آشنایی با اصول حسابداری 2

!!مادسیج یعنی دهکده علم و دانش ایران مادسیج ،شبکه آموزشی پژوهشی دانشجویان ایران ‏Madsg.com نالرح ماللهالرحم  بس يم 2 اصول حسابداري 2 • براساس کتاب دكتر يحيي حساس يگانه • تهيه كننده :وحیدبحرینی 3 جايگاه درس • اين درس بعداز درس اصول حسابداري 1ودر %نيمسال دوم رشته حسابداري بايد گذرانده شود 4 فصل دوم سیستم حسابداری دستی 5 مقدمه: تاكيد بر سيستم حسابداری دستی بر اين اساس است كه اين سيستم و مفاهيم دفاتر روزنامه و معين در %دوران نه چندان دور%وحتی درسالهای اخيرتوانسته است نيازهای اطالعات مالی مؤسسات متوسط و بزرگ را به خوبی مرتفع نمايد. 6 دفاتر روزنامه اختصاصی: در سيستم حسابدار%ی دستی مؤسسا ت بزرگ هر رويداد مالی يا در %دفترروزنامه عمومی و يا در يك دفترروز%نامه اختصاصی كه بر%ای ثبت و پر%دازش نوع خاصی از ر%ويدادهای مالی پيش بينی شده است ثبت می گردند . 7 برای رويدادهای مالی تكر%ار%ی ميتوان ازيک دفتر%روزنامه اختصاصی استفاده نمود .تسريع در ثبت بخشی از رويدادهای مالی خاص در دفتر روزنامه اختصاصی و ميزان زمان صرفه جوئی شده بر%ای نقل به حسابهای معين ودفتركل از موارد استفاده دفتر %روزنامه اختصاصی است. 8 اكثر%رويدا د های مالی (حدود 90تا 95درصد ) كه در مؤسسات بزرگ به تعداد زيادی واقع می شوند شامل چهار %نوع رويداد مالی زير است كه برای ثبت هر يک ازآنها دفترروزنامه اختصاصی مور%د نيازمی باشد: 9 نوع ر%ويدادهای مالی فروش نسيه خريد نسيه در%يافتهای نقدی پرداختهای نقدی 10 دفتر روز%نامه اختصاصی دفتر روزنامه فر%وش دفتر روزنامه خريد دفترروزنامه دريافتهای نقدی دفترروز%نامه پر%داختهای نقدی مزايای دفتر روز%نامه فروش: يكی از مزايای دفتر ر%وزنامه فروش آن است كه هر رويداد مالی فروش نسيه در يک سطر ثبت می شود در حالی كه همين رويداد مالی در دفتر روز%نامه عمومی حداقل در %سه سطر ثبت می گر%دد. 11 مانده حساب كنترل حسابهای در%يافتنی در %دفتر كل در پايان ماه بايستی مساوی حاصل جمع مانده حسابهای تمام مشتريان در دفتر%معين حسابهای دريافتنی باشد. 12 سطر اول :حسابهای دريافتنی (بدهكاران)به صورت بدهكار سطر دوم :حساب فر%وش بصور%ت بستانكار سطر سوم :شرح كافی برای اين رويداد مالی 13 تمام حسابهای دريافتنی (بدهكار%ان) و حسابهای پر%داختنی (بستانكاران)در دفترمعين حسابهای در%يافتنی و دفتر معين حسابهای پرداختنی كه حسابهای آن بر%اساس حروف الفبای نام هر يک از %بدهكاران و بستانكاران تفكيک گرديده ،نگهداری می شود . 14 حسابهای كنترل در دفتر %كل و دفاتر معين : برای داشتن اطالعات دقيق و جداگانه از هر يک از بدهكاران در %بر%خی ازموسسات برای هر يک ازبدهكاران حساب جداگانه ای دردفتركل افتتاح ميشود .با توجه به حجم زياد اطالعات نمی توان حسابهای زيادی را دريک دفتر كل نگهداری نمود. 15 در%پايان ماه دفترروزنامه فر%وش جمع زده می شود وجمع فر%وش نسيه ثبت شده درر%وز%نامه فروش در ستون بدهكار حساب كنتر%ل حسابهای دريافتنی و ستون بستانكار حساب فروش در دفتر كل ثبت می گردد. 16 دفتر روز%نامه خريد: در پايان ماه دفتر روزنامه خريد جمع زده شده و جمع خريدهای نسيه به دو حساب دفتر كل بشرح زيرانتقال می يابد: -1به ستون بدهكار حساب خريد. -2به ستون بستانكار حساب كنتر%ل ،حسابهای پرداختنی. 17 ستونهای بدهكار: 1صندوق :چون تمام رويدادهای مالی كه نقدا وصولمی گردند ،در دفترروزنامه دريافتهای نقدی ثبت می شوند. -2تخفيفات نقدی فروش :برای انباشت تمام تخفيفات نقدی فروش در %طی ماه مورد استفاده قر%ار %ميگيرد. -3سايرحسابها :بر%ای ثبت بدهكار ساير حسابها به جز حسابهای صندوق و تخفيفات نقدی فروش بكارمی رود. 18 ستونهای بستانكار : -1حسابهای دريافتنی :مبالغ نقدی دريافت شده از %هر%يک از مشتر%يان (بدهكاران) در %اين ستون ثبت می گردد. -2فر%وش :در اين ستون تمام فروشهای نقدی انجام شده طی ماه انباشته شده و جمع اين ستون در %پايان ماه به بستانكار حساب فروش در دفتر كل منتقل می شود . 19 -3ساير%حسابها :اين ستون برای ثبت بستانكاروصولی نقدی به غيراز%حسابهای دريافتنی و فروش ،مورد استفاده قرار می گيرد . 20 دفتر روزنامه دريافتهای نقدی : كليه ر%ويدادهای مالی كه نقدا وصول می شوند در دفتر روزنامه دريافتهای نقدی،ثبت می گردند مثال كليه فروشهای نقدی كاال در دفترروز%نامه ثبت می شوند .جمع فروشهای نقدی به بستانكارحساب فروش در%دفتركل منتقل می گردد. 21 دفتر ر%وزنامه پرداختهای نقدی: تمام ر%ویدادهای مالی ای که به صورت نقد پرداخت می شوند در این دفتر روزنامه اختصاصی ثبت می شوند. پرداختهای نقدی بابت هزینه های عملیاتی ٬خریدهای نقدی کاالوپرداختهای نقدی به فر%وشندگان ازجمله این رویدادهای مالی اند. 22 دفترر%وزنامه عمومی: موار%دی از قبیل بر%گشت از خريد و تخفیفات كه بطور %نقد وصول نمی شوند ،برگشت از فروش و تخفیفات كه نقدا پرداخت نمی گردند وخريد و فروش دارائيهای ثابت بطور نسيه ،از جمله رويدادهای مالی هستند كه دردفتر%روزنامه عمومی ثبت می شوند. 23 حسابهای دفاتر %معین: حسابهای دفتر معین حسابهای دریافتنی دارای سه ستون بر%ای ثبت مبالغ است .ستون بدهکار ٬ستون بستانکار %و ستون مانده بدهی هر مشتری را به روز نشان می دهد. 24 حسابهای دفتر کل: حسابهای دفاتر کل و دفاتر معین نشان دهنده انتقاالت انجام شده به این حسابهااز دفاتر %روزنامه عمومی و اختصاصی است .ارتباط منطقی بر قرار %شده بین دفاتر معین ٬دفتر کل و دفاتر روز%نامه در %ستونهای عطف منعکس می شود. 25 تطبیق دفاتر %معین با حساب های کنترل : برای اطمینان از صحت انتقاالت انجام شده از %دفاتر روزنامه عمومی و اختصاصی به دفتركل و دفاتر %معین ، تراز آزمایشی به عنوان ستاده سیستم حسابداری تهیه می شود. 26 تغييرات در دفاتر روزنامه اختصاصی: ازنكات اساسی در طراحی دفاتر روزنامه اختصاصی صرفه جويی در زمان ثبت رويداد مالی و فراهم نمودن تقسيم كار بين دو يا چند كارمند حسابداری است ،كه دفتر روز%نامه اختصاصی برای آن نوع ر%ويداد مالی طراحی شده است. 27 تراز آزمایشی اهداف زیر را تامین می كند : -1تساوی ثبت و انتقال بدهکار و بستانکار -2تساوی حاصل جمع مانده های حساب های دفاتر%معین با مانده های حساب های کنترل مربوطه دركل -3تهیه اطالعات ،به عنوان بازخوربرای انجام اصالحات الزم در سیستم حسابداری 28 دفترروز%نامه بر%گشت ازخرید وتخفیفات : -1انتقال اقالم ثبت شده در دفترر%وزنامه به حساب هر %يک ازفروشندگان دردفتر معين حساب های پر%داختنی ،عالمت ( )درستون نشان دهنده انجام انتقال ها است. -2انتقال جمع ستون مبلغ دفتر روزنامه به حساب برگشت ازخر%ید و تخفیفات و حساب های پر%داختنی در%دفتركل. 29 دفتر روزنامه برگشت از فروش و تخفیفات : -1انتقال اقالم ثبت شده در دفترروزنامه به حساب هریک ازمشتریان در%دفترمعین حساب های در%یافتنی،عالمت () در ستون عطف مبین انجام اين انتقال ها است. -2انتقال جمع ستون مبلغ دفتر روزنامه به حساب برگشت از فر%وش و تخفیفات و حساب های دریافتنی در دفتر كل. 30 دفاتر ر%وزنامه چند ستونی : موسساتی كه تعداد کارکنان و حجم رویدادهای مالی به اندازه ای نیست كه بتوان كار %ثبت دفاترروزنامه عمومی و اختصاصی را بين کارمندان تقسیم نمود ،برای کارآیی سیستم حسابداری ،بجای استفاده از دفاترروزنامه عمومی واختصاصی،ازدفترروزنامه چند ستونی استفاده می شود. 31 دفترروزنامه چند ستونی دارای چندین ستون است كه تمام رویداد های مالی (بر%ون سازمانی و در%ون سازمانی) يک موسسه در آن ثبت می گر%دند .دفتر %ر%وزنامه سه ستونی در کشورمان رایج است. 32 دفتر %ر%وزنامه تركيبی: موسسات تجاری و خدماتی و غیرانتفاعی كه چند نوع رویداد مالی به تکرار زیادی واقع شده ،از دفتر روزنامه تر%كيبی بر%ای ثبت رویدادهای مالی استفاده می شود .دفتر تر%كيبی ازدفترر%وزنامه عمومی و دفترروزنامه اختصاصی است . 33 دفتر روزنامه تركيبی رویدادهای برون سازمانی عملیات اصالح و بستن حسابها (رویدادهای مالی درون سازمانی) درآن ثبت می گردند. 34 تغييرات در دفتر روزنامه تركيبی : براساس نیاز موسسات ٬می توان دفتر روزنامه ترکیبی ر%ا در %شکلهای دیگر و با ستونهای متعدد به عنوان اجزای سیستم های حسابداری طر%احی کرد .دفتر روزنامه ترکیبی به هر شکلی که باشد ٬عملیات ثبت و استفاده از آن مشابه دفتر روزنامه ترکیبی است. 35 دفترروزنامه تر%كيبی فروش و دریافتهای نقدی : تركيبی از دفاتر %ر%وزنامه اختصاصی فروش و در%یافتهای نقدی می باشدوغالبا درموسساتی كه وظایف ثبت فروشهای نسيه و ثبت دریافتهای نقدی ،تفكيک نشده بكار گرفته می شود. 36 دفتر روز%نامه تر%كيبی خرید و پرداخت های نقدی : تركيبی از %دفاتر روزنامه اختصاصی خرید و پرداخت های نقدی می باشدوغالبا درموسساتی كه وظایف %ثبت خريدهای نسيه و ثبت پر%داختهای نقدی ،تفكيک نشده بكارگرفته می شود. 37 فصل چهارم کنترل داخلی رویدادهای مالی نقدی 38 مقدمه: یکی از هدفهای مهم سیستم کنترل داخلی ٬محافظت از داراییهای موسسه و جلوگیری از اتالف ٬سوء استفاده ٬یا تقلب است . 39 وجوه نقد: وجوه نقد عبارت است از پول نقد بصورت سكه واسكناس وموجودی حسابهای جاری و هر نوع اور%اق بهاداری كه به جای پول در معامالت مور%د قبول واقع شود. 40 گز%ارش گر%ی وجوه نقد در تراز%نامه: در تراز %نامه وجوه نقد به عنوان اولين قلم دارايی و مهمترين آنها نشان داده می شود.بستانكاران،سرمايه گذار%ان ،مسئوالن بانكها و …استفاده كنندگان برون سازمانی صورتها وگزارشهای مالی هستند. 41 توجه استفاده کنندگان ازصور%تها وگزارشهای مالی به وجوه نقد معلول علتهای زیر است: -1حساب وجوه نقد از پر گردش ترین و فعالتر%ین حسابهای دفاتر موسسات مختلف است. -2وجوه نقد ،نقد ترین و دردسترس تر%ین دار%ایی موسسه است که هر لحظه می توان آن ر%ا به دیگر دارایی ها تبدیل و یا صر%ف پرداخت بدهیها یا هزینه ها نمود. 42  -3طی دور%ه مالی ،وجوه نقد به دفعات به انواع داراییها یا هزینه ها تبدیل می شود و درادامه به وجوه نقد. -4موجودی وجوه نقد از مهمترین عوامل تشکیل دهنده صورت نسبت جاری و آنی است و استفاده کنندگان برون سازمانی صور%تها و گز%ار%ش های مالی از موسسه توجه خاصی به این دو برای حفظ منافع و رسیدن به طلبشان نشان می دهند. 43 مسئولیت های مدیریت وجوه نقد : مدیر%یت موثر %و کارآمد وجوه نقد شامل رعایت سیاستهای خط مشی های ز%یر است : -1تامین دقت و صحت عملیات حسابداری در یافتها و پرداختهای نقدی و مانده وجوه نقد . -2ممانعت از خسارات ناشی از تقلب ،اختالس ،سوء استفاده و سرقت وجوه نقد . 44  -3نگهداری مبالغ کافی وجوه نقد برای اقالمی که لزوما بایستی به صورت نقدی پرداخت شوند ،به عالوه یک مانده معقول بر%ای نیاز %های ضر%وری به وجوه نقد . -4سرمایه گذاری وجوه نقد بال استفاده . 45 مبانی اعمال کنترل داخلی وجوه نقد: وجوه نقد به علت سهولت جابجایی و مطلوبیت فراوانی که نزدهمه دارد٬بیش ازسایرداراییها در معرض سرقت ٬سوء استفاده و اختالس است . 46 عمده عملیات برای کنترل داخلی بر %وجوه نقد: -1تنظیم فهرست دریافتهای نقدی ر%وز%انه بر%ای کنترل و منظور کر%دن در %حسابهای مربوط -2وار%یز دریافتهای روزانه به حساب جاری موسسه نزد بانک 47 دريافتهای نقدی: دريافت های نقدی روزانه در موسسات ،عمدتا ً شامل در%يافت های نقدی از بدهكاران بابت مطالبات موسسه و دريافت های نقدی بابت فر%وش نقدی می باشد . استفاده از صندوق فروش اطمينان بيشتری از صحت جمع فروش نقدی روز%انه ايجاد خواهد كرد. 48 استفاده از برگ فروش نقدی: در بعضی موسسات برای کنترل در%یافتهای نقدی حاصل از فروش نقدی ر%وزانه از %بر%گ فروش نقدی استفاده می- کنند.جمع برگهای فروش نقدی به عنوان مدارک اولیه ثبت رویدادهای مالی نقدی مورد استفاده قرار می گیرد. 49 استفاده از %بر%گ دریافت صندوق: در موسسات عمده فروشی و یا موسساتی که به فروش کاالهای گران قیمت اشتغال دارند برای کنترل دریافتهای نقدی ٬ضمن تنظیم صور%ت حساب فروش ٬ازبرگ دریافت صندوق که نشان دهنده وصول وجه صورت حساب است ٬ استفاده می کنند. 50 وجوه نقد دریافتی از %صندوق: در برخی ازموسسات قسمتی ازدریافتهای نقدی از %مشتریان یا بدهکاران به صورت چک یا وجوه نقدی است که معموال طی نامه ای توسط اداره پست و یا نامه رسانهای مشتریان و بدهکار%ان به موسسه واصل می شود. 51 کسور و اضافات صندوق : گاهی حتی پس از کنترل موثر بر وجوه نقد ،امکان دارد اشتباهاتی در دریافتها ویا پرداختهای نقدی به وجود بیاید به همین منظور حسابی در دفتر کل به نام حساب کسور %و اضافات صندوق افتتاح می شودواختالفات ناشی از شمار%ش وجوه نقد در %این حساب ثبت می شود . 52 در پايان روز كسر%ی واضافات صندوق بايستی به حساب كسور %و اضافات صندوق منتقل شود و اختالف ناشی از شمارش وجوه نقد در %اين حساب ثبت گردد. 53 تقسیم دقیق وظایف:% عدم تفکیک دقیق وظایف در مورد وجوه نقد می تواند شرایط ر%ا برای سوء استفاده احتمالی فراهم کند. -1فروش نقدی روزانه را در دفاتر موسسه ثبت نکند -2کل فروش نسیه و نقد روز%انه ر%ا در دفاتر ثبت کند ولی به طور ساختگی یک مبلغ دیگر ثبت نماید. 54 پر%داختهای نقدی : اغلب موارد سوءاستفاده در وجوه نقد ناشی از %سوء استفاده درپرداختهای نقدی است بنابراین کنترل داخلی موثر بر پر%داختهای نقدی مهمتر %از %کنترل داخلی بر دریافتهای نقدی بوده بخش اصلی کنترل وجوه نقد محسوب می شود . 55 حساب جاری بانک : بر%ای اعمال کنترل داخلی موثر بر وجوه نقد ،موسسات مختلف چند حساب جاری در یک یا چند بانک افتتاح و کلیه دریافتهای نقدی را به آنها واریز می کنند و تمام پرداختهای نقدی را با صدور چک از طریق همین حسابها انجام می دهند . 56 صدور چک : چک نوشته ای است كه دارنده حساب جار%ی به بانک دستور %می دهد كه مبلغ مشخصی را به خود وی و يا به هر شخص حقيقی و حقوقی ديگری بپردازد . 57 هر برگ چک به غير ازشماره پياپی ومحل نوشتن تاريخ صدور چک دارای چهاربخش متمايزكه به صورت زير است : -1بانک وشعبه ای كه بايستی مبلغ چک را پرداخت كند -2مبلغ چک -3شخص یا موسسه ای که بایستی مبلغ چک به وی پرداخت شود . -4صادر کننده چک که چک را امضا می نماید. 58 صورت حساب بانک: به طور معمول بانكها در پايان هر ماه و يا در مواقعی كه دارنده حساب جاری درخواست نمايد بر%ای صورت حساب ارسال می كند . صورت حساب بانكی معموالً دارای اين ستونها است : -1ستون تاريخ -2شماره سند -3كد -4بدهکار-5 بستانکار-6 %ستون مانده 59 تطبیق دفاترحساب جار%ی با صورت حساب ار%سالی بانک: منظور از تطبيق صورت حساب ارسالی بانک با دفاتر دارنده حساب جار%ی ،حصول اطمينان از %مطابقت ميزان موجودی نقدی نزد بانک و در دفاتر %موسسه می باشد . 60 معموالً مانده حساب جاری در دفاتر دارنده حساب جار%ی و صورت حساب ارسالی به دالیل زیربا یكديگر مطابقت نخواهند داشت: الف %ـ مبالغی كه در دفاتر دارنده حساب جاری در حساب بانک ثبت شده ولی درصورتحساب بانک منعکس نیست. -1چکهای معوق -2سپر%ده های بین ر%اهی -3چکهای الوصول 61 ب‌ ـ مبالغی كه در صورت حساب بانک ثبت گرديده ولی در %دفاتر مؤسسه دارنده حساب جاری ثبت نشده است. این اقالم شامل موارد ز%یر %است : -1وجوه واریز شده به حساب جار%ی نز%د بانک توسط دیگران . -2کارمزد خدمات و سایر هزینه های بانکی . -3واخواست اسناد تجار%ی تنزیل شده . 62 صورت مغايرات بانكی : صورت مغايرات بانكی عبارت ازصورتی است كه موارد اختالف بين مانده صورت حساب ارسالی بانک و مانده حساب بانک در دفاتر %مؤسسه دارنده حساب جار%ی را در زمان معينی نشان می‌دهد . 63 صورت مغاير%ات بانكی حداقل ماهی يكبار و در مواقع ضروری ديگر تهيه می‌گردد .با تنظيم صورت مغايرات بانكی می توان به علل بر%وز اختالف بين صورت حساب ارسالی بانك و دفاتر مؤسسه پی برد. 64 تهيه صورت مغايرات بانکی : در روش تعيين مانده واقعی مانده صحيح بانک در تار%يخ تهيه صورت مغاير%ات تعيين می‌گردد لذا اين روش می‌تواند مبنای مناسبی برای انجام اصالحات الزم در دفاتر مؤسسه دارنده حساب جاری واقع شود. 65 موسسه بازر%گانی سپهر صورت مغایرت حساب جاری ‏X2/ 11/ 30 ‏X موجودی حساب جاری موسسه اضافه می شود: وجوه واریزی به دیگرانX کسر می شود: کارمزدو سایر هز%ینه های بانکیX سفته واخواستی،چکهای الوصولX () X 66 افز%ایش)کاهش(خالصX ‏A نتیجه:مانده وافعی حساب جار%ی در X2/11/30 موجودی حساب جاری طبق صورتX حساب ارسالی بانک اضافه می شود: سپرده بین راهیX : کسر می شود ()X ‏X افز%ایش )کاهش ( خالص نتیجه :مانده واقعی حساب جاری درA X2/11/30 % 67 اصالح دفاتر %موسسه پس از %تهیه صور%ت مغایرت بانکی : با تنظيم صورت مغايرات بانكی متوجه می‌شويم كه مانده واقعی حساب جاری در تاريخ تهيه صورت مغايرات بانكی با هيچ يک ازمانده‌های منعكس در دفاتر مؤسسه و صورت حساب بانک مطابقت ندارد . 68 اضافه بر%داشت از %حساب جار%ی بانکی: براساس توافقی كه بانكها با موسسات معتبر در قبال اخذ وثايق الزم منعقد می‌كنند اين مؤسسات مجاز می باشند كه در %مواقع ضروری تا ميزان معينی چک بيش از موجودی خود نزد بانک صادر نمايند. 69 میزان تنخواه گردان: ميزان تنخواه گر%دان معموالً مبلغی ثابت و از پيش تعيين شده است .و در فواصل زمانی كوتاه معموالً هفتگی يا ماهانه با صدور چک به انداز%ه هزين ‌ه های انجام شده به ميزان قبلی تجديد می‌گر%دد. 70 سیستم سند هزینه: در مؤسسات بزرگ يكی ازر%وشهای مؤثر كنترل داخلی پرداختهای نقدی ستفاده ازسيستم سند هزينه برای پرداخت- های نقدی است .سند هزينه قبل از%صدور چک بايستی به تأييد و تصويب مدير يا مديران مسئول برسد. 71 تنظیم سند هزینه: سند هزينه توسط مديرمالی مؤسسه بررسی می‌گردد تا از اعمال كنترلهای الز%م در واقعی بودن آن اطمينان حاصل شود .پس از %كنترل مدير مالی سند هز%ينه تنظيم شده در دفتری كه دفتر اسناد هزينه نام دارد ثبت شده وسپس پرداخت می‌گردد. 72 دفتر اسناد هزینه: برای ثبت اسناد هزينه ،به ترتيب ،شماره سند هزينه ، تاريخ تنظيم آن ،نام بستانكاران ومبلغ سند درج می‌گردد. در برخی از مؤسسات ازدفتر اسناد هزينه با دفتر روزنامه اختصاصی پرداختهای نقدی به صورت تركيبی استفاده می‌شود. 73 دفتر صدور چک: شكل ساده ای ازدفترروزنامه‌ اختصاصی پرداختهای نقدی است. مؤسساتی كه ازسيستم سند هزينه برای كنترل پرداختهای نقدی استفاده می‌كنند چكهای مربوطه به هر %سند هزينه زمانی صادر می‌شود كه اسناد هزينه مورد تصويب واقع شده و در دفتر اسناد هزينه ثبت شود. 74 دفتر صدور چک دارای ستونهای متعدد برای درج شماره و تاريخ چک صادر شده نام دريافت كننده ،شماره سند هز%ينه ،تخفيفات نقدی و حساب بانک می‌باشد. 75 فصل پنجم سیستم حقوق و دستمزد 76 اهمیت سیستم حقوق و دستمزد: هزينه حقوق و دستمز%د نشان دهنده سهم نير%وی كار در توليد محصوالت و يكی ازمهمترين هزينه‌های عملياتی اغلب موسسات است. محاسبه و پرداخت مناسب حقوق و دستمزد يكی از عوامل مؤثردر%ايجاد رابطه مطلوب بين كاركنان وكارفر%ما می‌باشد. 77 تعریف %سیستم حقوق و دستمزد: سيستم حقوق و دستمزد مجموعه‌ای از اجزاء به هم پيوسته در داخل يک موسسه است كه داده‌های مر%بوط به سهم نيروی كار در توليد محصوالت و يا ار%ائه خدمات ر%ا به صورتها و اطالعات حقوق و دستمز%د تبديل می‌كند. 78 درمؤسسات وظايف ومسئوليتهای حقوق ودستمزد در دواير زير تقسيم شده است: 1ـ داير%ه كار%گزينی 2ـ دايره ثبت اوقات كار3 %ـ دايره حقوق و دستمز%د 4ـ دايره پرداخت کنترل داخلی موثر بر سیستم حقوق و دستمزد شامل تفکیک وظایف %از یکدیگر ،انجام وظایف توسط دوایر ،به صورت جداگانه وعدم تداخل وظایف با یکدیگر است . 79 دایره کار%گزینی: وظيفه دايره كارگزينی تأمين نيروی كار الزم برای قستمهای مختلف مؤسسات عالوه بر آن آئين‌ نامه‌های استخدامی را تهيه و برنامه‌های آموزشی ،شرح وظايف و ارز%يابی مشاغل را انجام می‌دهد. 80 دایره ثبت اوقات کار: نگهدار%ی مدار%كی كه نشان دهنده اوقات كار هريک از كاركنان در دوره‌های مشخص هفتگی يا ماهانه باشد اولين و مهمترين مرحله از مراحل جمع‌آور%ی داده‌های مربوط به سيستم حقوق و دستمزد است. 81 کارت ساعت : کارت ساعت محکم تر%ین و گویا تر%ین مدرک حضور کارکنان درمحل از ساعت ورود تا ساعت خروج است . کارت ساعت در دایر%ه ثبت اوقات کار کنترل و جمع آور%ی می شود یک کارت ساعت تکمیل شده دهنده ساعت شر%وع وخاتمه کار %کارکنان و اضافه کاری آنها است . 82 ماشین ساعت زن : وسیله ای برای ثبت اوقات حضور کارکنان روی کارت ساعت است در یک سیستم مناسب یک شماره کارت ساعت به هر %یک از کارکنان اختصاص داده می شود . روش های دستی از دقت و صحت کارت ساعت و ماشین ساعت زن بر خوردار %نیستند . 83 دایره حقوق و دستمزد: محاسبه و تعيين حقوق و دستمزد ناخالص ،كسور%ات ، خالص دريافتی هر يک از كار%كنان و تهيه وتنظيم ليست حقوق و دستمزد براساس كارتهای ارسال شده از دايره ثبت اوقات كار %در %دايره حقوق و دستمزد انجام می‌شود. 84 داده های دایر%ه حقوق و دستمزد پس از پرداز%ش ستاده ها شامل : -1لیست حقوق و دستمزد به عنوان مدارک موسسسه برای ارسال به سازمان تامین اجتماعی و اداره مالیات وحقوق . -2سوابق و محاسبات انفرادی درآمد و کسورات هر یک از کارکنان . -3صدور چک حقوقی . 85 دایره پر%داخت حقوق و دستمزد: بهترين ر%وش پرداخت حقوق ودستمزد پرداخت توسط چک از حساب جاری بانكی است .در اين روش معادل جمع خالص قابل پرداخت ليست حقوق و دستمز%د طی يک فقر%ه چک از حساب جاری بانكی موسسه برداشت می‌شود . 86 حسابداری هزینه حقوق و دستمز%د: به غير از %دستمزد پايه (ثابت) كه بر مبنای ساعات كاركرد يا ميزان انجام كار و يا محصول توليد شده محاسبه می‌گردد هزينه حقوق و دستمزد شامل موارد ديگری از قبيل اضافه كاری پاداش افزايش عيدی و ...نيز محاسبه می شود. 87 درآمد کارکنان: انجام كار بيش از ساعات قانونی اضافه كار نام دارد .به موجب قانون كار %ساعات كار كار%گران به جز مواردی كه قانون كار ذكر كرده است ،از 8ساعت در روز و 44ساعت در %هفته نبايد تجاوز كند . 88 پاداش: يكی از موارد درآمد كاركنان كه اغلب برای تشويق و افز%ايش كار%ايی كاركنان استفاده می‌شود پاداش است .ميزان پاداش بر%اساس افزايش توليد و ميزان سود طی دور%ه مالی محاسبه می‌شود. 89 سود بر اساس موارد زیراست: 1ـ سود قبل از كسر ماليات بر در%آمد و پاداش 2ـ سود قبل از كسر ماليات بر درآمد و پس از كسر پاداش -3سود پس از %كسر ماليات بر درآمد و قبل از كسر پاداش -4سود پس از كسر ماليات بردرآمد و پاداش 90 کسور %مربوط به درآمد کار%کنان : مجموع حقوق و دستمزد هر یک از %کارکنان قبل از پرداخت در دایره حقوق ودستمزد محاسبه وکسور مربوطه کسر ومبلغ خالص قابل پرداخت تعیین می شود کسورحقوق و دستمز%د کارکنان شامل حق بیمه ،مالیات و سایر%کسور می باشد. 91 حق بیمه سهم کارکنان: کارفرمایان مکلفند ،حق بیمه سهم کار%کنان را از مجموع حقوق و دستمز%د ماهانه آنها کسروهمراه حق بیمه سهم خود به حساب بانکی ساز%مان تامین اجتماعی واریز %نمایند.حدود حداکثر حقوق و دستمز%د ماهانه شامل کسر %حق بیمه توسط سازمان تامین اجتماعی تعیین می گر%دد. 92 مالیات حقوق و دستمزد: مجموع حقوق ودستمزدکارکنان براساس قوانین و مقررات مالیاتی مشمول کسرمالیات بر درآمد حقوق می باشد .کار- فرمایان مکلفند که مالیات حقوق هر یک ازکارکنان را کسر و به حساب بانکی وزارت امور اقتصادی و دارایی تسلیم و رسید در%یافت نمایند. 93 سایر %کسور: در موقع محاسبه حقوق و دستمز%د به غیر از کسور %قانونی مثل مالیات و حق بیمه و مبالغ دیگری نیز با توافق کارکنان ازجمع حقوق و دستمز%د آنان کسر %می گردد .این کسور شامل اقساط وام ضروری ،وام مسکن ،مساعده و موارد دیگری می باشد. 94 تعیین مبلغ خالص قابل پر%داخت : مبلغ خالص قابل پرداخت به هر یک از کارکنان پس از کسر کسور قانونی و سایر کسور ذکر شده از %جمع حقوق و دستمزد نا خالص آنان تعیین می شود . 95 مدارک سیستم حقوق و دستمزد: در سيستمهای حقوق و دستمزد از فرمها و مدارک خاصی برای جمع آوری حقوق و دستمزد استفاده می‌شود .مانند كارت ساعت به ليست حقوق ودستمز%د،صورت حساب حقوق و دستمزد كه استفاده می‌شود. 96 لیست حقوق و دستمز%د: ليست حقوق و دستمزد يک فر%م چند ستونی است كه اطالعات مربوط به جمع ناخالص حقوق و دستمزد ،كسور و خالص قابل پرداخت به تفكيک و در یک سطر آن ثبت و ارائه می‌گر%دد. 97 ثبت هزینه حقوق و دستمزد در دفاتر: پس از تنظيم ليست حقوق و دستمزد جمع حقوق و دستمزد ناخالص به حسابهای هزينه حقوق ودستمزد بدهكار%می‌شود، و حسابهای كسور و حقوق و دستمزد پرداختنی بستانكار می‌گردد. 98 حق بیمه سهم کارفرما: حق بيمه سهم كارفرما بخشی از %هز%ينه‌های مؤسسه است كه هنگام ثبت هزينه حقوق ودستمزد به بدهكارهزينه حقوق و دستمزد و به بستانكار حق بيمه پرداختی ثبت می‌گردد. 99 صور%ت حساب حقوق و دستمزد: بر اساس اطالعات مندرج در هر %سطراز لیست حقوق و دستمزد که نشان دهنده جمع ناخالص حقوق و دستمز%د ، کسور و مبلغ خالص قابل پرداخت به شکلهای مختلف تهیه وهنگام پرداخت به عنوان صور%ت حسابی که نشان دهنده چگونگی محاسبات حقوق و دستمزد است تحویل داده می - شود. 100 کارت مجموع درآمد کار%کنان : دركشور %ما قوانين مالياتی برمبنای درآمد ساالنه افر%اد و مؤسسات و با اعمال نرخهای تصاعدی مالياتی انجام می شود .نرخهای تصاعدی مالیات بردرآمد به گونه ای تعیین می شوند که با افزایش درآمد ساالنه نرخهای مالیات بر درآمد نیز افزایش پیدا می کند. 101 تفاوت کارکنان و پیمانکاران : خدمات در%یافت شده از کارکنان به صور%ت موقت و یا دائم است ولی خدماتی که توسط مقاطعه کاران یا پیمانکار%ان مستقل ارائه می شود بر %اساس قراردادهای خاص صور%ت می گیر%د و با اتمام موضوع قر%ارداد ر%ابطه کاری کار فرما و پیمانکار مستقل قطع می شود. 102 مبالغ پر%داخت شده به پيمانكار%ان مستقل ر%ا معموالً حق الزحمه ويا درمواردی حق المشاوره می‌گويند ،در صورتی كه می‌دانيم كه مبالغ پر%داختی به كاركنان موسسه حقوق و دستمزد ناميده می‌شود. 103 فصل هفتم اصول و مفاهیم حسابداری 104 مقدمه: اصول و مفاهیم حسابداری ،مجموعه ای ازمیثاقها،قواعد ، ر%وشهاورویه هایی است که دستورالعمل شناسایی ،پردازش رویدادهای مالی برای تهیه صورتها وگزارش های مالی را بیان می کندوبا گذشت زمان وتجربه موار%د جدید تغییر می- کند و کامل می شود. 105 اهمیت تدوین استاندار%دهای حسابدار%ی: هدف عمده تهیه و تدوين استانداردها ،ايجاد ازبان معين و چهار چوب مفهومی يكنواخت است که با رعایت آنها اطالعات مالی از موسسات مختلف %به صورت مرتبط قابل مقایسه تهیه و برای تصمیم گیری آگاهانه اقتصادی و اجتماعی در%اختیاراستفاده کنندگان قرار می گیرد. 106 اصول پذیرفته شده حسابداری: صورتها و گزارشهای مالی با ر%عایت استاندارد های حسابدار%ی تهیه می شوند .صاحب نظران حسابداری کشور%هایی که سابقه طوالنی در دانش حسابدار%ی دارند ،به تدریج مفاهیم و اصول حسابداری را تدوین کرده اند و با رعایت آنها ،به صورت تقریبا یکنواخت به اجرا در آمده اند . 107 حمایت از استانداردهای حسابداری: پذیر%ش،اجراوکنترل رعایت اصول پذیرفته شده حسابداری، نتیجه حمایت مقتدرانه از آن است و اغلب نفوذ قدرت وحمایت انجمنهای حرفه ای حسابداری و موسسات دولتی درکشور %های مختلف به اصول پذیر%فته شده حسابداری اعتبار اجرایی می دهد. 108 سابقه تار%یخی استاندارد های حسابداری : دانش حسابداری و تدوین اصول و استانداردهای آن ،مانند سایر رشته های علوم اجتماعی ،تحوالت فراوانی را طی کرده است . 109 سابقه استانداردهای حسابداری در جهان: استانداردهای 1949میالدی که لوکاپاچولی حسابداری دو طرفه را بر اساس حفظ ترازنامه(دارایی=بدهی+سرمایه) تنظیم کر%د و بعدها معادله سود بر آن افزوده شد (سود حسابداری=در%آمد- هزینه) ،دگرگونی فراوانی ر%ا طی کرد. 110 سابقه استانداردهای حسابداری در ایر%ان: بررسی وضعیت اصول حسابداری در ایران نشان می دهد که ترجمه مراجع جهانی اصول متداول مراجع موجود در حسابدار%ی تنها گذشته بودند و برای طرح و تدوین استانداردهای حسابداری ملی تالش چندانی نشده است. 111 مفهوم تفکیک شخصیت: مفهوم تفکیک شخصیت برای قابل فهم بودن صورتها و گزارشهای مالی اهمیت فراوانی دار%د.بر %اساس اصل مفهوم تفكيك شخصيت حسابها و اطالعات حسابداری به صور%ت مجزا از صاحبان آن نگهدار%ی می شود و در واقع معادله اساسی حسابداری بازتاب اين اصل است. 112 فر%ض تداوم فعالیت: فر%ض تداوم فعالیت از مفروضات بنیادی حسابداری است که بسیاری ازمفاهیم واصول دیگروطبقه بندی اقالم تراز- نامه بر آن متکی است.فقط در زمان انحالل موسسه اقالم صور تها و گزار شهای مالی به مبالغ خالص ارز%ش بازیافتنی و ارز%شهای روز انحالل اندازه گیری می شوند. 113 فر%ض دوره مالی: فرض تداوم دوره مالی می گوید كه فعالیتهای يك شخصيت حسابداری مدتهای طوالنی ادامه داشته ودر آينده قابل پيش- بينی متوقف نخواهد شد اصول ترازنامه بر %اين فرض متكی است. 114 اصل پولی: پول به عنوان واحد انداز%ه‌گير%ی رويدادهای مالی استفاده می‌شود .پول تنها وسیله انداز%ه گیر%ی در حسابداری است که قابلیت کاربرد برای اندازه . گیری رویدادهای مالی را دارد . 115 اصل عينيت: اين اصل بر اين امر تأكيد دار%د كه اندازه‌گير%ی بايستی بيطرفانه بوده و قاليت ر%سيدگی توسط شخصی مستقل را داشته باشد .حسابداران اغلب به شواهد و مدار%ک قابل استناد ،که اندازه گیری مالی را تعیین می کند ،تاکید دار%ند. 116 اصل بهای تمام شده: صور%ت‌ها و گز%ارش‌های مالی با رعايت اصل بهای تمام شده تهيه و ار%ائه می‌شوند ،در زمان تحصيل دار%ايی‌ها يا خدمات ،بهای تمام شده نشان دهنده ارزش منصفانه بازار آنها می باشد. 117 اصل تحقق در%آمد: درحسابداری تعهدی ،سود هنگامی شناسايی می شود كه اطمينان كافی از %كامل شدن «فرايند كسب سود» حاصل شود .در مورد مؤسسات توليدی فرايند كسب سود شامل موار%د ز%ير است: الف‌ـ خر%يد مواد مستقيم ب‌ـ توليد محصول ج‌ـ فروش محصول د-وصول وجه محصول فروخته شده 118 به موجب اصل تحقق درآمد ،معموالً زمانی تحقق يافته تلقی می‌شود كه دو شرط زير تأمين شده باشد: -1فرايند كسب سودكامل شده يا به طورعمده كامل شده است. -2شواهد عينی كافی بر%ای اندازه‌گير%ی مبلغ درآمده موجود باشد. 119 اندازه‌گيری درآمد به چهار ر%وش صورت می‌گير%د: -1اندازه‌گيری درآمد در زمان فروش (روش تحويل): در اين روش چون دوشرط درآمد تأمين شده می‌‌توان درآمد را شناسايی كرد. در بر%خی از %مشاغل در%آمد و هزينه‌ها هنگام وصول يا پر%داخت نقدی شناسايی می‌شوند كه به آن ر%وش نقدی می‌گويند. 120 -2روش فروش اقساطی (روش سود ناويژ%ه): دراين روش معموالً درآمد هنگام فروش كاال شناسايی می‌شود و بهای آن در چندین قسط وصول می شود .هنگام وصول هر %قسط بخشی از بهای تمام شده و بخشی از سود ناویژه وصو و درآمد شناسایی می شود. 121  -3روش درصد تكميل پيمان: در %پر%وژه‌های بزرگ كه بيش از يك سال مالی به طور می انجامد قرار داد خاصی به نام پيمان بين پيمانكار %و كارفرما منعقد می شود. 122 -4اندازه گیری درآمد درزمان %تکمیل %محصول(روش تولید): برخی ازکاالها در بازارها قیمتهای تثبیتی و یا جا افتاده ای دارند .اندازه گیری درآمد برای کاالها با توجه به اطمینان نسبی از قیمت آن و تقاضای بازار در زمان تولید قابل اندازه گیری و شناسایی است. 123 در%ایران معموال قیمتهای ثابت تضمین شده ای از طرف دولت تعیین می شود که محصوالت کشاورزان را بر اساس یک قیمت حداقل از طرف %دولت خریداری نماید. 124 در%آمد در%اين نوع پروژ%ه‌ها به دو صور%ت محاسبه می‌شود: 1ـ روش تكميل پيمان كه بر مبنای بهای تمام شده پيمان در پيمان صورت می‌پذيرد .روش تكميل از پس اجرا دست . درصد تكميل پيمان كه با شناسايی درآمد هر دوره مالی ز%مانی كه درآمد پيمان به نحو معقول قابل برآورد نباشد صورت می پذيرد. 125 درصد تكميل پيمان بصورت زير محاسبه می‌شود: درصدتكميل پیمان× سود ناويژه برآوردشده=سودناويژ%ه دور%ه مالی در%صدتکمیل پیمان= هزينه‌های واقعی انجام شده طی دوره مالی کل بهای تمام شده 126 اصل تطابق هز%ينه با در%آمد: به موجب اين اصل شناسايی درست سود مالی هر دوره با اندازه‌ گيری درآمد هر دوره با هزينه‌ های انجام شده برای كسب آن در%آمد مشخص شده و با آن مقابله می‌شود .و در واقع درآمدها به محض تحقق و هزينه‌ها به محض وقوع شناسايی می‌شوند. 127 تطابق هزينه‌ها با درآمد از دو طريق صورت می‌پذيرد: الف‌ـ در ارتباط با كاالی فروخته شده يا ساخته شده. ب‌ـ در %ارتباط با دوره‌های مالی كه درآمد كسب شده. 128 اصل ثبات ر%ويه( :رعايت يكنواختی) هر%شخصيت حسابداری بايد يک روش خاص حسابداری را برای شناسايی ،اندازه‌ گيری ،ثبت و گزارش دهی انتخاب كند .با رعايت اين اصل قابليت مقايسه درگزارش دهی مالی امكان پذير می شود. 129 اصل افشاء: با توجه به اين اصل بايد كليه حقايق با اهميت و مرتبط با وضعيت مالی و گزارش مالی ارائه گر%دد. اصل اهميت: حسابدار%ان با توجه به اهميت نسبی اقالم و رويدادهای مالی روش‌های متناسب حسابداران انتخاب می‌كنند. 130 اصل احتياط: اين اصل هنگام ارزش‌گذاری دارايیها و تعيين سود بكار می‌ر%ود. گزارش حسابرسی: گزارشی كه توسط حسابرسی مستقل بعد از %ر%سيدگی به گزارش‌ها و صورت‌های مالی يک مؤسسه ارائه می‌گردد. 131 فصل هشتم حسابداری شركتهای تضامنی ( تشكيل،تقسيم سود،انحالل) 132 مقدمه فعاليت اغلب مؤسسات تجاری ،از نظر %تشكيل وضعيت مالكيت ،و… عمدتا در سه شكل حقوقی مؤسسات انفر%ادی( تک مالكی ) ،شركتهای ضمانتی و سهامی انجام می شود. شركتهای 133 مفاهيم اصول و ر%وشهای حسابداری تقريبا در اغلب مؤسسات مذكور مشابه است ولی از نظر ويژگيها و تر%كيب سر%مايه ،هر يک از %آنها اجرای روشهای خاص حسابداری بر%ای حقوق صاحب سر%مايه ر%ا می طلبند. حسابداری حقوق صاحب سرمايه در مؤسسات تک مالكی نسبتا ساده می باشد. 134 مفهوم شر%كت تضامنی : يكی از %سه گروه عمده مؤسسات تجاری شركتهای تضامنی است كه توسط دو يا چند نفر %با سرمايه و تخصصهای مختلف ، %برای فعاليت خاصی تاسيس می شود. 135 در ماده 116قانون تجار%ت شر%كت تضامنی به صورت زير %تعريف شده است : شركت تضامنی،شركتی است كه درتحت اسم مخصوصی بر%ای امورتجار%تی بين دو يا چند نفر با مسئوليت تضامنی تشكيل می شود. 136 اگر %دار%ايی شركت برای تاديه تمام قروض كافی نباشد هر قرار%ی بين شر%كاء بر خالف اين ترتيب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث كان لم يكن خواهد بود. 137 سرمايه شركت هر يک از %شركاء شركت تضامنی بايستی به ميزان سهم الشركه خود سرمايه شركت را تامين كند .سهم الشركه می تواند به صورت وجه نقد و يا اموال منقول يا غير منقول باشد .به موجب ماده 118قانون تجار%ت ׃ 138 شر%كت تضامنی وقتی تشكيل می شود كه تمام سرمايه نقدی تاديه و سهم الشركه غير %نقدی نيز %تقويم و تسليم شده باشد. 139 مالكيت مشترک دار%اییهای شر%كت: داراييهای شركت تضامنی شامل دار%اييهايی كه توسط شركاء به شر%كت وارد و يا در دوران فعاليت شركت خريداری شده اند . 140 سهم هر %يک از %شركاء هنگام انحالل شركت تضامنی از %داراييها بر اساس مانده حساب سرمايه آنها تعيين می شود. 141 مسئوليت نامحدود: طلبكاران از شر%كت می توانند برای وصول طلب خود به هر يک و يا تمام شر%كاء مراجعه كنند .مسئوليت هر%يک از شر%كاء در %بر%ابر بدهيهای شر%كت محدود به سهم الشركه آنها نيست يعنی هر %يک از شركاء در%مقابل تمام بدهيهای شر%كت مسئولند. 142 شركتنامه: شركتنامه سندی است كه توسط شركای اوليه شركت تضامنی تنظيم و امضاء می شود .روابط حقوقی و مالی بين شركاء از مواردی است كه در %شركتنامه تعيين می شود. 143 موارد مهم مطر%ح در شر%كتنامه معموال شامل نام و نوع شركت ،اسامی مؤسسين ،سهم الشركه هر يک از شر%كاء ،تر%تيب تقسيم سود ،ورود و خروج شركاء ، انحالل و… می باشد. 144 تقسيم سود و ز%يان: تقسيم سود و زيان در شركتهای تضامنی به نسبت سهم الشركه آنها است .مگراينكه در شر%كتنامه ترتيب ديگر%ی مقرر شده باشد .در صورتی كه بر اثر زيان سهم الشر%كه شركاء كم شود مادام كه اين كمبود جبران نشده ،تقسيم سود بين شركاء ممنوع است. 145 ورود و خروج شر%يک: در شر%كت تضامنی هيچ يک از %شركاء نمی تواند سهم خود را به ديگری منتقل كند مگر با رضايت تمام شركاء .انتقال سهم الشركه به ديگر %شركاء يا افراد خار%ج از شركت برای خروج از شر%كت ممكن نيست مگر با موافقت ساير شركاء. 146 انحالل شركت: انحالل شركت تضامنی بر اساس مواد 93و136 قانون تجارت انجام می شود.به موجب مواد فوق شركت تضامنی در موارد زير منحل می گردد: -1وقتی كه شركت مقصودی را كه برای آن تشكيل شده بود انجام داده يا انجام آن غيرممكن باشد. 147 2ـ وقتی كه شر%كت بر%ای مدت معينی تشكيل شده و مدت منقضی شده باشد. 3ـ درصورتی كه شركت ورشكست شود. 4ـ در صورتی كه يكی از شركاء به داليلی انحالل شركت را از %دادگاه تقاضا كند ودادگاه داليل ر%ا موجه دانسته و حكم به انحالل بدهد. 148 5ـ در صورت فوت يا محجوريت يكی از شركاء ضمنا به موجب ماده 139و 140قانون در اين موارد بقاء شركت به رضايت ساير شركاء وقائم مقام شريک متوفی يا محجور خواهد بود. 6ـ در صورت فسخ شركتنامه 7ـ در %صورت موافقت ساير شر%كاء 149 حسابدار%ی شرکتهای تضامنی: فقط حسابداری حقوق صاحب سرمايه در مؤسسات تک مالكی با حسابداری حقوق صاحبان سرمايه در %شركتهای تضامنی به دليل تعدد سرمايه گذاران متفاوت است. 150 حسابداری شركتهای تضامنی: می دانيم كه حسابداری شركتهای تضامنی مشابه حسابداری مؤسسات تک مالكی است .فقط حسابداری حقوق صاحب سرمايه درمؤسسات تک مالكی باحسابداری حقوق صاحبان سرمايه در شركتهای تضامنی به دليل تعدد سرمايه گذاران متفاوت است. 151 در مؤسسات تكی مالكی كليه رويدادهای مالی مربوط به سرمايه و سرمايه و برداشت ص%احب مؤسسه و سود و زيان ناشی از عمليات در پايان سال مالی در حساب واحدی بنام سرمايه ص%احب مؤسسه در ترازنامه منعكس می شود. 152 درشركتهای تضامنی بر%ای هر يک از %شر%كا يک حساب سر%مايه در دفتر كل افتتاح می شود كه نشان دهنده ميزان سهم الشركه وی بوده و مانده آن نشان دهنده حقوق مالكيت در شر%كت تضامنی است. 153 برداشتهای طی دوره مالی هر %يک از%شركاء مانند مؤسسات تک مالكی در حسابی بر%داشت جداگانه ای برای هر يكی از آنها نگهدار%ی می شود. 154 سرمايه گذاری شر%كاء: به موجب قانون تجار%ت سهم الشركه هر %شريک ممكن است به صورت وجه نقد و يا اموال منقول و يا غير منقول باشد. 155 سهم الشركه نقدی: در %صورتی كه سهم الشركه شركاء به صورت وجه نقد تاديه شده باشد حساب صندوق (بانک)معادل جمع سرمايه شركت بدهكار و حساب سرمايه هر يک ازشركاء بستانكار% می گردد. 156 سهم الشركه غير نقدی: اگر تمام يا بخشی از سهم الشركه هر %يک از شركاء از طريق داراييهای غير نقدی تاديه شود كه در قانون تجار%ت به آورده غير %نقدی معر%وف است مطابق ماده 122قانون مذكور بايستی با موافقت شركاء ارزيابی شود. 157 به موجب اصول متداول حسابداری ارز%يابی آورده غير- نقدی شركاء به معنی تعيين ارزش منصفانه بازار %آنها است.مبالغی كه بابت ارزش آنها در دفاتر شركت تضامنی ثبت گرديده مبالغ ارزيابی شده و مور%د توافق دو شريک می باشد. 158 حساب بر%داشت شركاء: برای هر يک از%شركاء يک حساب به نام حساب برداشت در %دفتر كل شركت افتتاح می شود .وجوه نقد و يا ساير داراييهايی كه شركاء طی دوره مالی بر%ای مصار%ف شخصی استفاده می كنند در%بدهكاراين حساب ثبت می گردد. 159 در پايان دوره مالی پس ازتقسيم سود شركت تضامنی و ثبت آن در بستانكار %حساب سر%مايه هر %يک از شركاء مانده بدهكارحساب برداشت به حساب سرمايه آنها منتقل می شود 160 بستن حسابهای موقت در شركتهای تضامنی: در شر%كتهای تضامنی مانند مؤسسات تک مالكی در %پايان دوره مالی حسابهای سود و ز%يانی (موقت) به حساب خالصه سود و زيان منظور و سود يا زيان شر%كت تعيين می شود. 161 سپس مانده حساب خالصه سود و ز%يان به حساب تقسيم سود منتقل شده و بر اساس نسبتی كه در شركتنامه ذكر شده به حساب سرمايه هر يک از شركاء منتقل می گردد. 162 در %صورتی كه در %شركتنامه تر%تيبی برای تقسيم سود و زيان بين شر%كاءپيش بينی نشده باشد سود يا زيان به نسبت مانده اول دوره حساب سرمايه هر یک از %شركاء بين آنها تقسيم می شود. 163 صورت حساب سود و زيان شركتهای تضامنی: شكل و روش تنظيم صورتحساب سود و زيان در شركتهای تضامنی مشابه مؤسسات تک مالكی است با اين تفاوت كه در انتهای صورتحساب سود وزيان شركتهای تضامنی نحوه تقسيم سود و ز%يان بين شركاء نشان داده می شود. 164 صورت حساب سرمايه شر%كاء: در شر%كتهای تضامنی در پايان سال مالی صور%ت حساب سرمايه شر%كاء كه تغيير%ات ايجاد شده در سرمايه هر يک ازآنها را به تفكيک نشان می دهد تهيه و معموال همر%اه تر%ازنامه و به عنوان صور%ت ريز %قسمت سرمايه ترازنامه ارائه می شود. 165 ماهيت سود متعلق به هر يک از %شركاء شركتهای تضامنی مشابه مؤسسات تک مالكی معموال تركيبی از عوامل عمده زير است: 1ـ بابت جبر%ان خدمات فردی كه توسط هر %يک از شركاء به شركت تضامنی ارائه شده است. -2بابت جبران سود تضمين شده سرمايه هر %يک از شركاء به شركت تضامنی ار%ائه شده است. 166  -1بابت جبران خدمات فر%دی كه توسط هر يک از %شركاء به شركت تضامنی ارائه شده است. 2ـ بابت جبران سود تضمين شده سرمايه هر يک از %شركاء به شركت تضامنی ارائه شده است. 167 3ـ بابت ريسک سرمايه گذاری شركاء اين سه عامل اساس نحوه تقسيم سود در شركتهای تضامنی است. ممكن است هر يک از شركاء تمام وقت و ديگری نيمه وقت در شركت تضامنی فعاليت داشته باشد. 168 ميزان سرمايه هر يک از %شركاء نيز ممكن است با ميزان سرمايه شر%كاء ديگر متساوی نباشد .از اين رو در تعيين نحوه تقسيم سود در شركتنامه قاعدتا ميانگين خدمات فردی و سر%مايه هر %يک از شركاء بايستی به عنوان مبنای اساسی در نظر گرفته شود. 169 حق الزحمه ای كه بابت فعاليت تمام وقت يا نيمه وقت در% شركت به هر يک از شركاء پر%داخت می شود به عنوان اولين مر%حله تقسيم سود بوده و هزينه شركت تضامنی تلقی نمی شود. 170 به عبارت ديگر شركاء شركت تضامنی صاحب سرمايه بوده و كارمند شركت نيستند بنابراين حق الزحمه آنها هزينه حقوق و دستمزد نمی باشد.به همين دليل برداشت هر يک ازشركاء به عنوان بدهی وی دربدهكار حساب برداشت ثبت می گردد. 171 تقسيم سود و زيان بين شركاء: دراكثر موارد تقسيم سود و زيان بين شركاء بر مبنای نسبتی كه در شركتنامه مقرر مي شود صورت می گردد. بر اساس يكی از موارد زير تقسيم سود و زيان صورت می گيرد: 172 1ـ تقسيم سود يا ز%يان به نسبت معين : در %اين ر%وش سود يا زيان به نسبتی كه مورد توافق شركاء بوده و در شركتنامه ذكر می گردد تقسيم می شود. 173 2ـ تخصيص حق الزحمه برای خدمات فردی شركاء و تقسيم باقيمانده سود وزيان به نسبت معين: ازآنجایی که هر یک از شرکااوقات مختلفی را در شرکت می گذرانندو به علت داشتن تخصصهای مختلف ٬خدمات متفاوتی عرضه می کنند. 174 3ـ تعلق سود تضمين شده به مانده حساب سر%مايه شر%كاء و تقسيم باقيمانده سود يا زيان به نسبت معين: در شرکتهای تضامنی معموال شرکا فعالیت چندانی در شرکت ندارند و در نتیجه حق الز%حمه ای نیز %برای خود مطالبه نمی کنند. 175 4ـ تخصيص حق الزحمه تعلق سود تضمين شده به مانده حساب سرمايه شركاء و تقسيم باقيمانده سود يا زيان به نسبت معين: ضمن تخصیص حق الزحمه به هریک ازشرکا سود تضمین شده ای با نرخ مشخص به مانده سرمایه اولیه شرکا تعلق می گیر%د. 176 پس از کسر حق الزحمه و سود تضمین شده ٬باقیمانده به صورت سود یا زیان به شرح زیر %است: الف-%تقسیم سود باقیمانده ب -تقسیم ز%یان باقیمانده 177 به استثناء ر%وش اول در %ر%وش های دوم تا چهارم قبل از تقسيم سود به نسبت معين حق الزحمه و سود تضمين شده مانده سرمايه هر يک از شركاء از سود مؤسسه كسر می شود. 178 ورود شریک جدید به شرکت تضامنی: با ورود شريک جديد به شركت تضامنی كه با موافقت كليه شركاء صور%ت می گير%د در%ساختار%حقوق صاحبان سرمايه تغييراتی حاصل می شود. 179 ورود شريک جديد معموال به دو طر%يق صورت می پذيرد: 1ـ خر%يد سهم الشركه يک و يا چند شريک قديمی 2ـ سرمايه گذاری مستقيم در %شركت تضامنی 180 هنگامی كه شريک جديد وارد شركت تضامنی می شود هيچ تغيير%ی در دار%اييها و بدهيهای شركت تضامنی ايجاد و فقط ساختار%حقوق صاحبان سرمايه سرمايه شريک جديد جايگز%ين سر%مايه شريک يا شركای قديمی می شود . 181 در صورتی كه اگر ورود شر%يک جديد از %طر%يق سرمايه- گذاری مستقيم در شركت تضامنی انجام شود دار%اييها وحقوق صاحبان سرمايه به مقدار مساوی افزايش يافته وساختارحقوق صاحبان سرمايه از نظر مبلغ و تعداد شركاء تغيير می كند. 182 1ـ ورود شريک جديد از طريق خريد سهم الشركه يک و يا چند شريک قد يمی : هنگامی كه ورود شر%يک جديد از اين طر%يق باشد بايد حساب سر%مايه فروشنده سهم الشركه معادل سهم الشر%كه ای كه فروخته شده بدهكار و سرمايه شريک جديد بستانكار می شود. 183 ورود شريک جديداز%طريق سرمايه گذار%ی مستقيم در شركت تضامنی: در %بر%خی از موارد شريک جديد از طريق سرمايه گذاری مستقيم وارد شركت تضامنی شده و در ز%مر%ه شر%كاء شر%كت قرار %می گير%د. 184 پرداخت شريک جديد به صورت دارايی (نقدی يا غير نقدی) وارد شر%كت شده و به شركاء پر%داخت نمی شود. ورود شريک از اين طر%يق داراييها و حقوق صاحبان سهام شركت تضامنی را افز%ايش می دهد. 185 درعمل ورود يک شريک به شركت تضامنی و سرمايه گذاری در آن يا به علت وضع مطلوب و سودآوری شر%كت تضامنی بوده ويا به علت نيازشر%كت به تخصيص ياسر%مایه شريک جديد است. 186 طبيعتا مبلغ دارايی وارد شده به شركت تضامنی توسط شر%یک جديدبا مبلغی كه به بستانكارحساب شود مساوی نخواهد بود. وی منظور می در %اين موارد برای ثبت رويداد مالی ورود شريک جديد از ر%وشهای مختلفی می توان استفاده كر%د كه اصلی تر%ين روشها به صور%ت زير %است‌: 187 1ـ اختصاص پاداش به شر%كای قديمی: در مواردی که شرکت تضامنی از وضع مطلوب مالی برخور%داراست مبلغی که شرکای قدیمی برای ورود شریک جدید مطالبه می کنند از آنچه به بستانکار حساب سرمایه وی منظور %می شود بیشتر است. 188 2ـ اختصاص سرقفلی به شريک قديمی: مبلغی که شر%یک جدید پرداخت می کند با مبلغ منظور شده به حساب سرمایه وی مساوی است ولی برای کل شر%کت سرقفلی در نظر گرفته می شود. 189 3ـ اختصاص پاداش به شريک جديد: زمانی که شریک جدید تخصص و مهارتهای ویژ%ه ای دارد شرکای قدیمی از تواناییهای شر%یک جدید موافقت می کنند که وی مبلغ کمتری نسبت به سرمایه خود وارد شر%کت کند. 190 ازروشهای اول و دو ممعموال هنگامی كه شركت سودآور% بوده واز وضعيت مناسبی بر%خورداراست استفاده می شود. 191 خروج شريک از شركت تضامنی: هر يک از شركاء می توانند با موافقت ساير شركاء سهم الشركه خود را به ديگری واگذار كند وازشركت خارج شود. 192 خر%وج شر%يک می تواند همانند ورود شريک به يكی از دو طر%يق زير %صورت گيرد: 1ـ وا گذار%ی سهم الشركه به يک يا چند شر%يک جديد 2ـ دريافت داراييهای شركت 193 واگذاری سهم الشرکه به یک یا چند شر%یک جدید: خروج شریک با واگذاری سهم الشرکه به یک یا چند شر%یک قدیمی و در%یافت مبلغ مورد توافق ازآنها موضوعی کامال شخصی است .فقط به جا به جایی حساب سرمایه شرکا می انجامد. 194 دریافت داراییهای شر%کت: خروج شریک معموال به یکی از روشهای زیر است: الف -دریافت داراییهای شر%کت معادل سهم الشرکه ب -دریافت دار%اییهای شرکت بیشتر %از %سهم الشرکه ج -در%یافت داراییهای شر%کت کمتر %از %سهم الشرکه 195 دریافت داراییهای شرکت معادل سهم الشر%که: در %صورتی که شریکی قصد خروج از شرکت ر%ا دارد ٬معادل سهم الشرکه خود داراییهای شر%کت ر%ا در%یافت می کند و به میز%ان سهم الشرکه وی داراییها و حقوق صاحبان سرمایه به طور مساوی کاهش میابد. 196 در%یافت داراییهای شر%کت بیشتر از سهم الشر%که: در صور%تی که شرکت تضامنی ا ز سود آوری خوبی برخور%دار باشد هر یک از شرکا هنگام خر%وج ٬بیشتر از سهم الشرکه خود از داراییهای شرکت در یافت می کنند. 197 دریافت داراییهای شرکت کمتر از سهم الشر%که: مواقعی که رکود اقتصادی است مشارکت در شرکت تضامنی بر%ای شریکی که از شر کت خارج می شود مطلوبیتی ندار%د شریک با دریافت مبلغ کمتر%ی از داراییهای شرکت سهم الشرکه خود را واگذار %می کند. 198 انحالل شر%كت تضامنی: يكی از دو مورد تصفيه شركت تضامنی انحالل است كه به معنی انقطاع تداوم فعاليت می باشد .تصفيه شركت هنگام انحالل از طريق فروش داراييها وصول مطالبات پرداخت بدهيها و تقسيم سود و زيان تصفيه می باشد. 199 تقسيم سود و زيان تصفيه به نسبت مقرر در شركتنامه و توز%يع وجه نقد باقيمانده بر اساس مانده حساب سرمايه بين شركاء انجام می شود. 200 فاصله بين اعالم انحالل و تقسيم داراييهای باقيمانده بين شر%كاء را دوره تصفيه می گويند. دراين دوره اداره امور شر%كت و عمليات تصفيه توسط مدير يا مديران تصفيه انجام می شود. 201 فروش داراییها و وصول مطالبات: دردور%ه تصفیه هر گونه سود یا ز%یان حاصل از فروش داراییها و یا وصول بدهیها ابتدا در %حساب سود و زیان تصفیه سپس مانده این حساب به نسبت مقرر %در %شرکتنامه بین شر%کا تقسیم و به حساب سرمایه شرکا منتقل می شود. 202 تقسیم سود و زیان تصفیه: سود و زیان حاصل از فروش داراییهی و وصل مطالبات که در %حساب سود و زیان تصفیه ثبت شده به ترتیب مقرر در شر%کتنامه بین شرکا تقسیم می شود. 203 طرز عمل با مانده بدهکار %حساب سر%مایه شرکا: طرزعمل با مانده بدهكارحساب سرمايه شريک در %بر%خی از موارد امكان دارد ز%يان حاصل از %فروش دار%اييها و وصول مطالبات ( ز%يان تصفيه ) در حدی باشد كه سهم ز%يان يک يا چند شر%يک بيش از سرمايه آنها گردد. 204 در اين صورت حساب سرمايه آنها پس از تقسيم ز%يان تصفيه مانده بدهكار خواهد داشت .در %اين صورت دو حالت وجود دارد: 1ـ توانايی شريک در تاديه مانده بدهكار %حساب سر%مايه 2ـ ناتوانی شريک در تاديه مانده بدهكار حساب سرمايه 205 توانایی شریک در تایدیه مانده بدهکار حساب سرمایه: در این حالت که شریک قادر است مانده بدهکار%حساب سر%مایه خود ر%ا به شرکت تضامنی تادیه کند .پس از %انتقال ثبتها به دفتر کل همه حسابها بسته می شود. 206 ناتوانی شریک در %تادیه مانده بدهکار حساب سرمایه: در %این حالت شرکایی که مانده حساب سرمایه آنها بدهکار است به دالیل خاصی مثل ورشکستگی٬قادر به تادیه بدهی یا قسمتی از آن نیستند. 207 شركتهای نسبی: يک شركت نسبی شركتی غير سهامی است كه مسئوليت آنها محدود به سهم الشركه آنها است .قواعد و روشهای حسابداری حقوق صاحبان سهام اين شركتها مشابه شركتهای تضامنی می باشد. 208 شر%كتهای مختلط غير سهامی: يک شركت غير سهامی كه سرمايه آ‌‌ن از %سهم الشركه يک ياچند شريک ضامن وسهم الشر%كه يک و ياچند شريک با مسئوليت محدود تشكيل شده است. 209 فصل نهم شرکتهای سهامی سازمان و حقوق صاحبان سهام 210 مقدمه: مفاهیم ٬اصول و روشهای حسابداری تقریبا در اغلب موسسات مشابه است ولی ٬از %نظر %ویژ%گیها و ترکیب سرمایه روشهای خاص حسابدار%ی به کار %می رود. 211 تعريف شر%كت سهامی : درماده 1قانون تجار%ت شركت سهامی به صورت زير تعر%يف شده است: شر%كت سهامی ،شركتی است كه سرمايه آن به سهام تقسيم شده و مسئوليت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی آنها است. 212 شر%كتهای سهامی دو نوعند: 1ـ شر%كت سهامی عام :شر%كتی كه مؤسسين آن قسمتی از سرمايه را ازطريق فروش سهام به مردم تامين می كند -2 .شركت سهامی خاص :شركتی است كه تمام سرمايه آن ز%مان تاسيس منحصراً توسط مؤسسين تامين می گردد. 213 مزايای شركتهای سهامی : عمده ترين مزايای شركتهای سهامی عبار%تند از: 1ـمحدوديت مسئوليت سهامداران 2ـ تجمع سرمايه های كوچک 3ـ سهولت نقل و انتقال سهام 4ـاستمرار %موجوديت 5ـ تعيين هیئت مديره 214 هيئت مديره: به موجب ماده 107قانون تجارت ،شر%كت سهامی به وسيله هيئت مديره ای كه از بين صاحبان سهام انتخاب شده و كالً قابل عزل می باشند اداره خواهد شد .عده اعضای هيئت مديره در شركتهای سهامی عام بايد حداقل پنج نفر باشد . 215 معايب شر%كتهای سهامی بر %خالف %مز%ايای ذكر شده شركتهای سهامی دارای معايبی از اين قرار است: 1ـ ماليات بر درآمد شر%كتهای سهامی 2ـ رعايت مقررات بيشتر 216 سازمان شركتهای سهامی : بر%اي تاسيس شر%كتهای سهامی ،اساسنامه ای كه شامل نام ،موضوع ،نام مؤسسين ،مركز اصلی و… است توسط مؤسسين تنظيم و به اداره ثبت شركتها تسليم می شود. 217 اساسنامه كه به موجب مواد قانون تجارت تنظيم می شود نوشته ای است كه ر%وابط حقوقی اين سهامداران را تعيين می كند .پس ازتصويب اساسنامه ،توسط اداره ثبت شركتها و طی تشريفات مقرر در قانون تجارت شركت سهامی تاسيس می شود. 218 هزينه های تاسيس: هزينه هايی كه در مراحل مختلف تاسيس شر%كت سهامی پر%داخت می شود و تحت عنوان ساير داراييها در ترازنامه طبقه بندی می شود . 219 حقوق قانونی سهامدار%ان 1ـ حق رأی برای انتخاب هيئت 2ـ حق دريافت سهمی از %سود 3ـ حق تقدم خر%يد سهام جديد 4ـ حق سهيم بودن در داراييهای 220 مديره شركت شركت هنگام انحالل وظايف هيئت مديره : به موجب ماده 119قانون تجار%ت هیئت مدیره در اولین جلسه خود از بين اعضای هيئت مديره يک رئيس و يک نايب رئيس كه بايد شخص حقيقی باشند برای هيئت مديره تعيين می نمايد. 221 مهمترين وظايف هيئت مديره %و مدير عامل حفظ صاحبان سهام است .هيئت مديره سياستهای كلی و خط مشی های شركت راتعيين نموده كنترل داخلی مناسب برای سيستمهای موجود شركت را مستقر كرده و اختیارات و مسئوليتهای مديران اجرايی و كاركنان را مشخص می نمايد. 222 حسابداری حقوق صاحبان سهام : ارائه داراييها و بدهيها در ترازنامه شركتهای سهامی به مؤسسات تک مالكی وشركتهای تضامنی است .تفاوت عمده در %ترازنامه ای شر%كتها در%قسمت سرمايه آنها است. 223 سر%مايه در ترازنامه مؤسسات تک مالكی و شركتهای تضامنی تحت عنوان حقوق صاحبان سر%مايه و در ترازنامه شركتهای سهامی تحت عنوان حقوق صاحبان سهام طبقه بندی می شود. 224 حقوق صاحبان سهام در شر%كتهای سهامی مانند سرمايه ساير مؤسسات معادل تفاوت خالص داراييها و بدهيها است .دو منبع عمده حقوق صاحبان سهام در شر%كتهای سهامی عبارتند از: 225  -1سرمايه گذاری سهامداران (سهام سرمايه پرداخت شده) 2ـ مانده سود (زيان) انباشته سرمايه گذار%ی سهامداران به صورت نقد و يا ساير دارا ييها به عنوان منبع اصلی تشكيل دهنده حقوق صاحبان سهام است. 226 افز%ايش (كاهش) حقوق صاحبان سهام در شر%كتهای سهامی اغلب ناشی از %نتايج فعاليت آنها است كه در حساب سود (زيان) انباشته نگهداری می شود كه يكی ديگر از منابع حقوق صاحبان سهام است. 227 مانده حساب خالصه سود و زيان در%پايان سال مالی هنگام بستن حسابها به حساب سود (زيان) انباشته منتقل می گردد 228 مانده سود انباشته در تاريخ ترازنامه نشاندهنده سود انباشته شركت سهامی از %تاريخ تر%ازنامه تاسيس پس از كسر% زيانهای وارده و سود تقسيم شده بين سهامدارن است. 229 سود نقدی سهام : يكی از %وظايفی كه هيئت مديره شركتهای سهامی به عهده دارد ،پيشنهاد توزيع سود سهام به مجامع عمومی صاحبان سهام است. 230 به موجب ماده 90قانون تجارت تقسيم ده درص%د از سود ويژه سالانه بين ص%احبان سهام الزامی است .يكی از متداولترين روشهای توزيع سود سهام بين سهامداران ،پرداخت سود به صورت نقد است. 231 سهام سرمايه : سرمايه شركتهای سهامی به صورت سهام سرمايه توسط سهام داران در قبال وجه نقد و يا ساير داراييها تامين می گردد. سهام سرمايه شركتهای سهامی از اجزايی به نام سهم تشكيل می شود. 232 ارزش اسمی : مبلغی كه هنگام انتشار سهام بر ر%وی هر يک از% اوراق سهام درج می شود معرف ار%زش قانونی هر سهم است كه در اساسنامه ذكر می شود و ارزش اسمی سهام نام دارد. 233 حاصلضرب ارزش اسمی هر سهم در تعداد سهام شركت سهامی نشان دهنده جمع سهام سرمايه يا سر%مايه قانونی است .ارز%ش اسمی سهام غالبا معرف ارزش بازار %آن نبوده و ممكن است ارزش بازار آن كمتر يا بيشتر %باشد. 234 سهام عادی: قسمتی از مالكيت شركت سهامی كه مشخص ميزان مشاركت و تعهدات و منافع صاحب آن در شر%كت سهامی است. 235 سهام ممتاز: قسمتی از مالكيت شركت سهامی كه امتيازات خاصی نسبت به سهام عادی دارد .برخی ازاين ويژگيها عبارتند از: -1الويت سهام ممتاز از نظر تقسيم سود 2ـ حق رأ ی بيشتر نسبت به سهام عادی 3ـ الويت دريافت داراييها هنگام انحالل شركت 4ـسهام ممتاز قابل تبديل به سهام عادی 236 سهام سرمايه تعهد شده: به موجب مواد 16و 20قانون تجار%ت پرداخت نقدی حداقل %35كل ار%زش اسمی سهام ضروری است. 237 در %اين موارد مابقی ار%زش اسمی درصد) در %تعهد صاحبان سهام باقی بدهكار %حسابی به نام تعهد صاحبان گردد. 238 سهام (65 خواهد ماند كه به سهام ثبت می سرمايه اهداء شده: در مواردی دولت بر%ای اعمال سياستهای خاص از قبيل ايجاد اشتغال درنقاط محر%وم و يا حمايت از %يک رشته از صنعت ممكن است داراييهايی مانند زمين برای ايجاد كارخانه بدون دريافت وجهی در %اختيار شر%كتهای سهامی قرار دهد. 239 تحصيل دار%اييها از طريق اهداء موجب افزايش دار%اييها و حقوق صاحبان سهام به ميزان ارزش باز%ار داراييهای اهداء شده می گردد و هيچ گونه سودی از اين بابت شناسايی نمی شود. 240 داراييهای اهداء شده به حساب داراييهای مربوطه بدهكار و حساب سرمايه اهداء شده كه بخشی از سر%مايه پرداخت شده شركت سهامی است بستانكار می گردد. 241 صرف %سهام: تفاوت قيمت فروش بيشتر از ارزش اسمی سهام (عادی يا ممتاز) كسر سهام: تفاوت قيمت فروش كمتر از ارز%ش اسمی سهام (عادی يا ممتاز) 242 فصل دهم شرکت سهامی عمليات،سودهرسهم وتقسيم سود 243 اهميت گزارشگری سود درشرکتهای سهامی : ازنظراستفاده کنندگان گزار%شهای مالی ويژ%ه سرمایه گذاران يکی از مهمترين جنبه های گز%ار%شگر%ی مالی شرکتهای سهامی ،تعيين سود ويژه است. 244 قيمت سهام عادی و مبلغ سود هرسهم به مقدار سود ويژ%ه گزار%ش شده د ر صورتها و گزارشهای مالی و ر%وند سودآوری شرکتهای سهامی در سالهای مختلف %بستگی دارد. 245 افز%ايش مداوم سود شرکت سهامی موجب اطمينان سهامداران و جلب سرمايه گذاران جديد برای خر%يد سهام شرکت شده و بانکها و ساير %مؤسسات اعتباری را برای اعطای اعتبارات بيشتر %تر%غيب خواهد نمود . 246 تهيه وقابل استفاده نمودن اطالعات برای پيش بينی: صور%ت حساب سود و زيان شرکتهای سهامی مانند صور%ت حساب ساير مؤسسات تک مالکی يا شرکتهای تضامنی بيانگر نتايج عمليات طی يک دوره مالی است. 247 اما اطالعاتی که در صورت حساب سود و ز%يان شرکتهای سهامی افشاء می شود نسبت به ساير %مؤسسات گستر%ده تر و در %عين حال پيچيده تر%است. يکی از%اهداف مهم تهيه صور%تها و گزار%شهای مالی ،ارائه اطالعات الزم برای پيش بينی های آتی استفاده کنندگان ازآنها است. 248 ميز%ان سود ناويژ%ه فروش سال جاری ،ميز%ان سود هر سهم ،ارائه ارقام مشابه و مقايسه ای سال قبل ،تفکيک نتايج عمليات عادی که ماهيتی تکراری دار%ند ازاقالم ديگر و ...می تواند برای پيش بينی نتايج عمليات سال آتی مؤثر %باشد. 249 ارائه نتايج عمليات عادی ،از قبيل درآمد فروش کاال يا ارائه خدمات ،پرداخت حقوق و دستمزد،حمل هز%ينه های معمول ،به طورجداگانه در %صور%ت حساب سود و ز%يان و تفکيک آنها ازساير اقالم ،بر%ای پيش بينی اقالم مشابه مور%د انتظار از فعاليتهای عادی سال آتی شر%کت سهامی مؤثر خواهد بود. 250 در برخی از موارد ،رويدادهای مالی غير تکراری، موجب افزايش ياکاهش سود دوره مالی شده و تفاوت زيادی در %سود مورد انتظار ايجاد خواهند کرد. 251 ار%ائه نتايج رويدادهای مالی غيرتکرار%ی به طور جداگانه درصورت حساب سودوزيان درتصميم گير%ی ها وپيش بينی نتايج عمليات آتی سرمايه گذار%ان و سهامداران تأثير زيادی دارد. 252 صاحب نظر%ان وانجمن های حرفه ای حسابداری با توجه به معيارهای خاصی اين نوع رويدادهای مالی ر%ا عمدتا ً به دوطبقه اصلی زير تقسيم نموده اند: -1نتايج عمليات متوقف شده -2اقالم غير مترقبه 253 عمليات متوقف شده : عمليات شرکتهای سهامی معموالً در يک قسمت تجاری خالصه نمی شود .اغلب شر%کتهای سهامی در% قسمتهای مختلف صنعت وتجار%ت فعاليت می کنند. 254 به عنوان مثال يک شرکت هواپيمايی که به حمل و نقل مسافر و بار اشتغال دارد (عمليات عادی ومستمر)% درقسمت هتل داری نيز فعاليت کرده ودارای تعدادی هتل در سطح کشوراست. 255 فعاليت هتل داری که جدای از فعاليت اصلی شرکت می باشد، به عنوان يک قسمت تجاری از شر%کت هواپيمايی است که نتايج آن بايستی ازنتايج اصلی فعاليت شرکت مجزا شده و در صورت حساب سود و ز%يان به طور جداگانه ارائه شود. 256 سود وزيان حاصل از توقف بخشی ازفعاليتهای شرکتهای سهامی بايستی به طور جداگانه و بعد از سود وز%يان حاصل از عمليات اصلی وعادی ومستمر %ار%ائه گردد. 257 هدف از %افشاء جداگانه سود و زيان ناشی از توقف يک قسمت از%عمليات شرکتهای سهامی ،فراهم نمودن امکان قضاوت و پيش بينی برای سرمايه گذاران درمورد نتايج عمليات عادی و مستمر %سالهای آتی است. 258 فر%ض کنيد ،اطالعات ز%ير از دفاتر شرکت هواپيمايی سهيل که ابتدای سال مالی قسمت هتل دار%ی (شامل تمام هتل های شر%کت ) خود را به فروش رسانده در پايان سال مالی 1370استخراج شده است. 259 درآمدحاصل از%خدمات حمل مسافر وبار 580000000 بهای تمام شده خدمات ار%ائه شده 500000000وهزينه های عمومی واداری منافع (سود)حاصل از فروش و 120000000 قسمت هتل داری 260 صورت حساب سود و زيان شرکت سهامی سهيل به شرح زير می باشد: شرکت سهامی سهيل صورت حساب سود و زيان برای سال مالی منتهی به 12/1370/ 30 درآمدحاصل ازخدمات حمل مسافر وبار 580000000 کسرمی شود: بهای تمام شده خدمات ارائه شده 500000000 261 هزينه های عمومی واداری سودحاصل ازعمليات عادی ومستمر 80000000 منافع (سود)حاصل ازفروش قسمت هتل داری 120000000سودويژه قبل ازاقالم غيرمتر%قبه وماليات 200000000 262 سود (زيان) حاصل از عمليات عادی و مستمر: در%آمد،هزينه وسود حاصل از عمليات عادی ومستمرشر%کت سهامی سهيل در%باالترين قسمت صور%ت حساب سودو زيان ارائه شده است . 263 سود حاصل ازعمليات مستمر: به طورجداگانه و در اولين قسمت صورت حساب سود و زيان آمده ،نشان دهنده وضعيت سودآوری عمليات عادی و مستمر شرکت است که برای پيش بينی سود آوری سالهای آتی مور%د استفاده سرمايه گذاران قرار می گير%د. 264 به عنوان مثال سود ويژ%ه 80000000حاصل از عمليات عادی و مستمر %مبين آن است که سرمايه گذاران می توانند پيش بينی نمايند که در روال عادی عمليات اين شرکت در سال آتی به سود ويژه حدود مبلغ مذکور دست خواهد يافت. 265 گزارش صورت حساب سودوزيان ساالنه شرکتهای سهامی به تر%تيب فوق ،همراه ارقام مشابه سال يا سالهای قبل استفاده کنندگان ازصور%تها وگزارشهای مالی راقادر %می - نمايد که روند سودآوری شرکت ر%امور%د بر%رسی وپيش بينی قرار دهند. 266 افشاءعمليات متوقف %شده: درصور%ت حساب سودوز%يان شرکت سهامی سهيل ،بعداز تعيين سود ويژ%ه حاصل از عمليات عادی ومستمر ،نتايج عمليات قسمت هتل داری که متوقف شده ،پس از %سود حاصل از عمليات عادی و مستمر ارائه شده است. 267 در اين مثال ،عمليات هتل داری از %ابتدای سال یعنی زمان فروش قسمت هتل داری متوقف 1370 بوده است .در صورتی که سود يا زيانی ازعمليات قسمت هتل داری در سال 1370حاصل شده بود ،مبلغ آن نيز بعد ازسود حاصل از عمليات عادی و مستمر و مشابه منافع حاصل از فروش قسمت هتل داری ارائه می گرديد. 268 در هرحال صورت ريزعمليات قسمتهايی که جزء عمليات عادی و مستمر شر%کت سهامی نيست بايستی به صورت يادداشت پيوست صورتها و گزارشهای مالی افشاء شوند. 269 اقالم غيرمترقبه: دومين طبقه ازرويدادهای مالی که بايستی به طورجداگانه در صور%ت حساب سود و زيان افشاء می شوند ،اقالم غير مترقبه می باشند. 270 يک رويداد مالی غير مترقبه مشخصات زير ر%ا دار%د: -1از نظر مبلغ با اهميت است -2ماهيت غير عادی دارد -3انتظار نمی ر%ود که در آينده قابل پيش بينی با توجه به مشخصات فوق ،اقالم غير% تکرارشود مترقبه بسیار نادر و غير تکراری بوده وندرتا ً درصورتها وگزارشهای مالی ظاهر می شوند. 271 سود و زيان ناشی از %ر%ويداد های مالی از قبيل فروش اموال ،ماشين آالت وتجهيزات پرداخت خسارت ناشی از محکوميت در%محاکم قضايی رويدادهايی هستند که در روال عادی عمليات تجاری واقع می شوند ولی تکرار%ی نبوده و از فعاليتهای اصلی شرکتهای سهامی نيستند ، اين نوع رويدادهای مالی به عنوان اقالم غير متر%قبه طبقه بندی نمی شوند. 272 ارائه اقالم غير مترقبه در صورت حساب سود و زيان شرکتهای سهامی به شرح زير می باشد: شرکت سهامی سپهر صورت حساب سودوزيان برای سال مالی منتهی به /29اسفند1369/ 50000000 فروش خالص بهای تمام شده کاالی فروش رفته وهزينه ها: 30000000 بهای تمام شده کاالی فروش رفته 5500000 هزينه های توزيع وفروش 273 هزينه های عمومی واداری جمع بهای تمام شده کاالی فروش رفته وهزينه ها 3500000 39000000 خسارت ناشی ازمحکوميت درمحاکم قضايی سایردرآمدها وهزينه های غيرعملياتی: 1000000 40000000 سودحاصل ازعمليات عادی ومستمر اقالم غيرمترقبه: زيان ناشی اززلزله سودويژه(خالص) قبل ازماليات 10000000 274 5500000 4500000 سايردرآمدهاوهزينه های غيرعملياتی: برخی از رويدادهای مالی از%نوع عمليات عادی ومستمر شر%کتهای سهامی نبوده ومشخصات اقالم غير مترقبه را نيز ندارند. 275 رويدادهای مالی مانند فروش اموال ،ماشين آالت تجهيزات خسارات ناشی از محکوميت در محاکم قضايی و فر%وش سر%مايه گذاریهای بلند مدت ،از %اين نوع رويدادهای مالی هستند .این رویدادهای مالی اگربا اهميت باشند ،به عنوان يکی ازاقالم درآمديا هز%ينه در %صورت حساب سود و زيان ارائه شوند . 276 درصورت حساب سودوزيان شرکت سهامی سپهر،خسارت ناشی از محکوميت درمحاکم قضايی به مبلغ 1000000لاير به طور جداگانه افشاءشده است.بايستی توجه نمود که اين نوع رويدادهای مالی از نوع اقالم غير مترقبه نيستند. 277 ارائه اين رقم به طورجداگانه درصورت حساب سودو زيان مور%د توجه استفاده کنندگان صورتها و گزارش های مالی واقع می شود .از آنجا که خسارت ناشی از% محکوميت درمحاکم قضايی در روال فعاليتهای تجار%ی ممکن است روی دهد اين رقم جز ءاقالم غيرمترقبه نشان داده نشده است. 278 سود و زيان ناشی از توقف قسمتی از عمليات شرکت سهامی در زمره اقالم غير مترقبه نيست. هنگامی که سود و زيان ناشی از توقف بخشی از قسمتهای شرکت و اقالم غير مترقبه در يکسال مالی وجود داشته باشد ،در صورت حساب سود و زيان،ابتداء سود و زيان ناشی از عمليات قسمتهای متوقف شده و سپس اقالم غير مترقبه افشاء می شوند. 279 تغيير در %اصول و ر%وشهای پذيرفته شده حسابداری: يک شر%کت سهامی ممکن است،برای ارائه بهتر وضعيت مالی و يا نتايج عمليات ،يک اصل يا روش حسابداری پذيرفته شده که تا کنون استفاده می نموده را تغيير داده و از يک اصل يا روش پذيرفته شده حسابداری ديگری استفاده نمايد. 280 يکی از اصول پذيرفته شده حسابداری ثبات رويه است.به موجب اين اصل،اصول و روشهای حسابداری بايستی به طور يکنواخت در سالهای مالی مختلف استفاده گردد. توجه کنيد که رعايت اصل ثبات رويه به مفهوم عدم تغيير در اصول و روشهای پذيرفته شده وحسابداری به طور مطلق نيست. 281 در صور%تی که تغيير اصول و روشهای حسابداری منجر به ارائه بهتر وضعيت مالی و يا نتايج عمليات شود ،الزم است که اصول و يا ر%وشهای پذيرفته شده بهتر استفاده گردد. 282 آثار انباشته ناشی ازهر %گونه تغيير %دراصول و روشهای پذيرفته شده حسابداری ،بايستی به طورجداگانه ودرانتهای صور%تحساب سود و زيان ارائه شده و طی يادداشتهای پيوست صورتها و گزارش های مالی جزئيات آن افشاء گردد. 283 فرض کنيد ،شرکت سهامی سهیل وسائط نقلیه خود را که مبلغ 5000000لایر بوده و در سالهای 1369 ٬ 1368٬ و 10 ،1370ساله به روش خط مستقیم به شرح زیر مستهلک نموده است . 284 5 000000 10 استهالک هرسال به روش خط مستقيم 500000 استهالک انباشته به روش خط مستقيم برای سه سال 3=1500000×500000 285 در سال چهارم ( )1371مديران اين شرکت برای بهتر نشان دادن و ضعيت مالی ونتايج عمليات ر%وش محاسبه استهالک ر%ا از %دو روش خط مستقيم به روش نزولی با نر%خ %20تغيير می دهند. 286 در اين صورت محاسبه استهالک انباشته سه ساله 1368،1369 و 1370به شرح زير خواهد بود: 5000000×%20 =1000000 سال 1368 -1000000(×%20 =800000 سال 1369 )5000000 سال 1370 800000-1000000-(×20% =640000 )5000000 لاير ،جمع 2440000 استهالک انباشته سه ساله به روش نزولي با نرخ %20 287 آثار ناشی از تغيير در اصول و روشهای حسابداری که بالغ بر لایر )2440000-1500000(= 940000 است به صورت زير در دفاتر شرکت سهامی سهيل ثبت می -گردد: 288 تاریخ بستانکار بدهکار 9400 00 9400 00 289 عطف شرح ماه روز 13 اثارانباشته ناشی ازتغییردر اصول و 29 71 روشهای اسفند حسابداریاستهالک انباشته ثبت آثار انباشته- ناشی ازتغییردر روش استهالک وسائط نقلیه از روش خط مستقیم به روش نزولی 20%با نرخ باتوجه به ساير اطالعاتی که از دفاتر %شرکت سهامی سهيل استخراج شده ،صور%ت حساب .سود ز%يان به شرح زير است 290 شرکت سهامي سهيل صورت حساب سود و زيان برای سال مالي منتهي به 29اسفند 1371 40000000 فروش خالص بهای تمام شده کاالی فروش رفته و 36700000 هزينه های عملياتی 3300000 سود حاصل از عمليات عادی و مستمر ()300000 زيان حاصل از فروش قسمت متوقف شده 291 سود قبل از اقالم غير مترقبه و ماليات اقالم غير مترقبه: زيان ناشی از سيل ()600000 آثار انباشته ناشی از تغيير در اصول وروشهای پذيرفته شده حسابداری سود ويژه ()940000 1460000 292 3000000 همان طوری که درصورت حساب سود و زيان شرکت سهامی سهيل ديده مي شود ،ابتداء سود حاصل ازعمليات عادی و مستمر و در %انتها آثار %انباشته ناشی از تغيير %در% اصول و روشهای پذيرفته شده حسابداری،ار%ائه شده است. 293 سود هر سهم (:)EPS سود خالص قابل تخصيص به هر سهم عادی در يک سال مالی را سود هر %سهم مي گويند،وضروریترین اطالعی که مور%د نياز %سرمايه گذاران و سهامداران برای خريد يا فروش سهام عادی است. 294 قيمت بازار سهام عادی نيز %متأثر از ميزان سود هر سهم است.سود هر سهم از تقسيم سود قابل تقسيم بين سهامداران عادی به تعداد سهام عادی حاصل مي شود. 295 تقسيم سود تضمين شده سهام ممتاز و سود هر سهم عادی: هنگامی که شرکت سهامی سهام ممتاز و سهام عادی دار%د برای تعيين سود قابل تقسيم ابتدا سود تضمين شده سهام ممتاز و سود معوق سهام ممتاز ،محاسبه و از سود ويژه قابل تقسيم کسر و سود قابل تقسيم بين سهامداران عادی تعيين می شود. 296 فرض کنيد،سرمايه شرکت سهامی سامان متشکل از 5000سهم ممتاز %10 %به ار%زش اسمی 1000 لاير و 10000سهم عادی به ارزش اسمی 1000 تقسم در سال 1370مبلغ لاير است و سود ويژه قابل ِ 2500000لاير مي باشد. 297 با توجه به اطالعات فوق،سود هر سهم عادی به ترتيب زير محاسبه ميگردد: 2500000 سود ويژه قابل تقسيم 500000 کسر مي شود:سود تضمين شده سهام ممتاز () 1000×5000×10%= 500000 2000000 سود قابل تقسيم بين سهامداران عادی 10000سهم تعداد سهام عادی 200 سود هر سهم عادی ()2000000: 10000=200 298  :افشاءسودهرسهم در%صورت حساب سودوزيان به موجب اصول پذيرفته شده حسابداری،ارائه سودهر%سهم در%صورت حساب سود و زيان شرکتهای سهامی بزرگ الزامی است. 299 درصور%تی که صورت حساب سودوزيان شرکتهای سهامی ، شامل سود و زيان حاصل از عمليات عادی و مستمر شود وزيان ناشی از %توقف %يک قسمت از %عمليات ،سود و ز%يان حاصل از %اقالم غير %مترقبه وآثار انباشته ناشی از تغيير دراصول وروشهای پذير%فته شده حسابداری باشد ،باید که سود ( زيان ) ،برای هر يک از مراحل صورت حساب سود وزيان تعيين شود. 300 به عنوان مثال ،صورت حساب سودوزيان شرکت سهامی سهيل شامل تمام موارد ذکرشده بوده و سهام اين شرکت شامل 10000سهم عادی به ارز%ش اسمی 1000 لاير می باشد. 301 باتوجه به مطالب گفته شده نحوه محاسبه وارائه سود هرسهم عادی دراين شرکت به شرح زير است: شرکت سهامی سهيل صورت حساب سودوز%يان برای سال مالی منتهی به 29اسفند 1371 فروش خالص 40000000 بهای تمام شده کاالی فر%وش رفته 36700000 302 سود حاصل از عمليات عادی ومستمر 3300000 ز%يان حاصل از فروش قسمت متوقف %شده ()300000 303 سو%د قبل از اقالم غيرمترقبه اقالم غيرمترقبه: زيان ناشی ازسيل آثار انباشته ناشی از تغيير دراصو%ل و%روشهای پذيرفته شده حسابداری سود و%يژه 304 3000000 ()600000 ()940000 1460000 سود هر سهم عادی: سود حاصل از عمليات عادی و مستمر ز%يان حاصل از فروش قسمت متوقف %شده سود هر سهم عادی قبل از اقالم غير مترقبه اقالم غير مترقبه: زيان ناشي از سيل 305 330 ()30 300 ()60 ()94 آثار انباشته تغيير %در %اصول پذيرفته شده حسابداری 146 خالص سود هر سهم عادی محاسبات سود هر سهم عادی حاصل از عمليات عادی و مستمر 10000 :تعداد سهام عادی 3300000: 10000= 330 306 زيان حاصل از فروش قسمت متوقف شده : () 300000( : 10000 = )30 زيان ناشی از اقالم غير مترقبه (زيان ناشی از سيل ): ()600000( : 10000 = )60 آثار انباشته تغيير در اصول و روشهای پذيرفته شده حسابداری: () 940000( : 10000 = )94 307 سود نقدی سهام: انتظار در يافت سود نقدی سهام يکی از داليل اصولی برای سرمايه گذاری سهام داران در شرکتهای سهامی است .افزايش يا کاهش سود نقدی سهام از% سالی به سال بعد ،مستقيما موجب ترقی يا تنزل قيمت بازار سهام عادی شرکتهای سهامی می شود. 308 از يک طرف تقسيم سود نقدی مورد عالقه خاص سهام داران بوده و از ط%رف ديگر هيئت مديره برای رشد و گسترش عمليات %آتی و تحصيل داراييهای جديد نيازمند به کارگيری وجوه نقد می باشد. 309 بنابراين اکثر شر%کتهای سهامی بر%ای تقويت بنيه مالی فقط قسمتی از سود انباشته ر%ا بين سهامداران تقسيم می -نمايند .عواملی که موجب پرداخت يا عدم پر%داخت سود نقدی سهام می شود عمدتا به شرح زير است: 310 -1مانده سود (زيان) انباشته: از آنجا که تقسيم سود بين سهامداران حداکثر به ميزان مانده بستانکار حساب سود انباشته است ،اغلب شرکتهای سهامی بخشی از سود انباشته را بين سهامداران تقسيم می کنند. بنابراين بخش عمده ای از سود انباشته برای گسترش عمليات و تهيه امکانات جديد ،سرمايه گذاری می گردد. 311  -2وضعيت نقدينگی مناسب: مانده حساب سود انباشته به مفهوم وجود وجوه نقد معادل آن در شرکتها نيست.سود انباشته شرکتها معموال به تدريج طی دوره مالی برای تحصيل داراييها ،پرداخت بدهيها مصر%ف می گر%دد. 312 از اين رو لزوما مانده حساب سود انباشته رابطه مستقيم با وجوه نقد شرکتها ندارد .وضعيت نقدينگي مناسب از مهم است که در تصميم گيری برای تقسيم سود عوامل ِ نقدی سهام نقش عمده ای دارد. 313  -3پيشنهاد تقسيم سود نقدی سهام توسط هيئت مديره: به موجب ماده 240قانون تجار%ت،نحوه پرداخت سود قابل تقسيم توسط مجمع عمومی شر%کت سهامی تعيين می شود. 314 اگر مجمع عمومی در خصوص نحوه پرداخت تصميمی نگر%فته باشد هيئت مديره نحوه پرداخت راتعيين خواهد نمود .در %صور%تی که شرکت سهامی از وضعيت نقدينگی مناسبی بر%خوردا رباشد، 315 پيشنهاد هيئت مديره درمورد تقسيم سودنقدسهام درگزارشی به مجمع عمومی صاحبان سهام ارائه می شود.اين پيشنهاد درتقسيم سود نقدی سهام بين سهامداران بسيار مؤثراست. 316 تار%يخهای تقسيم سود: در مور%د رويداد مالی تقسيم سود در شرکتهای سهامی سه تاريخ مهم زيررا بايستی مد نظر قر%ارداد: 317 -1تاريخ اعالم تقسيم سود: روزی که مجمع عمومی صاحبان سهام شرکت سهامی تشکيل و تقسيم سود تصويب و اعالم می شود ،به ميز%ان تقسيم سود اعالم شده يک بدهی جاری برای شرکت سهامی ايجاد می شود. 318 -2تاريخ ثبت اعالم تقسيم سود: رويداد مالی اعالم تقسيم سود درتاريخ تصويب توسط مجمع عمومی صاحبان سهام به بدهکار حساب سود انباشته و بستانکار سود سهام پرداختنی در%دفاتر شرکت سهامی ثبت می گردد. 319 -3تار%يخ پر%داخت: معموالً پس از اعالم تقسيم سود ،پرداخت آن بالفاصله صورت نمی گيرد .پرداخت سود نقدی سهام ،چند ماه پس ازتصويب و اعالم آن انجام می شود. 320 سهام جايزه (سودسهمی): در شرکتهای سهامی ،تقسيم سود اغلب به صورت نقدی صورت می گيرد .در برخی ازموارد که شرکتهای سهامی از وضعيت نقدينگی مناسبی برخوردار نبوده و یا برای تحصيل داراييها و گسترش عمليات به وجوه نقد نيازمند باشند ،تقسيم سود از طريق صدور سهام جایزه انجام می شود. 321 تقسيم سود به صورت توزيع سهام جايزه ،به مفهوم توز%يع سهام اضافی از محل سودانباشته بين سهامداران براساس ميز%ان سهام هر يک از آنها است .توزيع سود سهام به اين طريق حدوديت خاصی دارد که در ادامه توضيح داده می شود. 322 تقسيم سود نقدی سهام ،موجب کاهش داراييها وحقوق صاحبان سهام شر%کتهای سهامی است .تقسيم سهام به صورت توزيع سهام جايزه هيچ گونه سود تغيير%ی در داراييها و جمع حقوق صاحبان سهام ايجاد نمی کند. 323 فقط باصدورسهام جايزه ،بخشی از %سود انباشته به حساب سهام عادی منتقل شده و تعداد سهام عادی افزايش خواهد يافت. به عبارت ديگر ،تقسيم سود به صورت سهام جايز%ه ،نوعی "تجديدسازمان" حقوق صاحبان سهام در شرکتهای سهامی است. 324 سهامداران شرکت سهامی با دريافت سهم سود خود به صورت سهام جايزه ،مالک تعداد بيشتری از سهام شرکت خواهند شد ،ولی نسبت مالکيت آنها از حقوق صاحبان سهام تغييری نخواهد کرد. افزايش تعداد سهام با صدورسهام جايزه موجب کاهش قيمت دفتری هر سهم وهمچنين کاهش احتمالی ارزش بازارهرسهم می شود. 325 فرض کنيد،سرمايه شر%کت سهامی اميد،متشکل از 10000سهم عادی به ارزش اسمی تصويب نموده است که از سود انباشته مبلغ 5000000لایر به صورت سهام جايزه 1000ريالی عادی صادر%وبه نسبت سهام هر %يک از سهامداران بين آنها تقسيم نمايد. 326 حقوق صاحبان سهام این شرکت قبل و بعد از %توزیع سهام جایزه بین سهام داران به شر%ح ز%یر است: بعد از صدور سهام جایزه قبل از توزیع سهام جایزه 15000000 10000000 سهام عادی 3000000 8000000 سود انباشته 18000000 18000000 15000 10000 جمع حقوق صاحبان سهام تعداد سهام عادی 1200 1800 ارزش دفتری هر سهم 327 حقوق صاحبان سهام همان طوری که ديده می شود ،قبل و بعداز توزيع سهام جايزه جمع حقوق صاحبان سهام تغييری نمی کند.اما چون تعداد سهام عادی از 10000عدد به 15000عدد افزايش می يابد ،ارزش دفتری هر سهم عادی از 1800لاير به 1200لاير کاهش پيدا کرده و طبيعتا ً ارزش بازار آن نيز کاهش می يابد. 328 توجه کنيد که در جمع حقوق مالکيت دارنده 2سهم عادی با دريافت يک سهم جديد تغييری حاصل نمی شود :قبل 2×1800=3600 از توزیع سهام جایزه بعد از توزیع سهام جایزه 1200×3=3600 329 در اين مثال ،برای سهولت درک مفهوم توزيع سهام جايزه ،فرض بر اين است که ارزش دفتری و ارزش بازارسهام عادی مساوی است .درعمل ممکن است،ار%زش بازارسهام عادی بيشتر ويا کمترازارز%ش دفتری آن باشد. 330 داليل توزيع سهام جايزه: عمده تر%ين داليل برای تقسيم سودبه صورت توزيع سهام جايز%ه درشرکتهای سهامی عبارتنداز:% -1حفظ منابع نقدی شرکت -2کاهش قيمت بازار سهام شرکت -3برای مقاصدخاص مالياتی 331 ثبت سهام جايزه دردفاتر: فرض کنيد،حقوق صاحبان سهام شرکت البرز درپايان سال مالی 1370به صورت زيراست: حقوق صاحبان سهام: سهام عادی به ارزش اسمی 1000 ريالی به تعداد 10000سهم 10000000 5000000 صرف سهام عادی 9000000 سودانباشته جمع حقوق صاحبان سهام 24000000 332 در 20تيرماه 1371مجمع عمومی صاحبان سهام به تقسيم %20سود انباشته به صورت تصميم سهام جايزه بين سهامداران می گيرد .در ز%مان تصويب مجمع عمومی قيمت بازار سهام عادی شرکت البرز مبلغ 1800لاير است. 333 بنابر%اين هر %سهم جايزه ای که بايستی بين سهامدار%ان توزيع شود به مبلغ 1800لاير محاسبه ودرتاريخ اعالم در دفاتر شر%کت سهامی البرز ثبت می شود. 334 محاسبه تعدادسهام جايزه براساس ميزان تقسيم سود و ارز%ش بازارسهام به صور%ت زير است: ميزان تقسيم سود 9000000×% 20= 1800000سودانباشته 1000 تعدادسهام جايز%ه =1800000: 1800 335  1000×1000=1000000تعدادسهام جايزه ارزش اسمی 1000سهم جایزه ٬قابل توزیع جايزه -1000000=800000 1800000 صرف سهام عادی ناشی از صدور 1000سهم جایزه هنگام اعالم تقسيم سود به صورت سهام جايزه ثبت صفحه بعد محاسبات دردفتر روزنامه عمومی شرکت البرز برمبنای باال انجام می شود: 336 تاریخ بستانکار بدهکار 18000 00 10000 00 8000 00 337 عطف شرح ماه روز تیر سود انباشته سهام جایزقابل توزیع 2 1371 0 صرف سهام عادی ثبت اعالم توزیع 20درصد سود انباشته به صورت سهام جایزه بین سهام داران به ارزش اسمی هر سهم 1000ریا ل و ارزش بازار 1800لایر به تعداد 1000 لایر سهم عادی معموالً بين تاريخ اعالم تقسيم سود به صورت سهام جايزه و تاريخ توزيع آن بين سهامداران چندين ماه فاصله وجود دارد .فرض کنيد که در 15دی ماه 1371سهام جايزه صادر و بين سهامداران شرکت البرز انجام می شود .در این تاریخ ثبت صفحه بعد در دفتر روزنامه عمومی زده می شود . 338 بستانکار بدهکار 10000 00 10000 00 339 عطف شرح سهام جایزه قابل توزیع سهام عادی ثبت توزیع سهام جایزه به ارزش اسمی 1000 لایر به صورت سهام عادی تاریخ ماه روز دی 15 137 1 تجزيه سهام: در صور%تی که ارز%ش باز%ار%سهام يک شرکت سهامی به داليل مختلف باال بوده و امکان خريد سهام بااين قيمت برای سرمايه گذاران مشکل باشد ،همان طوری که گفته شد ، 340 يکی از طرق کاهش ارزش باز%ارسهام توزيع سهام جايزه است .در برخی از موارد شرکتهای سهامی ر%وش تجزيه سهام را برای کاهش قيمت باز%ارسهام اتخاذ می کنند . 341 در اين روش ،ار%زش اسمی سهام کاهش داده شده وتعداد سهام افزايش داده می شود.تجز%يه دو به يک سهام عادی به مفهوم انتشار و توزيع يک برگ سهم اضافی به دار%نده يک برگ سهم قبلی است. 342 پس ازتجزيه سهام ،تعدادسهام افزايش يافته ودرنتيجه ارز%ش بازار %سهام کاهش پيدا می کند .تجزيه سهام به عنوان يک رويدادمالی ،شناسايی نشده ودر%دفاترشر%کتهای سهامی ثبت نمی شوند ، 343 ولی هنگام انتشار صورتها وگزارشهای مالی ،موضوع تجز%يه سهام و تغيير %در %تعداد و ارزش اسمی سهام افشاء می شود. فر%ض کنيد که قسمت حقوق صاحبان سهام درترازنامه شرکت سهامی دماوند به شر%ح زير است: 344 حقوق صاحبان سهام: سهام عادی به تعداد 10000سهم به ارزش اسمی 4000لاير صرف سهام عادی سودانباشته جمع حقوق صاحبان سهام 345 40000000 20000000 10000000 70000000 در صورتی که اين شرکت تجزيه دو به يک سهام عادی را انجام دهد ،اين موضوع به صورت تغيير %در%تعداد وار%زش اسمی سهام به صور%ت زير%افشاء می گر%دد: 346 حقوق %صاحبان سهام: سهام عادی به تعداد 20000سهم به ارزش اسمی 2000لاير صرف سهام عادی سودانباشته جمع حقوق %صاحبان سهام 347 40000000 20000000 10000000 70000000 همان طوری که ديده می شود،فقط تعدادسهام از 10000به 20000سهم افز%ايش وارزش اسمی هر %سهم از 4000لاير به 2000لاير کاهش يافته است. 348 سود(زيان)انباشته: سود(زيان) انباشته يک مفهوم تاريخی است که نشان دهنده تجمع سود (زيان)پس از کسر %سود تقسيم شده ازبدوتأسيس شر%کتهای سهامی تا زمان گزارشگری مالی سال جار%ی است. 349 حساب سود(زيان)انباشته تفاضل دوقلم عمده زيراست: -1سود (زيان)ويژه دوره های مالی مختلف که از حساب خالصه سودوزيان به بستانکار حساب سود(زيان)انباشته منتقل شده است. -2تقسيم سودبين سهامداران دردوره های مالی مختلف که بدهکار اين حساب نقل شده است. 350 اصالح اشتباهات بااهميت دوره های مالی قبل: در%مواردی که اشتباهات بااهميت دراندازه گيری سودويژه دوره های مالی قبل شرکتها رخ می دهد ،آثارآن همراه باحساب سود(زيان) انباشته به دوره های مالی بعدی منتقل می گردد. 351 هنگامی که اشتباهات با اهميت دوره های مالی قبل کشف می شوند ،آثار%آن موجب تعديل حساب سود(زيان)انباشته خواهد شد.اشتباهات با اهميت دور%ه های مالی قبل معموالً شامل موارد زيراست: 352 -1اشتباهات محاسباتی و رياضی -2اشتباهات ناشی از استفاده نادرست اصول ،مفاهيم وروشهای حسابداری. -3تفسير نادر%ست رويدادهای مالی -4ناديده گرفتن و اقعيتهای موجود هنگام تهيه صور%تها و گزارشهای مالی. 353 به عنوان مثال ،فرض کنيد ،هنگام حسابرسی صورتها وگزارشهای مالی سال 1371شرکت سهامی سامان که برای اولين بار انجام می شود ،مشخص شودکه درسال مالی 1368يک قطعه زمين که برای انبارشرکت به بهای تمام شده 1100000لاير درمزايده ای خريداری شده بود ، 354 توسط حسابدار شرکت به ارزش بازار زمان خريد ( )1400000در دفاتر ثبت و مبلغ 300000لاير (مابه التفاوت 1400000لاير و1100000 به عنوان منافع حاصل %ازافزايش ارزش زمين لاير) شناسايی و در صورت حساب سود و زيان سال مالی 1368به عنوان بخشی از سود شرکت ارائه شده است. 355 شناسايی 300000لاير سود مذکور ازاقالم با اهميت صورتها و گز%ارشهای مالی سال 1368 بوده است .اين اشتباه با اهميت چه تأثيری بر صورتها و گزارشهای مالی سال( 1371سالی که اشتباه کشف شده است) خواهدداشت؟ 356 از%آنجا که مانده سود (ز%يان)سال مالی 1368ازحساب خالصه سود و زيان به حساب خالصه سود (زيان) انباشته منتقل شده ،حساب ز%مين و حساب سود(زيان) انباشته هردو به ميزان 300000لاير از سال به بعد بيشترگزارش شده اند. 1368 357 بنابراين آثاراشتباه فوق به ترتيب زيردرپايان سال مالی ( 1371زمان کشف اشتباه) دردفترروزنامه عمومی شرکت سهامی سامان اصالح می گردد: بستانکار بدهکار 300000 30000 0 358 عطف شرح سود یا (زیان ) انباشته زمین اصالح اشتباه دوره مالی 1368 تاریخ ماه روز اسفند 29 137 1 افشاءاصالح اشتباهات بااهميت دور%ه های مالی قبل درصورتها وگز%ارشهای مالی: اصالح اشتباهات با اهميت دوره های مالی قبل درصورت سود (ز%يان) انباشته به صورت اصالح مانده ابتدای سال اين حساب افشاء می گردد .اکثر %شرکتهای سهامی صورتها وگزارشهای مالی ساالنه مقايسه ای تهيه می کنند. 359 در%صورتها و گزارشهای مالی ساالنه مقايسه ای ،اقالم مربوط به دور%ه مالی جاری همراه بااقالم مشابه دوره مالی قبل ارائه می شوند درموار%دی که اشتباهات بااهميت دوره - های مالی قبل کشف واصالح می شوند، 360 الزم است ،آثار مالی آن بر صورتها وگزار%شهای مالی نزديکترين سال نيز ارائه شوند .غالبا ً موضوع اصالح اشتباهات با اهميت دور%ه های مالی قبل طی يادداشتهای پيوست صور%تها و گز%ار%شهای مالی افشاء می گردد. 361 در%صورتها وگزارشهای مالی آن دسته از%شرکتهای سهامی که از خدمات حسابر%سان مستقل استفاده می کنند ،اصالح اشتباهات با اهميت دوره های مالی قبل به ندرت ديده می - شود. معموالً اين گونه اشتباهات با اهميت در سال مالی مورد ر%سيدگی از نظر حسابرسان مستقل دور نمی ماند. 362 اصالح اشتباهات با اهميت دوره های مالی قبل بيشتر در صورتهای و گزارشهای مالی شرکتهايی که از خدمات حسابرسان مستقل استفاده نمی کنند ،ظاهر %می شود. 363 صورت سود (زيان) انباشته: همراه ترازنامه و صورت حساب سودوزيان اکثرشرکتهای سهامی ،صورت سود (زيان) انباشته در %گزارشهای ساالنه به سهامداران ارائه می شود .صور%ت سود (زيان) انباشته شرکت سهامی اميد در %ادامه ديده می شود: 364 شرکت سهامی اميد صورت سود (زيان) انباشته برای سال مالی منتهی به پايان اسفند 1371 3100000 مانده سود انباشته در ابتدای سال 1400000 سود ويژه سال مالی جمع کسر می شود: سود سهام پيشنهادی مانده سود انباشته در پايان سال 4000000 365 4500000 500000 در آن دسته از شرکتهای سهامی که گزارشهای ساالنه به صور%ت مقايسه ای با اقالم مشابه سال قبل ارائه می نمایند نحوه افشاء اصالح اشتباهات با اهميت دوره های مالی قبل در %صورت سود (زيان) انباشته به ترتيب زير است: 366 شرکت سهامی سامان صورت سود (زيان)انباشته برای سال مالی منتهی به پايان اسفند 1371 سال مالی منتهی به سال مالی منتهی به 29اسفند 29 1370اسفند1371 3900000 4100000 ()300000 ((300000 367 مانده سود انباشته ابتدای سال-قبل از اصالح اشتباهات آثار انباشته اصالح اشتباه مربوط به ارزیابی زمین در سال مالی 1368 380000 36000 0 00 800000 55000 0 460000 0 415000 0 مانده سود انباشته ابتدای سال اصالح شده سود ویژه سال جاری سود سهام پیشنهادی کسر می شود: سود سهام پیشنهادی 400000مانده سود انباشته درپایان 35000 سال 0 420000 0 368 38000 اشتباه در صورتها و گزارشهای مالی سال 1368که در سال 1371کشف و اصالح شده از مانده ابتدای سال سود انباشته در هر دو سال مالی 1371و 1370کسر شده است .بنابراين سود انباشته ابتدای سال هر دو سال مالی اصالح شده اند. 369 اين موضوع طی يادداشت 25پيوست صورتهای مالی سال 1371به شر%ح ز%ير افشاء می شود: اصالح اشتباه دوره های قبل ،مربوط به اصالح اشتباه سود شناسايی در %مور%د ثبت خر%يد ز%مين به مبلغی بيشتر از بهای تمام شده در سال 1368می باشد. 370 توضيح آن که زمين مزبور به بهای تمام شده 1100000لاير برای انبار شرکت در %مزايده خريدار%ی و اشتباها ً به ارزش بازار 1400000 لاير در دفاتر سال 1368ثبت و ما به التفاوت به عنوان بخشی از سود سال مذکور شناسايی شده بود. 371 در این ر%وش صورت حساب سود و زيان همر%اه با صورت سود (زيان) انباشته به شکل ترکيبی ارائه می گردد .صورت حساب سود و زيان و صور%ت سود (زيان) انباشته تر%کيبی شرکت امين در ادامه نشان داده شده است: 372 شرکت سهامی امين صورت حساب سود و زيان و سود ( زيان) انباشته ترکيبی برای سال مالی منتهی به 29اسفند 1371 سال مالی منتهی به اسفند 1370 سال مالی منتهی به اسفند 1371 13500000 8250000 14500000 8650000 5250000 4025000 1225000 5850000 4400000 1450000 373 فروش خالص بهای تمام شده کاالی فروش رفته سود ناویژه فروش سود انباشته ابتدای سال سود ویژه سود انباشته ابتدای سال 365000 3325000 0 جمع 4550000 5100000 900000 سود سهام پیشنهادی 1050000 3650000 سود انباشته در پایان سال 405000سود هر سهم (تعدادسهام عادی 18 0 10000سهم ) 21 374 محدوديتهای سود انباشته: اطالعات ديگری درصورت سود (زيان) انباشته شرکتهای سهامی ارائه می شود.اين اطالعات معموالً شامل محدوديت هايی است که به موجب الز%ام قانونی ويا به داليل ديگر بر%ای بخشی از سود انباشته شرکتهای سهامی ايجاد می گردد ،مهمترين محدوديت سود انباشته شرکتهای سهامی در ايران ،اندوخته ها است. 375 اندوخته بخشی ازسودانباشته شرکتهای سهامی است که به دليل الزامات قانونی و يا با رای مقاصد خاص تخصيص داده می شود .هنگام تخصيص بخشی از سود انباشته به عنوان اندوخته ،در دفاتر شرکتهای سهامی حساب سود انباشته بدهکار و حساب اندوخته مربوطه بستانکار می شود. 376 به موجب ماده 140قانون تجارت هرسال (5درصد) سود ويژه شرکتهای سهامی بايستی به عنوان اندوخته قانونی تخصيص داده می شود .اندوخته قانونی از مواردی است که به دليل الزام قانونی درسود انباشته شرکتهای سهامی محدوديت ايجاد می کند. 377 در %بر%خی از شرکتهای سهامی به موجب اساسنامه ويا تصويب مجامع عمومی برای توسعه عمليات و يا برای مقاصد خاص بخشی از سود انباشته را به عنوان اندوخته تخصيص می دهند. 378 محدوديتهای ايجاد شده درسود انباشته ،ضمن اينکه در سال تخصيص درصورت سود(زيان)انباشته ارائه می شود،الزم است همراه يادداشتهای پيوست صورتها و گزارشهای مالی افشاء گر%دد. 379 صورت سود (ز%يان) انباشته شرکت سهامی سحر شامل اندوخته های تخصيص داده شده ونحوه افشاء آن دريادداشت پيوست صورتها و گزارشهای مالی درادامه نشان داده شده است: 380 شرکت سهامی سحر صورت سود(زيان)انباشته برای سال مالی منتهی به 29اسفند1371 سال مالی منتهی سال مالی منتهی به 29اسفند به 30اسفند 1371 1370 182000 2100000سود انباشته در ابتدای سال قبل از اصالحات 00 0 اصالح اشتباهات در دوره های قبل (300000( 300000 سود انباشته در ابتدای ساالصالح )0 )0 شده 1800000 0 381 152000 00 سود ویژه سال جاری 174000 100000 00 00 جمع سودقابل تخصیص 326000 28000کسر میشود تخصیص سود: 00 000 اندوخته قانونی اندوخته توسعه 870000 ( 50000 ( سود سهام پیشنهادی ) )0 جمع سود تخصیص یافته (261000( 150000 سود انباشته در ابتدای سال )0 )0 (120000( 98000 )00 )00 382 154800( 12800 ( اندوخته قانونی: شرکت سهامی سحر ،سود ويژه ساالنه را به موجب ماده 140قانون تجارت به عنوان اندوخته قانونی تخصيص می دهد .تخصيص اين اندوخته تا هنگامی که معادل ده درصد سرمايه شر%کت شود ،الزامی است. 383 اين اندوخته قابل انتقال به سرمايه نبوده و فقط هنگام انحالل شر%کت ،قابل تقسيم بين صاحبان سهام است.صورت ريز حساب اندوخته قانونی به شرح زیرمی باشد: 384 سال مالی منتهی سال مالی منتهی به 29اسفند به 30اسفند 1371 1370 450000 400000 0 0 500000 870000 450000 0 537000 0 385 مانده اندوخته قانونی در% ابتدای سال نقل از سود قابل تخصیص سال مانده در پایان سال ساير اندوخته ها: شرکت سحر به موجب ماده 25اساسنامه همه ساله 15در%صد از سود ويژه را به عنوان اندوخته توسعه تخصيص می دهد. 386 فصل یازدهم شرکت سهامی بدهیهای بلند مدتو سرمایه گذاریها 387 مقدمه: شر%کت سهامی برای توسعه عملیات به وجوه نقد زیادی نیاز%مندند که با منابع مالی موجود قابل تامین نیست .تامین مالی توسعه عملیات معموال با بدهی های بلند مدت صور%ت می گیرد . 388 تامین مالی برای توسعه عملیات شرکت های سهامی: تامین مالی عملیات عادی شرکتها ٬اغلب با منابع مالی موجود یا ایجادبدهیهای جاری صورت می گیر%د .پرداخت حقوق ودستمزد ٬به طورنقدوخریدکاال به طور%نسیه مثالهایی ازطرق تامین مالی عملیات عادی شرکتهاست. 389 اوراق قرضه: اوراق قر%ضه اسناد بهاداری است که شر%کتهای سهامی با انتشار آنها ٬مبالغی از %خریداران وام می گیر%ند و تعهد می کنند که مبلغ اسمی (اصل)را در سرر%سید(بلند مدت) و سود تضمین شده آنها را در %تاریخ های معین بپردازند. 390 اور%اق قرضه پرداختنی: زمانیکه تامین مالی باانتشاراور%اق قرضه صورت می گیرد ابتدا مدیریت شرکت باید درموردشرایط ونوع اوراق قرضه تصمیم بگیرد .شرایط اوراق قر%ضه عبارت است ازارز%ش اسمی هرورقه قر%ضه ٬سررسید ٬نرخ سود تضمین شده و تاریخهای پر%داخت سود تضمین شده. 391 انواع اوراق قرضه: -1اوراق قرضه تضمین شده -2اوراق قرضه تضمین نشده -3اوراق قرضه سلایر -4اوراق قرضه باز خرید -5اوراق قرضه قابل تبدیل 392 انتشار اوراق قرضه به ارزش اسمی: بعد از آنکه مدیریت شرکت سهامی تصمیم می گیر%د نوع خاصی از اور%اق قرضه را منتشر%کند٬ارز%ش اسمی هرورقه قر%ضه ٬نرخ سود تضمین شده ٬تاریخهای سود تضمین شده ٬و سررسیداوراق قرضه تعیین می شود . 393 انتشار%اوراق قرضه بین تاریخهای پرداخت سودتضمین شده: در %شرایط اوراق قرضه ٬تار%یخهای پرداخت سود تضمین شده قید می شود ٬ممکن است اوراق قرضه در تاریخهای پرداخت سود تضمین شده فروخته نشود. بنابراین هنگام فروش اور%اق قر%ضه سود تضمین شده بین زمان انتشار و فروش شناسایی می شود. 394 انتشار %اوراق قرضه با کسر:% درمواردی مانند فر%وش سهام شرکتهای سهامی٬قیمت فر%وش اوراق قرضه مساوی ار%زش اسمی آن نیست .در زمانی که اوراق قرضه به قیمتی کمتر از ارز%ش اسمی فروخته شود اوراق قرضه به کسر %منتشر می شود. 395 انتشار اوراق قرضه با صرف:% بر%اساس شرایط خاص بازار و باال بودن نرخ سود تضمین شده اوراق قرضه نسبت به نرخ سودتضمین شده بازار٬ ممکن است اور%اق قرضه قرضه به قیمت بیشتر از %ارز%ش دفتر%ی یا صرف %فر%وخته شود. 396 وجوه استهالکی برای باز پرداخت اوراق قرضه : وجوهی که انحصارا برای استهالک اوراق قرضه کنار گذارده می شود٬اطمینان خریدار%ان اور%اق قرضه شرکتهای سهامی را جلب می کند .وجوه استهالکی ٬برای مصارف جار%ی شرکت استفاده نخواهد شد ٬بنابراین جز%ء داراییهای جاری تلقی نمی شود. 397 اجاره ها: شر%کتهای سهامی معموال داراییهای مور %نیاز را خریداری یا اجاره می کنند .در %موار%دی که داراییها اجاره می شوند٬ قر%اردادی بین مو جر%ومستاجر%منعقد می شودکه حق استفاده از %یک دارایی برای مدت معین درقبال دریافت مال االجار%ه به مستاجر داده می شود. 398 اجاره عملیاتی: قرارداد اجاره ای که مستاجرحق استفاده از دارایی را برای مدت معینی داردولی خطرهای معمول مورد اجاره به عهده موجر است اجاره عملیاتی نام دارد .پر%داختهای اجاره های عملیاتی که معموال ماهانه انجام می شود هزینه اجار%ه مستاجرو درآمد اجاره موجر است. 399 اجاره سرمایه ای : اجاره سرمایه ای معموال به تملیک دارایی مورد اجاره یا استفاده مستاجر%ازدارایی برای تمام عمرمفید آن می انجامد. در قر%ارداد اجاره سرمایه ای٬تمام خطر%های معمول مالکیت دارایی به مستاجر %منتقل می شود. 400 سرمایه گذاریها: شر%کتهای سهامی ممکن است بخشی از منابع مالی خود را در %سپرده های بانکی ٬اوراق قر%ضه یا سهام سایر %شرکتها سر%مایه گذاری کنند.این سرمایه گذاریها به دو بخش سرمایه گذاریهای کوتاه مدتو بلند مدت طبقه بندی می شوند. 401 سر%مایه گذار%یهای کوتاه مدت: سر%مایه گذاریهایی که سر%یعا فروشی اند وبه سهولت به وجه نقد تبدیل می شوند .لذا این سرمایه گذاریها برای مدت محدودی نگه داری نمی شوند.این سرمایه گذاریها با عنوان داراییهای جار%ی در %تر%ازنامه شرکتها طبقه بندی می شوند. 402 سرمایه گذار%یهای بلند مدت: شرکتها بخشی از منابع مالی خود ر%ا ٬افز%ایش در%آمدها یا برقرار%ی مناسبات عملیاتی ٬در %اوراق قر%ضه یا سهام سایر %شرکتها سرمایه گذاری می کنند.سرمایه گذاریهای بلند مدت ٬در ترازنامه شرکت پس از بدهی های جاری طبقه بندی می شود. 403 سر%مایه گذار%ی دراوراق قرضه سایر شرکتها: به موجب اصل بهای تمام شده سرمایه گذاری در اوراق قرضه سایر شرکتها به بهای تمام شده در دفات شرکت سرمایه گذار ثبت می شود .زمانی که اوراق قر%ضه به ارز%ش اسمی خریداری می شود ٬حساب سر%مایه گذاریهای بلند مدت بدهکار و وجوه نقد بستانکار می شود. 404 سرمایه گذاری بلند مدت در سهام سایر شرکتها: به بهای تمام شده در %تاریخ سرمایه گذاری در دفاتر شرکت سرمایه گذارثبت می شودبهای تمام شده این سرمایه گذاریها ٬شامل قیمت خریدوهمه هز%ینه هایی است که برای تحصیل آنها پرداخت می شود. 405 Title Lorem ipsum dolor sit amet, • consectetuer adipiscing elit. Vivamus et magna. Fusce sed .sem sed magna suscipit egestas Lorem ipsum dolor sit amet, • consectetuer adipiscing elit. Vivamus et magna. Fusce sed .sem sed magna suscipit egestas