آشنایی با جغرافیای ایران و عراق

صفحه 1:


صفحه 2:
ری ‎ew,‏ ‏:جغرافياي جمهوري اسلامي ‎oll‏ 3 ۰ موقعیت رياضي: جمهوري اسلامي ایران درجنوب غربي آسیا و درمرکز ثقل يكي از بزرگترین شبکه هاي ارتباطي جهان قراردارد. ایران همچون پلي, اروبا رابه خاور دور , وكشورهاي آسياي مركزي وماوراء قفقاز را به جنوب متصل مي کند. ۰ موقعیت ژئوپليتيكي ایران: باتوجه به اين که ایران درجنوب غربي آسیا و 7 فاره آسیا . اریبا و آفریفا قرار گرفته است . هر 2 ۰۰ ۳۱ که دراین فاره ها رخ دهد بر ایران نیز تأثیر خواهد گذاشت . ۴ب ابران يك موقعیت مركزي نسبت به کشورهاي همسابه ۰۰ ۱ ۰ 

صفحه 3:


صفحه 4:
ew, ‏مس«‎ . 5 fs vy 59 ‏الف.- عوامل ثابت‎ ٠ ۰ موقعیت: و سل موفعیت بری اوراسیا میباشد. ۰ ی برواحل طولانی در خلیج قارس ودریای عمان ۰ 3- در اختیار داشتن تنگه هرمز به عنوان هارتلند ۰ شکل:کشور ایران از لحاظ شکل جغرافیایی. شبیه یک چهار ضلعی نا منظمی است که بزرگترین قطر آن در جهت شمال غرب به جنوب شرق و از آرارات در مرز بازرگان تا خلیج گواتر وقطر کوچک از سرخس تا دهانه اروند میباشد. ٩و‏ کشور ایزان با داشتن موقعیت خوب, مساحت راد ۱۱۰ هتدسی مطلوب می تواند درمعادلات امنیتی بین کشورهای همجوار, نقش اول 01 2 نها کشوری است که صلح ثبات را در منطقه می تواند ۰.۲ ۱ ۸ رون ‎set‏ كت 

صفحه 5:
‎SS‏ كك ‎a‏ عوامل زئوپلتیکی ایران ‎Y‏ ‏۰ ب-عوامل متغیر ‏* 1)جمعیت : ایران درسال 1260 حدود 7/6میلیون نقر جمعیت, درسال 1357 حدود 33 میلیون نفر , سال 1385حدود 70 میلیون نفر و سال 1389 نیز حدود 74 میلیون نفر جمعیت داشته است . ‏00 وان وفعال جمهوري اسلامي ایران مي تواند درحقط امنیت وتوسعه اقتسا. ۳ عنوان مطلوب ترین عوامل ژئويلتيکي محسوب شود. ‏2سا : ابران داراي منایع غني انرژی (نفت و گاز), اورانیوم » صنایع يومي 4016| 70 معادن صنعتي وساختماني , تولیدات كشاورزي ودامي و نیزمنایع آبزیان ( 800 نوع)است. ‏2 3)-سياسي اجتماعي : جمهوري اسلامي ایران با برخورداري از وجود رهبري , ديپلماسي, وحدت وهمگرايي سياسي وحکومتي , ‏مب حکومت ديني شيعي و نظام مردمي توانسته در يك بستر ژئوپليتيكي به عنوان قدرت برتر و تأثیر ار در منطقه قرار گیرد. ‎YK | S i ‏ب هد ) 

صفحه 6:


صفحه 7:
ew, ‏مس«‎ 9 جغرافياي کشور عراق 7 ۰ کشور عراق از نظر قلمرو فضايي آن قسمت از آسياي جنوب غربي را شامل مي 05 طور تي به هلال خصيب معروف است .اين هلال از تا ۳۳ شروع و به طرف جنوب شرقي درة بين النهرين ودر محل تلاقى رودخانه هاي آروند , دجله و فرات به خليج فارس منتهي مي شود. عوامل ثابت زئوبليتيكي عراق ‎٠‏ -موقعيت: عراق در غرب آسيا و در حاشيه خليج فارس قرار دارد كه از شمال به ترکیه. ازغرب به سوریه و اردن, از جنوب ‎a‏ عربستان, از جنوب شرقي به کویت و از شرق به جمهوري اسلامي ایران هم مرز است. و کل شکل هندسي کشور هاردر مسائلي تظیر ارتباطات ‏ .۱ و سا طات دفاغي و امنیت.ملي واجد اهمیت ار ۲۰۱ کشور عراق تقریباً شبیه مثلث متساوي الاضلاعي مي باشد که رأس آن = متوجه اردن و قاعدة بزرگ آن مرز مشترك ایران و عراق است ‎yy‏ ۳ ) ب ع 

صفحه 8:
ری مت عوامل متغیر ژئو پليتيکي عراق 7/۰ ¢ جمعیت : جمعیت عراق در سال 1359 حدود 13/2 میلیون نفر, سال 271390 حدود 32 میلیون نفر مي باشد. ۰ ترکیب قومي : عرب ها 75-80 درصد, کردها 20- 15 درصد و همچنین ترکمن و آشوري 5 درصد است. * مذهب و زبان : 97 درصد جمعیت, مسلمان هستندکه 60- 65 درصد آن و رسد آن سني و سار ادیان 3 درصد جمعیت ۶ر ۲۰ مي دهند.زبان رسمي مردم اين کشور؛ عربي و در مناطق کردنشین , عربي و كر انست. ۰ ساختارسياسي: کشور عراق نوپا و جدیدالتأسیس است که بعد از جنگ چهاني اول با تجزیه امپراطوري عثماني در جفرافياي کره زمین موجودیت یافت كه تاريخ سياسي عراق را مي توان به چند دوره تقسیم کرد : سا تك 

صفحه 9:
ew, SZ BLS ‏عوامل متغير زئو بليتيكي‎ ۰ (الف)- تاریخ قبل از اسلام : عراقي ها خود را میراث دار تمدن هاي بزرگي از جمله سومریان مي دانند که درهزاره چهارم قبل از میلاد. دولت شهرهايي در منطقه كنوني عراق ایجاد کرده بودند . اين کشور به دست. کوروش کبیر, امپراتور ايراتي سقوط کرد و تا عهد ساسانیان به مدت 11 قرن تحت حاکمیت ایران بوده است. (ب)-امپراتوري اسلامي: پس از اسلام عراق چزء سرزمین بین النهرین و تحت امر خلافت اموبان. عباسیان, سلجوقیان و بعد به صحته رقابت ایران و عثماني تبدیل شد. البته قابل توجه است بین النهرین در دوره اي ازخاندان ‎JT‏ بویه , تیموریان و آق قویونلوها تحت حاکمیت ایرانیان نیز اداره مي شد. " (ج)- امبراتوري عنماني: سرزمین بین النهرین از قرن 16 تا 20 ميلادي جزو امپراطوري عثماني بود , هرچنددر زمان صفوبان به مدت طولاني جزو ايران بود. * (د)- بعد از جنگ جهاني اول: پس از جنگ جهاني اول و انقراض امپراطوري عثماني در سال 1920 ميلادي, اين سرزمین به اشغال انگلیس در آمد و کشور عراق با ‎meee‏ اهن فيصل مشكيل شد سبس رثيم:بادشافي با روي کار آمدن عبدالکریم قانه 2 و تبديل شد.آنكاه جمهوري عراق با روي كار آمدن عبدالسلام عارف. عبدالرحمن عارف و ايجاد حزب بعث تا حکومت صدام ادامه داشت. ‎ ‏۸ ۳ ) رب نت 

صفحه 10:
ew, —s ‏منابع اقتصادي عراق ۳ »مش‎ و رکن اساسي اقتضاد این کشور مجسوت مي ی ۰ ۲۳0۰ درآمد عراق از نفت و فرآوردهاي آن مي باشد . منابع نفتي عراق در شهرهاي ۹ سره . خانقین , العماره . رمادي و کر لا كشاورزي و دامپروري : وجود دو رودخانه دجله و فرات که از ترکیه و سوریه وارد عراق و سپس به خلیج فارس مي ريزد اين کشور را براي امور ‎amen‏ سلیتعد تموده است. این کشور در امر تولید خرما ,۱ ۰0۵ ۱۱ ۲۱۳ نخل, مقام اول را دردنیا به خود اختصاص مي دهد. این کشور در امر پرورش دام شامل شتر , گاو , گوسفند و طیور سابقه دیرینه دارد. در بخش شیلات با توجه به وجود دریاچه هاي مصنوعي و طبيعي تولیدات چشمگيري دارد . * بيه صورتی که بخش عطبمي از درآمد خانوارهاي عراقي از اين ناحيه تأمين میشود . سا تك 

صفحه 11:
ری ‎ew,‏ ‏منابع اقتصادي عراق ۳ »مش ۶ صععت :اهم صنایع موجود کشور عراق شامل صنایع نفت و مشتقاب إن للها غذايي , بافندگي ,صابون سازي , بلور سازي , سیمان و کفش هستند. این صنایع با توجه به وضعیت زمین و شرایط اقليمي بیشتر درمناطق سلیمانیه , موصل , 17 رنه . بقداد و بصره استقرار یافته اند - 15ت ‎١‏ واردات عراق؛شامل ماشین آلات صنعتي , وسایل ترا ۳۳۱ دارو , مواد شيميايي , وسایل الكترونيکي و پزشكکي, شكر و چاي مي باشد . ES ‏ادرات عراق شامل نفتء خرما» جو»پشم صا‎ 1١ . ‏سیمان مي باشد‎ 6 واگ ری :سور عراق با سابقه تمدن چند هزار ساله و وود اه ۰ ۳ کربلا , نجف , سامرا , کاظمین و شهر کوفه و آثار باستاني متعددي که دارد مي 17 رت وجود امنیت ,سالانه قادر به:تأمین بخش ‎pets‏ 80 ا ایجاد اشتغال زیاد از طریق صنعت گردشگري باشد . سا تك 

صفحه 12:
مناطق جغرافيايي عراق 5 شمال و شمال غربي : كوهستاني مي باشد. مركزي و جنوب : دشت هاي مجاور دجله و فرات که مهمترین بخش عراق در گذشته از نظر اقتصادي بوده است و آن را بین النهرین گفته اند. * غرب : بیابان وسیع که به آن بادیه الشام مي گویند. ۰ تنوع آب و هوايي ‎OLE‏ ال شال شرق داراي رمستاني طولاني و سرد دابستاني ‎Pee) ates‏ شرق و جنوب شرق: آب و هوايي ملايم دارد. * غرب و جنوب غربي: كرم و خشك است. ‎oi‏ ( ا ت 

صفحه 13:
ew, ‏مس«‎ * دجله: ازكوههاي توروس و كوههاي جنوب غربي دریاچه وان در خاك ترکیه نيس في گیرد. ۰ فرات : از محل برخورد دو رود قره سو و مراد سو در ترکیه سرچشمه مي ۹ فرات ابتدا واردخاك سوریه شده و سپس وارد ۶ ۰ ۱۲۲ ۰ مس العرب: از محل اتصال دجله و فرات در القرنه با نهرخین به طول ‎BO‏ ‏1 شط العرب است. * اين رودخانه يس از يكى شدن با كارون از نهر خين تا خليج فارس به طول 93 كيلومتركه مرز مشترك ايران و عراق را تشكيل مي دهد ,اروندرود ناميده مي نود 0 

صفحه 14:
رك فنجف اشرف : ‎x‏ مت ‎٠‏ 1- حرم حضرت امير (ع) و مرقد علما . دانشمندان و شخصیت هاي مختلف ر. است. ‏۶ 2- وادي السلام (مرقد حضرت هود و صالح , مقام امام زمان (عج) و امام صادق (ع) با وسعت 20 کیلومترمریع در شمال شرقي نجف قرار دارد. ‏* کر بلا: شهرکربلا در جنوب غربي فرات , در میان منطقه اي آبرفتي , مشهور به سودا واقع است و مکان مرقد مطهر امام حسین (ع) و 72 تن از یاران حضرت هر وافعه عاشورا به شهادت رسیده اند. ‏- کاطمین : ‏* اين مكان که امروزه جزيي از شهر بغداد است مرقد مطهر امام موسي بن جعفر(ع) و امام جواد(ع) مي باشد. ‏۰ سامراء : ‏این شهر در استان صلاح الدین و در شرق دجله قرار دارد . مرقد مطهر امام | هادي (ع) هامام حسن عسكري )6( ‎yo‏ شهر سامرا مي باشد. ‎Ww Xs‏ ) 5 

صفحه 15:


فصل دوم آشنايي با جغرافياي ايران و عراق :جغرافياي جمهوري اسالمي ايران • مو$قعيت رياضي :جمهوري اسالمي ايران درجنوب غربي آسيا و درمركز ثقل يكي از بزرگترين شبكه هاي ارتباطي جهان قراردارد .ايران همچون پلي ،اروپا رابه خاور دور ،وكشورهاي آسياي مركزي وماوراء قفقاز را به جنوب متصل مي كند. • موقعيت ژئوپليتيكي ايران :باتوجه به اين ك5ه ايران درجنوب غربي آسيا و واسط بين سه قاره آسيا ،اروپا و آفريقا قرار گرفته است ،هر نوع واقعه اي كه دراين قاره ها رخ دهد بر ايران نيز تأثير خواهد گذاشت . • به ع5بارتي ايران يك موقعيت مرك5زي نسبت به كشورهاي همسايه خود دارد . نقشه ایران عوامل ژئوپلتیکی ایران • الف -$عوامل ثابت • موقعيت: • -1متصل به موقعیت بری اوراسیا میباشد. • -2دارای سواحل طوالنی در خلیج فارس ودریای عمان • -3در اختیار داشتن تنگه هرمز به عنوان هارتلند • شكل :کشور ایران از لحاظ شکل جغرافیایی ،شبیه یک چهار ضلعی نا منظمی است که بزرگترین قطر آن در جهت شمال غرب به جنوب شرق و از آرارات در مرز بازرگان تا خلیج گواتر وقطر کوچک از سرخس تا دهانه اروند میباشد. به طور کلی کشور ایران با داشتن موقعیت خوب ،مساحت زیاد وشکل هندسی مطلوب می تواند درمعادالت امنیتی بین کشورهای همجوار ،نقش اول را داشته و تنها کشوری است که صلح ثبات را در منطقه می تواند تأمین کند. عوامل ژئوپلتیکی ایران • ب-عوامل متغير • )1جمعيت :ايران درسال 1260حدود 7/6ميليون نفر جمعيت ،درسال 1357حدود 33 ميليون نفر ،سال 1385حدود 70ميليون نفر و سال 1389نيز حدود 74ميليون نفر جمعيت داشته است . • جمعيت جوان وفعال جمهوري اسالمي ايران مي تواند درحفظ امنيت وتوسعه اقتصادي ،به عنوان مطلوب ترين عوامل ژئوپلتيكي محسوب شود. • -)2منابع :ايران داراي منابع غني انرژي (نفت و گاز) ،اورانيوم ،صنايع بومي واستخراجي ، معادن صنعتي وساختماني ،توليدات كشاورزي ودامي و نيزمنابع آبزيان ( 800نوع)است. • -)3سياسي اجتماعي :جمهوري اسالمي ايران با برخورداري از وجود رهبري ،ديپلماسي ،وحدت وهمگرايي سياسي وحكومتي ، حكومت ديني شيعي و نظام مردمي توانسته در يك بستر ژئوپليتيكي به عنوان قدرت برتر و تأثير گذار در منطقه قرار گیرد. نقشه عراق جغرافياي كشور عراق • كشور عراق از نظر قلمرو فضايي آن قسمت از آسياي جنوب غربي را شامل مي شود كه به طورسنتي به هالل خصيب معروف است .اين هالل از فلسطين و مصر شروع و به طرف جنوب شرقي درة بين النهرين ودر محل تالقی رودخانه هاي اروند ،دجله و فرات به خليج فارس منتهي مي شود. • عوامل ثابت ژئوپليتيكي عراق • -موقعيت :عراق در غرب آسيا و در حاشيه خليج فارس قرار دارد كه از شمال به تركيه ،ازغرب به سوريه و اردن ،از جنوب به عربستان ،از جنوب شرقي به كويت و از شرق به جمهوري اسالمي ايران هم مرز است. • -شكل :شكل هندسي كشور ها در مسائلي نظير ارتباطات ،وحدت و يكپارچگي ،مالحظات دفاعي و امنيت ملي واجد اهميت است .شكل كشور عراق تقريبا ً شبيه مثلث متساوي االضالعي مي باشد كه رأس آن متوجه اردن و قاعدة بزرگ آن مرز مشترك ايران و عراق است عوامل متغير ژئو پليتيكي عراق • جمعيت :جمعيت عراق در سال 1359حدود 13/2ميليون نفر ،سال 1390 حدود 32ميليون نفر مي باشد. • تركيب قومي :عرب ها 75-80درصد ،كردها 15 -20درصد و همچنين ترك5من و آشوري 5درصد است. • مذهب و زبان 97 :درصد جمع5يت ،مسلمان هستندكه 65 -60درصد آن شيع5ه30– 35 ،درصد آن سني و ساير اديان 3درصد جمعيت عراق را تشكيل مي دهند.زبان رسمي مردم اين كشور؛ عربي و در مناطق كردنشين ،عربي و كردي است. • ساختارسياسي :كشور عراق نوپا و جديدالتأسيس است كه بعد از جنگ جهاني اول با تجزيه امپراطوري ع5ثماني در جغرافياي كره زمين موجوديت يافت كه تاريخ سياسي عراق را مي توان به چند دوره تقسيم كرد : عوامل متغير ژئو پليتيكي عراق • ساختارسي$اسي • (الف -)$تاريخ قبل از اسالم :عراقي ها خ5ود را ميراث دار تمدن هاي بزرگي از ج5مله سومريان مي دانند كه درهزاره چهارم قبل از ميالد ،دولت شهرهايي در منطقه كنوني عراق ايجاد كرده بودند .اين كشور به دست5 كوروش كبير ،امپراتور ايراني سقوط كرد و تا عهد ساسانيان به مدت 11 5قرن تحت ح5اكميت ايران بوده است. • (ب)-امپراتوري اسالمي :پس از اسالم عراق ج5زء سرزمين بين النهرين و تحت امر خالفت 5امويان، عباسيان ،سلجوقيان و بعد به صحنه رقابت ايران و عثماني تبديل شد .البته قابل توج5ه است بين النهرين در دوره اي ازخ5اندان آل بويه ،تيموريان و آق قويونلوها تحت ح5اكميت ايرانيان نيز اداره مي شد. • (ج) -امپراتوري عثماني :سرزمين بين النهرين از قرن 16تا 20ميالدي جزو امپراطوري عثماني بود ،هرچنددر زمان صفويان به مدت طوالني ج5زو ايران بود. • (د) -بعد $از جن$گ جهاني اول :$پس از جنگ جهاني اول و انقراض امپراطوري عثماني در سال 1920ميالدي ،اين سرزمين به اشغال انگليس در آمد و كشور عراق با ح5كومت 5پادشاهي فيص5ل تشكيل شد .سپس رژيم پادشاهي با روي كار آمدن عبدالكريم 5قاسم به جمهوري تبديل شد.آنگاه جمهوري عراق با روي كار آمدن عبدالسالم عارف ،5عبدالرحمن عارف 5و ايجاد حزب بعث تا حكومت صدام ادامه داشت.5 منابع اقتصادي عراق • نفت :نفت ،ركن اساسي اقتصاد اين كشور محسوب مي شود و حدود % 50 درآمد عراق از نفت و فرآوردهاي آن مي باشد .منابع نفتي عراق در شهرهاي كركوك ،موصل ،بصره ،خانقين ،العماره ،رمادي و كربال است. • كشاورزي و دامپروري :وجود دو رودخانه دجله و فرات كه از ترك5يه و سوريه وارد عراق 5و سپس به خليج فارس مي ريزد اين كشور را براي امور كشاورزي ،مستعد نموده است .اين كشور در امر توليد خرما با 400هزار اصله نخل ،مقام اول را دردنيا به خود اختصاص مي دهد .اين كشور در امر پرورش دام شامل شتر ،گاو ،گوسفند و طيور سابقه ديرينه دارد .در بخش شيالت با توجه به وجود درياچه هاي مصنوعي و طبيعي توليدات چشمگيري دارد . • به صورتي كه بخش عظيمي از درآمد خانوارهاي عراقي از اين ناحيه تأمين ميشود . منابع اقتصادي عراق • صنعت :اهم صنايع موجود كشور عراق شامل صنايع نفت و مشتقات آن ،صنايع غذايي ،بافندگي ،صابون سازي ،بلور سازي ،سيمان و كفش هستند .اين صنايع با توجه به وضعيت زمين و شرايط اقليمي بيشتر درمناطق سليمانيه ،موصل ، هنديه ،كربال ،كوفه ،بغداد و بصره استقرار يافته اند . • واردات :واردات عراق شامل ماشين آالت صنعتي ،وسايل ترابري ،پارچه ، دارو ،مواد شيميايي ،وسايل الكترونيكي و پزشكي ،شكر و چاي مي باشد . • صادرات :صادرات عراق شامل نفت ،خرما ،جو ،پشم ،صابون ،كفش و سيمان مي باشد . • جهانگردي :كشور عراق با سابقه تمدن چند هزار ساله و وجود اماكن مقدسه كربال ،نجف ،سامرا ،كاظمين و شهر كوفه و آثار باستاني متعددي كه دارد مي تواند در صورت وجود امنيت ،ساالنه قادر به تأمين بخش عظيمي از درآمد ملي و ايجاد اشتغال زياد از طريق صنعت گردشگري باشد . مناطق جغرافيايي عراق • ش5مال و شمال غربي :كوهستاني مي باشد. • مركزي و جنوب :دشت هاي مجاور دجله و فرات كه مهمترين بخش عراق در گذشته از نظر اقتصادي بوده • است و آن را بين النهرين گفته اند. • غرب :بيابان وسيع كه به آن باديه الشام مي گويند. • تنوع آب و هوايي عراق • شمال و ش5مال ش5رق :داراي زمستاني طوالني و سرد و تابستاني معتدل اس5ت. • ش5رق و جنوب ش5رق :آب و هوايي ماليم دارد. • غرب و جنوب غربي :گرم و خشك اس5ت. رودخانه هاي عراق • دجله :ازكوههاي توروس و كوههاي جنوب غربي درياچه وان در خاك تركيه سرچشمه مي گيرد. • فرات :از محل برخورد دو رود قره سو و مراد سو در تركيه سرچشمه مي گيرد .رودخانه فرات ابتدا واردخاك سوريه شده و سپس وارد عراق مي گردد • شط العرب :از محل اتصال دجله و فرات در القرنه تا نهرخين به طول 80 كيلومتر ،شط العرب است . • اين رودخانه پس از یکی شدن با کارون از نهر خين تا خليج فارس به طول 93 كيلومتركه مرز مشترك ايران و عراق را تشكيل مي دهد ،اروندرود ناميده مي شود. اماكن متبركه عراق • نجف اشرف : • -1حرم حضرت امير (ع) و مرقد علما ،دانشمندان و شخصيت هاي مختلف است. • -2وادي السالم (مرقد حضرت هود و صالح ،مقام امام زمان (عج) و امام صادق (ع) با وسعت 20كيلومترمربع در شمال شرقي نجف قرار دارد. • كر بال :شهركربال در جنوب غربي فرات ،در ميان منطقه اي آبرفتي ،مشهور به سودا واقع است و مكان مرقد مطهر امام حسين (ع) و 72تن از ياران حضرت مي باشد كه در واقعه عاشورا به شهادت رسيده اند. • كاظمين : • اين مكان كه امروزه جزيي از شهر بغداد است مرقد مطهر امام موسي بن جعفر(ع) و امام جواد(ع) مي باشد. • سامراء : • اين شهر در استان صالح الدين و در شرق دجله قرار دارد .مرقد مطهر امام هادي (ع) و امام حسن عسگري (ع) در شهر سامرا مي باشد. با تشکر از شما محقق :مهدی نیازی