امر به معروف و نهی از منکر

بسم اهلل الرحمن الرحیم امر به معروف و نهی از منکر سیر بحث )1 مقدمه (جایگاه این بحث در کتابهای شهید مطهری) )2 معنای امر به معروف و نهی از منکر )3 اهمیت (ثمرات) امر به معروف و نهی از منکر )4 تاریخچه امر به معروف و نهی از منکر )5 شرایط امر به معروف و نهی از منکر )6 مراتب امر به معروف و نهی از منکر )7 وظیفه ما در قبال امر به معروف و نهی از منکر (راهکارهای احیای آن) مقدمه جایگاه این بحث در کتابهای شهید مطهری )1 )2 در مجموعه ده گفتار در حماسه حسینی  .1معنای امر به معروف و نهی از منکر معنای لغوی و اصطالحی )1 امر و نهی K:فرمان دادن و بازداشتن (هر وسیله برای پیشبرد اهداف اسالمی) )2 معروف و منکر :کار خیر ،کار زشت (تمامی هدفهای اسالمی) (برخی مصادیق که توجه می دهند :اسم گذاری ،جایگاه زبان عربی و )... در نتیجه ،حقیقت آن عبارت است از: لزوم استفاده از هر وسیله مشروع برای پیشبرد اهداف اسالمی  .2اهمیت (ثمرات) امر به معروف و نهی از منکر الف) در قرآن کریم )1زنده شدن همه دستورات دین و در نتیجه شمول رحمت الهی ص23 الص َ ون ب ِالْ َم ْع ُر ِ ون اَهّلل ات بَ ْع ُض ُه ْم أَ ْول َِياء بَ ْع ٍ ون َوال ُْم ْؤ ِم َن ُ ون ال َّزكَا َة َو ُيطِ ي ُع َ ال َة َو ُي ْؤ ُت َ وف َو َي ْن َه ْو َن َع ِن ال ُْمنكَ ِر َو ُيقِي ُم َ ض َي ْأ ُم ُر َ َوال ُْم ْؤ ِم ُن َ ون َّ ِيم (توبه)71/ َو َر ُسولَ ُه أُ ْولَـئ َ ِك َس َي ْر َح ُم ُه ُم اُهّلل إ َِّن اَهّلل َع ِزي ٌز َحك ٌ )2علت برتری مسلمانان ص[ 58و حتی سایر امم] ‏ ‏ ون بِاِهّلل ( ...آل عمران)110 / ون ب ِالْ َم ْع ُر ِ كُن ُت ْم َخ ْي َر أُ َّم ٍة أُ ْخ ِر َج ْت ل ِلنَّ ِ وف َوتَ ْن َه ْو َن َع ِن ال ُْمنكَ ِر َو ُت ْؤ ِم ُن َ اس تَ ْأ ُم ُر َ ون ُون آ َي ِ ون بِاِهّلل َوال َْي ْو ِم اآل ِخ ِر َو َي ْأ ُم ُر َ ون ؛ ُي ْؤ ِم ُن َ ات اِهّلل آنَاء الل َّ ْيلِ َو ُه ْم َي ْس ُج ُد َ [ ل َْي ُسواْ َس َواء ِّم ْن أَ ْهلِ الْ ِك َتابِ أُ َّم ٌة قَآئ ِ َم ٌة َي ْتل َ ين (آل عمران])114-113/ ب ِالْ َم ْع ُر ِ ون فِي ال َْخ ْي َراتِ َوأُ ْولَـئ َ الصال ِحِ َ وف َو َي ْن َه ْو َن َع ِن ال ُْمنكَ ِر َو ُي َسا ِر ُع َ ِك م َِن َّ )3علت بدبختی اقوام قبلی ص56 ض إِالَّ َقلِي ً نج ْي َنا ِم ْن ُه ْم ( ...هود)116 / ون مِن ق َْبلِكُ ْم أُ ْولُواْ بَقِيَّ ٍة َي ْن َه ْو َن َع ِن الْ َف َسا ِد فِي ا َأل ْر ِ َان م َِن الْ ُق ُر ِ ال ِّم َّم ْن أَ َ َف َل ْو َال ك َ )4عامل رستگاری در یک جامعه ص57 ون (آل عمران)104 / ون ب ِالْ َم ْع ُر ِ وف َو َي ْن َه ْو َن َع ِن ال ُْمنكَ ِر َوأُ ْولَـئ َ ِك ُه ُم ال ُْم ْفل ُِح َ ون إِلَى ال َْخ ْي ِر َو َي ْأ ُم ُر َ َولْ َتكُ ن ِّمنكُ ْم أُ َّم ٌة َي ْد ُع َ () امر به معروف و نهی از منکر .2.1اهمیت (ثمرات ب) در روایات )1ضامن بقای همه احکام اسالم (لذا ضامن بقای اصل اسالم) ض َو ُي ْن َت َص ُف م َِن ِب َو َتحِ ُّل الْ َمكَ اسِ ُب َو ُت َر ُّد الْ َمظَ ال ُِم َو ُت ْع َم ُر اأْل َ ْر ُ ب ِ َها ُت َقا ُم الْ َف َرائ ُ ِض َو َت ْأ َم ُن الْ َمذَاه ُ ِيم اأْل َ ْم ُر اأْل َ ْع َدا ِء َو َي ْس َتق ُ )2وگرنه مشمول عذاب الهی می شویم وف َو النَّ ْه َي َع ِن ال ُْم ْنكَ ِر َفل َْي ْأ َذنُوا ب ِ ِوقَا ٍع م َِن اهَّلل ِ تَ َعالَى ُ +قلْ ُه َو الْ َقا ِد ُر إِذَا أُ َّمتِي تَ َوا َكل َِت اأْل َ ْم َر ب ِالْ َم ْع ُر ِ س َعلَى أَن َي ْب َع َث َعل َْيكُ ْم َعذَاب ًا ِّمن َف ْوقِكُ ْم أَ ْو مِن َت ْح ِت أَ ْر ُجلِكُ ْم أَ ْو َيلْب َِسكُ ْم شِ َيع ًا َو ُيذ َ ِيق بَ ْع َضكُ م بَ ْأ َ ض ( ...انعام)65 / بَ ْع ٍ )3وگرنه :پست شدن و از دست دادن عزت اب ل َُه ْم لَ َت ْأ ُم ُر َّن ب ِالْ َم ْع ُر ِ وف َو لَ َت ْن ُه َّن َع ِن ال ُْم ْنكَ ِر أَ ْو ل َُي ْس َت ْع َمل ََّن َعل َْيكُ ْم شِ َرا ُرك ُْم ف ََي ْد ُعو خ َِيا ُرك ُْم فَاَل ُي ْس َت َج ُ  .2.2اهمیت (ثمرات) امر به معروف و نهی از منکر ج) در سیره (فلسفه قیام و نهضت حسینی) )1سخنان خود امام: ‏ و أنّي لم أخرج أشرا و ال بطرا و ال مفسدا و ال ظالما ،و إنّما خرجت لطلب اإلصالح في أ ّمة ج ّدي صلّى اهّلل عليه و آله و سلم أريد أن آمر بالمعروف و أنهى عن المنكر، و أسير بسيرة ج ّدي و أبي علي بن أبي طالب )2مقایسه جایگاه این عامل در قبال دو عامل دیگر (دعوت کوفیان و بیعت با یزید) [= تاثیر امر به معروف در ارتقای نهضت حسینی] و تاثیر نهضت حسینی در ارتقای این اصل در اسالم (در مقام اثبات)  .3ریشه و مبنای امر به معروف و نهی از منکر )1تعهد و مسئولیت پذیری در جامعه دینی ال َة الص َ ون ب ِالْ َم ْع ُر ِ ات بَ ْع ُض ُه ْم أَ ْول َِياء بَ ْع ٍ ون َوال ُْم ْؤ ِم َن ُ وف َو َي ْن َه ْو َن َع ِن ال ُْمنكَ ِر َو ُيقِي ُم َ ض َي ْأ ُم ُر َ َوالْ ُم ْؤ ِم ُن َ ون َّ ِيم (توبه)71 / ون اَهّلل َو َر ُسول َُه أُ ْولَـئ َ ون ال َّزكَا َة َو ُيطِ ي ُع َ َو ُي ْؤ ُت َ ِك َس َي ْر َح ُم ُه ُم اُهّلل إ َِّن اَهّلل َع ِزي ٌز َحك ٌ ایمان رابطه والیی و مسئولیت پذیری امر به معروف * اشاره به دو نوع مسئولیت انسان :ص60 )1 از نظر شخص خود (بما کسبت ایدیکم) و ... )2 از نظر اجتماع (حتی یغیروا ما بانفسهم) رعد 11/و انفال53/ )2اصالح خود ،مقدمه اصالح دیگران ص70 ‏ ون َع ِن الْ ُمنكَ ِر ون ب ِالْ َم ْع ُر ِ وف َوالنَّ ُاه َ ِدون اآل ِم ُر َ الساج َ الرا ِك ُع َ السائ ُِح َ ون ال َْحام ُِد َ ون الْ َعاب ُِد َ التَّائ ُِب َ ون َّ ون َّ ون َّ ِين (توبه)112 / ون ل ُِح ُدو ِد اِهّلل َوبَ ِّش ِر الْ ُم ْؤ ِمن َ َوال َْحافِظُ َ ِيم نَ ْفسِ ِه َم ْن نَ َص َب نَ ْف َس ُه ل ِلنَّ ِ اس إِ َمام ًا َف َعل َْي ِه أَ ْن َي ْب َدأَ ب ِ َت ْعل ِ ‏ ِين ب ِ ِ‌ه ين ب ِالْ َم ْع ُر ِ ِين َع ِن ال ُْم ْنكَ ِر الْ َعا ِمل َ ِين لَ ُه َو النَّاه َ وف التَّا ِرك َ لَ َع َن اهَّلل ُ اآْل ِم ِر َ ‏  .4تاریخچه امر به معروف و نهی از منکر )1دایره حسبه به عنوان نهادی اجتماعی ‏ ‏ ‏ به جهت زمانی :از قرن 3 از جهت قلمرو :جدا نبودن دین از دنیا (عدم انحصار به عبادیات صرف) از جهت جایگاه اجتماعی :همراهی مردم به عنوان یک وظیفه دینی (در مقایسه با شهرداریهای امروزی) )2قیام امام حسین علیه السالم ‏ ‏ ‏ ارزش این مساله در شکل گیری این قیام مصادیق بعدی وقوع این مساله در این قیام (حضرت زینب و امام سجاد ع) [اثر آن در قیامهای بعدی] )3فقدان طبقه مصلحین ،و تحلیل وضعیت معاصر (در پایان بحث)  .5.1شرایط امر به معروف و نهی از منکر الف) علم و آگاهی ‏ عالم به زمانه بودن و فرصت شناسی ‏ عالم به دین بودن (فهم صحیح خود معروف و منکر +اولویت شناسی) ب) عدم ترتب مفسده ‏ اگر به صورت «عدم ترتب ضرر» بیان شود ،وابسته به موضوع است ،نه مطلق. ج) احتمال تاثیر و قدرت ‏ ضرورت حضور تعقل و تدبیر در این واجب -مسئولیت نتیجه ،و نه مسئولیت مقدمه ‏ آیا شرط وجود است یا شرط وجوب؟ [وابسته به موضوع] د) اصرار گناهکار بر مداومت گناه  .5.2شرایط اجرایی امر به معروف و نهی از منکر الف) حسن نیت و اخالص (هدف حزبی و صنفی نباشد) ب) منحصر به موارد علنی (تجسس ممنوع است) ج) فهم صحیح از مراتب آن (عدم انحصار به پند و بند) د) توجه جدی به عمل جمعی ه) جدی گرفتن منطق و تدبیر عملی  .6مراتب امر به معروف و نهی از منکر )1قلبی ‏ اخالص و عالقه به سرنوشت دیگران یا جوش و خروش و عصبانیتهای نابجا ‏ انواع هجر (از باب نهی از منکر؛ از باب حفظ خود و خانوKاده خود) )2زبانی (مستقیم و غیرمستقیم) -بیان روشن و منطقی (حکمت و موعظه و جدل احسن) یا پندهای تحکم آمیز؟ )3یدی (عملی) (مستقیم و غیرمستقیم) -تدبیر و تبلیغ عملی یا فقط إعمال زور؟  .7کارنامه ما در امر به معروف و نهی از منکر زمان شهید مطهری: )1حساسیت الزم را نداریم ‏ ضعف در همبستگی و همدردی امت اسالمی (عدم تدارک نیرو) (فلسطین) ‏ انواع هجر (از باب نهی از منکر؛ از باب حفظ خود و خانواده خود) )2در مواردی که حساس شده ایم ،واجد شرایط نبودیم ‏ کتابهای اسالمی ای Kکه منتشر می کنیم ‏ میزان آگاهی از سابقه تمدنی خویش  .8علل انحطاط ما در امر به معروف و نهی از منکر )1سابقه منفی به خاطر عدم رعایت شرایط آن سوءنیت ها و سوءاستفاده ها کج فهمی ها و سوء تدبیرها )2وضعیت جهانی جانشینی «آزادی» به جای «تقوا» به عنوان مهمترین ارزش انسانی  .9وظیفه ما (راهکارهای احیای امر به معروف و نهی از منکر) توجه به تبلیغ عملی (راهکارهای غیرمستقیم زبانی و عملی) [نمونه :ارتباط حجاب با سیر و سلوک] جدی گرفتن فکر و عمل جمعی جدی گرفتن برنامه ریزی و تدبیر عملی توسعه فکر امر به معروف از عبادات صرف و آخر دعوانا ان الحمدهلل رب العالمین