارزش. // گردران: استخوان ران که ل ا ا 0 بعنی قصاب بلید گردران رابا گردن توأماً بفروشد.|/معنی: ‎Tee)‏ ا ا ل 17 0 است. بدين جهت بايد طمع كردران رااز دل بركند. 

صفحه 215:
ae ۸- گر برفت آب روى ترس برفت مد كله مرد و غم شبان برخاست ‎ce‏ ل ا ل ل لت واهمه براى 01 00 بود)ء نظير آنكه وقتى را بميرد ‎(0 

صفحه 216:
9- كاروان منقطع شد از در شهر مد رصد از راه كاروان برخاست ‎٩‏ رصد: چشم داشتن وبه معنی نظر کنندگان.۱/ معنی: وقتی کاروان دروازه شهر را ترک کند. نظرکنندگان چشم ل 

صفحه 217:
ae ‎ea‏ و مد باج اشتر ز ترکمان برخاست ‏+*6. وحل: كل. // برق: صاعقه.// تركمان:نام قومى از ترك. اينجا مراد شتربان است.// معنى: شترى كه در كل فروماند وبه وسيله صاعقه سوخت,. تاوانش از كردن و عهده شتربان برداشته مىشود. جون او ضامن حوادث ۳ ‏نیست. 

صفحه 218:
۱- نیک عهدى 2 همى بردم مد | 

صفحه 219:
ae ؟6- دل خرد مرا غمان بزركى مد از بزركان خرده دان برخاست 

صفحه 220:
ae ۳- خواری من ز کینه توزی بخت ‎eee‏ ‏ار 

صفحه 221:
ae ۴- ای برادر بلاییوسف نیز مد 21 نفاق برادران برخاست 6. اشاره استبه حسد ونفاق 00000 ال به جاه افكندند.// معنى: شاعر يس از كلاليه از دوستان و ياران و بزركان قوم حال خود راتشيه به ماجراى ستم كشيدن يوسف نه ازغريبدها بلكه از برادران مى كند. 

صفحه 222:
ae ‎-Fd‏ قوت روزم ‎Cow! fen‏ سال آورد مد که نخواهد به سالیان برخاست ا ا 00107 ‏معنى: خوراك روزانهام غم زملنه و طولانى مدت است كه ‎mene pera pe)‏ ا 0 

صفحه 223:
ae 8 اينت كشتى شكاف طوفانى مد | ‎ts FF‏ كلمه تعجب.// كشتى. شكاف: كشتى شكننده.// سبز بادبان: كنليه از آسمان و فلى.// معنى: شكفتا از اين توفان كشتى شكن كهازاين فلك بيا خاست. 

صفحه 224:
ae ۱ مقر به بقای خدایگان برخاست ۷ قضی‌الامر: ناظر است به آیه: و قیل.یا ارض ابلعی ماعک ‎pee ie rerd ry‏ ا ا 1 الود (آيه ۳ سوره ۱) و گفتند ‎ow‏ د وک غرق‌شدگان ای زمین فرو بر قو لن لب خویش که ‎SE ee ee) ee) CeCe Re dee‏ 2 بركزاردند 9 0 آرام كرفت برسرکوه جودی.|| خداكان :يادشاه. كان به معنى لايق و سزاوار است. // معنى:توفان به مباركى بقاى يادشاه قطع شد و كار كزارده آمد. 

صفحه 225:
ae Agen ON ‏ال‎ ‎oer Eee) pe eee pene ۱ Mera pe ree a OP ee] ee vo نطفه يدرش در رحم مادرش يابه وقت ولادت او زحل و مشترى را قران عظمى باشد و این چنین مولود را .يادشاهى ديرماند. (غياث) كنليه از: سعاد تمند. // ‎ce ery‏ بل مر را ۳ 

صفحه 226:
ae ۹- بعد کشتن قصاص خاقانی مد از درشاه شه نشان برخاست ‎٩‏ شاعر دراینجا تأسف می‌خورد که هواداری سلطان ‎CT Rows tar ret Soar eS) eee pe es‏ | ‏معنی: چس از کشته شدن خاقلنی. از درگاه سلطان برای 000 

صفحه 227:
ae قصيدة 6 مد ا ل را 1- رخسار صبح يرده به عمدا برافكند راز دل زمانه به صحرا برافكند رخسار صبح: اضافة استعاري. / بعمدا: از روي عمد./اراز دل زمانه: پنهانیهای چهان قبل از طلوع خورشید به علت تاريکي. به صحرا اشكار كردن // معنى: بامداد كه عمدا يرده را كنار زده رخسار خود را نمايان مي سازد. تمامي ينهانيهاي شب را عيان ‎an rete)‏ ا ۱[ 

صفحه 228:
sid 0 ar ena eee ‏ا ا 1 تمه‎ مدان ضع نخدي لاسدداق ریا : تازه و تازكي کرده شده. گاهي مجازا به معني مصفا و آبدار.(غیاث) باطراوت. به مي‌:با مي, با شراب . پیر: کنایه از چرخ و آسمان است. طليسان :معرب تالسان. نوعي از ردا و فوطه که عربان و خطیبان و قاضیان بر دوش اندازند. (غیاث) کی 

صفحه 229:
ae مد 5 طليسان مطراء كنايه از شب است كه رداي سياه بر تن كرده کت ات رت انا ار دی بردارد(صبح سپیده بزند) صبوحي کشان چهرة‌خود را به وسیله ‎el rcs Teese‏ 0[ 

صفحه 230:
ae ae a om ‏جنبيد شيب مقرعة صبح هم كنون‎ -3 9 ‏که نعره خنک به بالابرا52‎ 5 ب ل را ۰ لت 50 تا و نه و شيب مقرعة صبح.ء كنايه از کی 

صفحه 231:
ae 5 مد ‎PUES Bava Sy anes reine Diciew ene Ip)‏ ا ا ل 0 مصراع بعدي (نقره خنكى) بيمناسبت نيست. ترسم:بعيد نمي‌دانم. نقره خنگ: اسب نقره گون. استعاره از خورشید. بالا افکندن: به بالا جهاندن که کنایه از بالا آمدن خورشید است. معنی: تيغه‌هاي نور آفتاب به حرکت درآمد. بعید نیست به 00 

صفحه 232:
ae 4- در ده ركاب سس شعاعش عنان زنان مد برخنگ صبح برقع رعنا برافکند رکاب: پيالة هشت پهلوي دراز: (شرح سجادي ص 204) عنان: ‎eC ee‏ ين ‎MESS eee ees aes‏ ات رت رت ‎ic‏ تا ای ‎«@ 

صفحه 233:
ae مد رش در واژه « رکاب» ایهام تناسب است:الف) پیاله ب) از لوازم زین است.// معني: جام مي‌هشت پهلو را بده که شعاع آن شتابان» برخورشید نقاب زیبا براندازد. دلیل انداختن شعاع مي برخورشید انعكاس نور خورشيد بر محتوي جام است كه بس شفاف و آينهوار ‎ey es Pe)‏ 0 

صفحه 234:
ae ‎ee ale ere eed‏ مقر لززرد يايه بيزكه جه بيدا برلفكند ‏یهودیانه: یبهودی ا يهودووار.// زرا عر لا ‎Oey me Barre OM nS Lc)‏ ار ‎aie eee Oe Oa‏ ا 0 ‏معنئ جرخ همجونيهوهياززرد يايه دوخته لستببيزاززرد يليه (خورشيد) را که چقدر آشکار می‌سازد ل راسد ‎ 

صفحه 235:
ae © جون بركشد قوارة 010 سب یج ‎ee‏ م اك ‎ee aa) ED)‏ ا ‎i) CS eC Eee‏ ۱ مصراع دوم مراد خورشید است که نوع ديگري از ديباي منقش ا ل ا ا ا ا لل ‎dal‏ ‎Seer‏ اك خورشيد است) آشكار ميسازد. ‎١‏ ل ل ل ا 

صفحه 236:
ae مد 7- هر صبحدم که برچند آن مهره‌ها فلك بررقعه كعبتين همه يكتا برافكند برچند: برچیند. مهره‌ها :استعاره ازستارگان است. رقعه: صفحة شطرنج يا نرد. كعبتين :طاس نرد. كعبتين يكتاء كنايه از خورشيد است. معني :هر بامداد كه فلك أن ستارگان )| ‎seen‏ برصفحة آسمان تنها خورشید را پدید مي‌آورد ونكه مي‌دارد. 

صفحه 237:
ae 8- تا ‎po WRU reece Cage)‏ اسان مد أن كعبتين به رقعة مينا برافكند ‎(EEE eterpesney Peer cay‏ ار ان لوا ری ‎lanl‏ ار تا ری که ا ‎DCO‏ 

صفحه 238:
ae ‎carr male Bae‏ ۱ مد كزتف به کوه لرزه دریا برافکند ‏دریا کشان: ل ات زياد) شراب مي نوشند. .كوه جگر: جگري چون کوه کنایه از نیرومند. تف: گرما . لرزه ‎be‏ ‏موج دریاء معني: رطل كران خورهاي ی ‎۱ nac ie ica ca heer wn ‏مي‌کند و به امواج و لرزش دچار مي شود. ‎ 

صفحه 239:
ae 0- كيخسروانه جام ز خون سياوشان ‎co‏ ‏به سيا ا کیخسروانه: کیخسرو در اصل پسر سیاوش بود که به خونخواهي ‎ca oe OD OLS oC ol as‏ 0 ‎eae SNC 6‏ ‎cee inure ren pox)‏ ا ‎Fe Baer fe reser Cangery err CC‏ پادشاه توران و خونخواهي ایرانیان. a 

صفحه 240:
ae مد DD) ‏گنج افراسیاب:نام گنج چهارم از هشت گنج خسرو پرویز است که‎ ‏نهادة افراسياب بود به دست خسرويرويز افتاد. كنايه از يرتو كت‎ ECS oa a ada ne Sea) ‏افراسياب. معني: جام كيخسرو از مي سرخ. يرتو زرين برجهره‎ ‏ميافكند. (يس از نوشيدن شرابء جهره كلكون مي شود.)‎ 

صفحه 241:
ae ‎a ered oC ae‏ مد بس جرعه هم به زاهد قرا برافکند ‎UR SOM af Ver tr Senn ET Cave‏ زر پارسایان. معني: عاشق بررغم(خلاف میل) تسبیح زاهد صبوحي ميكند و بسيار جرعدها برزاهد يا به سوي و زير ياي زاهد يارسا مي رزد. به تعريضي ‎Nb)‏ را خوارميدارد چون جرعه برخاك مي‌ريزنند. 

صفحه 242:
ae مد ‎i ee em CC eC NM elie I‏ 0 ‎RUSS OU RU ye aC Sener c serie tye‏ دجله دجله: کنایه از: بسیار و پشت و سرهم. سبحه سبحه : دانه دانه,انجا قطره قطره . منظور از قطره قطره فکندن جرعه فشاني برخاك است. بيشينة اين رسم به روزكاران كهن در فرهنكهاي اه كه ا ا ل ل ‎CS ee‏ ريختهاند. »» 

صفحه 243:
ae مد Dy معني:عاشق باده گسار» جامهاي بسیار و پياپي مي نوشد و برخاك آشکارا جرعه فشاني مي‌کند ا ا ا ‎Pee CC‏ 7 حت رشتة تسبيح ودانه دانه ريختن آن نير املك 

صفحه 244:
ae 57 39 مد 3- آب حیات نوشد و پس خاك مردگان بر روي هفت دخمة خضرا برافکند ‎bere‏ ل كنايه از:ترك كردن و فراموش كردن و يكسو نهادن جيزي است. دخمه: گورخانة گبران.هفت دخمه: کنایه از هفت آسمان. خضرا: سبز تيره صفت آسمان. مضمون بيت« دفع غم توسط باده»است 6 0 فراواني در این مورد سروده است. معني: مي مي خورد و رنج هستي را فراموش مي‌کند. (خاك فراموشي بر چهرة هفت آسمان می‌پاشد.) 

صفحه 245:
ae 4 از بس که جرعه 0 مد ان ات ی ار رت 5- كردد زمين ز جرعه جنان مست كز درون هرگنج زر که داشت به عمدا برفکند آتشين دواج: كنايه از خورشيد. ولى اينجا استعاره از مي است به مناسبت حرارت و جان بخشي آ ‎Seed SC eS TESS‏ 6 ‎NO SOC SE‏ مست مي‌کند که ناغافل تمامي پنهانيهاي با ارزش(گنج زر) خود را آشکار مي سازد. مراد از 5 | 

صفحه 246:
ae مد 6- اول کسی که خاك شود جرعه را منم چون دست صبح جرعة صهبا برافکند plea pa ‏یی ار رت‎ ls صهبانشراب انگوري مایع به سرخ. (غیاث) جرعة صهباه کنایه از ‎een pr eon eye)‏ 0 . معني: زماني كه بامداد يرتو خورشيد را هويدا ‎Ri tee STO Ew RCS owl cae TELS Tercera)‏ 

صفحه 247:
ae مد 7- ساقى به ياد دار كه جام صدف دهى ‎Cay tse‏ ا ۱ با جامي كه از صدف ساخته شده است.بحري: به اندازة دریا. کوه غم: غمي به بزرگي کوه تک د ل ۳ معني:ساقي بیاد داشته باش [که در لحظة پرتو افشانی خورشید] که به اندازه دریا می ای در جام صد ف بدهى تا آنكه كوه غم را از جا بركند. 

صفحه 248:
ae 8- يك كوش ماهي از همه كس بيش 05 لقرا ‎ee‏ ‏تا بحر سینه جيفة سودا برافکند 0 ‏ا‎ ees as ae Te Sod ‏سینهاز جهت وسعت و ژرفا به دربا تشبیه شده است. جیفه: مردار.‎ 4 ‏سودا: يكي ۱ است)معني:‎ ‏ا ا ال لت له‎ ‏درياي سینه بیرون بیفکنم.‎ کی 

صفحه 249:
ae مد 00 شاعر آرزوهای دنیوی خود را در حدجیفه قلمداد کرده است؛ ‎cr‏ و ا كت مي‌کند. شاعر نيز با نوشيدن مي و موج كردن سينة خود قصد دارد چنین آرزوها مانند مرداد از درياى سينه به بيرون يرت كند. 

صفحه 250:
ae 9- می لعل ده چو ناخنةديدة شفق ‎Attn‏ ‏نا رنك صبح ناخن ما را برافكند ا ا ا ا ل د كوشتي باشد مایل به سفيدي مشابه ناخن که در کنج چشم پیدا شود اگر علاج آن نکنند سياهي چشم را فرو پوشد و کور گرداند. شفق:سرخي شام و بامداد. رنك صبح: ‎SS‏ سييد جون صبح. رنگ صبح ناخن: رنگ سفید ناخن. معني:مي سرخگون مانند ‎ee}‏ ۱ مردان زماني که به حمام مي رفتند نه تنها برمحاسن بلکه ‎eg ree Re een ye)‏ 0[ 

صفحه 251:
ae Agen ۱ errr eee CA Uy ero cei گلگونه: رنگي است که زنان بر رو مالند. سرخاب. يكي از لوازم أرايش قديم زنان نظير سرخاب و سفيداب و غيره. در مصراع ‎Se aI ee IS ae‏ ۱ جامي همچون صبح صاف و شفاف که درون آن باده‌اي به رنك سرخ شفق باشد به من ده كه انعكاس و تلألوء آن 'جهرة صبح را جون شفق سرخ كند. در مجموع انعكاس و يرتو ل ل ‎ese ee‏ ل بامداد ميافتد. 

صفحه 252:
ae ‎oa‏ 1 0 مد كاسيب توبه قفل به دلها برافكند ‏ا ا ل ۳ كه در أن مدتء زن مطلقه را با مرد ديكر نكاح جايز نباشد و ان سه ماه است. (غياث) براي زني كه شويش فوت كرده نيز رعايت اين مد ت لازم است. عده نكهداشتن براي زن آبستني كه شوهرش را از دست داده ضرورت داشته است. عده ‎ag‏ اضافه تشبيهي. معني ات رن ابستن. عدة توبه را پیش از این نکه 9 ن دارد و باعث قفل شدن دلها مي‌شود. ‎ 

صفحه 253:
ae ‎ae‏ آن عدهدار بكر طلب كن كه روح را ابام فد أبستني به مریم عذرا برافکند ‏تا ار ی ون کر که ‎or)‏ 2200 است. بكر بودن مي از ‎aro‏ ل ل مدت ‎Orne)‏ م ا ل ال ا | مریم و عده‌دار مراعات نظیر هست. روح با مریم ایهام تناسب دارد زیرا روح در معني جبرئیل خواست شاعر نیست و در معني روان است. ‎(Go?‏ :آن مي بکر را طلب کن که جان را مریم وار شکوفا كند و به شور و عت وادارد. 

صفحه 254:
ae ‎a - 5‏ 0000 3- هر هفت کرده پردگي رز بمجلس ار 8 تا هفت پردة خرد ما برافکند ‏هفت كرده: بزك كرده كامل»ء پردگي: ا ل كت رز استعاره از : دختر رز و شراب است. هفت يرده: كنايه از تمامى هوش و خرد. ميان يرده و كرده جناس مطرف هست. معني: دختر ‎IPS Clery. Cal Neyer yor)‏ ل ‎py‏ ‏تمامي هوش و خرد را زایل کند. 

صفحه 255:
ae 1 مد 0 ا مه ميم عل ا ات ی کر تن خوانجه:طبق و سفره . صبوح: بادهاي كه در صبح نوشند. خوانجة ل ال ا ا ل 0 ‎leer ele‏ م م 0 د از بین مي‌برد. هیچ مگو تا چنین کند زیرا عقل آفت است. 

صفحه 256:
ae مد 5- دارى كشاد نامةجان در ده فلك كو ده كيا كه نزل تو اينجا برافكند كشاد نامه: نامة سرگشاده: ده فلك: فلكى كه مانند ده است. (اضافة تشبيهي) ده كيا: كدخداء كياي ده. ارباب ده. نزل: طعامي كه ی ی ا تا لیر ای ای از سوي [پادشاه] جان در روي ‎Coes}‏ » کجاست آن کدخدا که نزل ترا پیشات نهد؟ 

صفحه 257:
ae ا ل ل ل ‎RE‏ مد ‎es‏ ده: کنایه از این عالم است به جهت بی‌ارزشی در نزد شاعر. علف خانه:خانةعلف. تشبیه ديگري است از دنیا به جت خواري ‎Sil‏ ‏ار ‏قبل به مناسبت بيارزشي جهان و آنجه به عنوان نزل در خوان آدم مي گسترد مي‌گوید: در اين جهان کس با ارزشي نیست. گرچه علفخانهيي به جاي مانده اما جه فايده آيا شخص مي تواند با علف ا ا ا 

صفحه 258:
ae ‎eee 0‏ و 3 5 ‎ae a‏ 7- جون لاشة تو سخره كرفتند برتو جرخ 8 ل ا ا لت ‏لاشه:به معني ‎Usa ee CON PY‏ 0 خواه حیوان ‎Ee Sin Ee at Renee ere A)‏ ‎Pieces cet aes ola er eg ee smn OS oc ea‏ ‎Etro roe omy yore taper OMe SIE RT Sree eee IEC ary) kU]‏ اندازه قوت يك تن ِ خوراك مي‌گذارد. بعني اگر از تو بيگاري نم ىكشيد از دادن غذاى يك نفرة روازنهدات هم خوددارى م ىكرد. ‎ 

صفحه 259:
ae مد 8- امروز کم خور انده فردا چه دانی آنك ‎J LSB p 1953 59. 123 abl‏ معني: ‎RST oN CT UBT yee‏ کجا مي داني که اصلاً فردايي ‎ye)‏ ا 0 درب فردا را به روي تو قفل اغتنام فرصت استوار است ادن درا ۱ 

صفحه 260:
ae 9- منقل در آر جون دل عاشق كه حجره را ‎pe‏ ‏00000 را ‎a‏ منقل:محل قرار آتش. حجره:خانه و اتاق. شیدا: شیفته. معنی: منقل آتشین چون دل عاشق. گداخته ‏ بیاور تا براتاق (مجلس) رنگ سرخ‌اش را همچون اشك خونین سرخ عاشق شیفته منعکس كلد 

صفحه 261:
ae 5 مد 0- سرد است سخت سنبلة رز به خرمن ار ‎typeeerern‏ ا 1ه سنبله:خوشه. سنبلةزر. خوشةانگور استعاره از هیمة مو است. 00 سرما: اضافة تشبيهي از جهت كزندكي و سوزندكي . عقرب يا كزدم ‎eer ne CUO ener‏ ل ال ا كن 1 و حون افتاب دراين برج درآيد سرما آغاز شود. ce 

صفحه 262:
ae مد DD} برج عقرب برابر آبان ماه است. میان سنبله و خرمن مراعات و نظیر ‎rr]‏ ا ‎eS eh SD ee‏ معني:هواي بسیار سردي است. درخت تاك را به سوي خرمن آتش بياور تا زهر و سوزناكي سرما را زايل كند. 

صفحه 263:
ae ee fey a STOIC ey ere el See) Ernie ‎ERE‏ بای اه زر ‏ا لكت صرف. زر خالص. کنایه از آتش. صرفه‌دستاره‌اي است روشن و آن ‎۱۱۰۰۰ ۰ ‏از متارل قمر یات‎ sabe J) Sp a) BEB See Sos eo ho ‏شعله‌هاي بلند آن به صرفه و عوا (اسمان) برسد.‎ ‎ ‎ 

صفحه 264:
ae 0000 3 0 5 “ra ‏لا‎ برپر سبز رنگ غبیرا برافکند ‎a ee PA ee PP oy ome co‏ ره اه کت ‎eee [Fis flee‏ ی ره ترس ‎el pe Sore NEC eye og ERG Spy Wey.)‏ 7 خرمگس است که با بالهاي نارنجي خود از روي منقل به پرواز در ‏لكك ال و 

صفحه 265:
3- ماند به عنکبوت سطرلاب کافتاب قزر زاو در لايتجزا برافكند ‎eee‏ ا ل ا اا ا ل رت كلي اسطرلاب ل اا ره دايرة عنکبوت تقسیمات منطقه البروج و ثوابت نقش شده است به عنکبوت اسطرلايي که 5 ا ا ناكسستني را ‏از ان مي‌پراکند. 

صفحه 266:
ae 4 از هر دربچه شکل صليبي چو رومیان مد ا ا كف دریچه: خانه‌هاي منقل مراد است. چو رومیان : مانند چهرة سرخ ‎tl sy)‏ ل ‎SEU‏ در راه شام آن حضرت را (حضرت محمدص) در ایام طفلي آخر الزمان 007 أورده بود(غياث) اينجا مراد رنف بر 790197 معني: از هر دريجة صليب شكل منقل جون رنكارنكي سرخ | ان م براكند. کی 7 

صفحه 267:
ae مد Dy) در نسخداي ديكر در مصراع دوم به جاي رنك رنكء ‎SESS‏ ‎coro yee nv)‏ ل ا ا ا ل با رنك سياه منقلء بنابراين معني جنين مي شود كه از منقل و ا 

صفحه 268:
ae ‎ae A‏ مد زور0۳ اسقفي زیر بستر يلاس للك لحاف زرد به يهنا برافكند ‎Aine) HALLS cout ‏ا ا‎ Dl hes ‏منقل است. رومي لحاف:كنايه از لحاف زردء كنايه از :اتش.‎ ‏معنی:صدای سوختن هیزم در داخل منقل تشبیه شده است به‎ ‏ذغال مي‌سوزد و‎ al ‏اسقفي که از فراز بستر پلاس مي‌نالد. خلاصه‎ ‏اخكر زرد خود را به فضا مى يراكند.‎ 

صفحه 269:
0 ‏ا ا ل الات‎ SECs ee ‏ل ا سد وم‎ ۱ ‏م‎ ee eer 0 To ‏ا ا ل ار ير‎ مي سوزاند ا ل ا ا ‎een‏ 2 2 ۳ ا ‎ce ee‏ 

صفحه 270:
ae Attn Bee nese ‏ا‎ ‏کت‎ OS gcc مریخ: نخستین ستاره‌اي که بشر نخستین آن را کشف کرده. چون رنك سرخ ويزة آن و درخشش فصولي أن مريخ را ستارهاي متمايز و دس ساخته است. به معنی سرخی در این بیت استعاره از ات است. زحل: كيوان» زحل دورترين سياره است و كلمة زحل به همين معني است. زحل را تيره دانستهاند و به همين جهت در اين ال ا 0 کی 

صفحه 271:
ae مد د يروين: يا ثريا داراي مجموعه شش يا هفت ستاره است و نكريستن .)3 ار ‎[en les,‏ كان ‎ccc‏ استعاره از جرقه‌های آتش. معنی:تلاقی آتش و ذغال ماند ج ‎[Re‏ ‎ls 5 (Guts‏ یر ‎epee Sool oe) tlc a‏ 0 

صفحه 272:
ae 8- طاووس بين كه زاغ خورد وانكه از كلو ند ۳ ريزه‌هاي منقا برافکند SSeS aon oe Rom ES eon ae ‏ا شك درن ررد‎ ‏ل لاسي‎ eer sy ‏بركزيده. معني:اتش را ببين كه جكونه ذغال را ميخورد و سيس‎ ‏جرقههاي ريز ياك از كلوي خود مانند داندهاي ارزن بيرون مي‎ ‏وبزد.‎ 

صفحه 273:
ae ‎a ull gpa Cnet‏ مه می راز عاشقان شکیبا برافکند ‏00 لاع ان ميك ريا رون الى ته معن :وقتي مجلس به وسيلة اتش مانند آه عاشقان گرم بشودء مي ‎Ce Ce Te Ter ce‏ 0 

صفحه 274:
ae 0- ساقي تذرو رنك به طوق و غبب جو كبك ابام فد ‎ish‏ دگر زعنبر سارا برافکند ارو ول کر ‎PIES‏ رز ‎idl‏ ‎py eu cay‏ ال ل ‎eC‏ ( طوق كلو نيز كويند و آن از لوازم حسن است. غبغب. عنبر: خوشبويي است معروف گویند آن سرگین جانور بحري است که 021.5 سارا: خالص ٠عنبر‏ ساراء در اينجا استعار ]زر ۱ مي خرامد حال آنكه حلقة ديكري نيز از زلف طوق كردن كرده الك 

صفحه 275:
ae ‎eee‏ رت مد ‏ا ‏معني:بردست آن ساقي چون تذرو, مي سرخ (چون پاي کبوتر) را یبین که به رنگ عید چه زیبا دیده مي‌شود. رنگ عید به مناسبت آنکه مردم در عید لباسها و آرايشهاي رنگارنگي دارند. تذرو: ‎oye‏ | را 

صفحه 276:
2- حون أب يشت دست تماننا دكين دكا لل ل ‎Ree‏ ايام فد آب :استعاره از تابناكي. نكين نكين: لخت لخت » أرام آرام.مهرجم:مهر سليماني . خاتم كويا :استعاره از دهان .«(ارمغان 0 0 آرام آرام ساقي ‎eee)‏ ‏سپيدي آن را نشان مي دهد و ۱ بر دهان مهر سکوت مي‌زند. 

صفحه 277:
3 ز آن خاتم سهیل نشان بین که برزمین چشمم نگین نگین چو ثریا برافکند خاتم سهيل نشان:كنايه از دهان كوجك محبوب است كه از فرط ‎ee RO ee ea)‏ قطره ء دانه دانه. در عين حال اشك نيز جون جواهر نكين در جشمم قطره قطره اشك جون ستاركان ثريا برزمين مي بارد. 

صفحه 278:
ae 5 مد 4- جون بلبله دهان به دهان قدح برد گويي که عروه باد به عفرا برافکند پلبله: کوزه و آواز صراحي. (غیاث) عروه: نام مردي که برعفرا نام زني عاشق بود. (غیاث) عفرا: نام معشوقه عروه. معني: آن‌گاه كه کوزه شراب دهان به دهان قدح مي‌ساید از صداي ریختن آوازي برمي‌خیزد که گويي عروه با عفرا نجوا مي‌کند. 

صفحه 279:
ae ‎a‏ 5 مد 5- يا فاخته كه لب به لب بجه أورد ‎pe‏ ‏از حلق ناردان مصفا برافكند ‏معني: يا فاختهاي است كه لب را لب بجداش نزديك كرده و از ‎SORE DIRE See: cE‏ ا 

صفحه 280:
6- خيكست زنكى خفقان دار كز جكر مد وقت دهان كشا همه صفرا برافكند ‎er ergs grok cle‏ را اح مره ررك سیاه خيك ا ل 000 ریختن شراب از خيك است. صفرا: یکی از اخلاط چهار گانه: مايعى زرد و اينجا استعاره از شراب زرد است. معنى:يا كويى ‎iby dl‏ نا ات ال ار دهان مایع زرد رنكي بيرون مي‌دهد. 

صفحه 281:
ae 7- مطرب به سحر كاري هاروت در سماع مد خجلت به روي زهرة زهرا برافکند سح ركاري: جادوكري. هاروت: نام ‎os‏ ل ا 0 ا 00 (غياث) زهره: ستارة معروف. نيز نام زني كه هاروت و ماروت شيفتة ا ا ا جنان سروري ايجاد م يكند كه زهرةزيبا شرمسار 

صفحه 282:
ae 0000 5 Beis oe 8 ‏انكشت ارغنون زن رومي به زخمه بر‎ -8 ‎i‏ هنن نا نا برافکند ‏ارغنون زن: ارغنون نواز, نوازندة ارغنون» ارغتون, نام سازي که تا ۱ ‏۰ب ‎lio,‏ | ار تب . انگار ساز تب کرده است. معني‌:انگشتان نوازندة لك ‎si)‏ 05 زخمهدهايي كه برساز ‏م ىكند تب لرزةتنا تننا درست مىكند. ‎ ‎ 

صفحه 283:
ae 49- چنگ ن ماهی آبدا تي ‎oe‏ الك ‎yea a‏ مد جون آب لرزه وقت محاكا برافكند چنگی:چنگ+ی . نوازنده چنگ. ده بلورین ماهی آبدار: کنایه از ده انگشت نوازنده . مناسبت این تشبیه از آنجاست که حرکت لته بر روي سيمهاي ساز مانند حركت ارام و نرم ماهي در آب است. آبدار بودن آن | کی 

صفحه 284:
ae مد DD} ‏رالاس حتایت‎ Geese Ore reser ‏كفتن» (غياث) اينجا مراد نواي ساز است كه كوبي با شنونده‎ ‏ل ل ا ال ا لك‎ eT cod ‏نوازندة جنك با انكشتان با صفاي خود هنكام نواختن كوبي آب‎ لرزه ایجاد مي‌کند. صداي لطیف ساز به لرزش ملایم آب مانند شده است. 

صفحه 285:
0- بربط کریست هشت زبان کش به هشت گوش ‎a‏ ‏0 دم 9 4 ۰ توانا برافکند ‎Ai Bae My‏ بربط: نام سازي است مثل طنبوره باشد مكر كاسة بزرك و دستة کوتاه دارد.(برهان قاطع) داراي هشت سیم است و نزد شاعران ‎ol on a‏ رال دادن رب .۰ ا ا ا ا ۱ پیوسته از کوك خارج مي شود باید گوش‌اش را پیچاند. کی 

صفحه 286:
ae مد رش OC ‏ا‎ RIO SCD ee) oe a ee ee TOS ae ead Se ‏ا‎ Teg SS ‏تب دست نوانایی شکنجه و هشت گوش‌اش‎ os wl ‏ل ولق‎ a 

صفحه 287:
ae 51 جنکست پای بسته سرا۵ ۰ ۳ ‎ag‏ ‎Oe‏ زرقي كه كوشت ز احشا برافکند زرق: معرب جره مرغي است شكاريء باز سبيد. (فرهنك معين) احشاء: آنچه در سینه و شکم باشد. از دل و جگر و معده و روده. (غیاث) خشك تن: چون چنگ از چند چوب بهم پیوسته تشکیل ‎Snel‏ ی و خشك تن است که نظیر باز سپید هرجه درون صيد خود دارد بيرون مي افكند. صدايي كه از نواختن جنك بيرون يخش مي شود درنظر شاعر نظير تخلية درون است. 

صفحه 288:
ae 2- نایست بسته حلق و گرفته دهان چرا مد کز سرفه خون قنينة حمرا برافکند قنينه: معرب جره؛ مرغي است شكاريء باز سپید (فرهنگ معین) ۱ (غیاث) خشك تن: چون چنگ از چند چوب بهم پیوسته تشکیل یافته است. معني: چنگ . شکل ظاهري‌اش پاي بسته. سرافکنده و خشك تن است که نظیر باز سپید هرچه درون صید خود دارد بیرون مي افکند. صدايي که از نواختن چنگ بیرون پخش مي شود در نظر شاعر نظیر تخلية درون است. 

صفحه 289:
ae 3- در چنبر دف آهو و گور است و یوز سگ مقر كاين صف ‎ob‏ كمين به مدارا برافكند 00 ‏ل ل ا ل ا ا‎ eee ‏معني:ظاهرا در كرداكرد دف تصاوير آهو و كرو و يوز و سك نقش‎ ‏بسته است كه كويي روبروي هم صف آرايي كردهاند و به يكديكر‎ ‏قصد حمله دارند.‎ 

صفحه 290:
4- حلق رباب بسته طنابست اسيروار ‎sid‏ ‏3 و ‎Cap 10‏ الى ‎lox‏ ی تا اس اس رس لديف قله ريا اب رس وا لا و بل را رت می‌افکند. 

صفحه 291:
)255 70 درق كه خاطر م آورد مد قیمت به بزم خسرو والا برافکند رعد: استعاره از آواز و صداي بلند. سپیده مهره‌نوعي بوق يا شیپور جنگي, شاه فلك غلام :شاهي که فلك غلام و بندة اوست . بوقبیس 0 مکة معظمه. (غياث) معني: آواي رعد ١ك‏ لسر بادشاه؛ لرزه به اندام كوه بوقبيس ميافكند. 

صفحه 292:
‎COMIN PERI)‏ ۱ لل در ای زار دنه مد ‎ES eer)‏ ا ا ۱ شیپور جنگي. شاه فلك غلام: شاهي که فلك غلام و بندةاوست. ۱ ‏۱ ‏می‌افکند. 

صفحه 293:
ae 7- خورشيد جام شاه مظفر به جرعه ريز مد برخاك اختران مجزا برافكند 3 . جام از حیث درخشندگي به ‎Beene Re Bote Bum)‏ ره یت لیا شیر که ابوالمظفر کنية اوست. نیز ایهام دارد به شاه پیروز. جرعه ریز: جام ناوچه‌دار به جرعه‌ریز يعني هنگام جرعه‌ريزي. اختران مجزا:کنایه از قطره‌هاي شراب. معني: جام خورشیدوش شاه مظفر ‎a rnc esr er ear cer‏ ا ‎Peay Te‏ ‎ae es Re Oe CS LSS)‏ درا ‎i Brown‏ 

صفحه 294:
ae ‎SSBC Sa ss See Tomer‏ منم عرب ان رفك ‎0 2 ‏ا‎ Ree gegen ‎parece en‏ . معني: تاج و تخت يادشاه مازندران ان جنان درخشان است که خورشید را از حسادت ذوب مي کند. 

صفحه 295:
ae 1- هان اي دل عبرت بین از دیده عبرکن هان ار وان ‎ert‏ رت داق 8 ای ات یی رت بر رن ربمن بلا چشم. آيينة عبرت: اضافة استعاري . معني :اي دل ۶۰۰ ۱۳ ‎Res Ne Nea R eS Te Be ies‏ ل دهی. 

صفحه 296:
2- يك ره ز لب دجله منزل به مداين كن مد 0 ل ل ‎jb db soy ch‏ 000ل سي رن لساك داخلي. منزل کردنمنزل جاي فرود آمدن. دجله‌در استعمال مصراع دوم كنايه از كرية سيلاب كردن است. با ران (راندن) استعمال شده است. معني:يك بار در کنار رودخانة دجله در مداین ‎eer’ 2 Cle ser cwolmuey eerie‏ 

صفحه 297:
3- خود دجله چنان گرید صد دجلة خون كوبي ‎bid‏ ‏07 لسر كان 2 را لس زره بر لت بت ‎Gate‏ ار ‎Bd‏ ل ا ۱ 

صفحه 298:
ae مد که لب دجله جون كف به دهان ‎ssl‏ ‏گويي ز تف آهش لب آبله زد چندان آبله زدن ساحل: کنایه از سوراخها و رورفتگيهايي است که از حرکت آب در ساحل ایجاه مي‌شود. . معني:ملاحظه خواهي کرد که ساحل رودخانة دجله از از گرماي آه آبله رده اد 

صفحه 299:
ae 5 8 9 0000 ا 00 0 خود اب شنيدستى كاتش كندش بريان معنی:جگر دجله را بسکه حسرت خورده است بریان خواهی دید آا نان حال شنیده‌ای که آب را آتش بریان کند؛ رح ۱۳ دجله از ويرانيهاي تیسفون است). آرایه تناقض(پارادو کس) در ‎yee ose Ob.‏ 

صفحه 300:
ae 6- بر دجله‌گري نونو و ز دیده زکاتش ده مد ‎Epes Ces‏ ا ا ا گري:گریه کن . نونو: پياپي. زکات دیده درست دیدن و در مثل ‎se)‏ 0 كرتن اشت. كرجه لب دريا... اشاره به آنكه آب دجله اخركر به دریا مي ريزد و دریا زکات ستان دجله است. معني:در كنار دجله بيابي كريه كن و بدين وسيله زكات سيلاب اشكات را بدو بدهء همان طور كه خود دجله به دريا زكات مى دهد. 

صفحه 301:
‎nS Se cae ial)‏ اه متیر ‏نيمي شود افسرده و نيمي رن اسان ‏باد لب:آه سرد. افسرده :یخ زده. معنی: اگر دجله با آه سرد و سوز دل این تماشاگر خرابه‌هاي مداین را بیاموزد. نصف اش یخ مي زند و نيمة دیگرش آتشدان مي شود. نکته: نسخه عبدالرسولي به ای ترا را را ی بر لس ات تن بيت رأ معني كرده است. [كه اكر آه سرد و سوز دل را دجله با 0000 تل كس از دجله منجمد ونيم ديكرش همانتة ا ۳ 

صفحه 302:
ae pels | chs See ge ‏سجن‎ eae Paget ار زميق 2/65 روایت بعضي منابع از جمله سياستنامة خواجه نظام الملك از درون ‎ES et ne te Se Seek TOL |‏ دادخواهان» چون زنجیر را تکان مي دادند و بانىق زنىقى برمي‌خاست ‎SOU eee Sis Ae ces Nee TO LOSE nG ace‏ حضور انوشیروان مي بردند. (ارمغان صبح» ص 90) در سلسله ‎CL TION reece Sra)‏ ل ا ا ا ۳ 

صفحه 303:
ae 9- گه گه به زبان اشك آواز ده آیوان را مقر تا بوکه به گوش دل پاسخ شنوي ز ایوان ۱ ieee ee Sem Rep erent Cer -c el NB ep) 2) 1 ‏ا سي‎ ‎pee =)‏ ل ل ‎Eee alr‏ قرار بده تا باشد که پاسخی از ایوان را به گوش دل بشنوی. 

صفحه 304:
ae ل 0 قصري پندي دهدت نونو منم Cee emi Cnecpon nes) ‎CU GCM SECS STE eer econ. Tt)‏ من کنگرة هر قصري گویا حقايقي است و در واقع پندهاي تازه‌اي ‎ty‏ 0 ل بايد اين كونه يندها را از ‎we‏ ل م ا تماشای ویرانهه۱ 

صفحه 305:
ae 1- كويد كه تواز خاکي. ما خاك توایم اكنون ثم ‎es‏ ا ا الل ا 0 معني: مي كويد :تواز خاك آفريده شدهاي و ما هم اكنون خاك زير ا ل برما بیفشان. اعتبار این همدلي علي القاعده ‎pe)‏ ا از هم جنسى خاك وجود آدمی و خاك کاخ ‎gated‏ 

صفحه 306:
ae 7 نوحة جند السن ۰ 2 مر منم از ديده كلابى كنء درد سر ما بنشان از ديده كلابي كن: از جشم جاري كن. كلاب از آن جهت كه زلال مانند اشك است. در ضمن گلاب ماية رفع سردرد نیز است. نوحة جغد: به مناسبت آن است که جغد در ویرانه‌ها مسکن دارد و آواز او نشان مكان ويرانه است. معني:بسكه در اين خرابه جغد آواز سر مي دهد ما دجار دردسريمء از ديده اشكي جون كلاب بريز تا سردرد ما فرونشيند. فاعل در همه جملدها خرابة كاخ است. 

صفحه 307:
ae 3- آري جه عجب داري كاندر جمن كيتي مقر جغد است پي بلبل. نوحه است پي الحان معد ۳ ل 0 00 ۳ آوا | .يعني زندگي آميزه‌اي از تلا و وت 

صفحه 308:
ae 4- ما بارگه دادیم این رفت ستم برما مد ا ل رك باركه داد: باركاه ا معني:ما كه باركاه عدالت بوديمء اين ستم برما رفت (عاقبت مان جنين شد)ء ببين كه بركاخ ستمكاران جه خواريها خواهد رسيد. 

صفحه 309:
ae 5- گويي که نگون کرده است ایوان فلك وش را ‎Pea‏ 1 يت الك دهان نكون كردن: سرنكون كردن. فلك وش: نظير فلك. بلند. فلك كردان: جرخ كردنده . فلك كردان:خداوند. معنى:عقيدة تو جيست؟ جه كلك كاخ بلند را سرنكون كرده است: كردش روزكار يا فرمان خداوند؟ 

صفحه 310:
ae ا ا ا ا ل مد ‎nO ces)‏ 0 معني:برچشم گریان من مي خندي که در اين مکان براي چه میگرید. برآن چشمي که در یان ال دلیل این گریه را ابیات بعدي روشن مي‌کند. 

صفحه 311:
3 7- ني زال مداین کم از پیرزن و نيام قد ني حجرة تنگ این کمتر ز تنور آن زال مداد كسري داشت و حاضر نمي شد كلبة محقر خود را براي گسترش ‎ay‏ ا م ن در جهت رضايت خاطر ييرزن ديوار كاخ کج بنا نهاد و از زورگويي حذر کرد. پیرزن کوفه :اشاره به پيرزني است که مقارن توفان نوح از تنور او آب برآمد و مقدمة توفان نوح شد. معني: پیرزن مداین از پیرزن کوفه کمتر نیست و ارزش تنبه حجرة(کلبه) کوچك این کمتر از تنور آن يكي نيست. يعني هر دو مایةعبرت‌اند. اشاره به پيرزني است که کلبه‌اي در حاشیه ایوان 

صفحه 312:
ae Attn ‏ی را یرنه‎ Si ‏از سينه تنوري كن و از ديده طلب طوفان‎ معني: مي داني مداين با کوفه برابر نیست. سينة خود را به تنوري ا ا ا ا يك ‎ails‏ تا یط و تا ین در بیت بعدی است 

صفحه 313:
ae eee SoS NS ‏ا ا‎ li ed ‏ال( ۲۳ بودي دیوار نگارستان‎ این همان درگاهي است که بسکه مردم در مقابلش و برخاك ا ا ‎NENT Ny et‏ ۰ نگارستان چین. 

صفحه 314:
ae ۲ 1 7 مد 0- اين هست همان دركه كو را ز شهان بودي ‎ee rm A ene Lear ery‏ ا ‎Fa concer‏ ‎tle hs‏ لا رو ارت یب عم ان یل :(یاب ایل» دروازة خدا» شهري باستاني در بین التهرین به کار فرات. (شرح سجادي. همانجا). هندوسجازاغلام و دربان. در واژه دیلم و هندو مجاز به علاقه جزء و کل توسیع وجود دارد. معني:این 0000 ال د ركاهي است كه ملك بابل و شاه تركسان غلامان آن دركاه بودند. 

صفحه 315:
ae و( بردي مد بر شير فلك حمله شير تن شادروان صفه: ايوان سقفدارء خانة باستاني سقفدار. شیر تن شادروان: : چهرة شيري که بر شادروان(فرش و پرده) نقش بسته است. شير فلك: برج اسد. معنى:اين همان ايوانى است که شکوه آن شیر شادروانش به شیر فلك حمله مي 6 

صفحه 316:
ae 7 ی ترس وت بن ‎Agen‏ ‏درس رن ‎rece ece‏ را در عدل انوشیروان. کوکبة‌میدان:ظاهراً مقصود گروه دادخواهان فراهم آمده در میدان است به قرينة سلسلة درگه (شرح سجادی» ص 4 معنی:تصور کن که عهد. عهد انوشیروان است و این را با نگاه ی لص عد انوشيروان برياست و ذاذحواهاق دراهم آمده‌اند. 

صفحه 317:
ae ات ‎OS Snr re‏ مد زير پي پیلش بین شهمات شده نعمان نطع: بساط و فرش چرمین. مراد روي زمین است. نعمان بن مرا یر رن اس بیان , ا زر اقم بدين ترتيب در اين بيت مراد از نطع نيز صفحة شطرنج و شهمات را ل سلب شده است. معني:از اسب پیاده شو و رخ برزمين بكذار و ببين 0 ا ا ا ا ل 

صفحه 318:
pS ۱ ae nee ‏ييلان شب و روزش كشته به بي دوران‎ پیل افکن:زورمند وشجاع. پیلان شب و روز: فیل سیاه و سپید شطرنج. اضافة تشبيهي- روزكار » كردش ايام. بي دوران باي و ‎ae‏ رن تار ‎ese‏ لاي سيا ريا زر صو ‎ey‏ 1 لك لال لد برض ات 

صفحه 319:
‎ee)‏ ا ل ا ا مد شطرنجي تقديرش در ماتكه حرمان ‏اا ل ا ۱ ار و إن ررد مال ينا لاه لا است يعني تقديري كه جون شطرنج باز است. ماتكه:جاي مات شدن. ل ا اس د كه شطرنج باز تقدير او را در جايكاه مات ‎7١‏ ‏دراد 5 ‎ ‎ 

صفحه 320:
ae ۱ مد در کاس سرهرمز خون دل نوشروان معني:زمین مست است. زیرا به جاي خوردن ميء در کاسة سر هرمزلنام چند تن از شاهان ساساني از جمله پسر نوشیروان) خون دل انوشيروان خورده است. اشاره است به نهايت درجه خودكامكى و ‎foe)‏ روزگار. 

صفحه 321:
ae 7 بس پند که بود للم سرش مدا ‎ee‏ بت ار بر رز ری بیان بند تاج نوشيروان» اشاره است به يندهايى كه در حاشية اناج نوشیروان حك بوده است. معني:زماني | وان زنده بود و در حاشية تاجاش پندهایی ثبت بود. اکنون که فوت کرده است ‎TE)‏ ای ات ‎ ‎ 

صفحه 322:
ae ۳ ‏رو‎ ae 25s pe ‏كسري و ترنج زر پرویز و به زرین‎ شده بكسن با حاك 210 0222 کسري:معرب خسرو به معني واسع الملك» لقب نوشیروان و غالب شاهان ‎roe Nell)‏ ترنجبالنگ. ترنج زره ترنجي که از طلا مي ا منفذها و سوراخهايي بود و موادي خوشبو در مى كردند و يادشاه همواره به دست مى داشت و مى بوييد و يكى از مظاهر شکوه و تجمل محسوب مي گشت. «6» 

صفحه 323:
ae مد ‎Dy‏ ‏به زرين: بهي موضوع از زرء نظير زرين تره در براي است. معني:اكنون انوشيروان با ترنج زرش و خسرو 1 ررین‌اش کاملا از بین رفته و با حاك کنا ۳۳۳ يعني همة شکوه سلطنت ساساني منهدم شده و آثاري از آن 0 0 بعد که هر دو 

صفحه 324:
ae 9 0000 9- يرويز بهر بومي زرين تره اوري 8 ا اك معني:خسرو يرويز كه از هر جايي جواهر و زینتها را مي آورد و از بساط زر براي زرین تره بستان مي ساخت. 

صفحه 325:
ae . — 5 مد 0- پرویز کنون گم شد. ز آن گم شده کمتر گوی زرین تره کو برخوان؟ رو کم تر کوا برخوان تا ‎eA eee AIP‏ در مي مين هفات ‎eno er Cd Cee eee a Se Oy a)‏ كذاشتند از رزان و جشمدها و كشتزارها و نشستنكاههاي نيكو بشکوه و تن ۳ ۳ ‎isi‏ بودند» شادان و نازان و خندان. معني: اکنون خسرو پرویز نیست شد .بنابراین از آن گمشده کمتر ‎Hess TO NCS ed Roe ec‏ ۱ را بر زبان جاري كن. 

صفحه 326:
ae 31- گفتي که کجا رفتند آن تاجوران این ‎ae‏ ز ایشان شکم خاکست آبستن جاویدان 1ب برسيدى كه آن تاجداران اكنون كجا رفتذائل؟ اد در ‎ices CES‏ 

صفحه 327:
ae )5 ی لا ان لت ارت مد دا رن اسان ا ی هه آسان ولی زاییدن دشوار است. 

صفحه 328:
ae 3- خون دل شیرین است رت مي كه دهد رز بن مد ۱ lb Seo SO yeaa a ‏ا‎ oes ‏اك :زميندار. معني: أن ميكه از انكور حاصل مي شود.‎ ‏در واقع خون دل شيرين و آن خمي كه دهكان در آن شراب مي‎ ‏نهد بواقع از آب و كل (خاك وجود) خسرويرويز است.‎ 

صفحه 329:
ae مد ‎leanne mates cr‏ ار ار رنه ازسته ل له ‎ey enor estes ee)‏ الاك ليت ون عر سير مانند گرسنه چشمي(حریصی) است که از اين کار سیر نمي‌شود. 

صفحه 330:
ae ۲ 1 ۲ #2 مد 5- از خون دل طفلان سرخاب رخ آمیزد 0 زال سپید ابرونپیرزن که از فرط پيري حتي ابروهایش سپید كا ]از دنيا. ی ی اي که هر طفلي از ارين ‎een) he‏ 0 ‎CECE TOSS Mey‏ ل ‎ee‏ ‎JS‏ ۱ ۱ لا 

صفحه 331:
ae ‎Sr Ce Weis ICE aeelo‏ بدن مد تاازدر توزآن يس دريوزه كند خاقان ‏دریوزه کردن: گدايي کردن. خاقان: لقب شاهان شروان. معني:خاقاني تو از درگاه مداین گدايي عبرت آموزي کن. تا ان 0222 

صفحه 332:
7- امروز گر از سلطان رندي طلبد توشه يا فردا ز در رندي توشه طلبد سلطان 8 معني:اگر امروز رندي چون خاقاني از سلطان طلب توشه کند. فرداي قیامت سلطان از شاعر طلب توشه خواهد کرد. به عبارت ديكر امروز بادشاه شفيع شاعر است و در روز قيامت شاعر شفيع شاه خواهد بود. 

صفحه 333:
ae مد ی ار ری تو زاد مداين بر تحفه ز يي شروان زاد ره مکه: توشة سفر مکه ‎ve‏ از مادي و معنوي. زاد مداين: همين قصيدة شاعر است. معني:اكر هر زاير كعبه براي همشهريان خود از مكه سوغاتي مي بردء تو نيز اين قصيده را به عنوان سوغاتي سفر مداین براي مردم شروان ببر. 

صفحه 334:
ae مد ‎JS 5 Ars AXe jon AS 5 739‏ رت پس تو ز مداین بر تسبیح گل سلمان See Sa Saat CS ace orc. aca ‏ه. ق) عموي پیامبر اکرم گل سلمان: تربت سلمان فارسي که‎ ‏مقبرة وي در نزديكي ويراندهاي ايوان مداين جاي دارد معني: هر‎ ‏كس به عنوان تبرك از مكه تسبيحي از خاك حمزه را مي برد تو‎ ‏نيز از مداين تسبيحي از خاك سلمان فارسي ببر.‎ 

صفحه 335:
ae مد 0 اين بحر بصيرت بين بي شربت از او مكذر كز شط جنين بحري لب تشنه شدن نتوان سر لالس زوسن مارا رپ( معاني آن رهايش مكن. دريايي از معاني كه تشنه از كنار آن گذشتن جایز نیست. 

صفحه 336:
ae 1 - اخوان که ز راه آیند آرند ره آوردي ‎ee‏ این قطعه ره ‎Soll‏ است از بهر دل اخوان معني:برادران ۲ دوستاني که از سفر هك با خود ‎see‏ می آورند. ۳ سوغاتي سفر مداین من است برای ‎aS‏ دوستان. 

صفحه 337:
ae 2- بنگر که در این ‎a‏ = سس راند ‎ie‏ ‎Se ere a)‏ و ول ۳ زاكسي که ‎pene clexge pey‏ کرده است. مسبح دل آنکه دل‌اش تسبيح كند. (فرهنك معین) ديوانة عاقل جان:كسي كه ‎ats‏ ديوانه كم عاقل است: ديوانگي در 5-2 0 استفراق در مراتب معنوي(ارمغان صبح. ص 04) معني: بنگر که در این قصیده سراینده فارغ از تعلقات دنيوي و شیفته مراتب معنوي با شعر خود جه ساحري كرده است. 

صفحه 338:
1- مگر بساحت گيتي نماند بوي وفا مد ا رس و ساحت: میدان. گشادگي و فضاي مکان و ناحیه (عیا ۲ ۱ دلبستگي و خوگيري و الفت. انس:آدمیان و این مفرد است به ‎Deel ROO RO a aad‏ فضاي جهان ‎eso‏ از وفا نمانده كه با هيج آدميزادي ۳ الفتي يديد نيامد. 

صفحه 339:
ae = ا ‎Cea “kay cea‏ فسردكان ز كجا و دم صفا زكجا فسردكان: غمكينان: دلمردكان . دم صفا:نفس خالص و باصفا. در ركن دوم مصراع نخست اختيار تسكين ديده مي شود. . معني: چگونه با خود دلمردگان را همدم کنم؟ بین دلمرده‌ها و دم صفا و أث 2 ل 

صفحه 340:
ae 3- درخت خرما از موم ساختن سهل است مد و ليك ازو نتوان یافت لذت خرما درخت خرم از موم ساختن:اشياي مصنوعي از موم ساختن. ساختن گل و گیاه از گل. نخلبندي. سعدي در گلستان آورده: «نخلبندي دانم ولي نه در بستان.» (شرح سجادي ص 146) اين بیت قبلي را تعلیل مي‌کند. معني‌ناز موم درخت خرماي مصنوعي ‎Creed‏ ا ‎CD Nee‏ ا ات 0ك واقعى را جشيد. 

صفحه 341:
ae مد 4 مرا ز فرقت پیوستگان چنان روزي است که بس نماند که مانم ز سایه نیز جدا روزي:نصیب و بهره» معني:از فراق خویشان و وابستگان نصیبم آن چنان است که کم نمانده تا از ساية خویش نیز جدا بمانم. 

صفحه 342:
ae Beeb 1 a 2 ‏اگر به گوش من از مردمي دمي برسد‎ -5 ‏به مژده مردمك چشم بخشمش عمدا‎ میان مردمي و دمي جناس زاید و میان مردمي و مردمك جناس ‎ea Res Ney ea Sa‏ ۱ وجود دارد.(شرح سجادی. ص 147) عمدا:از روی قصد و اراده. معني: اگر نفسي از انسانیت ‎Sh Pop ey oar)‏ این خبر مردمك جشم را عمدا بدان نفس مي بخشم. 

صفحه 343:
ae مد ل 0 وگر بشارت 0 ارجعی: اشاره است به آیقیا أيها الذین النفس المطمننه ارجعی إلي ربك راضيه مرضيه ‎ee ne Nea‏ جنتي. امروز: ‎١‏ ا ا لت ل اا ل 1 اگر در دم مرگ مرا نداي ارجعي برسد و اكر فرداى قيامت بشارت لاتقنطوا فرا رسد. 

صفحه 344:
ae مد 7- به گوش هوش من آید خطاب اهل بهشت كوش هوش: اضافة اقتراني. نويد: مده . ملك بقا: سراي جاويد . ا ‎eS a eee‏ دهند سرای جاوید نصیب وجود تو شده است. 

صفحه 345:
36 ل ا ل 0 0 ‎g‏ وا الم فد Sree Reese هاتف غیبی: آواز دهنده‌ای که خود وی دیده نمی‌شود فرشته اي ‎iS 1‏ زمين است. كوس: طبلء كوس الهي:نداي الهي. ينج نوبه: منظور رسمي است که در نقاره خانه‌هاي شاهان و اميران در شبانه روز سه ء ينج يا هفت بار نقاره مي زدند. ل ا ال 20 007 ]0 بن جهار و ينج صنعت مراعات النظير است. معنى: ‎REM‏ آسمان و آواي الهي با پنج بار " ۱ 

صفحه 346:
36 0 ! ی ‎a aes Seale‏ 00 غريو سبحة رضوان و زيور حورا ‎NOES‏ ا ات ۱ . رضوان:باغبان بهشتي. مراعات ا الل ل ل ‎OD) ce‏ شور و غوغاي تسبیح بهشتیان و زیور سیه چشمان بهشتي. خواهید دمید. سیه چشم ب 

صفحه 347:
36 نيام فد 0 لطافت حركات فلك به كاه سماع طراوت نغمات زبور كاه ادا حرکات فلكه گردشهاي دايمي سپهر. صفت لطافت به جهت موزوني ‎ky)‏ ار در معني رقص و سرور و وجد مجاز ‎less cul‏ : ج نغمه به معني ‎SIs Ie ed‏ ا ا ا ‎OS ee‏ شده و سرودهاي آن 000 كفتهاند.معني: لطافت كردش موزون سپهر هنگام وجد و زيبايي نغمههاي زبور در هنكام خواندن. 

صفحه 348:
11- صریر خامة مصري ميانة توقیع 37 صهیل ابرش تازي ميانة هیجا ‎aa‏ ‎Lev EPCS gE‏ ل ل اود لاسي ‏قلم. توقیع. نشان کردن پادشاه بر نامه و منشور و به معني دستخط ‏و نشاني پادشاه صهیل: آواز اسب. شيهة اسب. ابرش: بر وزن ‏لراش الي اك ی 040 را ‎y[ennvern) yoo ce‏ ا ‎CS re coer‏ ‎re‏ 6 ری در ميانة توقیم» شيهة اسب خالدار در میانة ‎oy 

صفحه 349:
36 2- نواي باربد و ساز بربط و مزمار ند طریق کاسه‌گر و راهارغنون و سه تا باربد: خنيانكر مشهور دربار خسرو پرویز بربط: سازي است مانند طنبوره مزمار: ني که آن را مي‌نوازند. طریق:مقام . پرده. راه. کاسه ‎OMT ne‏ ۱ ارغن يا ارغون بر وزن افزودن» ع هر سه لفظ واحد است. نام سازي که افلاتون واضع آن است و آن كدوي خالي باشد به چرم اندر کشیده و بر آن روده‌ها بندند. (غیاث) سه تا: سه تار. معنی:لحن بط و ني و پردة کاسه‌گر و مقام ارغنون و سه تا. ا نا باربد و صداي 

صفحه 350:
36 امرك م كا ‎Ate ee‏ ار یرانک 15022 ل مر ۳۳ پل ا و ا 0 اي است . کوکو . هزارآواد هزار دستان, دااع نظیر میان مرغان. معني: بانگ فاخته و لحن چکاوك و سار و ناله و صداي کوکو و نغمقبلبل. 

صفحه 351:
نيام فد 4- نوازش لب جانان به شعر خاقاني گزارش دم قمري بپردة عنقا نوازش: به نوا درآمدن » ترنم. گزارش : بیان. دم قمري: با پردةقمري » نوايي است از موسيقي ‎re‏ ۳۳( موسيقي است. در واز يهام تناسب تك شود. ل لا ا 0 0 

صفحه 352:
36 5- مرا از اینهمه اصوات آن خوشي نرسد ‎ues‏ ‎RCS Se) ea‏ ‎eT ONC Smt eee ee‏ ار ديار عزيزي سلام از روي وفا فرا رسد. 

صفحه 353:
36 نيام فد 6- چنا ‎On)‏ 1۳ ل م وش مرا صدر الزمان «لقب رشیدالدین ر ۳۳۳ یا باد خنك که غالباً پيام آور است. معنی: همجنانکه دیش بدون زحمت کبوتر نامه رسان و پيك. نامة رشید و طواط به دست باد صبا به من رسید. 

صفحه 354:
36 نيام فد 7- درست ۳3 ‎Re oe orale pepe‏ صبا چو هدهد و محنت سرای من چو سبا ا ‎ear Es Donon RENE AIP RUC‏ ل ل = ا ا ‎PAE MIG oe el Se CURSOR Wr CENV‏ گرفته از آن جهت است که از ملکه سبا يعني بلقیس به سلیمان ‎ese)‏ ا ‎Ree or errr er erg‏ . معني:حقيقتاً انكار ‎eA UNC geet OOO RT MRC EM owe cr ye =) [Vea ye uer yy‏ و سرای محنت زدة بنده مانند سرزمین سبا بود. 

صفحه 355:
36 انام فد 18 ان زمان که فرو ‎tle‏ ن کتاب کریم همي سرایم یا ایها الملاء به ملا فرو خواندم: تمام و کمال. همة ابیات و خواندم. کتاب کریم: م ا ل ل فيه ةن قالت يايها الملأ إني ألقي إلي كتاب كريم(سورة 27 آية 29) [یلقیس ] گفت[خاصه خویش كاك ‎ey‏ دمن و و طواط (کاب کریم) را خواندم آشکارا از نيكويي ن يان م يكنمء همان طور كه بلقيس از نيكي نامة سليمان ياد 

صفحه 356:
36 9- بهار عام شكفت و بهار خاص. رسيد اماك دو نو بهار كز آن طبع و عقل يافت نوا بهار عامتبهار عمومي مراد بهار طبیعت است: بهار خاص: پیام و طواط مراد است. نوأً: توشه و خوراك معني: بهار طبيعت شكوفا ‎See RCE teres ec Sn ec‏ 0 خود دریافت کرد. 

صفحه 357:
۲ اد ره ‎a gee‏ دو نوبهار کز آن طبع و عقل یافت نوا 1 اعتدال مزاج: مقصود اعتدال ربيعي ۳ شب و روز مساوي مي ا ا ا 0 ۳ ۱ طبيعي است و بهار ویژة من از شعر رشيد و طواط است. 

صفحه 358:
36 4 انام فد 1 سزد که عید کنم در جهان به عز رشید كه نظم و نثرش عيد مؤبدست مرا ‎Or)‏ ل ا ل ل معني: مي ارزد ا ل ا ا ل ا كم ‎tiny comer seeen yy‏ 0 

صفحه 359:
3- اكر به كوه رسيدي روايت سخنش ل زهي رشید جواب آمدي به جاي صدا و ‎OS rere es‏ ان اسع كرض ‎aap ea IM yo Sls:‏ رو راد صدایش به کوه مي رسید به جاي پژواك کوه مي‌گفت :آفرین بر رشید و طواط. 

صفحه 360:
36 ‎en on i em TCI‏ مهاه مقر ‏بیاض صبح و سواد دل مراست ضیا ‏روايت:خواندن شعر كسي. زهيناز ار ا 0 1 پژواك ۳۳ راوي شعر و طواط صدایش به کوه می رسید. به جاى يزواك كوه مى ‎peep’ | rere‏ ا كك 

صفحه 361:
ا ا ل ل لك به هم نماید پروین و نعش در يك جا بووین شش ستارة کوچك که با هم ۱۳۱۰ زمستان از اول شب نمایانباشند. نعش: همان بناتالنعش ی رس ری م ‎Err‏ ‏5 36 انام فد 

صفحه 362:
36 ‎Meena Carn)‏ ا ا ‎CL re‏ انام فد ‏كه نعش و يروين در آفتاب شد ييدا معنی: سخن‌اش چون آفتاب درخشان است و شگفت آنکه :ل ا 

صفحه 363:
36 1 4 2 8 2100 26 براي رنج دل و عيش بدكوارم ساخت 6 ا و گوارش. تركيبي است که براي هضم غذا مي خورند. تحیت :درود. ‎oro‏ ا را ‎Ce OS Oe a eS‏ باشد. ثنا: ستایش. معني: رشید از شعر خود براي مداواي رنج دل و زندگي ناگوارم از درود و ستایش معجوني مفرح ساخته است. 

صفحه 364:
a Ca ie eee era eran ‏ا از قوت‎ ‏مفرح از زر و یاقوت به برد سودا ام‎ معانیش:مفاهیم سخن و طواط را از جهت گرانبهايي به یاقوت وزر که ات و و اديه سرج يفوت بأ ‎TORE COs porip2‏ ا ‎Fe Pacer re Urine]‏ قيمتي از قبیل یاقوت و فیروزه و عقیق و جز آنها مي ریختند و عقيده داشتند كه موجب نشاط بيشترى است. ic 

صفحه 365:
36 انام فد 2« ‎nea‏ سرشتهاي چهارکانه واي در عي حال رنگ زر (زردي) با صفرا و رنگ یاقوت(سرخی) با دم (خون) مناسبت دارد که خود دوتای دیگر از مزاجهای چهار گانه‌اند. (شرح ۱ ‎Ce et SE Rar son OE ner‏ 

صفحه 366:
36 انام فد ا ال لاي سين راون مرا به طنز جو خورشيد خواند ان جوزا مه سي روزه: ماه سي روز بسیار لاغر و ضعیف است. مهي سي روز: تمام سي روز ماه. جوزا: دو کودك بر پاي ایستاده. دو پیکر. معني: رشید که چون برج دو پیکر است به شوخي من ضعیف‌تر از ‎clo‏ 0 

صفحه 367:
ae مد 9- به صد دقيقه ز آب درمنه تلخ ترم به سخره جشمة خضرم جه خواند آن دريا دقیقه:نكتة باريك. ‎es eee‏ از كياه دارويى. ‎cule)‏ 0 خضر: ‎[eared ere bearer‏ شید. معني: به دلایل باريك من از اب درمنه تلختر هستم. اما رشيد از روي طنز مرا اب حيات خوانده است. 

صفحه 368:
36 ‎J re‏ انام فد 0- طويلة ۳ و يك جواهر داشت نهادمش به بهاي هزار و يك اسما ‎Meer Ps em pe reac) cell‏ ل ‎(lo).‏ رشید است. هزار و يك اسماء :هزار و ی ۱ حاد 2 ‎orm serene‏ ۱۳ آرزش هزار و يك نام خداوند را قایل شدم. 

صفحه 369:
36 نيام قد ‎Ree eel ela at‏ ان شش دگر را شش روز کون بود بها ‏شش روز کون:اشاره به آفرینش جهان است در شش روز خلق لس ا ا ا ‎al ae RO‏ سا بيت باقيمانده هم مساوي بود با شش روز ايام أفرينش (شاعر ا ال ل ا ةق 

صفحه 370:
36 2- مكر كه جانم از اين شكال 0 ا انام فد گریخت در کنف او به وجه استسقا ‎ea Ca Caer Cee a FOR 10) ge Ce po‏ ا ل اب خراحت ‎ha eee‏ ‎FeO OOP FRO Ur ae WOE ELD SCR Cp DO‏ ‏ل ا 

صفحه 371:
36 5 كه اوابه ينج انامل بد ف ‎clk‏ سفن ‎a‏ ‏ز هفت کشور به جانم ببرد قحط و وبا امل ج انمله. سرانگشتان. فتح باب:گشایش در هت فصو كان اضافة تشبیهی. تمامي وجود. معني يرا كه رشيد با ينج انكشت ال ل ا ين وجودم بزدايد. 

صفحه 372:
4 حیات بخشا در خامي سخن منگر نيام فد Le ESM ie cee ‎Ee Boea)rer be‏ ل ككل سر ‏فرزانگان .مرا عموي خاقاني است معني: اي رشید حیات بخش دا( ی راز رت تا ادو ۳ 4 

صفحه 373:
ا ا ا را 1 ميانة خاراکنی ۱ ۰ ۳ 0 معني: تمام روشنايي فکر و باطنم وابسته به حضور عمویم بود و با مرگ وي تمام آن روشني از بین رفت. 

صفحه 374:
36 506 5 ۳ 00 ‎eel)‏ ا ا لك 0 چو عم بمرد. بمرد آن همه فروغ و صفا م ‎ope yee gee IN EB ree (Ae‏ با مركج وي تمام أن روشني از بين رفت. 

صفحه 375:
36 ا انام فد كه بركشيدةحق بود و بركشندة ما خيره كشي: بيهوده كشتن. برکشیده: برگزیده. بر کشنده :مایه ‎ay‏ ا ا ا ل جهان كمان عليه كشتن بيهودة كسي كشيد كه وي برآوردة خدا بود و باعث ترقى من. 

صفحه 376:
36 ‎(ks lees cell (|‏ م از آنك و زاين قصیده نمودار ساحري کن از ‎Leee‏ ان ‏ا ‎SO‏ و ‎Ry RO Sea Co reser nearer)‏ 

صفحه 377:
id 39- ل ننه نيام فد به هر كسي ز من اين دو ‎Rupe)‏ ‎reel Carey ces‏ ا ل ا ل هر كسي شانس آن را ندارد که من ثنایش بگویم. خوشا به حال تو ۱[ 

صفحه 378:
id ‏رات‎ ee eee ‏ا ل ا نيام فد‎ دم زدن: ادعا كردن. دم را بستن:خاموش و ساكت كردن. كنك ل زبان معني: اكر ابلهي مدعى شو 107071055 ‎Fo‏ ‏ال ا ا ل ال ‎Few a9,5‏ 

صفحه 379:
id 1 كمان كروهة كبران ‎IS‏ 225 بام فد که چار مرغ خلیل اندر آورد ز هوا كمان كروهه: كمانى كه در گلوله نهاده رها کنند. (غیات) كبران:كافران.جارمرغ خليل: كبوتر و زاغ و خروس و طاووس معني:کافران آن وسیله و قدرت لازم را در اختیار ندارند كه معجزداي از ايشان سربزند. 

صفحه 380:
id 2- اكر جه هرجه عيال منند خصم منند نيام فد جواب ندهم الا انهم هم السفها عیال: به کسر اول به معني زن و فرزندان و دیگر توابع(غیاث) ‎ace)‏ ا ‎SO a cede‏ ل و طبع او هستند. لیکن اکنون به دشمنان وي بدل شده اند. انهم چا ا السفهاء ولكن لايعلمون. معني:اكرجه اكنون ريزه خواران خوان طبع من تبديل به دشمنانم شدهاند. ليكن من ياسخ نان را جز ل ا 1 

صفحه 381:
36 3 که خود زبان زباني به حبس گاه جحیم ‎“ti‏ ‏د جو ‎١‏ اجب که ۱۳۳ عیال:به کسر اول به معني زن وفرزندان و دیگر توابع. (غیاث) منظور شاعر از عیال منند. شاعران دیگر را مي كويد كه نان خور طبع او هستندء ليكن اكنون به دشمنان وى دل شدهاند . انهم هم ای ار سورة دوم آية سيزده الاانهم هى ‎cll‏ 5 ل الل للا ار تبديل به دشمنانم شدهاند ليكن من ياسخ أنان را جز به اينكه انان ‎oe‏ 0 

صفحه 382:
۰ Se eB C TE Ser. 0 Fee ‏ا ا ا‎ ETE gle ‏كه ميوهداش معني آن ا رم‎ ‏درختي شمرده شده است در اندلس كه جون برك ان را زير‎ . ‏سر نهند و بخوابند هرچه فراموش کرده باشند بیاد آورند‎ ‏درختي که برهر جانب آفتاب بگردد برگهاي آن رو بدان جانب‎ ‏کند. معني:سخن ۳۳ درخت سخن من بهره مي برند‎ ‏هرجند كه خود به تمامى معنى درختك دانا باشند.‎ 

صفحه 383:
id 1 1 نيام فد 5 دعاي خالص من پس رو مراد تو باد كه به ز یاد توام نیست پیشوای دعا معني: دعاي پاك من بدرقة آرزوي تو باشد زیرا بهتر از یاد تو ا دعا نمي‌شناسم. 

صفحه 384:
ا 0 منطق الطير ايام فد ‎ee eTocs a‏ ا خيمة روحانیان کرد معنبر طناب ‏نفس: دم.!/ سر به مهر: ممهورء دست نخورده.!/ ملمع: رنكارنك. ملمع نقاب: كنايه از اشعة زرين آفتاب. صبح ملمع نقاب. صبح 00 كه اراشعة زرين آفتاب يديد مىآيد.)/ خيم؛ كانه از أسمان.// ‏کی 

صفحه 385:
ae مد Dy ‏روحانيان: كنايه از فرشتكان.!/ معنبر:عنبرين شده. خوشبو؛ معنبر‎ ‏طناب: کنایه از شعاع خورشید.// معنی: بامداد با نقابی رنگین بر‎ ‏چهره با اولین نفسي که زد (بیدارشد) آسمان را با پرتو معطر‎ ‏خويش بر كرد.‎ 

صفحه 386:
ae مد ‎Pees 5 jl gS ee‏ ده ار کر مسا ‎KY RUCee pee peer Cor Ege Sey Se)‏ ل ا ‎lop LEDS RN CME MECN SCE TE ES I)‏ )4< زره تشبيه شده و وجه شبه حلقه حلقه بودن آن دو. تيغ و درع ا ال ‎oy py aiten‏ 520 

صفحه 387:
ae 3- بال فرو کوفت مرغ» مرغ طرب گشت دل ‎Agen‏ ‏بانگ برآورد کوس. کوس سفر کوفت خواب ۱ شروع خواندن بال‌ها را به هم مي‌کوبد. مرغ طرب گشت دل: بعني دل مانند پرندة شادی شد.// کوس کوفتن: به قصد آمادگی حرکت مسافران بر طبل مي‌زدند./ معني: پرنده (خروس)] بالها را بهم کوفت و دمیدن صبح را خبر داد» دل نيز شاد شد. انگار بر کوس ‎Serer les] en) he arreeor FIT)‏ ا 0 

صفحه 388:
ae 4 صبح برآمد زکوه چون مه نخشب ز چاه ابام فد ماه برآمد به صبح چون دم ماهي ز آب صبح: منظور سپيدة بامداد است.// ماه نخشب: مراد آن ماه است که هاشم بن حکیم بن عطا معروف به مقنح. مقتول یه سال 167 ه.ق. از چاهی بر می آورد و در ادب فارس به ماه کش و ماه ار چاه بیرون می‌آمد از پشت کوه درآمد. ماه نیز مانند برآمدن دمب ‎ale‏ ۳ در صبح پیدا ‎meee‏ 

صفحه 389:
ae رد ار رت نيام فد نيزة این زر سرخ حلقة آن سیم ناب ۹ Wert Car ‏ا ال ا ا‎ Soe) ‏اشاره به بازیی دارد که در آن بان ره حلقه را مىربايند. (شرح‎ ‏سجادي ص 158) در مصراع دوم. نور خورشید سرخ و نور ماه‎ ‏معني: شعاع خورشید حلقة ماه را ربود‎ Rowe oer Best chee ‏(روز امد و شب رفت)» شعاع خورشيد سرخ و حلقة ماه سييد‎ خالص بود. 

صفحه 390:
ae ‎cust -6‏ عربي‌وار بود بسته نقاب مد ‎ ‎ ‏از چه سبب چون عرب نیزه کشید آفتاب ‏نقاب بنفش: روي بندي كه اعراب بر روي مي كشيدند. اشاره به ‎Si,‏ ا ار ل ال ا ل ‎Spee‏ رت روبند بنفش داشت به چه دليلي آفتاب مانند عرب نیزه بر او كشيد. (جرا شب رفت و روز أمد؟) 

صفحه 391:
ae مد 0 كتف آفتات ا ‎eee na Pelee ycy‏ 1 اعرابیان: جمع اعرابی یعنی بادیه نشین./ مأب: با زگشت.// معنی: بر دوش آفتاب جبة زرین است و مانند بادیه نشینان عرب به کعبه ا 

صفحه 392:
ae مد 8- حق تو خاقانیا کعبه تواند شناخت ز آخور سنگین طلب توشة یوم‌الحساب ۳ سنگي./ بوم‌الحاسب: روز حساب. قیامت./! معني: اي خاقاني حق ترا كعبه مي‌تواند ‎ee creer ceoy‏ ۱ آبشخور زمزم توشة آخرت بردار. 

صفحه 393:
ae مد 9- مرد بود كعبه جوي طفل بود كعب باز چون تو شدي مرد دین روي ز کعبه متاب کعیب: قاب که با آن بازی می‌کنند کعب بازء همان قاب باز است .| اسان كامل. كعب وكعبه: جناس زايد. مرد و طفل؟ تهاذ ‎1١‏ ‏معني: انسان کامل کعبه‌جوي است. اما کودك کعب ال ‎Pear‏ ‎PO Ome ecm ee ACEC ree‏ 

صفحه 394:
ae 0- كعبه كه قطب هدى است معتكفست أآر سكول مد ی را ررإرفطرات هدي: هدایت و راهنمایی؛ قطب هدي: محور هدایت./ معتکف: از ۳ يعني كوشه نشین.| معني: كعبه كه محور هدايت است از با دگرگون نمي‌شود. 

صفحه 395:
ae مد 1- هست به پیرامنش طوف کنان آسمان ا لت در این بیت کعبه به قطب يا محور آسیاب و آسمان به خود آسیاب ‎nwce vont)‏ 0 معني: آسمان در ييرامون كعبه طواف كنان و كردان استء آري آسياب حول محور خود مي كردد. 

صفحه 396:
ae ee ‏ار لم مسف‎ Remen Renee) شاه مربع نشين تازي رومي خطاب lll [lise sa ‏صاحب خانه شاه مريع نشين: اك‎ 2 cal ‏انا ل اس رساك سامير‎ ce ‏اسلام مكه بوده و قبلة اسلام كعبه است.// تازي رومي خطاب: مقصود‎ ۲ ( ‏که سیاه است و تازی؛ لیکن سپیدپوستا‎ ا ا ا ا كت 7 00 نعي صاحبخانة كعبه خداستبناجار نام حجرالاسود شاه مربع نشين شده است. 

صفحه 397:
ae 3- رخش به هرا بتاخت بر سر صفر آفتاب منم رفت به جرب آخوري كنج روان در ركاب ا ۱ صفر: برج حمل.// جرب آخوري: فراخي روزي. گنج روان؛ گنج قارون كه كويند ييوسته زير زمين حركت مي كند.!/ معني: آفتاب» ‎ME ron)‏ ا ا 02 تاخت (وارد برج حمل شد) و در حالي كه كنج روان (يرتو خورشيد) در ركاب داشت به سراغ آبشخور فراخ رفت. مضمون بیت: رسیدن بهار. 

صفحه 398:
ae 0000 ال ال بل يه شكال 00 گت حا از نیات کشت مپلیا ۱۳۰ كحلي: منسوب به کحل؛ سرمه. جامه‌اي سرمه‌اي.|! كحلي چرخ: جرخ سرمداي يوش يا سرمهاي رنك.// عودي خاك: خاك به رنك و بوي عود.!/ مهلهل: خشن بافته شده و منقش.!/ به تاب: از جهت تابيدكي.// معني: آسمان نيلكون از ابر به شكل زنجير يا حلقوي درآمد و خاك خوشبو بواسطة كياه از حيث تاب انبوه و تنك شد. 

صفحه 399:
ae مد 35- روز چو شمعي به شب زود رو و سرافراز شب جو جراغي به روز كاسته و نيم تاب ی روز مانند شمعي ل و اد بالا 5 و شب مانند جراغي كه در روز بسوزد كم نور است. (صبحء آفتاب بسرعت منتشر مي‌شود و در چنین حالي شب به انتها رس 

صفحه 400:
ae . 0000 ‎ic OD Dee et eee OS eA‏ شيشة بازيجه بين بر سر آب از حباب دردي: ته نشین شدة روغن و شراب و نظایر آن.// مطبوخ: ‎EOE‏ | 5 شعبده بازي تشبیه کرده است و بقاياي سیل و رگبار به ته نشست جوشانده.// معني: انجه از سر سيل و ركبار بر سر سبزه بر جاي مانده مانند تهنشين جوشانده است و حباب بر فراز آب نظير ‎oreen‏ ا 

صفحه 401:
ae 7- مرغان جون طفلكان ابجدي آموخته سوه iter ‏ا‎ ابجدي: منسوب به ابجدء منظور حروف الفباست.// الحمدخوان: خوانندة نخستين سورة قرآن. منظور آنكه بلبل نخستين آوازش در ستايش خداوند است.!/ خليفه: در مكتبهاي قديم به جاي مبصر أمروز در كلاسها بوده است.// كتاب: مخفف كتاب به معنى مكتب | معنی: پرندگان مانند کودکان الفبا آموخته‌اند. و بلبل» اد ادا ‎ROTA‏ 

صفحه 402:
ae مد ‎EL Ske 55 plore IF oljgi 5 Ugo -18‏ مجلسشان آب زد ابر به سیم مذاب ‏نوزادكان: استعاره از: كلهاي ا ‎Penola‏ ‏کنایه از: خی ‎PSS‏ معني: دیشب باغ از حضور گلهاي نورسته مجلس جديدي آراست,. و ابر اين مجلس را با باران طراوت بخشيد. 

صفحه 403:
ae مد 9- داد به هر يك ۳ از زرد و سرخ خلعه نوردش صبا رنگرزش ماهتاب ل ا ا ل ل ۱ ا ا يا بود. 

صفحه 404:
ae مد ار نرگس با طشت زر کرد به مجلس شتاب شمع گل: اضافة تشبيهي است؛ گلي که چون شمع فروزان و تابنده ل ا ل الك اشاره است به رنگ زرد میان گل نرگس که گلبرگهاي آن سفید زا 8 ست رر به مجلس شتافت.)/ مضمون بيت: زيبايي چمن پس از باران. 

صفحه 405:
ae ‎ee cera eer Sr‏ ا ‎Pe‏ مه ‏26 راگن لاله عذاب ‏طلق: معرب تلك» سنگي کاني. روغن طلق. روغني كه از طلق گرفته مي شود. ‎a‏ ‏سوختگي از آتش لاله (به مناسبت رنگ سرخ آتشین آن) تصور شده است./ معني: ژاله از هوا بر آن گلهاي باغ روغن طلق ربخت ‎cai) |‏ اد ۱۳ 

صفحه 406:
ae ی مد 2- هر سوي از جوي جوي رقعة شطرنج بود بيدق زرين نمود غنجه ز روي تراب ۱ ‎Ea ee et el cD REE ee a ae code‏ تشکیل شده بود و غنچه از روي خاك همچون پیاده پیش مي‌آمد./ مضمون بیت: راه افتادن جریان آب باران. 

صفحه 407:
ae ا را ‎ee‏ بیدق زرین نمود غنچه ز روي تراب ۱ ‏ار‎ aes) ‏خیرالثیاب: بهترین جامه‌ها// معني شاخة کل افشان بهترین‎ ا ا ا 0 ا ا ل ا ا 0 روي كلهاي باغ در اثر بارش باران. 

صفحه 408:
ae ‎wt 1 5‏ مد 4 مجمر گردان شمال مروحه زن شاخ بید ‎eel can‏ اياي ‏مجمر: عود سوز. بخوردان. باد شمال به بخوردان تشبیه شده است.// مروحه: بادبزن.// لعبت: عروسك. کنایه از ستارگان آسمان.// شهاب: ا ۳ 00 | اك م شود.// معنى: باد شمال مانند بخوردان واشاحة بید مانند بادبزن شده و هوا را معطر مي‌کند. آسمان با ستارگانش بازي مي‌کند و شهاب زوبین مي‌افکند. 

صفحه 409:
ae مد 5- ييش جنين مجلسي مرغان جمع أمدند شب شده جون شكل موي مه جو كمانجة رباب شكل موي: به شكل موي سياه.!/ رباب: ساز زهي.// كمانجة رباب: كمان كوجكي كه بدان وسيله رباب را نوازند. كنايه از: ماه.// معني در مقابل چنین مجلسي پرندگان گرد اد ۳ سياه و ماه مانند كمانجة رباب باريك شده است. 

صفحه 410:
ae مد 0 فاحته گفت از نحست مد 2۰ سال سازد از آن برگ تلخ ماية شیرین لعاب تا وتو // تحل: زنبور عسل./ شیرین لعاب ۱ كي رمن را شهد.!/ معني: ۳ به مدح شكوفه يرداخت كه زنبور ا ل كنت 

صفحه 411:
ae مد )07 ات ول بر تا نت اج اس رات ‎RUPE CC RE gece ce‏ سي 1 5 - كل ار شكوفه بهتر استء زيرا شاحة در حل ‎[1١‏ 905 کر 5 

صفحه 412:
ae مد ا ا ات ان 3 كه كنيد كل ,ا 2ك قمري: كبوترء ياهو.// كنبد كل: غنجة كل.!! معني: كبوتر ياهو گفت: مملکت درخت سرو از گل بهتر است. زیرا گل را اندك وزشي از باد خراب می‌کند. 

صفحه 413:
ae مد 0- ساري كفتا كه سرو هست زمن ياي لنك لاله ازاو به كه كرد دشت به دشت انقلاب ساري: سار.!/ زمن: زمينكير. مزمن از ا ا ا ا ا ل ل ۲ نها را دگرگون ساخته است. 

صفحه 414:
ae مد 1 صلصل گفتا به اصل لاله ۰۰ ۳۱ سوسن يكرنك به جون خط اهل الثواب صلصل: فاخته. دو رنگي لاله به جهت سياهي وسط آن است.// خط اهل الثواب: نامة اعمال نیکوکاران./ معنی: فاخته گفت: چون ‎Jl) 0 afb)‏ )5 رنک است. سوسن یگرنگ مانند نامه عمل ثوابكاران از لاله بهتر است. 

صفحه 415:
ae Agen atk Gur 5 See eM BOI) Sly eer comin برندهاى كمى كوجكتر از كبك معمول 20161 1007 | ‎ear fot‏ ل ‎alls pee En eM‏ بد فاع و ار ور ‎ES Ah‏ درء سرآغاز.// معني: تيهو كفت: سبزه از سوسن بهتر است. زيرا 0 باغ پدید مي‌آید سبزه است. 

صفحه 416:
ae مد 2- طوطي گفتا سمن به بود از سبزه کو بوي ز عنبر كرفتء رنك ز كافور ناب تا از درخت كافور به دست مي‌آید.| معني: طوطي كفت: سمن از سبزه بهتر استء زيرا كه سمن بوي خود را از عنبر و رنكاش را از کافور خالس گرفته است. 

صفحه 417:
ae اا ا گت سوه كرسي جم ملك او و افسر افراسياب هدهد: مرغ سلیمان است./ كرسي جم: اینجا مقصود شیراز است. از ‎ae‏ ل ‎eS Re‏ ۱ شيراز يايتخت ملك سليمان يعني فارس خوانده شده است.!/ افسر افراسياب: اشاره است به حلقة زرد رنك كه در ميان كل نركس ‎aaa ed RO eae Ten‏ ‎mn)‏ 00 كلاه كفت: نركس از سمن بهتر است زيرااكه ‎illo‏ 50 

صفحه 418:
ae مد 4- جمله بدین داوري بر در عنقا شدند کوست خليفة طیور داور مالك رقاب عنقا: مرغی افسانهاي؛ سیمرغ.// خلیفه: پیشوا/ رقاب: ج رقبه: گردن. در مصراع دوم واژه خلیفه را باید با (ي) ساکن خواند: 000 معني: ا داوري ‎CORSE‏ ‏000005 واو صاحب اخثيار أنان است. 

صفحه 419:
ae مد و صاحب ستران همه بان ۳۳ عن ع ‎NM‏ صاحب سئر: پرده‌دار. // خرم: بارگاه. مکان مقدس. // کبریا: ۳۳ تنگ یاب: آنچه به دشواري ‎Ce es‏ معني: يردهداران عنقا همه بر ایشان فریاد زدند. که حرم عنقاء بارگاه مقدسي است و بار يافتن بسيار مشكل است. 

صفحه 420:
ae ا ‎by‏ ل هيه ابام فد حاجب اين بار كو ورنه بسوزم حجاب 00 ‏ب‎ Ces ‏ل ا ا ل‎ Vee Er NCy ‏خیمه سبز را خواهد سوزاند. پرده‌دار این بارگاه کو و گرنه پرده را‎ ‏مي‌سوزانم.‎ 

صفحه 421:
ae 7 مرغان بر در بپاي عنقا در خلوه جاي 9 فاخته با پرده‌دار گرم شده در عتاب CU Cty pee oT Be AS penne er meres ‏خلوه جاي: جاي‎ Sy ae Sg er ger ee seers te ‏درشتي بود.‎ 

صفحه 422:
ae acl ‏هاتف حال این خبر چون سوي عنقارساند‎ 8 ee ery Ct we nee aera reed ‎A COMO IROC) PCN [eat Rewer Reap wee Are 5‏ از محض آنکه اوضاع را به عنقا گزارش داد. عنقا آمد و آنان را فراخواند و شروع به سوّال کرد. 

صفحه 423:
ae ‎J 1‏ ۱ مد ‎eed‏ ا ا ره خود بخودى باز داد صبحك الله جواب ‏الاانعم ا ا ‎aCe al‏ لح الله (.. صیاحا): خدا بامداد ترا نیکو گردان ۱ بلبل پس از سجده در برابر سیمرغ گفت: بامدادت خوش بادا پس سیمرغ خود به خود پاسخ داد: خدا بامداد ترا نیکو کناد. 

صفحه 424:
ae 0- قمري كردش ندا كاي شده از عدل انو ‎Cea‏ ‏دانة انجير رز دام كلوى غراب ا ا ل ا جور ررمي است كه كويند: مرغي كه انجير ميخورد نوكاش كج است. اصولاً ‎|١١٠0‏ إندكاتي كه نوكشان كج است ميخورند ليكن برا (01 00 نوكاش کج نیست گلوگیر است./ معني: قمري با اشاره به سیمرغ ا ‎ot OC oa CNY Cot pe‏ ۱ بامداد ترا نيكو كناد. 

صفحه 425:
ae مد 41 واي که ز انصاف تو صورت منقار کبك صورت مقراض گشت بر پر و بال عقاب 07 1 5س كة در ساية انصاف تو شكل مثفار 25 0" قيچي بر پر و بال عقاب مي‌افتد. 

صفحه 426:
ae 2- ما به تو آوردهايم دردسر ارجه بهار مد دردسر روزكار برد به بوي كلاب دردسر: در مصراع اول: شكوه و كلايه. در مصراع 0 حقيقى و اشاره بدان اعتقاد دارد كه كلاب ماية دفع سردرد است. جناس تام میان دردسر اول و دوم./ معني: ما گرفتاري و گلاية خود را پیش تو آورده‌ایم. گرچه بهار سردرد طبیعت را با بوي گلاب درمان كرده است. 

صفحه 427:
ae مد 3- دانکه دو اسبه رسید موکب فصل ربیع و ترا رال ره 20100 معني: بدان که ی بهار بسرعت فرا رسيد و روزكار يير دوباره عهد جواني را به دست أورد. 

صفحه 428:
ae مد 4 خیل ریاحین بسي است ما به که شادي کنیم زین همه شاهي کراست کیست بر تو صواب معني: لشکر گلها متنوع است. ما به کدام گل شادي کنیم؟ و از میان این همه شاه‌شاه کدام است و نزد تو سزاوار؟ 

صفحه 429:
ae ‎al 1‏ ۳ مد 5- عنقا بر كرد سر كفت: كز اين طايفه ‎9 3 wl ly 55 EE ene eee ieee ghee: 9 ‏گروه گلها يكي دستش و ديگري‎ eras) ‏است.‎ ‏(اشاره دارد به تنوع رنكها) 

صفحه 430:
ae Pea Clute eS eoveprere Ue gel \c) خورده گه از جوي شیر گاه ز جوي شراب ‎ale Sacer‏ ل ل تت لك كا رود؛ سیاه چشم بهشتي. خورده گه از جوي شیر.. اشاره است به ار ده لأثار بين وانهار من عسل مصفي (سورة 147ي5 15؟ .| دوهاست از آب نه کندا و نه حال گشته و جویها از 1 ‎aed‏ ۱ ‎ 

صفحه 431:
ae 7- كرجه همه دلكشند از همه كل ‎ee a‏ كو عرق مصطفاست و اين دكران خاك و آب ‎ae et yes‏ ی الست. از قول پیامبر در حدیث است كه الورد الحمر منيء بنابراين آن را عرق مصطفي كفتهاند زيرا از ‏0 ‏معني: كرجه همة كلها زيبا و تاره هستند ليكن كل سرخ جون ‏عرق مصطفي است از همه بهتر و مابقي محصول معمولي آب و خاکند. 

صفحه 432:
ae 1 مد 8 هادي مهدي غلام. ‎el‏ صادق كلام خر سس سار تایب دارد.// چارم کتاب: قرآن و سه کتاب دیگر: زبور تورات و انجيل ‎ee eee Ro‏ ی در ادامه بیت پیشین مي كويد: حدرت مصطفي هدايت كننده 1 ‎a g pike Catyy altol «leas‏ ی 

صفحه 433:
ae مد ‎ol =!‏ ملوك تاج ده انبيا ‎Sepia fre cc ls 5‏ ‎Re Rearge sc are 8/70 ee es 

صفحه 434:
ae مد 0- احمد مرسل كه كرد | و زخم تيغ تخت سلاطين زكال كردة شيران كباب تیش تافتن. تف.|/ زخم تیغ: ضربت شمشیر./ زکال: زغال.// گروه: 0 

صفحه 435:
ae مد 1- جمع رسل بر درش مفلس طالب زكوه هه ام ال سیسات ا ا ا ‎٩ ge‏ ها ما یا را و ات ات کین ترد: ار همة ييامبران بر در محمد (ص) تهيدست و زكوه خواه هستند و او تاج رسولان و بازركان واجب الزكوه است. 

صفحه 436:
ae Agen po pS Cle eeu OIE > 900 ‏شلك كر شرف عطلة‎ o) عطسه: زاده» ‎Pen ESS‏ آدم است اشاره به حدیث نبوي دارد: ‎Les cee‏ دم تین الماء و الطین (من پیامیر ۰ ۱ ۳۳ Re ‏حضرت آدم پروردة پیامبر است و مسیح نتیجة آدم. زهي فرزندي‎ ‏که از راه شرف و بزرگي. پدر نتيجه و پروردة اوست.‎ 

صفحه 437:
ae مد 3- گشت زمین چون سفن چرخ چو کیمخت سبز ‎esc Serra‏ 1 سفن: يوست درشت كه بر قبضة شمشير وصل كنند.// كيمخت: جرم ساغري.// قراب: غلاف.// معني: زمین زمخت شد مانند پوست ل ‎Meir‏ | 

صفحه 438:
ae مد خاك درش كار دو صد دره كرد راند بران آفتاب بر ملکوت احتساب دره: تازيانه.// ملكوت: عالم مجردات.// احتساب راندن: اجراى حدود شرعي كردن نظير تازيانه زدن در برخي موارد. جناس مصحف در دره و ذره.// معنى: ذره خاك در محمد(ص) كار دو صد تازيانه كرده است و آفتاب با آن ذره بر عالم ملکوت اجرای حد شرعی کرده ۳ 

صفحه 439:
ae مد ا ‎sneer)‏ ا ل ا لكت ۱۳ ‏ا ا‎ SNCs aE ee 0 ‏ات‎ oor ‏ا ل ل ل‎ ‏است.// تاب: پیج و تاب./ معني: ناچار از ترس آن تازیانه بند آهنگ‎ ‏رهاوي بربط زهره رفت و كوك زه أن خراب شد.‎ 

صفحه 440:
ae مد ‎BSCE‏ ا له راند سپه در سپه سوي نشیب و عقاب روز بدر: جنگ پدر که در رمضان سال دوم هجرت ای ال ۱ بدروار: ماه كامل.// عقاب: جمع عقبه: كردوندها./!/ معني: ۳1 ندیده‌ای که آن شاه دین (پیامبر) در جنگ بدر مانند ماه کامل سياه را در نشيب و كردونهها حركت داد؟ 

صفحه 441:
ae ۳ مد یر ۱ بهر نهنگان کین کرد محیط از سراب ‎W IN Se POORER RC LC STS ICO Orne a be)‏ اا کین: کنایه از: پهلوانان کينه‌جوي دین.! معني: ‎e omens‏ ۱ ‎Sa eee RC es ES re‏ يعني او پاور مجاهدان است. 

صفحه 442:
ae مد 8- از شغب هر پلنگ شیر قضا بسته دم و ز فزع هر نهنگ حوت فلك ریخت ناب Fee reer Crore ‏ل ال‎ ene Snes Seen ‏ل ا‎ ‏از فریاد هر‎ ۳ sists) ‏ماهي.// ناب:‎ | ‏ن ماهي‎ ie ‏فلك‎ زوك 

صفحه 443:
ae مد ۱ eater eve EP (Cl) ‎ear ven ane joer or) |‏ ا قن ‏تأیید: تصدیق. توانا کردن./ غاب: بیشه./ معنی: در جهت توانا ون ا ‎Remorse‏ ‏02 

صفحه 444:
ae مد 0- در علمش مير نحل نیزه کشیده چو نخل غرقة صد نیزه خون اهل طعان و ضراب میر نحل: نحل زنبور عسل و امیرالنحل لقب علي(ع) است./نیزه كشيده جو نخل: نيزه را به برك نخل تشبيه كرده.// طعان: نيزه به یکدیگر زدن./ ضراب: به یکدیگر شمشیر زدن. جناس مصحف یا خطي در نحل و نخل.// معني: در زير بیرق محمد(ص) حضرت علي(ع) نیزه کشیده و اهل جنگ به اندازة صد نیزه خون غرق خون شده اند. 

صفحه 445:
ae مد 1 چون الف سوزني نیزه و بنیاد کفر جون بن سوزن به قهر كرده خراب و يباب الف سوزان: سوزني كه جون الف باريك است.)/ بن سوزن: سوراخ سوزن.)/ يباب: ويران و خراب.!/ معني: نيزه مانند سوزن راست لس ها اك ل است. 

صفحه 446:
ae ‎i a‏ مد 2- حامل وحي آمده کامد یوم الظفر ای ملکان الغزاه ای نقلین النهاب ‎۱ ae at OL ‏ا من‎ UOSear ome eee Sci ‏تکیه گاه مقصود جن و انس است./ نهاب: غارت. الغزاه اینجا يعني‎ ‏يعني غارت کنید.// معنی: جبرئیل آمد و وحي‎ ۱ ‏آورد که اکنون روز پيروزي است. اي فرشتگان به جنگ کافران‎ ‏بشتابید و اي جن و انس غرت کنید.‎ 

صفحه 447:
ae مد 3- خاطر خاقانیست مدح‌گر مصطفی إن حفش بى حساب هست عطا در شاك ‎ees‏ اك قیامت پاداش بي‌شمار است. 

صفحه 448:
ae 9 2 sien SER ‏ا‎ eS NCS Saeed جوهري: معرب گوهري. کوهر فروش/ خلاب: گل+ آب- لجنزار. شاعر خود را به گوهر فروش و سخت را به دانة در تشبیه کرده ‎PIE CS Aree ead om‏ رسول(ص) نمي‌شکند. ل ل د للدم ‎pea) peep pees)‏ 

صفحه 449:
ae مد 5 ارب ازین حبسگاه باز رمانی ۱۳۳ شروان شرالبلاد خصمان شرالدواب ‎bes‏ ار ره بدترین چهارپء// معني: خدایا. خاقاني را از این بازداشتگاه برهان كه شروان بدترين شهرها و دشمنان او بدترين نوع جهاريا هستند. 

صفحه 450:
ae مد ۱ کز تو دعاي غریب زود شود مستجاب ۱ eyes SO See tse RS eee ee gO Sed ‏از جانب تو زود يذيرفته مي شود.‎ 

صفحه 451:
ae مد قصيدة 10 در حكمت و عزلت و فقر و شكايت 1- قلم بخت من شكسته سر است موي در سر ز طالع هنر است قلم بخت: اضافة مجازي. بختي که داراي قلم و قدرت نگارش است. شکسته سر: در مورد قلم» شکستگ ‎en‏ ا ‎re‏ 0 ‎kee)‏ 3 

صفحه 452:
ae مد ار موي در سر: اكر موي بر سر قلم كير كند مانع درست نويسي مي شود. در کلمه‌هاي بخت و طالع مراعات النظیر است.// معنی: به خاطر لياقت و هنر بخت و طالع من كجتاب و كجرو است. شاعر تمام بدبختيهاي خود را ناشي از اهل هنر بون ميداند. 

صفحه 453:
ae ae a 5 Weenie oe est ‏لا سف‎ که قلم نقش بند هر صور است معني: شانس خوب. دل را به آروز مي‌رساند. زیرا که قلم فقط تصویرگر صورتهاست و نقشي در اقبال آدمي ندارد.// نقش بند را ‎lbs‏ رت ل ار رسيي رد نتيجه يكي است يعني قلم و سواد و نتيجة أن تأثيري در سعادت ندارد. 

صفحه 454:
ae مد 3- نقش امید چون تواند بست قلمي كر دلم شكستهدتراست نقش بستن: نكاشتنء شكل دادنء تصوير كردن.// معني: قلمي 53 از دل من شکسته‌تر است چگونه می‌تواند تصویرگر امید باشد؟ 

صفحه 455:
ae مد 4- دیده دارد سپید بخت سیاه آن سار ار رت ديده سييد داشتن: مقصود نابينا بودن است.// سياه سر: مراد رنئق ‎noe Eee Om Pe Pea cry or‏ ل رن سپيدي. آفت سر سیاه يعني جواني است. آرایه تضاد ‎ce‏ سپید و اه تا ‎PRM‏ 

صفحه 456:
ae مد 5- بخت را در كليم بايستي اين سپيدي برص که در بصر است Po eee etre ‏ل‎ SSB Reese a) 

صفحه 457:
ae مد 9 گر سپيدي به چشم زاغ در است در اين بيت شاعر سياه بختي خود را تشبيه به سياهي بال زاغ كرده است. كرجه سييدي در جشم زاغ نيز هست ولي جه فايده که هر گاه به پر خود و یا به کل وجود خود بنگرد جز سياهي و ‎eee‏ ‏بالش است. گرچه او نیز در چشم سپيدي دارد. 

صفحه 458:
ae مد 9 كه جهان را زر از يي كمرست ‎ae!‏ ا ا ا ل ا ل ا م عبان ار سس تسد نی دار ۱ نيز كه قلم زرين دارد به درد خودش نميخورد و جز ‎gy‏ ‏برايش رهآوردي ندارد. در قديم بستن كمر زرين نشاذ و قدرتمندي بود. نیز در قدیم پول را به کمر مي‌گذاشتند نه جیب. ‎ 

صفحه 459:
ae مر هی را سس انز لاد ‎ters‏ ‏| ناخنه: كوشتي باشد مايل به سفيدي؛ مشابه ناخن كه در كنج ع ل ل ا نر فصر زندكي بسيار لاغر شدم)ء زیرا که چشم بختم ناخنه در آورده است؛ بد اقبالي روي آورده است. 

صفحه 460:
ae مد ا رون زانكه غم ميهمان سى جكرست سك جكر: كنايه از: موذي و بي‌رحم./ معني: براي غم مي‌بایست ا ‎Be reer Cpr emg‏ موذي بيرحمي است. استخوان دادن به مهمان به تلويح يعنى نداشتن كوشت (لاغري). 

صفحه 461:
ae مد 0- روز دانش زوال يافت كه بخت به من راست فعل كر نكرست 7 كا ناس بايان كرفت. زيرا كد ل ل 000 ۹ 1 تصاد میان راست و که و مراعات ۰ ۳ ونكر. 

صفحه 462:
ae مد 1- بس به پیشین نديده‌اي خورشید که چو کز سر ببود کژ نظر است پیشین: ضد پسین؛ ‎yea‏ 0 بسیار اوقات ديدهاي كه خورشيد يس از نيمروز كج مي تابد و آنكاه كه كج تابد دیدش نیز کج مي‌شود ا ا ا ا 0 0000 ن است که هنگام زوال روز دانش بخت بي مهر مي‌شود. 

صفحه 463:
ae مد 2- خوش نفس مي‌زنم كزم تكرد چرخ کژ سیر کاهرمن سیراست كج سير: كجرفتار.1/ جمع شيرتت يعني روش. بین سیر و سیر جناس ناقص است:)/ معني: تا ميآيم نفسي به خوشي بزنم جرخ كجرفتار شيطان روش به من بدرفتاري مي كند. 

صفحه 464:
ae مد ‎eee‏ را ‎er‏ ات ‏صفیر: آواز طایران در اینجا آوازي است براي اسب در نوشیدن آب؛ یت ای را ی ری ری از انیا ی ‎ce ie‏ ی ‏بزني بر تو كج مينكرد. با توجه به بيت قبلي جرخ كجرفتار را به ‏اسب تشنه تشبیه کرده است. 

صفحه 465:
ae مد 4- يا مكر راست مي كند كر من كه مرا از كزي هنوز اثر است معنی: شايد هم با اين نكاه لج مى خواهد كزى مرا اصلاح کند. زيرا كه هنوز در من از كزي ۳ باقي است. 

صفحه 466:
ae 5 رث از آن کز نکه كد 00 سوه تا شود راست کالت ظفر است ترك: مجازاً سباهي.// آلت ظفر: ‎ee‏ در تأييد بیت قبل گوید. سپاهي از آن جهت در تیر خود کج نگاه مي‌کند تک ان را راست به هدف زند. زیرا وسيلة پيروزي اوست. يعني بعید ‎Cs‏ ی 5 8 

صفحه 467:
ae مد 6- همه روز اعور است جرخ وليك ات آن زمان که کینه‌ور است لا( لا خوشي را چند برابر مي‌بیند. 

صفحه 468:
ae / مد 7 0 لس كات ‎Ie)‏ ا الى لت ماركز بر رخ سير: اشاره به نقش مار و ازدهاست كه روي سيرها ‎rT‏ ا ا ار ا ا ‎Tee‏ ل ب-دح ل 0 

صفحه 469:
ae مد 8- بس نبالد گيابني که کژ است بس نپرد كبوتري که تر است بالیدن: رشد کردن./ گیابن: چيزي که از ريشه رشد مي‌کند. درخت. تناسب میان ن گیاه و تر.// معني: درختي که کج روییده خيلي رشد نمي‌کند. كبوتري که بالاش خیس شده. به علت ستگيني, خبلي اوج نميگیرد. 

صفحه 470:
ae مد 9 دهر صیاد و روز و شب دو سگست چرخ. باز كبود تيز ير است معبئ: روزگار جون شكارجيء شب و روز مانند دو سگ تازي» چرخ نظير عقاب كبود تيزير است. در هر سه مورد تشبيه بليغ روشن ۳ 

صفحه 471:
ae مد 0- همه عالم شكار كه بينى کاین دو سگ زیر و باز بر زبر است معنی: در نتیجه» همة عالم نظیر شکارگاهی است که این دو سگ ‎BS) Ter er‏ ا 

صفحه 472:
ae 21 عقل سک جان هوا گرفت چو با ‎ag‏ ‏کین سر ی ات oie ‏با‎ شكاركر: شكارجي.// معني: عقل سمج وقتي اين سك و باز شكارجي را ديد. جاي مقاومت نديد و به يرواز ‎elas‏ | ا ا ل ل ل 00 شكارجيان توجيه ترس در بيت بعدي است. 

صفحه 473:
ae مد ا 1 1 1ك صید باز و سگي که بوي بر است آب زهره: آب کيسة صفرا که در مقام ترس مي ترکد و اسباب 2 2 7 لاس ای( م ا ل ال دن ‎١ ae‏ 

صفحه 474:
ae مد تاک ای ار ‎Ali‏ ‏حال حل ی | 8 بد حال و سست دل هستم و ‎nea reel‏ سستى با خطر همراه است. به كاركيري وازكان متضاد (نيك و بدء POM Pera NEC 5 oF: 

صفحه 475:
ae مد 4- عافیت پر كنم هيهات اين تمناست يافتن دكر است معني: با این اوصاف» من ‎sole‏ سس پل ار ره ا ع ل ا يعني همه أرزومند جيزهاي خوبند. خوش به حال كسي که در عمل به آرزو مي رسد وگرنه صرف آرزو که فايده‌اي ندارد. 

صفحه 476:
ae مد 0 ‏دس‎ ‏ل‎ cane ng 7-10) معني: اندوخته و يا يشتوانة آرزو امید است. و اميدواري اساس زندكي زنده محسوب مي شود. 

صفحه 477:
ae مد 6- أرزو جون نشاند شاخ طمع طلبش بيخ و يافت برك و بر است شاخ: شاخه./ بیخ: ريشه و بن./ یافت: ۳ يافته؛ يافته شدهء ‎Eker‏ 00 ل آرزو وق شاخة طمع را در دل آدمي کاشت. طلب آن آرزو مي‌شود بن و ريشه و ره‌آورد و نتيجداش مى شود برك و بار درخت. 

صفحه 478:
ae مد 7- طمع آسان ولي ‎oer ree en‏ صعبى يافت از طب بتر است eles eee cere Se om Ene pris ‏ا‎ We |e ¥| root) 

صفحه 479:
ae 8- آرزويي که از جهان خواهم 9 ل لت معني: آرزويي که از جهان مي‌خواهم مي‌دهد. زیرا که جهان مست و ناهشيار است. مقصود آنكه كاهي روزگار با آدمي 00 خواسته‌اش حرکت مي‌کند. اما چون این مورد نادر است شاعر این ‎no‏ را ی و رل چنانچه مفهوم بیت بعد همین نکته را تأييد مي كند. 

صفحه 480:
ae مد 9 لکن آن ا واستاند که نيك بدگهر است معني: لیکن آن داده را به هنگام هشیاری پس می گیرد زیرا که ‎Fe isles, Cll‏ ۱ 

صفحه 481:
ae مد 0- در دبستان روزكار مرا روز و شب لوح آرزو به بر است ‎obs‏ ار کنار پهلو ۰ معني: در مدرسة ‎My‏ یر( اا يهلوي من است. در عمرم هميشه ارزومند بودهام (نیازمندي). 

صفحه 482:
مد 1- هيج طفلي در این دبستان نیست كه ورا سورة وفا ز بر است سورة وفا:اضافة مجازي./ زبر: مخفف از بر يعني از حفظ.// معني: در اين مدرسة روزكار هيج شاكردي نيست كه سورة وفا را از حفظ باشد. در اين دو بيت شاعر زمانه را به مدرسه و اهل زمانه را به كودكان دبستاني تشبيه كرده است كه معمولاً كودك فراموشكار ا ا ا 0 

صفحه 483:
ae ‎J‏ از ء مد 2 چون کند ایت وفا فرموش کاخر «اوفوا بعهدی» از سور است ‎POR Cee eee Te eT ee ‏اوفوابعدي اوف بعهدکم و اياي فارهبون (سورة آية ) باز آیید‎ ‏ان مرا تایاز یم شم ‎GAR‏ ری جطور آية وفاداري را مردم فراموش مي كنند؟ حال آنکه ‎ae‏ ‏از زمرة سوره‌هاي اك 

صفحه 484:
ae مد 3- خاطرم بکر و عهد نامرد است نزد نامرد بكر كم خطر است ‎[Foe gt Le‏ ل ‎BETSY cere Soe‏ ل معني: ‎yee Care Sm mee lf se)‏ ۱ كم بهاست. 

صفحه 485:
‎llc‏ سا رتست ند گلة شهربانو از عمر است ‏بکر خاطر: اضافة مقلوب. طبع دست نخورده.// شهربانو: دختر ۵ عمر دستور داد شهربانو را با سایر اسیران در بازار بفروشند و حضرت علي (ع) او را از اين کار منع کرد» طبع بكر خود را به ‏ا ل ل ل ا ل ا 1 ‎lh 

صفحه 486:
ae مد ‎c i)‏ 1 الك آه من چرخ سوز و کوه در است جرخ سوز: آسمان سوز.)// كوه در: شكافنده و درندة كوه.// معني: حتی ساية من خبر از ان ندارد که آه من آسمان‌سوز و درندة کوه است. یعنی آه من بسیار تأثیر گذار و قوي است. 

صفحه 487:
ae مد FS ee ‏ماهي بنشود که کر است‎ os حرم م ‎SS ste DEST SSSI‏ زهره مي ت ركد.|/ بنشنود: باء تأكيد دارد.// معني: خروش دريا زهرة ا ا ا ‎Rey‏ ‏دریاست. نمي‌شنود زیرا کر است. 

صفحه 488:
ae مد 7- مر ما مر من حساب‌العمر ب ۳ ل 1 الس ري ملمع است.// معنی: گذشت از حساب عمر آنچه گذشت و آن‌گاه ‎Le seu re Iyer Oy‏ ا ا ا ا 

صفحه 489:
ae مد 8 ناودان مزه ز بام دماغ ۱ ۳۲ ‏<ضرت: سرسبزی./ بام دماغ: شاءر مکی‎ ceac ‏بالاي سر دانسته است./ معني: اشك از فراز سر جاري و از ناودان‎ ‏مژه قطره قطره مي‌ريزد و موجب سبز شدن دوباره آرزو مي شود.‎ 

صفحه 490:
ae 3 2 مد 9 سبب آبروي آب مژه است صيقل تيغ كوه تيغ خور است ‎Cae eee sere‏ ۳ پالوده و شفاف مي‌کند. همان‌طور که اشعة خورشيد تيغ (قله و ستيغ) كوه را با روشنايي خود صیقل مي‌دهد. 

صفحه 491:
ae مد ور همجو زر ‎ree‏ ‏زر نثار: سکة طلايي که بر سر عروس بریزند.// پي سپر: زیر پا ریخته./ معني: خواهان زر نیستم زیرا که طالب آن دنبال چيزي را 

صفحه 492:
ae مد 1- عاقبت هركه سر فراخت به زر سرنگون همچو سکه زخم خور است فراخت: افراخت.// سکة زخم‌خورنسکه معمولاً در ضرابخانه براي حك نشانها و نامها زیر فشار قرار مي‌گیرد./ معني: هر کس به ‎Bae ene ta ee Leys)‏ زخمي شد. 

صفحه 493:
ae مد 2 روي عقل از هواي ل ابله خورده همچو روي زر است هوا: آرزو.// آبله خورده: نوشتدها و علامتهاي روي سكه را به آبلة صورت تشبیه کرده است.// معنی: چهرة خرد همه به مناسبت تا ار 

صفحه 494:
ae مد 3- از شمار نفس فذلك عمر هم غم است ارچه غم نفس شمر است شمار نفس: به حساب دم.// فذلك: نتيجة حساب يس از جمع و كسرء بازمانده.// نفس شمر: كشندة و هلاك كننده.// معنى: در ا ا ل ل ا ا هر جند غم شمارشكر دمها و هلاك كنندة آدمي است. 

صفحه 495:
ae مد 4 غم هم از عالم است و در عالم ‎en peer rer te‏ ‎pepe‏ 0 نظامی نامرتب./ قوي حشر: داراي سپاه قوي.|! ل ‎CS Ne ee‏ لك 

صفحه 496:
ae مد ا ات تبر از هیمه مادت شرر است شیاه هیزم سوختني. ۱ ياره اتش.// معني: حضور و فلسفة غم در عالم زاييدة ستم است. همان طور كه فلسفة تبر از وجود درخت است. 

صفحه 497:
ae مد 6 چون شرر شد قوي همه عالم طعمه سازد چه حاجت تبر است را( ۳ ‎poe INET Sen MES Peeed Coat)‏ جهان را طعمة خود مي‌سازد در چنین وضعي هیچ نيازي به وسيلة ویران کردن نیست. 

صفحه 498:
ae 7 لهو يك جزو و غم هزار ورق ‎eee‏ ‏غصه مجموع و حصه مختصر است لهو: بازي و نشاط.!/ جزو: مقدار مختصر.!/ هزار ورق: اينجا مقصود ‎RII RCT)‏ ل ‎LS‏ معني: ‎cere)‏ ری سا بسیار زیاد است. غصه فراوان و سهم شادي بسیار اندك است. 

صفحه 499:
ae ee ‏ان مايق‎ toe ‏ركى خونست و خار نيشتر است‎ Be oe ea RED os IS ao ‏را که موجب ناراحتي‎ | Senet eee) CN a aN I a eee CS aoe?) وجود او را خون (سرخی) فراگرفته و خار نیشتر او محسوب 

صفحه 500:
ae مد 9 غم ز دل زاد و خورد خون دلم خون مادر غذا ده پسر است زادگاه غصه دل آدمي است و خوراکش خون دل. و این طبيعي است زيرا تغذيه كنندة بجه در شكم مادر خون اوست. 

صفحه 501:
ae مد وا در دل شجر راید طعمة او هزار بن شجر است معني: آ ي که از درون درخت يديد ل ال رات ‎Keren)‏ ا ل مي كند. 

صفحه 502:
ae ‎Beeb “ 5‏ ا ا ‎eg‏ ‏درک فا سار ريف ‏هفت طفل: كنايه از: هفت سياره.// جان شكر: جان شكار كننده. ‎acl‏ ل ا ۱ شكرء کنایه از: هفت شمع که هفت سیاره باشد.// معنى: زمانه اريم ‏است. 

صفحه 503:
ae ‎ae a P :‏ 2 بدو خیط ملون شب و روز ‎jee‏ ‏در کشاکش بسان بادفر است ‏خیط: رشته. خیط اسود. سياهي شب و خیط ابیض. روشنايي صبح./ ملون: رنگارنگ./ بادفر: چوبي تراشیده که اطفال ريسماني در آن مي‌پیچند و از دست رها مي کنند تا بر روي زمین گردان شود.// معني: با دو رشتة رنگین شب و روز, این چرخ مانند فرفره كناكش است. 

صفحه 504:
ae 3- شب كه تركان جرخ كوج كنند سوه كاروان حيات بر حذر است ترکان چرخ: استعاره از سپيدي چرخ است.// معنی: شب که سييدي رو در حال كوج است. (آن گاه که تاريكي شب فرا مي رسد)ء كاروان حيات مي‌ترسد. 

صفحه 505:
ae مد 4 چند ترکان کنند بر سر کوچ کی تاروان که بر گذر است جند ترکان : تعداد اندكي از تركان. ترك در اين جا مجازاً به معني غارتكر است.!! معني: تعداد اندكي از غارتكران» هنكام كذر ‎alls‏ ‏وكوج كردن غارت‌شان مي کنند. 

صفحه 506:
ae مد ل ل ۱ گفت کاین دردناكي از سفر است خواجه: شخص معینی مراد نیست.// معنی: خواجه زمانی که دل مرا دردمند دید گفت: این دردناکی نتيجة سفر است. 

صفحه 507:
ae مد 6 هان کجايي چه مي‌خوري گفتم مي خورم خون كه خرد ماحضر است خرد: اندك. مختصر.// ماحضر: آنجه حاضر ۳ دی ‎dale!‏ سوّال مي‌پرسد: كجا هستي» خوراكت جيست؟ كفتم: خون ميخورم كه ماحضر اندكم همين است. 

صفحه 508:
ae 0000 eo a ae es eres Coca Ct eS ae ‏دست خون مانده را چه جای خور است‎ ‎١‏ آخر نرد است.// جاي خور: موقعیت خوردن. مراد خوردن يا زدن و اخراج مهرة بازي است.!/ معنى: ادامة ياسخ است: جه خورشء كجاست خورش و كدام خورشء براي كسي كه در موقعیت دست خون است چه جاي خوردن مهره. يعني دیگر وسایل و وسایط كاميابي ‎pore RUGS FLEE‏ 

صفحه 509:
ae مد 58 ان كه ارزو زهر و غم نه كام و كر است MESES Bak ee Sie See SS ‏ا‎ Ricca )3) 0 ot) 

صفحه 510:
ae مد 9 نیم جنسي و يكدلي خواهم أرزوم از جهان همين قدر است جنس: در شعر خاقاني مقصود اهل دل و همدم و همزبان و دوست ‎Cp gece‏ تركيب در معني اندكي و قليلي بكار رفته است؛ نیمچه كن معني: همدل و نصفه دوست يكرنكي مي‌خواهم ۲ تنها آرزويم از جهان همين مقدار است. 

صفحه 511:
ae مد و ناگزیرست و از جهان گزر است معني: گرچه مي‌توان از جهان دست كشيد اما از به دست ارت ا ل ا ا ا ل ل 

صفحه 512:
ae مد 1- نگذرد دیگ پایه را ز حجر رانشی که در حجر است معني: : با توجه به اینکه در بیابان براي بار گذاشتن دیگ از سنگ 00 مي شود مي كو اي ايجاد ياية ديك چاره‌اي از يم نيست حال آنكه مي توان ‎٠‏ أز اتش .درون ی زر کنر 

صفحه 513:
ae مد 2- به مقامي رسیده‌ام که مرا مر ۱۱ Eee CCG ep On CM AOE rire hee ng |v ‏رسيدهام (دجار جنان وضعي شدهام) كه خار و حنظل برايم كلشكر‎ ‏است. يعني بس كه زندكيم تلخ است شيريني برايم معني ندارد.‎ 

صفحه 514:
ae مد 3- كو سر تيغ كارزوي سرست کانس و: حشي به سبزه و شمر است ار ‎ECAR‏ ‎pee eer plete‏ ا ا الل ل ‎CORY CC or‏ زندگي ندارم و دنبال فرصتي براي مرگ هستم. 

صفحه 515:
ae | مد خرج قصاب به بزي که نر است الته سری که ارزش داشته باشد بهتر آنکه با ‎Alles‏ ‏داشته باشد. هما نطور بزى كه نر است به درد قصاب مى خورد. مر آراست كههر سرى ارزش بريده شدن را تذار 051 جنين بود آن را ماية مباهات بايد دانست. جند بيت يايين تأييد ‎eee)‏ ل 

صفحه 516:
ae مد ‎٩‏ یه ازچشم زخم کم رن ۳1 اكمه از جشم درد كم ضرر است ل ل معني: نادان و سفیه از چشم زخم دیگران کمتر ا ال ۱ 

صفحه 517:
ae مد ‎PPO Cree me es‏ فضل مجهول و جهل معتبر است معني: نادان آسوده خاطر و فاضل در رنج است. فضل امري نایاب و ‎INE 5 os‏ ار ۳ 

صفحه 518:
ae مد Re eee EL 50322 ‎POY eae‏ اس اموس سح ‎PLT rece ie‏ ‎ce oe ce‏ | 10007 ۱ 10 ابن دانست. ‎١‏ ‎ 

صفحه 519:
ae مد ‎ar Ue Sel.)‏ ا ‎Dy‏ ‏بوالفضول از جفاش ز انستر است 0 ‏ا‎ ‏اكه‎ ile ee] GR eM ‏ا ال‎ ES cally 9 peor ‏ا ا‎ ona ey) 

صفحه 520:
ae مد 9 سوس را با پلاس كيني نیست کبس ایح لت ی ‎eS UT eerste a‏ 1 0077 است ‎oh Mtl GCE OEIC ol Jb‏ حریر ساده و بافتة ابريشمي.// معني: سوس نسبت به پلاس کینه أي نداردء كينة وي با حرير اعلاي شوشتري است. خوردن و از ميان بردن ابريشم توسط سوس به كينه أن تعبير شده است. 

صفحه 521:
ae 0- حال مقلوب شد كه بر تن دهر مد ابره كرباس و ديبه آستر است مقلوب: وارونه. برعکس. قلب شده./ ابره: چيزي است مشابه نمد و به غایت جاذب آب باشد. اینجا به معني آستر.// کرباس: جامة مر را سا و ‎il‏ بيت به معني سخن كسترش يافته.// معني: كرجه كلمة عاب اع ا ا ی را ا 50557 

صفحه 522:
ae مد 2- معني از اشتقاق دور افتد ‎EN) Wile,‏ راز اصف کبر است ‎NF Als‏ ی لا لا ات ادا معني: وقتي کلمه مشتق شود معني ما ‎POM‏ ‎ 

صفحه 523:
ae ae a aa ‏قوت مرغ جان به بال دلست‎ -3 قیمت شاخ گز به زال زر است مرغ جان: اضافة تشبيهي. جان مانند يرنده است.// شاخ: شاخه || ,8% یر ی سام و پدر رستم است. به معني پیر سفید موي. چون زال نیز ‎ere te‏ ۱ ۲ مت واقمی شاخة گز را زال زر می‌داند. بیت ذراى تلميح است. 

صفحه 524:
ae مد 4- دل ياكان شكستة فلك است ‎|b)‏ ا 0 تا لقب زال است. علت بی ارجی زال نزد ‏ 0000000021 ‎ey NCS cress SBCs Weta ene‏ ل ‎ae a eS) Ow LE)‏ و بر دامنة البرز نهاد و سا ار است. جنانجه زال نيز زمين خوردة پدر خود مي‌باشد. 

صفحه 525:
ae 5 جان دانا عجب بزرك دلست مد ‎cate Tee ned‏ ات ادرپس: نام ‎D> ee 0 Se‏ ار که نادانان به دست آورده‌اند این ارزش و آن رکود را نايايدار مي داند و منزلت دانا را اصل و اساس و بنياد حقيقى ارزشها قلمداد ‎oe‏ کند. 8 

صفحه 526:
ae مد ‎RV. Coeur pee args cow Cp |)‏ پس گل خار و بعد نفع ضر است معني: به هر حال زمان و زمانه و زندگي انسان یکسان و یکنواخت ا ار جار سه سود زيانى حاصل آيد. 

صفحه 527:
ae مد 7 از پس هر محرمي صفر است این بیت در تأیید بیت قبل گوید: همان طور که در گلستان عمر و بازار زمانه به دنبال مبارکي. شومي و پس از محرم. صفر مي‌آید. تمثيل در بيت ديده مىشود. 

صفحه 528:
ae ‎ay‏ ۱ اس ‏رت ‎ ‏نصب عین کردن: در پیش چشم داشتن.اقصه رفع کردن: کنایه از شكايت كردن.!/ جر: كش دادنء جر و بحث.!/ فقر: درويشي» ترك تعلقات دنيوي, بي نيازي از مال و جاه دنيا و بسنده كردن به نصیب آلهي./ معني: درويشي ييش جشم دار و در برابر بي 020 تن که زمان جرو بحث در اين موارد نت 

صفحه 529:
ae 9- دهر کو خوان زندكاني ساخت مد خورد هر چاشني که کام و گر است ساختن: مهیا و آماده کردن./ کام وگر: توان و قدرت./ معنی: رز کرش سرت ا ل ل ا اا لت ream Fees 

صفحه 530:
ae مد 0- سال کو خرمن جواني دید سوخت هر خوشه‌اي که زیب و فر است زیب: زینت. ‎ea‏ 0 00 لحي زمان 9 ‎Sle‏ ‎eh‏ أدمي مي بيندء فررا ‎LT cad‏ ان ‎eet‏ زيبايي است ‎ee a‏ 

صفحه 531:
ae 1- ۳ صدرة مسیح برید ‎Cea‏ ‏علمش برد و كفت كوش خر است درزي: ‎Se fe lee‏ ا ا ا 0 م خياطي صدرة مسیح را برید. و مقداري از آن دزديدء وقتي ‎wd‏ کوش خر است. مقصود آنکه يك بار م. ‎eS‏ ‏ا ا ا ‎SESE‏ )6 ۰ 

صفحه 532:
ae مد 2 کت ات میرن ‎Shy‏ ‏گریه کو فتح باب هر نظر است معنی: شاعر گریه را هم دیگر مشکل گشا ندانسته و از عدم كارسازي آن تعجب مي‌کند: گریه که معمولاًفتح باب و گشایش ی 

صفحه 533:
ae id ۳ ۳ ‏ستانشس م۵‎ Ss وقت تب ... تب را به ني دعا خوانده مي‌بندند» و شیر هميشه تب‌دار است و در نیستان از ني خوب نمي‌شود.// معني: شيري که خود مقیم نیستان است شکفت آنکه آن گاه که دچار تب مي‌شود با ني دعا تب‌اش نمي‌برد. 

صفحه 534:
ae مد 4- دفع عين الكمال جون نكند رنك نيلي كه بر رخ قمر است ل ‎eS a SC Nas‏ برساند./ رنگ نيلي ... براي دفع چشم زخم به پيشاني کودکان نیل ما ار تا ا ا لق بيت كن ل ار 

صفحه 535:
ae مد رد دل من نیم گشتة عبر است نیم گشته: ل ‎eles ae‏ ریدن. ‎ese)‏ ل ‎[Boer‏ معني: ديروز با خود مي كفتم: افسوس كه ی ا ی و ارت شاعر ار ۱ 

صفحه 536:
ae مد 6- مرك ياران شنيدم از ره كوش ‎|i‏ ا فكر: جمع فكرت.// معني: از راه كوش خبر مرك دوستان را سب امروز دلم کشته افکار اس م۰ ۲ ا ا ل ا ل ا ل ی ای را ان تا 

صفحه 537:
ae مد 7- هرکه از راه گوش کشته شود ز آندرون پوست خون او هدر است ۱ Meee Ler! ‏جارى است بى فايده است.‎ 

صفحه 538:
ae مد 8- آري آري هم از ره گوش است کشتن قندزي كه در خزر است قندز: نام جانوري سیاه رنگ مشابه سگ که در تمستا مي‌باشد از پوست آن پوستین سازند.// معنی: در تأیید بیت قبل شاعر تصدیق مي کند که آدمي از راه گوش شکار مي کنند. 

صفحه 539:
ae 9- نقطة خون شد از سفر دل من ‎ee‏ ‏ا الت ل ررم كسمي ‎ee EY oy)‏ ل ا ا ا ‎ped cs‏ ل سفر يارهاي است از دوزخ.// معني: دلم از سفر به لكة خوني 2 شده است. البته سفر با افزودن نقطه سقر مى شود. شايد اين كلايه اشارتي بدان باشد كه خاقاني ييوسته به سفر و دوري از شروان ‎SEN ee eee TMT Orta‏ این علاقه بدو رسید. 

صفحه 540:
ae مد 0- تا به غربت فتاده‌ام همه سال نه مهم غیبت و سه مه حضر است حضر: مقابل سفر. در شهر بودن. حضارت: شهر نشيني.// معني: از eee Besser ener er Oey sees ae 

صفحه 541:
ae مد 1 ني ني از بخت شکرها دارم چند شكري که شوك بي ثمر است شوك: خا ر.)! معني: در ابيات ييش كه شاعر كلايهها داشت اكنون اظهار يشيماني مي كند و مي كويد: نخیر باید از بخت خود سیاسگزار ‎Poem prey ae Ee‏ تبديل شده است. 

صفحه 542:
ae ۲ ۲ مد ۱ ‎ys‏ دن فصيريا قصر انك طویل الذیل: داراي ساية بلند.// قصیر: در وفا چون قصیر مثل است. در عربي ‎ene‏ و ‎ee et SM Re te ese Sans‏ أو رأ كشت و قصير با عدهاي در صندوقهاي بسته وارد شد و شبانه زنوبیا را کشت. (تعلیقات دیوان. سجادي. ص 1007)// قصر: ‎POO ETA ne Senn cn Seo‏ وفاداري نظیر قصیر با خاطي عمل مي‌کند. 

صفحه 543:
ae مد 3 بخت ملاح كشتي طرب است UR eres Cl RCS Sate MCN STS et ‏كشاورز.!/ معني: بخت بواقع كشتيبان كشتي طرب و كشاورز‎ ‏کته سادی است.‎ 

صفحه 544:
ae مد 4 چشم بد دور بر در بختم چرخ حلقه بگوش همچو در است چشم بد دور: دعايي ‎Reve TOY | ny eae Ser ee ae pee eee‏ اضافة استعاري.// حلقه به كوش: كنايه از رام.// معني: چشم بد دورا كه جرخ بردر خانة من فرمانبردار ايستاده است. بيت مفاخره دارد. 

صفحه 545:
ae ‎Sah) Jl peepee 25‏ مه روز طفل مشيمة سحر است ‏تا ال 0 ‎oof‏ )5 مشیمه: پوست رقیق که بر بچه وقت ولادت پیچیده مي‌باشد و نام يردة هفتم جشم.!/ معني: بخت. مانند يرندة أشيانه ارزوهاست و روز كودكي است پیچیده در پوست سحر. 

صفحه 546:
ae مد ‎or ibe er)‏ كز مقالت من همه عالم غرایب و غرر است مقالت: گفتار.// غرر: سپیدیها و اول چیزها و بهترهاي هر چیز. در اس ل ان برگزیده. مجازا برگزیده‌ها.// معني: این نیز از بخت نيك من است که سروده‌هاي من در جزو غرایب و غرر جهان شده است. در بیت ۱ 

صفحه 547:
ae مد 7- استراحت ببخت يا نعمست Cau! de b Ob cullrul نعم: جمع نعمت.// استطابت: ‎sk‏ خواستن و خوشي 00-0 خوشبودار كردن و لذيذ شدن.!/ مدر: كلوخ.// معنى: استراحت آدمى به واسطة وجود بخت يا نعمتهاست. همانكونه كه طلب پاكيزگي بواسطة آب یا کلوخ مقدور است. آب و در صورت نبود ابا ۱ ۲۳ 

صفحه 548:
ae مد 8- فخر من ياد كرد شروان به كدو كك ۱ a! ‏معنی: فخر فروختن من با یاد کرد شروان بهتر است. همچنانکه‎ ‏نازيدن خورشيد به مشرق است. شروان زاكاه خاقاني است.‎ 

صفحه 549:
ae ۳ مد 09 لیات بر ات را 2 Pan ye ee oy POs ‏ل ا‎ CNY SEES Oar IEE NW ‘c= ‏مي بلعد ا 1 مي كند.|/‎ CR See eee See nC Te ‏جایگاه صدف می‌باشد. شاعر با ظرافت تمام تبریز را صدف و خود‎ ‏دا ار‎ Sel cG jy .0'|, 

صفحه 550:
ae مد 0- هم به مولد مقام نتوان كرد که صدف حبس خانة درر است مولد: اسم مكانء. محل تولد.// مقام كردن: اقامت كزيدن.!/ درر: ‎SRN oo‏ ل ل ال ل لات ل زیرا که صدف در عین حال زندان مروارید است. 

صفحه 551:
ae ‎ee‏ . مد 1- گرچه تبریز شهره‌تر شهریست ليك شروان شريفتر ثغر است ‎DY ee Td‏ | ار ارت مل ل ‎J OS CTS‏ ‎DL Be pee‏ | به زادگاه و ترك آنجا به مناسبت خاطرات نامباركي که از آن دارد در تردید ان ۳۱ با ۱ 

صفحه 552:
ae مد 2- خاك شروان مگو که وان شر است کان شرفوان به خیر مشتهر است ا ل ل ا ا ا 0 تعبیر برخي آن را شر خواند.// مشتهر: اشتهار یافته. ‎eee‏ ‏معني: خاك شروان را شر مخوان زیرا همین شرف بر آن بس که مشهور به خیر است. 

صفحه 553:
ae مد 3 هم شرفوان ببیز ببینمش لکن حرف علت از آن میان به در است ا رتست اي من لان ا و اد ن به دور است. شرفوان: واو را اكر از آن حذف کنیم شرفان مي ماند. 

صفحه 554:
ae مد ‎pesos (0)‏ ۱ ‎eae eae kone‏ معنی: عیب شروان را بدان دلیل که ابتدای این کلمه «شر» است ‎Ele ey, lsc‏ | ۳ 

صفحه 555:
ae مد 5- عيب شهري جرا كني به دو حرف ات معني: شپری راب ۰ ۳ ور (شر) کرد که آغاز واژة شرع و پایان كلمة بشر از آن حروف مي ۳9 

صفحه 556:
ae مد 6- جرم خورشید را چه جرم بدانك ات غر: بد دل و زن ل ‎core Sere rte‏ ۳( چه جرم و گناه از اینکه شرق و غرب با «شر» و «غر» شروع مي‌شوند! 

صفحه 557:
ae مد 7- كرجه زاول غر است حرف غريب مرد نامي غریب بحر و بر است معني: در تأیید ابیات قبل مي گوید: كرجه حرف اول كلمة غريب ا ا ا ا ا 

صفحه 558:
ae مد 8- جه كني نقص مشك كاشغري ‎CS‏ ۱ مشك: مادة معطر.// کاشغر: شهري است از توران در اقلیم پنجم ما بين توران و تركستان و جين.!/ معني: نمي تواني اين نكته را نقص کاشغر بشماري که کلمة «غر» در ‎te Pom pC pe wee] CaP‏ ل 

صفحه 559:
ae مد 9- گرچه هست اول بدخشان بد نه نتیجش نکوترین گهر است ۱ sper Omer ‏نام شهري‎ ples ‏معدن عقیق آن مشهور است.// معنی: گرچه اول بدخشان با «بد»‎ ‏شروع مي‌شود لیکن يكي از بهترین گوهرها را در خود داراست.‎ 

صفحه 560:
ae مد 0- نه تب اول حروف تبريز است ليك صحت رسان هر نفر است معني: نه اين است كه اول حروف تبريز بااتب» شروع مي شود ليكن بهبود بخش هر كسي است؟ 

صفحه 561:
ae دیدی آن جانور که ۳۳۱ ‎gee‏ owe pee Ue rire آهو: نام حيواني است؛ غزال وهم به معني ا إن جانورى كه مشك مى زايد نامش أهو (عيبناك) است ولى سر تا يا 2 0ت 8 0