آداب و رسوم نوروز در شهرهای ایران

آداب و رسوم نوروز در شهرهای ایران

اسلاید 1: موضوع:آداب و رسوم نوروز در شهرهای ایران نام دبیر : ............. گرد آورنده : علی اصلانی پور نام درس : مدرسه ...... – کلاس: ...... بهار 93

اسلاید 2:

اسلاید 3: آداب و رسوم نوروز در یزدتدارک رسیدن نوروز از اوایل اسفند ماه با خانه تکانی آغاز می شود. تمیز کردن خانه و شستن تمام وسایل از اعتقادات مردم این سرزمین و نشان از تغییری اساسی در زندگی است. چیدن سفره هفت سین یکی دیگر از ارکان اصلی این جشن است. در این سفره، نمادهای سبزی، آب و همچنین نمادهای مذهبی دیده می شود. هنگام تحویل سال، افراد خانواده دور سفره هفت سین می‌نشینند و بزرگ خانواده دعای تحویل سال را می‌خواند. غذای سنتی این روز، سبزی پلو با گوشت است. بعد از تحویل سال، کوچک‌ترها به دیدن بزرگ‌ترها می روند و با تبریک سال نو، از آن‌ها عیدی می‌گیرند. در این دید و بازدیدها، با شیرینی و شکلات از میهمانان پذیرایی می‌کنند. دید و بازدیدهای عید تا روز سیزدهم فروردین به طول می‌انجامد.

اسلاید 4: مردم استان یزد در روز سیزدهم فروردین به سوی باغ ها، مراتع و سبزه زارها می روند و به پخت و پز غذا و شادی و تفریح می پردازند. دخترها در این روز سبزه گره می زنند و در دل آرزوی ازدواج می کنند. روز سیزده بدر برای عروس ها و دختران طلبیده (شیرینی خورده) نیز روز بسیار خوشی است؛ زیرا، در این روز مادرشوهر، خواهران شوهر و سایر اقوام داماد با عربونه و دایره زنگی به خانة عروس رفته و او را برای گردش و در کردن نحسی روز سیزده، به باغ و سبزه زار می برند.

اسلاید 5: سیزده به در، در یزد زرتشتیان در شب قبل از نوروز، زمانی که تاریکی آخرین شب سال رنگ می‌بازد، بر بام خانه‌های خود آتش می‌افروزند و فردای آن روز با گستردن سفره هفت سین و چیدن خوراکی‌هایی که از قبل آماده کرده‌اند، جشن نوروز را آغاز می‌کنند. یکی از این خوردنی‌ها، پالوده مروارید است که از اوایل زمستان برای تهیه گندم و نشاستة آن دست به کار می‌شوند. ششه (sese ) یا سبزه از ضروری‌ترین لوزام سفره هفت‌سین است. از پنجة کوچک (۲۰ تا ۲۴ اسفند زنان با همکاری هم، به تهیه خوراکی‌های سنتی مانند نان شیر، کماج شیرین، نان پیه پیاز، حلوای سن، حلوای شکر می‌پردازند. همچنین آش هفت دونار یا ججه(gega)  را از هفت نوع غلات و حبوبات تهیه می‌کنند  و در مراسم مذهبی خاصی مصرف می‌کنند.

اسلاید 6:

اسلاید 7: آداب و رسوم نوروز در تهراناشاره: نوروز، اولين روز بهار است. با آمدن نوروز جشن طبيعت آغاز مي شود و طبيعت در جشن بهاري خويش آنقدر زيبا مي شود که آدمي را مسحور خويش مي کند، آن چنان که انسان از سخن گفتن باز مي ماند و حرف هايش، ناگفته، در ژرفاي جانش انباريده مي شود. به جاي او گنجشگان پرگو سخن مي گويند و زبان گنجشگان يعني: بهار، برگ، نسيم، عطر. آري با رسيدن نوروز، بهار روح حيات را بر پيکره طبيعت مي دمد و جريان خون در شاهرگ هستي جاري مي شود. عيد نوروز، آيين ها و رسم هاي بسيار نيکو و ارزشمندي دارد که يادآوري آنها خالي از لطف نيست، بنابراين در اين نوشتار به برخي از اين آداب و رسوم در ايام عيد نوروز رايج است، اشاره مي کنيم: عيد نوروز چون اعياد اسلامي، از آداب و رسومي خاص اسلامي برخوردار است و علاوه بر آن، برخي آداب و رسوم نيکو نيز در ايام نوروز در ميان مردم ايران زمين، ديده مي شود، در ادامه به برخي از اين آداب و رسوم اشاره مي کنيم:

اسلاید 8: نظافت و رعايت بهداشت و نيز پوشيدن لباس تميز و استفاده از عطر و بوى خوش در صورت امكان از وظايف اخلاقى و اجتماعى نوروز است. از امام صادق(ع) نقل شده است كه فرمود: «و البس انظف ثيابك و تطيب باطيب طيبك» ؛ «تميزترين لباست را بپوش و با بهترين عطرت خود را خوشبوى ساز يکي از رسوم پسنده و ارزشهاي نيک عيد، نظافت و خانه تکاني است که  يکي دو هفته پيش از عيد خانه تکاتي يا رفت و روب انجام مي گيرد و مجدداً اثاثيه را جابه جا مي کنند و گردگيري مي کنند و دوباره آنها را مي چينند در واقع مردم قبل از رسيدن سال نو تحولي در زندگي خود مي کنند و خانه را براي پذيراني از ميهمانان عيد آماده مي سازند.

اسلاید 9: موقع تحويل سال نو همه اهل خانه با لباس نو بر سر سفره مي نشينند، مادر اسپند دود مي کنند، يکي از بچه ها شمع روشن مي کند، پدر قرآن مي خواند و … هر کدام از اين آداب و رسوم، فلسفه خاص خود را دارد؛ مادر اسپند دود مي کند براي دوري از چشم زخم حسود، با روشن کردن شمع، بر روشنايي خانه و زندگي تاکيد مي شود و از خانواده بزرگ افراد خانواده مي خواهند تا در سال نو، خانه آنها را با شمع وجود پدر و مادر نوراني کند؛ قرآن خوانده مي شود تا در آغاز سال نو دل ها به سوي خداوند بزرگ سوق داده شود و از صاحب قرآن خواسته شود که در اين سال جديد نيز يار و مددکار اهل خانه باشد، حضور ثابت و گسترده قرآن نه تنها در سفر عيد بلکه  در تمام آداب اجتماعى نوروز نشان از مردم ايران زمين توجه به قرآن دارد و قرائت قرآن و بوسيدن آن در ساعات تحويل سال از جمله آداب سال تحويل است.

اسلاید 10:

اسلاید 11: آداب و رسوم نوروز در قمبرجستگی ابعاد دینی، مذهبی و فرهنگی شهر قم شاید این تصور را نزد برخی ایجاد کرده است که مردمان یک شهر مذهبی توجهی به آیین‌های ویژه نوروز نداشته و ندارند. نگاهی به تاریخچه آیین‌های نوروزی در میان مردم قم نشان می‌دهد که چگونه قمی‌ها در دهه‌های گذشته، در کنار حفظ و تقویت ابعاد فرهنگی و دینی این شهر، توجه ویژه ای به آیین‌های نوروز داشته‌اند و از آن به گرمی هر چه تمام تر استقبال می‌کرده‌اند.مردم قم نیز مانند دیگر اقوام ایرانی و شهرها و مناطق کشورمان، آیین‌ها، جشن و آداب و رسوم مختلفی در مراسم های غم و شادی خود داشته اند که این شهر را نسبت به دیگر نقاط مختلف کشور متمایز و متفاوت می کند.آداب و رسوم هر ملت و جامعه‌ای ریشه در اعتقادات، باورها و فرهنگ آن مردم دارد که در گذر زمان دستخوش تغییراتی نیز می شود ولی باید نسبت به حفظ و پاسداشت این رسوم زیبا و قابل توجه به عنوان میراث گذشتگان خوش ذوق ایرانی و قمی خود حساس بود تا این زیبایی‌ها نیز به نسل های آینده منتقل شود.با توجه به تغییر در سبک و نوع زندگی مردم و رسوخ آن در اغلب خانه های مردم نمی توان این آیین و سنن را که ریشه در باورهای مردم دارد را نادیده گرفت و بی مهابا در دنیای مدرن و سرد صنعتی امروز غرق شد و چشم بر این همه زیبایی هنرمندانه بست و از حفظ و احیای آن غفلت ورزید.به لحاظ ریشه، اهالی قم از نژاد آریایی هستند و از برخی اقوام ایرانی چون عرب‌ها، ترک‌ها و بختیاری‌ها در این منطقه زندگی می‌کنند.

اسلاید 12: خانواده قمی در گذشته متشکل از پدر، مادر ، فرزندان و پدربزرگ و مادر بزرگ خانواده بودند ولی امروزه در مناطق شهری ؛ خانواده ها به صورت جمعی زندگی نمی کنند و فقط در مناطق روستایی و عشایری بافت خانواده ها کم و بیش هم چون گذشته بزرگ و دسته جمعی است. عشایر قم در شمال و جنوب منطقه قم در ایل های مختلفی چون کلکو ، شاهسون ، میش مست ، زند ، بختیاری و قاسملو زندگی می کنند و این ایل ها و عشایر از مسیرهای خاصی عبور کرده و به ییلاق و قشلاق می روند. با وجود گذشت زمان و تغییرات بسیار، عشایر و روستاییان قم همچنان بخشی از آیین های ویژه خود درایام نوروز را حفظ کرده اند. لباس های محلی جلوه ای دیگری از فرهنگ خاص قم بوده است. زنان در روستاها لباس های بلند بر تن می کردند که تا زانوی آن ها می رسید و این لباس ها سفید گلدار بود و در زیر آن شلوار به پا می کردند و این لباس ها دو جیب داشت که در اطرافش دوخته شده بود. زن ها همیشه حتی در خانه روسری (چارقد) سفید بر سر داشتند و چارقد را به صورت مثلثی تا می کردند و بر سر می زدند و برای محکم کردن آن یا گره می زدند یا با سنجاق آن را وصل می نمودند. بعضی از آن ها در دو طرف سنجاق پارچه کوچک سبزی که با یکی از زیارت های ائمه یا امامزادگان متبرک شده بود را قرار می دادند.

اسلاید 13: مردم قم از گذشته در هنگام تحویل سال به همراه زائران از سراسر کشور در حرم حضرت معصومه (س) حضور می یابند و با خواندن دعای تحویل، سال جدید را آغاز می کنند و در لحظه تحویل سال با پخش نقل و شیرینی و گلاب ، این ایام را به یکدیگر تبریک گفته و در نهایت مراسم گلباران ضریح مطهر را انجام می دهند. این رسم در سال های گذشته هر چه قوی تر شده است بگونه ای که حرم و خیابان های اطراف آن با ازدحام بی سابقه مردم مواجه می شود. درگذشته در اغلب خانواده های بزرگ قمی رسم بر آن بوده است که مراسم تحویل سال را در خانه بزرگ خاندان جمع می شدند و ساعات اولیه تحویل سال را درکنار یکدیگر با خوردن شیرینی، شکلات، کسمه(نوعی شیرینی محلی)، میوه، گندم و شاه دانه بو داده به شادی می گذراندند. عیدی دادن از دیگر رسوم در استان قم است که اغلب با دادن پول و شیرینی به کوچکترها پاس داشته می شود و در گذشته جوانان و نوجوانان پس از دریافت عیدی، خود را به مغازه ای می رساندند و با عیدی خود نوشابه های لیمونادی می خریدند و روز اول عید با درب های این نوشابه ها بازیی با عنوان ˈدر لیمونادبازیˈ انجام می دادند. روز اول عید نیز همه فامیل در خانه پسر بزرگ جمع می شدند و در روز دوم به خانه پسر دوم می رفتند و تا پایان عید مراسم عیددیدنی را به این شکل می گذراندند.

اسلاید 14: آیین نوروز در قم از زبان شعر: ˈ دیزه پهن پز و اشکنه و آش آلوچه یه منجاب اماج می پخدیم توی غزغون یادته؟ˈ یادت هست که دیزی پهن و اشکنه و آش آلوچه و یک مقدار زیاد آش اوماج می پختیم توی یک دیگ بزرگ ؟ ˈ انقذه یخننی و کال جوش می لافوندیم که همش بوی قونبید می مد از دهن آمون یادته ˈ یاد هست که آنقدر آبگوشت و کال جوش می خوردیم که بوی کلم قمی از دهانمان بیرون می آمد؟ چقده چش می مالوندیم که شب عید بیاد و دم پختک و با نون تافتون، یادته؟ یادت هست که چقدر چشم می مالوندیم و انتظار می کشیدیم که شب عید بیاید تا برنج با نان تافتون بخوریم؟ ˈشبای دیگه دو جور خورد وخوراک بیشتر نبود یا که نون با آبگوشت یا آبگوشت و نون یادته؟ یادت هست که شب های قبل از عید دو جور غذا بیشتر نبود یا نان با آبگوشت بود یا آبگوشت با نان؟

اسلاید 15:

اسلاید 16: آداب و رسوم نوروز در تبریزمردم آذربایجان مردمى اصیل هستند. از جمله خصلت‌هاى این مردم مهمان‌نوازی،سلحشوری ، آزادمنشی، مرزدارى و پایبندى به عقاید مذهبى است طرز معاشرت، برخورد اجتماعی، تعارفات، طرز برگزارى جشن‌هاى ملى و مذهبى مثل مراسم نوروز و چهارشنبه‌سورى و سیزده‌به‌در، عید غدیر خم، میلاد مولا على (ع ) ، رسوم مهمانى و عروسی، تعزیه و عزادارى و غیره در تمامى سرزمین ایران یکسان اجراء مى‌شود. از دیگر ویژگى‌هاى ایرانى در اخلاق ملى مثل مهمان‌نوازی، ادب و احترام و خوش سلوکى و حسن معاشرت در میان عموم ایرانیان ازخراسانى و آذربایجانى و کرمانى و کرد و بلوچ یکسان است .

اسلاید 17: آئین‌ها و جشن‌هاى ملى: نوروزخوانى‌ها بیشتر توسط ‘سایاچى‌ها’ اجراء مى‌شده که در روستاها و گذر از روستائى به روستاى دیگر و شهرى به شهرى دیگر، مژده رسیده بهار را مى‌دادند . از اوایل اسفند خانه‌تکانى آغاز مى‌شود. گذشته از خانه‌تکانى مى‌توان به سمنوپزی، سفره ٔ هفت‌سین، آب چهل یاسین، دید و بازدید و سیزده‌به‌در اشاره کرد. در تمام این مراسم، آب و سبزه به‌عنوان دو نماد حضور دارند که با نشانه‌هاى دیگرى همراه مى‌شوند . سمنو را زنان با وضو مى‌پزند و یک شب بیرون مى‌گذارند تا حضرت فاطمه (س) نقش پنجه ٔ خود را بر آن اندازد و آن‌را تبرک سازد . در سفره نوروز، به‌ویژه در گذشته خوراکى‌هائى چون ماست دست نزده، برنج سفید پخته یا خام، گوشت و غذاهائى که اصولاً نشانه ٔ برکت و محصول خوب باشد مى‌گذارند . نمادهائى مانند آینه، تخم‌مرغ، سمنو، سبزه، شیرنی، آب چهل یاسین نیز در کنار آن قرار مى‌دهند که ترکیبى از برکت و بارورى باشد . در برخى مناطق آذربایجان شرقی، مردم کوزه یا کاسه‌اى آب را نزد روحانى محل مى‌برند و روحانى بر آن چهل‌بار سوره ٔ یاسین مى‌خواند و فوت مى‌کند. سپس این آب تبرک را بر گوشه و کنار خانه به‌ویژه بر دام‌ها و محصولات مى‌ریزند و به کودکان مى‌دهند، تا هم برکت و بارورى را زیاد کند و هم شفا بخشد . غلاتى مانند گندم، جومیا حبوبات را چندین روز مانده به عید سبز مى‌کنند و سر سفره مى‌گذارند. در دید و بازدیدها ابتدا کوچکترها به دیدن بزرگترها مى‌روند و این دیدارها تا سیزده نوروز ادامه مى‌یابد و در روز سیزده همه به صحرا مى‌روند و سبزه‌ها را به آب مى‌اندازند و به جشن و شادى مى‌پردازند. و دخترها با آرزوى ازدواج، سبزه‌ گره مى‌زنند . پس از تحویل سال، مردم نخست به گورستان مى‌روند و سپس به دیدن بازماندگانى که تازه عزیزى را از دست داده‌اند . رسم است که کودکان صبح روز عید، کیسه ٔ کوچکى در دست گرفته و به بازدید خانه‌هاى اقوام بروند و صاحب‌خانه‌ها نیز چیزهائى مثل تخم‌مرغ رنگ کرده، گردو، شیرینى و گاه پول و جوراب به آنها مى‌دهند. چند روز بعد از عید نیز خوانچه‌هاى عیدیانه آماده مى‌شود. هر خوانچه شامل پارچه، کفش، جوراب، شیرینی، برنج خام و…است که براى عروس خانواده یا دختر خانواده که تازه ازدواج کرده مى‌فرستند.

اسلاید 18: چهارشنبه‌سورى: چهار آتش افروزى در چهار چهارشنبه به عدد رمزى چهار اشاره دارد. فیثاغورس عدد چهار را اصل و ریشه ٔ طبیعت جاودان مى‌داند. چهار جهت اصلی، چهار طبع انسانی، چهار عنصر حیات اشاره به امر واحدى دارد . در آئین چهارشنبه‌سوری، عدد چهار حکایت از چهار وجه طبیعت دارد که به‌تدریج عنصر واحد طبعیت، سال، مکان یا هر پدیده ٔ چهاروجهى را مى‌سازند. به این ترتیب اولین چهارشنبه منسوب به باد است. دومین خاک است، سومین آتش و چهارمین آب که در این زمان از یخ بستن خاک کاسته مى‌شود و زمین نفس مى‌کشد. صبح آخرین چهارشنبه‌سورى مردم بر سر آب رفته و از روى آن مى‌پرند و مى‌خوانند : آتیل ماتیل چرشنبه ( عاطل و باطل شود چهارشنبه بختیم آچیل چرشنبه ( بختم باز شود چهارشنبه آخرین چهارشنبه ٔ اسفند با بارورى طبیعت همراه است. در روستاها چهارشنبه ٔ آخر سال را ‘ چرشنبه‌خاتون’ مى‌گویند و زنان بالاى اجاق خوراک‌پزى با آرد شکل زنى زیبا را مى‌کشند و زیر آن یک آینه و شانه مى‌گذارند تا وقتى چرشنبه خاتون آمد سرش را شانه بزند. این رسم تأکید بر بارور شدن زمین در آخرین روزهاى اسفند دارد. در میان مردم آذربایجان شرقى هر چهارشنبه نامى دارد . مفصل‌ترین مراسم آخرین چهارشنبه‌سورى آن است که در آن شب برنج سفید پخته و همراه با آجیل و شیرنى بر سفره قرار مى‌دهند. پسران جوان و نوجوان شالى برداشته و از سوراخ بالاى بام که محل خارج شدن دود تنور و تهویه است آن‌را پائین مى‌اندازند . صاحب‌خانه نیز مقدارى آجیل و شیرینى در گوشه ٔ سال مى‌بندد تا پسر آن را بالا بکشد.اگر پسر خواهان دختر خانواده باشد، شال را بالا نمى‌کشد.

اسلاید 19: با تشکر از توجه شما20