اخلاق پژوهشی

صفحه 1:
دانشکده ساری ۳۳ ی با روژه درس اخلاق مهندسی موضوع پروژه: اخلاق پاییز 97 

صفحه 2:


صفحه 3:
و تعریف اخلاق پژوهشی اخلاق پزوهشی در برگیرنده اصول و قواعد احلاقن اساسی وزیرنایی برای آنواعی ار موسوعات ار جسله بروهشهان ‎fecal Galt‏ رعایت اصول اخلاقی در فرایند تحقیق و پژوهش اعم از انگیزه تحقیق, نجوه پژوهش و نتيجه پزوهش راء اخلاق بژوهشی(/۱0] 8656۵۲0) گویند. تعاریف دیگزی نیز ارائه شده است, از جمله: «اخلاق در پژوهش یک رابطه عقلانی و فانوتی است که به موجب آن: مولفان و پژوهشگران را ملزم به رعایت خفوق حولم ‎GUS Sa ih alg‏ اخلاق پژوهشی شامل دو حالت کلی اشث: تکی اصول اخلاقی مربوط به عتاوین و یافته‌ها که آن را در عبارت وجدانیات می‌توان جستجو کرد و دیگری, اصول اخلاقی مربوط به روشها و فرایندهای علمی است که عنوان مربوط به آن در عبارت امانتداری به ظهور می‌رسد و بیان کننده این است که خالق اثر تا چه حد تسبت به آنچه خلق کرده و منابع منسوب به آن, امانتدار بوده و حق مولف را به درستی ادا نموده است. اخلاق پژوهش, به عنوان شاخه‌ای از اخلاق حرفه‌ای با دو گونه ره یافت قابل بحث است: روی‌آوزد فردگرایانه و رهیافت سازمانی: ‎٩‏ بر حسب این دو روی‌آورد. ‎jaye aa‏ ار سید نخستين روئ آورد در اخلاق پژوهش, مسئولیت‌پذیری اخلاقی را دز عرصه تحقیق به «شخص يا اش پژوهشگر ‎٩‏ مقطوف می‌کند ذومين روى أورد به «اخلاق موسشة هاي ‏وهشی» مربوط می‌شود. 

صفحه 4:
9 اصول اخلاقی در فرایند پژوهش «اخلاق پژوهش» شاخه‌ای از اخلاق حرفه‌ای است که به تببین اصول و ارزشهای اخلاقر در حوزه تحقیق و پژوهش, می‌پردازد. * برخی از اصول مهم _اخلاق پژوهش عبارتند از؛ و و و و و و و وه و وه «توچه به مصرف اخلاقی پژوهش» یعنی دغدغه اخلاق داشتن در پژوهش, «داوری و تحلیل نظام مند». «اصل تقدم فهم کامل بر نقد», «اصل تمایز عیب جویی و خرده گیری با تحلیل و نقد به معنی بررسی خوبی‌ها و بدی ها», «اصل احترام به آراء», «اصل توجه به تخصص», «اصل واکنش هوشمندانه و اجتناب از واکنش‌های هیجانی که تعبیری از حلم و بردباری در متون دیتی ماست». «اصل دقت و اجتناب از شتابزدگی و ساده انگاری». «اصل بی طرفی و انصاف», «اصل استقلال در پژوهش و داوری». «اصل توجه به پیش داوری ها», «اصل رازداری در پژوهش», «اصل پرهیز از مبالغه و اغراق», 6 «اصل احترام به حریم خصوصی». «اصل نقدگرایی» و «اصل احترام به حق مالکیت فردی» 

صفحه 5:


صفحه 6:


صفحه 7:
7 . فضایل اخلاقی در پژوهش © الف) تصحیح انگیزه و نیت " تحقیقات ما زمانی حقیقتاً معنادار و مفید به حال خود و جامعه مان خواهد بود که با انگیزه الهی و نثّت درست انجام گیرند. و گرنه چنانچه به انگیزه شهرت و کسب ثروت و امثال آن باشند, هیچ ارزشی ‎sly‏ ما نخواهند داشت. یکی از مهم ترین اصول اخلاق اسلامی «نیّت» و «انگیزه» است؛ یعنی هر کاری رجانی ارزشمنه است و ها رابه شعادت می زشاند که آفرون بر «حسن فعلی» از «حسن فاعلی» نیز برخوردار باشد. * ب) توجه به نقش پیش فرض های ارزشی © یکی از مهم ترین مسائل در تحقیق و پژوهش, تأثیر پیش فرض ها, فرهنگ, جامفة اررش ها وا امال أن در سفیی است رل تحقيق علعى صرف و فارغ از هركونه بيش فرض و پیش زمینه ای اگرچه ذاتاً محال نیست, اما به اعتقاد بسیاری از اندیشمندان, وقوعاً محال است. به تعبیر فنی تر, علوم به طور کلی و علوم انسانی و اجتماعی به ویژه, دارای بار ارزشی هستند؛یعنی يك پژوهشگر هرگز نمی تواند فارغ از نظام ارزشی مورد قبولش دست به تحقیق بزند. ‎amis cls winch?‏ عرفانی, دینی اجتماعی و تاریتی يك محفی در ساحتار () سدس علمی و پژوهشی او نقشی تعیین کننده دارند. 

صفحه 8:
* ج. آشنایی با پیشینه پژوهش * هرچند پژوهش های جدید و نوآوری ها محصول انديشه و تحقیق يك فرد یا گروه هستند, اما در حقیقت, اگر نيك بنگریم خواهیم ديد كه نتيجه و محصول زحمات و پژوهش های پیشینیان هستند. پژوهشگران در هر دوره ای, با بهره گیری از یافته ها و پژوهش های پیشتیان دى كوشيد نا کاروان داش راز جدة قددى جلوارا ببرند و افق هاى تازه تر و نوترى را به روى بشريت بكشايند. للك يو اي درك كفت ‎SIs‏ تواسته ام [افی را اندكى دورتر أز ديكران ينكرم. بدان سبب است كه بر شانة كاى غولان ابساده ام » پبا گر هديرن جعرعت اشنا ينا ‎Ga) reilly‏ تحقیقی اگر می خواهيم دست به نواورى بزنيم و افق هاى تازه ترى زا سيم تابد نا بز دهش هاى بيشييبان در آن موضوع اتنا شیم د كيه به احتمال ریاد بتإوهش ما تكرارى حراهد رو و پس ار سال ها ی وان همان قطه ای حواش رد كه ممكن الست سال ها و بلکه فرن ها پیش دیگران رسیده اند 

صفحه 9:
° د. گزینش مسئله هر ‎ler «ike oe‏ نما رود هر کوا کشتی است. آب آنجا ‎opp‏ ‏یکی از مهم ترین گام ها و مراحل مقدماتی هر تحقیقی مسئله گزینی است. جهت گیری هر تحقیقی با توجه به مسئله آن مشخص می شود. به أكمين «لبل اشنت اكه اتات مسئلة ار حمله مهم ترون و بنبازى ترون مراعل تحفق اسك قاقد ر زر امه مظالعات قو ‎Glan Gel,‏ متران عر بر دقت قاى علمى ما در انتخاب مسئله اقزوده خواهد شد؛ جراكه انسان بى دغدغه و انسان بى مطالعه و تلاكات؛ مشکلی بر سر راه ون نمت ند تاد انیت کل ان روا کی که گاهی ارم از جهان ‎sg) tel ag‏ نداشته باشد, مسائل از تب امسائلی بشیارآجرتی و سطحی خواهند بود. ‎Soke alot ©‏ ۲ ‎٩‏ محقه ‎clay U‏ که اقدام به پژوهش بکرده و صرفا در مرحله طرح و پرنامه است. تصور درستی از پررهش خود ندارد آاز شوی دیگر امکانات و توانمندی های خود را کوچك و ناچیز تلقی می کند و مشکلات و موانع ‎es GIy‏ ری ی © انجام کار تمی کند وبا با احتباط بیش از اندازه شروع می کند. 9 

صفحه 10:
‎٩‏ و. امانت داری ‏* امانت داری به طور کلی, يكي از ضرورت های زندگی ‏اجتماعی است. عدم رعایت آن از سوی افراد يك جامعه اگر به صورت فراگیر درآید. موجبات فروپیاشی نظام اجتماعی را فراهم خواهد کرد. در حقیقت, اساس زندگی اجتماعی بر پایه اعتماد افراد يك جامعه به یکدیگر است. و اگر به واسطه خیانت های مکژر افراد يك جامعه اين اعتماد از بين بروده در حقیقت, آن جامعه از بین خواهد رفت. امانت داری از دیدگاه اسلام تا آنجا اهمیت دارد که گفته شده است: «لاایمان لِمَن لاامانة لة.» ‎ ‏7 امانت دارى در يزوهش و تأليف نيز ركن مهمى از اركان ‏حيات علمى و تحقيقى يك جامعه را تشكيل مى دهد. 

صفحه 11:
0 ° ز. حقیقت جویی در پژوهش زمانی که به ارسطه اعراض شد چرا حرمت استاد حود. افلاطون را که تداشقه و نظرات و ديدكاه هاى او را به نقد كشائد. الست و دی رو آن ها سكن مى كويد در باس سخنى اررشمند و جاورانه كفت «اقلاطون رأ دوست دارم اما حقيقت بیش تین علاقه رارم » انديشهتدان بزرگی در عرصه علوم تجربی, که علومی غیر یقینی و ابطال پذیرند, بوده ‎ail‏ وقتی مي بینند شاگردانشان یا افراد دیگر به نقد و بررسی نظریه ها و دیدگاه های آنان پرداخته اند خوشحال و خرسند می شوند ‎Gop Wows‏ تقل شده است که آررو می کردند نأ زنده اند شاهد ابطال فرضيه ها و دبتگاه هایشان توسطا دیگران پاش جح تضاظ در تحطیی ‎areata a eee ees‏ ای مسئله خود باشد و هرگز خستگی و کسالت به خود راه ندهد. به تعبیر شهید مطهری: «انسان باید به کارش عشق داشته باشد ... آن وقت است کم شاه کار‌ها به وود هی آورد که شاه کار ساحته عشی است:/ نه ول و شام يا بول مت شود کار انماد کرد ولي با پول نمی مود شاه کار ایجاد کرد نشاط در تحقیق, یعنی زندگی و بلکه عشق بازی با مسئله مورد نظر. و وم ات كه انسان ذركر اروز سكت ‎ppb las ll Salam‏ و کسالت نمی کند. 

صفحه 12:
* ط. پژوهش گروهی 7 یکی از برکات پژوهش های گروهی این است که زمینه های ریا و شهرت طلبی را از برخی افراد خوش فکر و مستعد می زدایند. افزون بر اين, در پژوهش های مربوط به حوزه دین و مسائل دینی» پژوهش کرو ب أحتباظ ‎olin ela‏ است اتقان وااستعكام ,روكش كاى كروهى قابل مقايسه با يزوهش فردى نيست. همكارى و هميارى جند يزوهشكر وارسته و متعهد و بانشاط هم نورانيت بيشترى دارد و هم افق هاى دقيق تر و وسيع ترى به روى انسان مى كشايد. این رع کین سا ار ك2 تست مساح ار کی روش رت ار 6 پزوسس فرری هرن در بای حوم نفید و اررنده است. اما باید دانست که اتقان و استحکام پژوهش گروهی به مراتب بیش از پژوهش فردی است. به تعبیر زیبای مولوی «عقل ها مر عقل را یاری دهد. درصد خطای پژوهش گروهی به مراتب کمتر از پژوهش فردی است؛ چرا که: ‎٩‏ ران که با عقلى +2 عقلى حضفت شد اند فعلى و بد كفت شد * عقل با عقل دگر دو تا شود نور افزون ‏کت وا شود 

صفحه 13:


صفحه 14:


صفحه 15:
‎٩‏ 2. آسیب شناسی اخلافی پژوهش ‏© الف). شهرت زدگی ‏© یکی از آفات بزرگ پژوهش ها و تحقیقات علمی «شهرت زدگی» است. بسیاری از افراد به ضرف مشهور بودن يك باور با عقیده با فرضیه, آن را ‎wo‏ پذیرند و بلکه در مواردی, آن را پایه تحقیقات و پژوهش های دیگر خود قرار می دهند. برای مثال, پس از طرح نظریه «تکامل انواع» توسط داروین, بسیاری از تحقیقاتی که در عرصه علوم انسانی و اجتماعی صورت ‎eS‏ مر یات همین ‎ages we‏ وهای در خی کر این رها فرضیه است که علی رغم شهرتش, هنوز به اثبات نرسیده . و یا پس از نظرة فروظ در ياك اصالت داشتن ‎sate lke‏ شکل گبری افکارز اعتقادات و رفتارهای انسان, بسیاری از تحقیقات در زمینه علوم انسانی و حتی پژوهش های دینی بر پایه اين نظریه و با فرض قطعیت آن, صورت گرفته اند. در حالی که اين نظریه, علی رغم شهرت بسیارش, هیچ دلیل ‎alate‏ و قحکمی ‎ili‏ ‎٩‏ يك پژوهشگر و محقق واقعی باید بکوشد تا در تحقیقات خود, در دام بزرگ و خطرناك «شهرت زدگی» گرفتار نیاید. مشهور بودن يك ری و عقیده هرگز به معنای درست بودن آن نیست و اکثریت هرگز مساوی با حقانیت نبوده است. يك پژوهشگر اخلاقاً مجاز نيست يك رأى را به صرف كثرت طرف ‏( )) دارانآن با شهرت زبادش بیذیرد, يا به عنوان مبتابى براى تحقيقائش قرار ‏دهد. 

صفحه 16:
. شتاب زدگی ‎ia °‏ زكى ‎١‏ تكى ار رذايل اخلاقى ‎lio a‏ فى آيذ: كمترين اف ات رما اس متا درك درست و 2 شود. شتاب زده نمی تواند در اطراف همه جوانب موضوع ‎Yaron‏ خود اندیشه کند. صبر و بردباری لازمه پژوهش است. يك وه گر آن ‎wiles ee, cl‏ ۳ وفعیت دس ‎as Sil‏ بردارى زا پا جود شاری بل رووهش ‎deepal‏ كارسار كان موك الست دن ها مال له طول ‎alee‏ ی ممكن أبنت بدوفشكر در ول ‎oss poe‏ تواند تایم انرا امنتاهده كند د ايتدكان نا ]دافه تاد ‏كار هار بر فقشن هاى ناتمام او کار را به نتبجه برساند. بنا بر این ‏هرگز نباید توقع داشت که به هر قیمتی شده است در مدت زمان معیّنی, پژوهش را به پایان برسانیم. هنر و خدمت چنین پژو: سيور و بردبارى به حافعه علمى: اين امت كه افزون بر ارائة پژوهش های بینادین, راه های ‎ee‏ را نیز به دیگران نشان داده است؛ یعنی عملاً به آیندگان می فهماند که از راه هایی که او رفت و يش ناز رحمات قراوان ابه تتيجه ترسيدة انست, ترون بلكه ‏9 در انديشه راه هاى ديكرى باشند. 

صفحه 17:
‎٩‏ ج. دخالت دادن خواسته های شخصی ‏ف يك يروعش كو قصب كيل أبنت كه امل دق طرفي 15 رن تحقيق كور توجه قرار می دهد. او هرگز نباید به خوذ اجازه دهد که دیدگاه ها: خواسته ها و اغراض شخصی يا صنفی خود را بر موضوع تحقیق تحمیل کند. ‎folk Goer ‏معت تعتیفی ات کذبی ظرفانه یرون حب و‎ Sues oh Geass ‏شین صورت بگیژد کشانت که پاورها و تیدگاه های خود را بر منان‎ ‏زاهى وباتحذاف من کشانده‎ AS es ‏تحمیل من کنند هم خود وامخاطیانشان را‎ ‏و هم تحقیقی نامعتبر و نادرست ارائه می دهند.‎ ‏فريك نحقی راسین کسی ات که خود را بحاص تحقیق بدا ورد حاصل لحقرق را بان خود. بزوهشكر حذيقت طلت کی اسب كه كاملا تسلیم نتایج پژوهش باشد و نه آن که پیش از پژوهش و يا پس از مشخص شدن نتایج آن. بخواهد پژوهش را تابع دیدگاه ها و باورهای پیشین خود سازد. برای مثال, در يك تحقیق تاریخی, محقق بايد ببيند كه منايع معتبر تاریخی چه خی گویند. ‎aly ail aa‏ از مراچته نع تاری و مطالعه متان ناركن نظرگام خود را مشخص کزده باشد و مبایع و فشتندات را آن گونه که می خواهد ‎(ah suas line‏ 

صفحه 18:
9 د. انتحال © یکی دیگر از آفات بزرگ اخلاقی پژوهش و تألیف «سرقت ادبی» یا «انتحال» اش که ماشغاته در ماكر كلمن كور با نگ بل ‎paul oats char uaa‏ ‎٩‏ «انتحال» به دو معنای متفاوت و البته نزديك به هم به كاز رفته است. معای شايع و رايج آن, همان چیزی است که امروزه از آن با عنوان «سرقت ادبی» راهن شوت وم ده هریت «اتسال * یرام وی «افدال چیز کسی را جهت خود دعوی کردن, شعر دیگری را بر خود بستن, شعر یا سخن دیگری را سك دعوی کردن, سخن کسی دیگر بر خویشتن بستن, سرقت أدبي بگر بر خویشتی ‎is aS sll ole ol sel Gua‏ مر كرد را مکابره لد ل جو رار ل بر رمف و معنى آن يا به تصرفی اندك! ‎eek eee‏ ‏4 رازن الساس نوتدای که من کوش بزای د میت هدشن و مدعف دود أقزاد نام و ‎call -coapti g Gale spar slate hola‏ ی خود معرفی کنند, در حقيقت مرتكب عمل غير اخلاقی انتحال شده اند.. ‏° گفتنی است معضل اخلاقي انتحال با سرقت ادبی مخصوص روزگار حا نیست, بلکه ذر روزگاران گذشته پر افرادی تور اد کم حاضل ‏ کمات کر( راء بدون ‎aol’ aS‏ از آنان به میان آورند, به نام خود منتشر کرده اند. ‏ژ قجویری از عالمان و عارفان مشهور قرن پنجم هجری, در ابتدای کتاب کشف لمحجوب زنشان می دهد که در آن زمان لیر انن مسئله رواج زیادی داشته است. 

صفحه 19:
7 منابع آیین زندگی (اخلاق کاربردی), احمدحسین شریفی, قم: نشر معارف. 1384 بحار الانوار. محمدیاقر مجلسی, بیروت: دار احیاء الترات العربی, الثالته, 1403 دانش اسلامی و دانشگاه اسلامی, محمد فنائی, قم: مؤسسه امام خمینی, 1377 پژوهش, ۰ ع. آربان پور, تهران: امیر کبیر. چهارم. 1362 * اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی السعید, محمد ين منور بن ابى سعدين ابى طاهرين ابى سعيد یت تهران لكر 1592 ره توشه (بندهاى بياميز اكرم به ابودر): محمدتقن مصباح, تحقيق و تكازش كريم سيجانى: هم موسسه امام خمینی, دوم. 1376 © . ميزان الحكمة, محمد الری شهری, قم: دار الحدیت, 1375. 7 حماسة الغدير, محمد رضا حکیمی, تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی, بی تا 1368 ‏تعلیم و تربیت در اسلام. مرتضی مطهری: تهران: صدراء شانزدهم.‎ . ٩ 1407 ‏غرر الحکم و درر الکلم. عبدالواحد المدی, بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات,‎ . 1373 ‏مثنوی معتوی. جلال الدین محمد بلخی, تهران: نگاه. پنجم.‎ . 7 .1378 ‏تسنیم نفسپر قرآن کریم. عبدالله جوادی آملی, قم: اسراء.‎ . © ‏لعت نامه, على اکیر دهخدا‎ ‏غش در پژوهش, غلامرضا گلی زواره. در آینه پژوهش. ش84, (سال چهاردهم. شماره ششم: بهمن-‎ ‏اسفند. 1382. صص59-7)‎ ‏کشف المحجوب, علی بن عثمان الهجویری الغزنوی, تصحیح والنتین ژوکوفسکی, تهران: امیرکبیر,1336‎ . * مالکیت معنوی, نصرالله پور جوادی, در نشر دانش, شماره 107,(سال بیستم, شماره چهارم. زمستان 1382( ستان. محمدایراهیم باستانی پاریزی, تهران: به نگار, 1370 مقاله, برگرفته از فصل سوم کتاب آیین زندگی اخلاق کاربردی نوشته نگارنده است که با انجام تغییراتی در اینجا عرضه می شود 

صفحه 20: