آهن و آهن یاری در دختران دبیرستانی

آهن و آهن یاری در دختران دبیرستانی

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحيم

اسلاید 2: آهن وآهن ياري در دختران دبيرستاني

اسلاید 3: آهن چيست؟آهن يك ماده مغذي مورد نياز براي ادامه حيات است.آهن اساسي ترين ماده اوليه براي ساختن گلبولهاي قرمز خون مي باشد.براي ساخته شدن گلبولهاي قرمز خون بدن به مواد مغذي مختلفي مثل آهن ، اسيد فوليك ، ويتامين ب 6 ، ويتامين ب 12 ، ويتامين ث وپروتئين نياز دارد كه بايد از طريق غذايي روزانه تامين مي شود.نقش گلبول قرمز خون انتقال اكسيژن به سلولهاي بدن است .

اسلاید 4: كمبود آهن وكم خوني فقر آهن چيست ؟چنانچه براي ساختن گلبولهاي قرمز خون ، آهن به مقدار كافي دردسترس بدن نباشد ابتدا فرد ازذخائر آهن بدن خوداستفاده مي كند ، سپس درصورت ادامه كمبود ، ذخائر آهن بدن كاهش مي يابد .زمانيكه كمبود آهن ادامه يابد ، ذخائر آهن بدن تخليه مي شود و كم خوني فقر آهن بروز مي كند .

اسلاید 5: بيش از 2 ميليارد نفر از مردم جهان دچار كمبود آهن كم خوني هستند كمبود آهن و كم خوني ناشي از آن يكي از شايع ترين مشكلات تغذيه اي در جهان است .كم خوني فقر آهن به دليل كاهش ظرفيت كاري و قـدرت توليد پيامـد هاي نامطلوب بهداشتي ، اجتماعي و اقتصادي به دنبال دارد .

اسلاید 6: چه عواملي موجب كمبود آهن و كم خوني فقر آهن مي شود ؟كمبود آهن در رژيم غذايي روزانه پايين بودن جذب آهن رژيم غذايي(آهن موجود در غذاهاي گياهي مثل حبوبات و سبزيجات به مقدار كم جذب مي شود )افزايش نياز بدن به آهن در بارداري و رشد(كودكي و نوجواني )دفع زياد آهن به دليل خونريزي شديد در دوران قاعدگي و يا بيماريهاي دستگاه گوارش مثل : زخم معده – زخم اثني عشر – بواسير – و خونريزي مكرربيني در كودكان .

اسلاید 7: ابتلا به آلودگيهاي انگلي مثل ابتلا به كرم قلابدار و ژيار دياابتلا مكرر به بيماريهاي عفوني مثل اسهال و عفونتهاي تنفسي كه به علت بي اشتهايي و كم شدن جذب ، موجب كمبود آهن مي شود .شروع نكردن به موقع تغذيه تكميلي و يا نا مناسب بودن آن .عادات و الگوهاي نا مناسب غذايي مانند مصرف چاي همراه با غذا و يا بلافاصله پس از صرف غذا كه جذب آهن غذا را به مقدار زيادي كاهش مي دهد و يا استفاده از نانهايي كه با خمير ورنيامده تهيه شده اند .تخليه ذخاير آهن در بدن زنان بعلت بارداريهاي مكرر و با فاصله كمتر از 3 سال .

اسلاید 8: 1- زنان سنين باروري بويژه زنان بارداردر دوران بارداري بعلت رشد جفت ، جنين و افزايش حجم خون مادر ، نياز به آهن افزايش مي يابد .بارداريهاي مكرر بخصوص با فاصله كم موجب تخليه ذخائرآهن بدن مادر مي شود .چه افرادي در معرض خطر كمبود آهن و كم خوني قرار دارند ؟

اسلاید 9: 2-كودكان خردسالكودكاني كه با شير مادر تغذيه نمي شوند بيشتر در معرض خطر كم خوني فقر آهن قرار دارند چون آهن شير مادر ، بهتر از ساير شيرها جذب مي شود.نوزادان كم وزن (كمتر از 2500گرم ) از دوتا سه ماهگي ممكن است دچار كمبود آهن شوند .كودكان دو تا پنج سال بعلت ابتلا به عفونتهاي شايع دوران كودكي (اسهال و عفونتهاي تنفسي ) و آلودگيهاي انگلي در معرض كمبود آن قرار دارند . كم خوني فقر آهن دردوسال اول زندگي ، اثرات غير قابل جبراني بررشد و تكامل مغزي كودك دارد .

اسلاید 10: 3-نوجوانان دختران وپسران نوجوان بعلت جهش رشد نوجواني به آن بيشتري نياز دارند، اما دختران نوجوان بعلت شروع عادت ماهيانه بيشتر در معرض خطر كم خوني قرار دارند .4- سالمندان :به علت مشكلات دنداني و مشكلات اقتصادي و استفاده كمتر از ميوه جات و سبزيجات

اسلاید 11: 1- در شير خواران و كودكان 6 ماهه تا 9 سالهاختلال در تكامل و هماهنگي سيستم اعصاب حركتي اختلال در تكامل گفتاريكاهش قدرت يادگيري و افت تحصيليتغييرات رفتاري (بي تفاوتي ، خستگي و بي حسي )كاهش مقاومت بدن در برابر عفونتها عوارض بهداشتي– اقتصادي- اجتماعي كم خوني فقر آهن

اسلاید 12: كم خوني فقر آهن در دوران شير خوارگي واوايل كودكي موجب كاهش ضريب هوشي مي شود .

اسلاید 13: كمبود آهن در دوران تحصيل موجب كاهش قدرت يادگيري و افت تحصيلي مي شود .

اسلاید 14: 2- در زنان باردار ضعف و ناتواني بدنيافزايش خطر مرگ و مير مادر به هنگام زايمان افزايش خطر تولد نوزاد كم وزن –نارس و سقط جنين 3- در بزرگسالان (هر دو جنس )كاهش قدرت كاري و ظرفيت يادگيريخستگي زودرس

اسلاید 15: علائم بروزكم خوني به ميزان و شدت و تخليه ذخائرآهن در بدن بستگي دارد اين علائم عبارتند از :رنگ پريدگي دائمي زبان و مخاط داخل لب و پلك چشم ، خستگي زودرس ، سياهي رفتن چشم ، بي تفاوتي ، سرگيجه ، سردرد ، بي اشتهايي ، حالت تهوع خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست وپا ها و در مراحل پيشرفته تر كم خوني ، تنگي نفس همراه با تپش قلب و تورم قوزك پا مشاهده مي شود .علائم ابتلا به كم خوني فقر آهن

اسلاید 16: در افراد كم خون زبان مخاط داخل لب و پلك چشم كم رنگ تر از حد طبيعي است و در كم خوني هاي شديد باعث گود شدن روي ناخن ( اصطلاحا” ناخن قاشقي) مي شود.در موارديكه فرد دچار كمبود آهن است و ذخائر آهن بدنش كاهش يافته است احساس خستگي قبل ازكم رنگ شدن زبان و مخاط داخل لب هاو پلك چشم بروز مي كند .براي تشخيص فقر آهن و تعيين شدت آن بايد آزمايشهايي صورت گيرد(مثل تعيين فريتين سرم ) كه در حال حاضر امكانات انجام آن در مراكز بهداشتي فراهم نيست .با اندازه گيري ميزان هموگلوبين خون كم خوني فقر آهن (بعني آخرين مرحله كمبود آهن ) را مي توان ، تشخيص داد . در حقيقت افراديكه هموگلوبين آنها كاهش پيدا مي كند كليه ذخائر آهن خود را از دست داده اند و دچار كم خوني فقر آهن شده اند و نياز به اقدامات درماني سريـع دارند . بنابرايـن اقدامـات پيشگيري بايستي قبل از رسيدن فرد به اين مرحله صورت گيرد .چگونه افراد مبتلا به كمبود آهن و كم خوني فقر آهن را شناسايي كنيم ؟

اسلاید 17: هموگلوبين گرم دردسي ليتر1-كودكان 6 ماهه تا 5سالهكمتر از 112- كودكان 14-6 ساله كمتر از 123-مردان بزرگسالكمتر از 134-زنان بزرگسال غير بارداركمتر از 125- زنان باردار كمتر از 11ميزان هموگلوبين كمتر از مقادير زير نشان دهنده كم خوني فقر آهن است :

اسلاید 18: ممكن است فردي دچار كمبود آهن باشد اما هنوز ميزان هموگلوبين خون او كاهش نيافته باشد . بنابراين اگر فردي دائما” احساس خستگي و ضعف مي كند ممكن است دچار كمبود آهن باشد و بايد به پزشك ارجاع داده شود .توجه :

اسلاید 19: در برنامه غذايي روزانه خود از مواد غذايي آهن دار مثل گوشت قرمز– مرغ - ماهي – تخم مرغ - سبزيجات مثل جعفري و اسفناج و حبوبات مثل : عدس و لوبيا استفاده كنند .همراه با غذا سالاد ، شامل گوجه فرنگي – كاهو – كلم – فلفل سبز دلمه اي و يا سبزيجات تازه (سبزي خوردن ) وبعد از غذا ميوه جات بخصوص مركبات كه حاوي ويتامين ث مي باشد استفاده كنند . ويتامين ث جذب آهن غذا را افزايش مي دهد .اگر حتي مقدار كمي گوشت به غذاهاي گياهي اضافه كنند جذب آهن افزايش پيدا مي كند .در برنامه غذايي كودكان ونوجوانان خود از انواع خشكبار مثل توت خشك – برگه آلو – انجير خشك – كشمش و . . . كه منابع خوبي از آهن مي باشند بعنوان ميان وعده استفاده كنند . توصيه ها :

اسلاید 20: هنگام استفاده از سويا ، مقدار كمي گوشت به آن اضـافه كنند تا آهـن آن بهترجذب شود .از نوشيدن چاي يك ساعت قبل از غذا و يك تا دو ساعت بعد ازصرف غذا خودداري كنند .براي جلوگيري از ابتلا به آلودگيهاي انگلي اصول بهداشت فردي بخصوص شستن كامل دستها با آب و صابون قبل از تهيه و مصرف غذا و پس از هر بار اجابت مزاج را رعايت كنند .از توالتهاي بهداشتي و آب آشاميدني سالم استفاده كنند .هنگام مصرف سبزيها آنها را كاملا” شسته و ضد عفوني كنند .

اسلاید 21: باغچه خانگي سبزيجات را محصور كنند تا باغچه و سبزيها بوسيله حيوانات به تخم انگل آلوده نشود .با جمع آوري و دفع زباله ها از بيماريهاي عفوني روده اي كه توسط مگس و حشرات موذي و موش منتقل مي شوند جلوگيري نمايند .در برنامه غذايي خود از غلات و حبوبات جوانه زده استفاده كنند.جوانه زدن غلات و حبوبات باعث افزايش جذب آهن به ميزان تقريبا” 2 برابر مي شود .به نانوايان و خانواده ها آموزش دهيد براي تهيه نان از خمير ور آمده استفاده كنند.ناني كه از خمير ورنيامده و با جوش شيرين تهيه شده باشد جذب آهن را كاهش مي دهد . اگر در خانه نان تهيه مي كنند از خمير ترش استفاده كنند .

اسلاید 22: پايان

اسلاید 23: برنامه ارتقاء سطح سلامت دانش آموزان دختر دبيرستاني از طريق آموزش تغذيه و آهن ياري هفتگي تهيه و تنظيم : ماندانا تقوي مركز بهداشت غرب تهران

اسلاید 24: برنامه ارتقاء سطح سلامت دانش آموزان دختر دبيرستاني از طريق آموزش تغذيه و آهن ياري هفتگي اين طرح دركل دبيرستان‌هاي دخترانه كشور انجام مي‌شود. پايلوت اين طرح ابتدا در ساوجبلاغ انجام شد در طي اين طرح مشخص شد كه مصرف 16 عدد قرص آهن باعث ارتقاي مناسب ميزان هموگلوبين دانش آموزان و در نهايت ارتقاي سطح سلامت آنان مي‌شود.در اين طرح قرص‌هاي آهن ( دوز پيشگيري ) به تعداد 16 عدد در 16 هفته ( هفته‌اي يك قرص ) به دانش آموزان داده مي‌شود.

اسلاید 25: برنامه ارتقاء سطح سلامت دانش آموزان دختر دبيرستاني از طريق آموزش تغذيه و آهن ياري هفتگي - در اين برنامه ، ابتدا از هر مدرسه تعدادي معلم به عنوان مسوول آموزش دانش آموزان( به ازاي هر 150-100 نفر دانش آموز، يك معلم) انتخاب مي شود.2-مسوول آموزش دانش آموزان بهتر است از بين دبيران زيست شناسي ، تربيت بدني و يا معلمين داوطلب باشد. هر معلم مسووليت آموزش واجراي برنامه براي 150-100 دانش آموز را به عهده خواهد داشت.

اسلاید 26: برنامه ارتقاء سطح سلامت دانش آموزان دختر دبيرستاني از طريق آموزش تغذيه و آهن ياري هفتگي معلمين منتخب هر مدرسه به همراه مدير يا ناظم خود در يك جلسه آموزشي و توجيهي كه توسط آموزش و پرورش هماهنگ مي شود شركت مي‌كنند و توسط كارشناسان تغذيه مسوول انجام برنامه آموزش داده مي‌شوند.4-معلمان آموزش ديده مسوول آموزش به دانش آموزان مدرسه خود هستند.

اسلاید 27: برنامه ارتقاء سطح سلامت دانش آموزان دختر دبيرستاني از طريق آموزش تغذيه و آهن ياري هفتگي با توجه به اين‌كه ساعت آموزشي خاصي براي آموزش بهداشت و تغذيه در واحد‌هاي درسي منظور نشده است، مي‌توان از زمان‌هايي مانند برنامه آغازين صبح ،اقامه نماز،درس تئوري ورزش،درس زيست شناسي و....استفاده كرد.

اسلاید 28: برنامه ارتقاء سطح سلامت دانش آموزان دختر دبيرستاني از طريق آموزش تغذيه و آهن ياري هفتگي 6-توزيع قرص بين دانش آموزان به صورت هفتگي يك عدد به مدت 16 هفته متوالي،بعد از صرف ميان وعده( قرص آهن نبايد پس از مصرف شيرخورده شود) به دانش آموزان داده شود.براي هر كلاس بهتر است يك روز خاص جهت توزيع قرص در نظر گرفته شود.به طور مثال روزهاي يكشنبه براي كلاس اول، روز دوشنبه براي كلاس دوم.در اين زمينه پيشنهاد مي‌گردد اين برنامه دريك تابلو يا كاغذ نوشته شده و در دفتر مدرسه به ديوار نصب شود تا در معرض ديد همگان باشد.

اسلاید 29: برنامه ارتقاء سطح سلامت دانش آموزان دختر دبيرستاني از طريق آموزش تغذيه و آهن ياري هفتگي 7- بايددر طول اجراي برنامه حداقل يك بار به والدين و 4 بار به دانش آموزان، اطلاعات مربوط به برنامه آهن ياري ارائه شود.8- قرص بايد در مدرسه و در زمان تعيين شده خورده شود.معلم منتخب بايد بر خوردن قرص توسط تك تك دانش آموزان نظارت كند. در اين زمينه پيشنهاد مي‌گردد در زمان اجراي برنامه هر كلاس زنگي به نام زنگ آهن در مدرسه زده شود .

اسلاید 30: برنامه ارتقاء سطح سلامت دانش آموزان دختر دبيرستاني از طريق آموزش تغذيه و آهن ياري هفتگي 9-. در زمان توزيع قرص چنان‌چه دانش آموزي غايب باشد مي‌تواند در روز يا روزهاي بعد دريافت نمايد. 10-تامين وتوزيع ابتدايي قرص به عهده مركز بهداشت شهرستان است .11- اين قرص‌ها به صورت يك جا يا چندين مرحله در اختيار مدير مدرسه قرار داده شده و رسيد دريافت خواهد شد.

اسلاید 31: برنامه ارتقاء سطح سلامت دانش آموزان دختر دبيرستاني از طريق آموزش تغذيه و آهن ياري هفتگي 12- مسووليت اجراي صحيح برنامه در مدرسه به عهده مدير مدرسه است. 13- آموزش و پرورش بايد ماهيانه يا هر دوماه يك بار جمع بندي گزارشات ماهيانه مدارس (ترجيحاً مصور) را به مركز بهداشت شهرستان ارسال كند.