انواع پرسش های امتحانی و اصول و ضوابط نوشتن آنها

انواع پرسش های امتحانی و اصول و ضوابط نوشتن آنها

اسلاید 1: به نام خداوند دانا

اسلاید 2: سال تحصیلی 92-93تهیه و تنظیم : آزیتا زارع زاده دبستان : شهدای فرهنگی

اسلاید 3: موضوع :انواع پرسش هاي امتحاني و اصول وضوابط نوشتن آنها

اسلاید 4: الف- انواع پرسش هاي امتحاني و ويژگي‌هاي آنها

اسلاید 5: الف) انواع پرسش از نظر سطوح يادگيري پرسش هاي حفظي؛ اين پرسش بيشتر يادگيري در سطح دانش و فهميدن را اندازه گيري مي كند و عبارت از پرسشي است كه حفظيات فراگير را يادآوري، فراخواني يا بازشناسي مي‌كند. پاسخ اين پرسش‌ها مي تواند عيناً مانند مطالب كتاب، جزوه يا كلاس باشد .مثال 1: چه درصدي از ايرانيان روستايي هستند؟ الف) 10 ب) 30 ج) 65 د) 70مثال 2: انقلاب اسلامي در چه سالي به پيروزي رسيد؟

اسلاید 6: پرسش‌هاي فهميدني؛ كه مي توانند از نوع توضيحي، تفسيري يا ترجمه‌اي باشند و بيشتر يادگيري در طبقه‌ي فهميدن را اندازه گيري مي كنند و معمولاً پاسخ آن به‌زبان پاسخ‌گو و در قالب كلمات و جملات او مطرح مي‌شود.مثال 1: (توضيحي) در دروس روش تحقيق با واژه هاي فرضيه، نظريه، قانون علمي و روش علمي آشنا شده ايد، هر كدام از اين اصطلاحات را در يك پاراگراف توضيح دهيد.مثال2: (تفسيري) مصراع «ز نيرو بود مرد را راستي» چه پيام‌هايي دارد؟

اسلاید 7:  پرسش هاي كاربردي؛ اين پرسش‌ها معمولاً توانايي استفاده‌ي عملي از آموخته‌هاي ذهني و انتزاعي را در موقعيت‌هاي عيني و عادي زندگي مي طلبند. پرسش‌هاي حل مسايل در درس‌هاي مختلف از اين نوع به حساب مي آيد.مثال 1: احمد و تقي با كمك يكديگر مي توانند ديواري را در 15 روز بسازند آنها 6 روز باهم كار مي كنند. بعد احمد دست از كار مي كشد و تقي ادامه مي دهد و بعد از 30 روز كار ديوار پايان مي يابد. تقي به تنهايي چند روز مي توانست كار را تمام كند؟ مثال 2: با استفاده از اصول و قواعد طراحي سؤال يك امتحان 20 سؤالي از نوع چند گزينه‌اي براي كتاب درسي خود طرح كنيد.

اسلاید 8: پرسش‌هاي تحليلي: اين پرسش‌ها يادگيري طبقه‌ي تجزيه و تحليل (تفكيك عناصر و اجزا، تشخيص روابط بين اجزا، تشخيص طبقات و طبقه بندي پديده‌ها) را اندازه گيري مي كند. مثال 1: بعد از خواندن مقاله بيان كنيد چه پيشنهادهاي عملي از استدلال‌ها و مباحث اين مقاله مي توان دريافت كرد؟ مثال 2: اگر رياست جمهوري در كشور ما مادام العمري شود، چه پيامدهايي خواهد داشت؟

اسلاید 9: پرسش‌هاي تركيبي (خلاقه)؛‌ آفرينندگي، خلاقيت و ابتكار فرد در مورد مفهوم يا موضوعي كه در پرسش مطرح مي شود، با اين نوع پرسش قابل اندازه‌گيري است. مي توان گفت تمامي اختراعات و اكتشافات بشر از ابتدا تا كنون در واقع پاسخ‌دهي به پرسش‌هاي تركيبي بوده .مثال 1: گل سرخ را از منظر زيبايي شناسي در دو صفحه توصيف كنيد.مثال 2: با نوشتن مقاله‌اي استدلال كنيد كه دسترسي به تكنولوژي سلاح‌هاي هسته‌اي براي كشور، چه پيامدهايي خواهد داشت؟

اسلاید 10: پرسش‌هاي ارزشيابانه (قضاوتي)؛ هرگاه داوري، قضاوت و نقد آگاهانه و مستدل پاسخ‌گو در مورد موضوع ياموضوعات خاصي مورد پرسش قرار گيرد، اين پرسش از نوع قضاوتي است و بالاترين و عميق ترين سطح يادگيري در حيطه‌ي شناختي را اندازه گيري مي كند.مثال 1: شعر مقابل را در نظر بگيريد؛ گلي خوشبوي در حمام روزي رسيد از دست محبوبي به دستم بدو گفتم كه مشكي يا عبيري كه از بوي دلاويز تو مستم … سپس با نوشتن توضيحات مستدل، شعر بالا را از نظر ويژگي‌هاي صوري (سبك و قالب) و مفاهيم و محتوا توصيف و ارزشيابي كنيد.

اسلاید 11: ب) انواع پرسش از نظر ملاك و شيوه‌ي نمره گذاري . 1) داراي پاسخ دقيق، مشخص و ثابت هستند و بنابراين ملاك از پيش تعيين شده‌اي براي نمره گذاري آنها وجود دارد كه به آنها «پرسش‌هاي عيني ملاكي» مي گويند .2) داراي پاسخ دقيق، روشن و از پيش تعيين شده‌اي نيستند و بنابراين ملاك ثابت و مشخصي براي نمره‌گذاري آنها وجود ندارد به اين پرسش‌ها «پرسش‌هاي ذهني و هنجاري» مي گويند .

اسلاید 12: به طور كلي پرسش‌هايي كه سطوح بالاي يادگيري را مورد توجه قرار مي دهند (تجزيه و تحليل، ارزش‌يابي و تركيب) از نوع «ذهني- هنجاري» و پرسش‌هايي كه طبقات مياني و پايين يادگيري (دانش، فهميدن وكاربرد) را اندازه گيري مي كنند، از نوع «عيني- ملاكي» هستند. مثال: هر كدام از پرسش‌هاي زير مي توانند متنوع‌ترين پاسخ‌ها را داشته باشند: پيامبران براي چه مبعوث شده اند؟ براي رسيدن به كمال مطلوب چه كار بايد كرد؟ چرا تاكنون عدالت اجتماعي يا صلح جهاني برقرار نشده است؟ در حالي‌كه پرسش‌هاي ديگري هستند كه پاسخ كاملاً مشخصي دارند مثال: كتاب بوستان نوشته‌ي شاعري به نام ……………… است.بلندترين كوه دنيا ……………. متر ارتفاع دارد.مولكول را تعريف كنيد.

اسلاید 13: ج) انواع پرسش از نظر داشتن يا نداشتن پاسخ در درون خود.

اسلاید 14: گزينه‌هايي كه مي تواند به نوعي پاسخ پرسش باشد، در پرسش مطرح مي شود. مثلاً پرسش‌هاي جوركردني، چندگزينه‌اي و درست- نادرست و حتي بعضي از پرسش‌هاي كوتاه پاسخ و تكميلي از اين نوع هستند.

اسلاید 15: با اين تفاوت كه در سه نوع اول، پاسخ آشكار و در دو نوع بعدي پاسخ پنهان است. اما در پرسش‌هاي محدود پاسخ و گسترده پاسخ، پاسخ مشخص نبوده و در پرسش مطرح نمي شود

اسلاید 16: مثال 1: (پرسش بسته با پاسخ آشكار)- آيا سيگار مي كشيد؟ بلي خير گاهي اوقات مثال 2: (پرسش بسته با پاسخ آشكار)- كتاب بهارستان نوشته چه كسي است؟ الف) حافظ ب) جامي ج)سعدي مثال 3: (پرسش بسته با پاسخ پنهان)- آيا سيگار مي كشيد؟ مثال 4: (پرسش بسته با پاسخ پنهان)- كتاب بهارستان نوشته كدام شاعراست؟ مثال 5: (پرسش باز، محدود پاسخ) آزمايش ميعان آب را توضيح دهيد

اسلاید 17: د) انواع پرسش از نظر تعداد و صحت پاسخ پاره‌اي از پرسش‌ها تك پاسخي و در مقابل پاره‌اي ديگر داراي چند پاسخ هستند. همچنين پرسش‌ها مي توانند پاسخ صحيح و غلط داشته باشند يا پاسخ آنها به گونه‌اي باشد كه صحت و سقم در مورد آنها بي معني است. باتوجه به مثال‌هاي زير هر كدام از اين پرسش‌ها بيشتر شناخته مي شوند:

اسلاید 18: مثال 1: (پرسش تك پاسخي با صحت و سقم)- مقدار عدد پي با دو رقم اعشار چند است؟ مثال 2: (پرسش تك پاسخي بدون صحت و سقم)- آيا روزنامه مطالعه مي كنيد؟ مثال 3: (پرسش چندپاسخي با صحت و سقم)- مسايل زير را با روش دلخواه خودحل‌كنيد. مثال 4: (پرسش چند پاسخي با صحت و سقم)- سه كتاب از كتاب‌هاي نظامي را نام ببريد.

اسلاید 19:

اسلاید 20:

اسلاید 21:

اسلاید 22:

اسلاید 23:

اسلاید 24:

اسلاید 25: جور كردنيرده بنديمعمولي

اسلاید 26:

اسلاید 27: چند گزينه ايتنها ترين گزينه درستبهترين گزينه درستتنها ترين گزينه غلطچند گزينه اي مركب

اسلاید 28: پرسش‌هاي انشايي (ساخته پاسخ): در اين نوع پرسش آزمودني ها بايد پاسخ مورد نظر را يادآوري كنند، در قالب كلمات، عبارات و جملات خود سازمان‌بندي نمايند و نهايتاً با زبان و بيان خود ارايه كنند. خواه به صورت شفاهي خواه به صورت كتبي. به همين علت به آنها ساخته پاسخ يا انشايي مي گويند.

اسلاید 29: 1- پرسش گسترده پاسخ: يك جمله‌ي امري يا پرسشي كامل، در برگيرنده‌ي حداقل يك مفهوم اساسي براي پاسخ‌دهي و داراي ويژگي‌هاي زير است: - هيچ پاسخ مشخص، مدون و دقيقي ندارد و هر فرد مي تواند برحسب آموخته ها و توان ذهني خود به آن پاسخ دهد. - حجم پاسخ آن مشخص نيست و تقريباً نامحدود است.

اسلاید 30: - پاسخ‌دهي به اين نوع پرسش نيازمند يادگيري عميق و در سطوح بالا (تركيب و ارزش‌يابي) است. - به دليل دقيق و مشخص نبودن پاسخ، نمره گذاري اين نوع پرسش ذهني، سليقه‌اي و متأثر از نظر نمره گذار است.

اسلاید 31: مثال: - علل عقب ماندگي ملل شرق كه روزگاري در اوج قدرت، علم و … بودند چيست؟ - چگونه مي توان صلح جهاني و عدالت اجتماعي را در جهان پياده كرد؟ - چرا بايد خداوند عادل باشد؟ - ما براي چه به دنيا آمده‌ايم و براي چه از دنيا مي رويم؟ - پيامدهاي حمله‌ي آمريكا به عراق براي كشور ما دركوتاه مدت و بلندمدت چيست؟

اسلاید 32: 2- پرسش محدود پاسخ: اين نوع پرسش كه آن را«كنترل شده» نيز مي گويند از جهات بسياري همانند پرسش گسترده پاسخ است، يعني؛ مي‌توان گفت: پرسش محدود پاسخ نيز يك جمله‌‌ي امري يا پرسشي كامل و حداقل داراي يك مفهوم اساسي با ويژگي‌هاي زير است:

اسلاید 33: - پاسخ آن تا حدودي مشخص است، اما چگونگي بيان و ارايه‌ي آن توسط آزمودني تعيين مي شود. - حجم پاسخ اين پرسش بين يك تا سه بند (حداكثر نيم صفحه) است. - نمره گذاري آن متأثر از ذهنيت نمره گذار است، اما كاملاً سليقه‌اي و كيفي نيست. - براي اندازه گيري آموخته هاي فراگيران در سطوح مياني و بالاي يادگيري (فهميدن، كاربرد، تجزيه و تحليل) مناسب است.

اسلاید 34: مثال: - آزمايش ميعان آب را توضيح دهيد. شرح دهيد آيه‌ي «و اعتصموا بحبل الله جميعاً و لا تفرقوا» حاوي چه پيام‌هايي است؟ سير تحول زبان و ادب فارسي در دوران قبل از اسلام چگونه بوده است؟ - پنج مورد از عوامل مؤثر بر شرايط كاشت، داشت و برداشت غلات را شرح دهيد.

اسلاید 35: 1- پرسش كوته پاسخ: اين نوع پرسش از نظر تعريف همانند دو نوع قبل است ليكن ويژگي‌هاي متمايز و متفاوتي دارد. در تعريف آن مي گوييم: پرسش كوته پاسخ يك جمله‌ي امري يا پرسشي كامل در مورد يك مفهوم با ويژگي‌هاي زير است:

اسلاید 36: - پاسخ مشخصي دارد و از پيش تعيين شده است. - پاسخ آن معمولاً بين يك كلمه، عدد يا نشانه تاحداكثر يك يا دو جمله است. - به دليل مشخص بودن پاسخ،‌ نمره گذاري كاملاً شفاف، دقيق و عيني دارد. - اين پرسش براي اندازه گيري يادگيري در سطوح پايين و مياني (دانش تا تجزيه و تحليل) به كار مي رود.

اسلاید 37: مثال: - ملكول را تعريف كنيد -هنجار اجتماعي چيست؟ -عوامل رشد گياه كدامند؟ - سعدي در چه قرني مي زيسته است؟ - جنگ جهاني اول در چه سالي رخ داد؟ - اصلي ترين هورمون غده‌‌‌ي هيپوفيز چه نام دارد؟ - فاصله‌ي اصفهان تا تهران چند كيلومتر است؟

اسلاید 38: پرسش تكميلي : عيناً همان پرسش كوته پاسخ است جز اينكه در قالب يك جمله خبري ناقص بيان مي شود.

اسلاید 39: مثال: - ملكول عبارت است از ………. . هنجار اجتماعي همان ارزش‌هايي است كه ………. . - عوامل رشد گياه عبارتند از ………. . سعدي در قرن …… مي زيسته است. - جنگ جهاني اول در سال …………. ميلادي رخ داد. - اصلي ترين هورمون غده‌ي هيپوفيز …………… نام دارد. - فاصله‌ي اصفهان تا تهران …………… كيلومتر است.

اسلاید 40: پرسش‌هاي عيني (گزيده پاسخ): در اين دسته از پرسش‌ها، پاسخ درست سوال همراه با گزينه‌هاي ديگري كه غلط يا نيمه غلط هستند، در پرسش وجود دارد. فراگير براي پاسخ‌دهي بايد از توانايي بازشناسي استفاده كرده و درست‌ترين پاسخ را برگزيند. به همين دليل، اين نوع پرسش‌ها را، گزيده پاسخ نيز مي گويند. انواع پرسش‌هاي عيني عبارتند از:

اسلاید 41: - پرسش جوركردني (همتايابي): فرض كنيد چند پرسش تكميلي يا كوته پاسخ متجانس (از يك گروه، جنس، دسته) داشته باشيم. مثلاً نام مركز پنج استان، يا نام كتاب‌هاي چند شاعر، ارتفاع 8 كوه، پايتخت 7 كشور، نام چند عنصر شيميايي يا تعريف چند مفهوم را در چند پرسش كوته پاسخ يا تكميلي داريد.

اسلاید 42: مثال 1 1- كتاب بوستان نوشته‌ي كدام شاعر است؟ 2- كتاب بهارستان نوشته‌ي كدام شاعر است؟ 3- كتاب شاهنامه نوشته‌ي كدام شاعر است؟ 4- كتاب مثنوي نوشته‌ي كدام شاعر است؟

اسلاید 43: مثال هركدام از كتاب‌هاي سمت راست نوشته‌ي كدام يك از شاعران سمت چپ است؟ ( با خط به هم وصل كنيد). 1- بوستان الف) فردوسي 2- بهارستان ب) سعدي 3- شاهنامه ج) جامي 4- مثنوي د) شبستري ه) مولوي

اسلاید 44: تعریف: هر پرسش جوركردني: دو مجموعه‌ي متجانس از اعداد، نشانه‌ها، شكل‌ها، عبارت‌ها و جملات است به گونه اي كه يك مجموعه به عنوان سوال و يك مجموعه به عنوان جواب در نظر گرفته مي شود و آزمودني بايد هر سوال را با جواب مربوطه جور كند (همتايابي كند).

اسلاید 45: هر پرسش جوركردني سه بخش مجزا دارد: 1) تنه‌ي پرسش يا بخش راهنمايي كه چگونگي پاسخ دادن را دربر دارد 2) گزينه ها و مواردي كه به عنوان پرسش و معمولاً سمت راست هستند 3) گزينه ها و مواردي كه به عنوان پاسخ، معمولاً سمت چپ و حداقل يكي بيشتر از تعداد پرسش‌ها هستند.

اسلاید 46: 6- پرسش چند گزينه اي: اگر يك پرسش كوته پاسخ يا تكميلي داشته باشيم و براي آن چندين پاسخ پيشنهادي به گونه اي ارايه كنيم كه يكي از آنها پاسخ صحيح و بقيه غلط يا تقريباً غلط باشند، يك پرسش چند گزينه‌اي ساخته‌ايم .

اسلاید 47: پرسش چند گزينه اي عبارت است از: يك جمله‌ي خبري ناقص يا پرسشي كامل كه داراي چندين پاسخ پيشنهادي است و فراگير بايد پاسخ صحيح (يا صحيح‌ترين پاسخ) را انتخاب كرده و علامت بزند.

اسلاید 48: مثال: -بلندترين قله‌ي دنيا چه نام دارد؟ الف) دماوند ب) كليمانجارو ج) اورست د) دنا -مركز استان خراسان رضوي چه نام دارد؟ الف) تهران ب) زاهدان ج) مشهد -علامت اختصاري پتاسيم چيست؟ الف)Ca ب) H ج) K د) Cl

اسلاید 49: اجزاي پرسشچند گزينه ايتنه ي اصليپاسخ هاي پيشنهاديجمله خبري ناقصجمله ي پرسشيكاملگزينه كليدگزينه انحرافي

اسلاید 50: انواع پرسش چند گزينه‌اي باتوجه به شكل و نوع گزينه‌ها در پرسش‌هاي چند گزينه‌اي، چند نوع پرسش چند گزينه‌اي پديد مي آيد:

اسلاید 51: تنهاترين گزينه‌ي درست: اگر از ميان گزينه‌هاي پيشنهادي براي يك پرسش چند گزينه‌اي يكي درست و بقيه قطعاً نادرست و غلط باشند، به اين نوع پرسش، پرسش چند گزينه‌اي با تنهاترين گزينه‌ي درست مي گويند.

اسلاید 52: اگر طول و عرض خانه‌اي به ترتيب 6 و 4 متر باشد مساحت آن خانه ……… متر است. الف) 14 ب) 16 ج) 24 د) 46

اسلاید 53: بهترين گزينه‌ي درست: اگر همه يا تعدادي از گزينه‌هاي پرسش چند گزينه‌اي درجات مختلفي از درستي و صحت داشته باشند (يعني لزوماً‌ غلط نيستند)، اما يكي از گزينه ها از بقيه درستتر و كاملتر باشد، به اين نوع پرسش، پرسش چند گزينه‌اي از نوع بهترين گزينه‌ي درست گويند.

اسلاید 54: در كدام يك از پرسش‌هاي زير نمره گذاري كاملاً شفاف و عاري از سليقه و ذهنيت نمره گذار است؟ الف) جوركردني ب) چند گزينه‌اي ج) كوته پاسخ د) عيني ه) تكميلي

اسلاید 55:  چندگزينه‌اي مركب: پرسش جوركردني خود نوعي چند گزينه‌اي مركب به حساب مي آيد، ليكن نوع ديگري از آن به اين صورت قابل استفاده است، كه ابتدا تمام گزينه‌هاي مربوط به پرسش مرتب مي شوند. سپس تركيب‌هاي مختلفي از آنها به عنوان گزينه‌هايي كه فراگير بايد يكي از آنها را انتخاب كند، در نظر گرفته مي شوند به طور مثال:

اسلاید 56: عوامل اصلي رشد گياه كدامند؟ 1- آب الف) 1 و 2 و 3 2- هوا ب) 2 و 3 و 5 و 7 3- كود  ج) 1 و 2 و 6 4- چوب د) 1 و 2 و 3 و 5 و 8 5- سمّ ه) همه‌ي موارد 6- خاك 7- آهن 8- پوست

اسلاید 57: 7- پرسش درست – نادرست: پرسش درست- نادرست عبارت است از: يك جمله‌ي خبري كامل كه در برگيرنده‌ي يك ادعاي قطعي راجع به يك مفهوم است و فراگير باتوجه به آموخته هايش تعيين مي‌كند اين جمله درست است يا نه. اين نوع پرسش شايد ظاهراً ساده ترين پرسش باشد، اما اگر در طراحي آن دقت و مهارت بيشتري صرف شود، مي تواند ضريب دشواري بالايي داشته باشد.

اسلاید 58: در هر صورت بيشترين كاربرد پرسش‌هاي درست – نادرست در ارزش‌يابي مرحله‌اي، تكويني و مستمر و براي كشف نارسايي‌ها و اطمينان از حصول يادگيري در فراگيران و هم‌چنين در ابتداي برگه‌هاي امتحاني جهت اميد بخشي بيشتر به امتحان دهندگان است.

اسلاید 59: مثال مثال 1: اصلاحي با كمك - عدد 64 جذر عدد 8 است. ص  غ  مثال 2: اصلاحي باكمك – رود كارون به خليج فارس مي ريزد. ص  غ  مثال 3: اصلاحي بدون كمك- شهيد رجايي اولين رئيس جمهور بعد از انقلاب بود. ص  غ  مثال 4: اصلاحي بدون كمك – علامت اختصاري پتاسيم، ca است. صغ 

اسلاید 60: 4. نوع خوشه‌اي: در پرسش‌هاي درست- نادرست از نوع خوشه‌اي يك مفهوم پايه و اساسي ابتدا مطرح مي شود و سپس تركيب عبارات و جملات مختلفي با اين مفهوم پايه در ادامه مي آيد. فراگير بايد هر كدام از عبارات و جملات پيرو را در تركيب با مفهوم اصلي در نظر گرفته، درستي و نادرستي آن را تعيين كند.

اسلاید 61: مثال مثال: 1- گوزن: - يكي از حيوانات حلال گوشت است. ص غ - جزو پستانداران به حساب مي آيد. ص غ - تخم‌گذار است. ص غ 2- پرسش چندگزينه‌اي: - جزو پرسش‌هاي عيني به حساب مي آيد. ص غ - براي سطوح بالاي يادگيري به كار مي رود ص غ

اسلاید 62: ويژگي‌هاي پرسش‌هاي عيني - پاسخ اين پرسش‌ها كاملاً مشخص است و در درون هر پرسش وجود دارد. - پاسخ‌دهي به اين پرسش‌ها نيازمند توانايي بازشناسي است ونيازي به يادآوري ندارد. - فعاليت آزمودني در اين‌ پرسش‌ها انتخاب گزينه‌ها و علامت زدن يا ربط دادن آنها به يكديگر است. - حجم پاسخ اين پرسش ها در مجموع كم و حداكثر يك تا دو جمله است.

اسلاید 63: ضوابط و اصول نوشتن انواع پرسش‌هاي امتحاني 1) ضوابط و اصول كلي و مشترك پرسش‌هاي امتحاني

اسلاید 64: - اصل ايجاز و اختصار: كوتاه نويسي پرسش علاوه بر صرفه جويي در زمان و هزينه از پيچيدگي و ابهام پرسش مي كاهد. - اصل شفافيت، روشني و صراحت: پرهيز از مبهم بودن پرسش و استفاده از واژه‌هاي دقيق و روشن كه براي همه‌ي افراد معناي يكساني دارند - اصل استقلال پرسش‌ها: هر پرسش را بايد به گونه‌اي نوشت كه خواندن، فهميدن و پاسخ دادن به آن، وابسته به هيچ كدام از پرسش‌هاي ديگر امتحان نباشد.

اسلاید 65: اصل روابودن پرسش‌ها: روايي، يعني؛ مناسبت پرسش براي مفهوم و موضوع موردنظر. - اصل مربوط بودن پرسش به اهداف درس: در بيشتر نظام‌هاي آموزشيِ كتاب‌ محور، در متون درسي مطالب و توضيحات متنوع و متعددي براي فهم و درك بهتر و بيشتر فراگيران آورده مي شود .

اسلاید 66: - اصل رفتاري نوشتن پرسش‌ها -اصل رعايت اصول ويرايش و نگارش - اصل تعدد و تنوع پرسش‌ها: پرسش‌هاي گوناگون كاربردها و ويژگي‌هاي خاص خود را دارند، هر كدام داراي نقاط قوت و ضعف ويژه‌ي خود هستند و براي سطوح يادگيري خاصي بيشتر به كار مي روند، بنابراين اگر در امتحان به دنبال اندازه‌گيري آموخته هاي فراگيران در سطوح مختلف يادگيري هستيم، بايد از پرسش‌هاي مختلف عيني و انشايي استفاده كنيم.

اسلاید 67: اصل تناسب تعداد، نوع و دشواري پرسش‌ها با استعداد، سن، پايه و تلاش فراگيران: فراگيران در پايه‌ها و دوره‌هاي مختلف تحصيلي و از نظر توانايي و استعداد در حد ضعيف، متوسط و عالي هستند.

اسلاید 68: - قابل تشخيص (استنباط) نبودن پاسخ هيچ پرسشي از روي پرسش‌هاي ديگر: مجموعه‌ي پرسش‌هاي يك امتحان را بايد به گونه‌اي طراحي و تنظيم كرد كه پاسخ هيچ پرسشي از روي پرسش‌هاي ديگر يا پاسخ‌هاي آنها، توسط فراگير قابل تشخيص يا استنباط نباشد.

اسلاید 69: - نبودن اشاره‌هاي هدايت كننده به پاسخ در پرسش‌ها: در هيچ كدام از پرسش‌هاي يك امتحان نبايد واژه‌، علامت يا توضيحاتي وجود داشته باشد كه باتوجه به آنها، فراگير بتواند پاسخ پرسش را دريابد يا حدس بزند. - طرح موقعيت‌هاي جديد در پرسش: بعضي‌ها عين جملات كتاب يا جزوه را در قالب يك جمله‌ي استفهامي تبديل به پرسش كرده و در امتحان مطرح مي كنند.

اسلاید 70: انتخاب نمونه‌اي كامل و معرّف از پرسش‌هاي درس براي امتحان: درهر برگه يا جلسه‌ي امتحان تعداد محدودي از پرسش‌ها را مي توان قرار داد، در حالي كه كل پرسش‌هاي ممكن از يك درس بسيار بيشتر از پرسش‌هاي يك امتحان است.

اسلاید 71: 2) ضوابط نوشتن پرسش‌هاي انشايي - دادن راهنمايي‌ها و توضيحات هدايت كننده به پاسخ موردنظر: پرسش‌هاي انشايي درجاتي ازكليت و ابهام را با خود دارند و ممكن است فراگيران مختلف، برداشت‌هاي متفاوتي از پرسش داشته باشند و پاسخ‌هاي متنوع و متفاوتي ارايه دهند.

اسلاید 72: - نوشتن پرسش‌ها از روي هدف‌هاي آموزشي جدول مشخصات درس: چون تعداد پرسش‌هاي انشايي در يك امتحان معمولاً كمتر از ساير پرسش‌ها است، نوشتن دقيق و مربوط بودن پرسش به هدف‌هاي آموزشي درس اهميت زيادي دارد. بنابراين وقتي پرسش را از روي جدول مشخصات بنويسيد اطمينان خواهيد داشت كه مستقيماً به اهداف درس مربوط است.

اسلاید 73: - استفاده از پرسش‌هاي انشايي فقط براي يادگيري‌هاي سطوح بالا: پرسش‌هاي انشايي معمولاً ابهام بيشتري نسبت به ساير پرسش‌ها دارند و بيشتر براي اندازه‌گيري آموخته هاي فراگيران در طبقات تحليل، ارزش‌يابي و تركيب به كار مي روند. بنابراين براي ساير طبقات يادگيري از اين پرسش‌ها استفاده نكنيد.

اسلاید 74: - به كارنبردن كلمات «چه كسي»، «چه وقت»، «كجا» و جز اينها: كلمات گفته شده معمولاً معطوف به پاسخ‌هاي مشخص و جزيي هستند و معلومات و دانش حفظي را اندازه مي گيرند. درحالي‌كه در پرسش هاي انشايي به دنبال تحليل، تفسير و پاسخ‌هاي خلاقانه‌ي فرد در قالب كلمات و جملات فراگير هستيم. بنابراين بهتر است پرسش‌هاي انشايي با كلماتي مثل «چرا»، «به چه علت»، «چگونه» و … همراه باشد.

اسلاید 75: - نداشتن پرسش انتخابي در امتحان: به دليل دشواري پرسش‌هاي انشايي، گاهي اوقات معلمان براي ارفاق به فراگير چند پرسش انتخابي در امتحان قرار مي دهند تا فراگير هر كدام از آنها را كه بهتر مي تواند، جواب دهد.

اسلاید 76: استفاده از پرسش‌هاي انشايي در امتحانات كتاب باز: اگر در امتحان خود فقط از پرسش‌هاي انشايي استفاده مي كنيد بهتر است پرسش‌ها را به گونه‌اي طراحي كنيد كه نياز به تجزيه و تحليل، موشكافي، تركيب، داوري و فرايندهاي پيچيده و عالي ذهن داشته باشد .

اسلاید 77: - مشخص كردن بخش‌ها يا ويژگي‌هاي پاسخ و نمره‌ي هر كدام از آنها: به دليل اينكه پرسش‌هاي انشايي پاسخ‌هايي متعدد، متنوع و با حجم زياد را مي طلبند، بهتر است در هر بخش ويژگي‌هاي پاسخ را مشخص كرده، نمره (شمارك) آن را نيز تعيين كنيد و به اطلاع فراگيران برسانيد.

اسلاید 78: اصول وضوابط نوشتن پرسش هاي عيني

اسلاید 79: ب-3) اصول و ضوابط نوشتن پرسش‌هاي عيني انشايي - استفهامي نوشتن پرسش‌ها‌: براي كساني كه در طراحي پرسش تازه كار و مبتدي هستند، نوشتن پرسش‌ها در قالب جمله‌اي تكميلي دشوار است و بهتر است پرسش‌ها را در قالب يك جمله‌ي استفهامي بيان كنند. - مشخص و دقيق بودن پاسخ پرسش‌ها: هر پرسش عيني انشايي بايد به گونه‌اي نوشته شود كه فقط يك پاسخ صحيح و معين داشته باشدو با پاسخ‌هاي مختلف قابل تكميل نباشد.

اسلاید 80: مثلاً به اين پرسش توجه كنيد: «سعدي اهل ……… بود.» براي اين پرسش مي توان تعداد زيادي پاسخ درست مثل: (علم، شيراز، آسيا، ايران، شوخي، ادب، اسلام و …) پيدا كرد در حالي كه منظور طراح پرسش فقط يكي از اينها و آن هم كلمه‌ي شيراز بوده است. پس بهتر است پرسش را جوري بنويسيم كه فقط با كلمه‌ي شيراز به صورت درست قابل تكميل باشد. مثلاً: «سعدي اهل و ساكن شهري به نام ……….. بود يا شهر سعدي ………. نام دارد».

اسلاید 81: - قرار دادن جاي خالي پرسش در نيمه‌ي دوم آن: مفهوم، كلمه و واژه‌اي كه از جمله‌ي پرسش برداشته مي شود تا فراگير در هنگام پاسخ‌گويي آن را تكميل كند - قرار دادن فقط يك جاي خالي در هر پرسش: به هر ميزان كه تعداد جاهاي خالي در يك جمله بيشتر شود، ابهام، پيچيدگي و گمراه كنندگي پرسش افزايش مي يابد.

اسلاید 82: - كوتاه و مختصر بودن پاسخ پرسش‌ها:همان گونه كه قبلاً در ويژگي‌هاي پرسش‌هاي عيني- انشايي گفته شد حداكثر حجم پاسخ اين پرسش‌ها يك تا دو جمله است. بنابراين بايد پرسش‌ها را به گونه‌اي نوشت كه پاسخ آنها يك كلمه يا عدد،‌ يك عبارت يا يك جمله باشد نه بيشتر. - به كار نبردن كلماتي مانند چرا، چگونه، به چه دليل و … . استفاده از اين كلمات پاسخ‌هاي تشريحي، مستدل و طولاني را به دنبال دارد در حالي‌كه پرسش‌هاي عيني- انشايي نمي توانند حجم پاسخ زيادي داشته باشند.

اسلاید 83: - استفاده از افعال رفتاري مثل چيست؟، نام ببريد، تعريف كنيد و … : اين فعل‌ها معمولاً پاسخ‌هاي كوتاه، دقيق و شفاف را مي خواهند و براي پرسش‌هاي عيني- انشايي بسيار مناسب هستند. - استفاده‌ي بيشتر از اين نوع پرسش در امتحانات داخلي و ارزش‌يابي مستمر: به دليل سهولت طراحي، سادگي اجرا، داشتن پاسخ مشخص و نمره‌گذاري راحت از اين پرسش‌ها بيشتر مي توان در ارزش‌يابي مستمر (تشخيصي، تكويني، شفاهي و …) در طول دوره‌هاي آموزش استفاده كرد.

اسلاید 84: - مكمل بودن دستوري، معنايي، منطقي و املايي بخش حذف شده در پرسش تكميلي: جاي خالي را در پرسش تكميلي بايد به گونه‌اي در نظر گرفت كه با قرار دادن پاسخ درست در محل مورد نظر جمله‌اي كامل، منطقي و درست به دست آيد. - استفاده از اعداد، ارقام و تاريخ‌هاي سرراست در پرسش‌هاي عددي: هرگاه در پرسش‌هاي عيني- انشايي از اعداد يا تاريخ‌ها استفاده مي كنيم اين اعداد و تاريخ‌ها بايد سرراست، مشخص و مهم باشند.

اسلاید 85: استفاده از اعداد، ارقام و تاريخ‌هاي سرراست در پرسش‌هاي عددي: هرگاه در پرسش‌هاي عيني- انشايي از اعداد يا تاريخ‌ها استفاده مي كنيم اين اعداد و تاريخ‌ها بايد سرراست، مشخص و مهم باشند. مشخص كردن دقت پاسخ‌گويي به پرسش: در مواقعي كه پاسخ‌هاي عددي يا نام‌بردني مي توانند موارد بسياري را شامل شود بايد مقدار يا تعداد پاسخ‌ها و دقت پاسخ‌گويي را مشخص كنيم.

اسلاید 86: ب-4) اصول و ضوابط نوشتن پرسش‌هاي عيني

اسلاید 87: 1) اصول نوشتن پرسش‌هاي جور كردني: براي نوشتن پرسش‌هاي جوركردني بايد: - تعداد گزينه‌ها (هم در ستون سوال و هم در ستون جواب) بين 3 تا 8 يا 9 مورد باشد. - گزينه‌هاي ستون سوال باهم و گزينه‌هاي ستون جواب باهم متجانس و همگون باشند. به گونه‌اي كه همه از يك نوع باشند (مثلاً همه نام كتاب يا عنصر شيميايي يا تعريف مفاهيم يا … ) يا بتوانند در يك گروه و دسته جاي گيرند.

اسلاید 88: - نشانه‌گذاري و شماره‌گذاري گزينه‌هاي ستون سوال متفاوت با ستون جواب باشد (مثلاً يكي با اعداد، يكي با حروف). - نحوه‌ي جور كردن سوال‌ها و جواب‌ها با يكديگر مشخص شود. مثل وصل كردن با خط به يكديگر يا نوشتن شماره‌ي جواب در پرانتز جلوي سوال و … - تعداد گزينه‌هاي جواب حداقل يكي بيشتر از تعداد گزينه‌هاي سوال باشد. با اين كار امكان پيدا كردن پاسخ آخرين سوال بدون آموخته‌هاي قبلي براي آزمودني وجود ندارد.

اسلاید 89: - گزينه‌هاي جواب و گزينه‌هاي سوال به گونه‌اي تصادفي مرتب شوند (يكي از الگوها تنظيم الفبايي آنهاست). - گزينه‌هاي طولاني‌تر به عنوان ستون سوال و گزينه‌هاي كوتاه‌تر به عنوان ستون جواب در نظر گرفته شوند. - ستون سوال در سمت راست و ستون جواب در سمت چپ كاغذ قرار گيرد.

اسلاید 90: 2) اصول نوشتن پرسش‌هاي درست- نادرست: در نوشتن پرسش‌هاي درست- نادرست علاوه بر رعايت اصول و ضوابط مشترك انواع پرسش‌ها سعي كنيد: - تعداد پرسش‌هاي درست و نادرست را تقريباً برابر قرار داد. بعضي از صاحب‌نظران نسبت 64 تا 67 درصد را براي پرسش‌هاي غلط پيشنهاد كرده‌اند.

اسلاید 91: - از عين جملات و عبارات كتاب براي نوشتن پرسش استفاده نكنيد، زيرا؛ يادگيري طوطي‌وار و حفظي را در فراگيران دامن مي زند. - براي افزايش دشواري پرسش، از نوع اصلاحي استفاده كنيد، يعني؛ علاوه بر تعيين درستي يا نادرستي جمله، فراگير بايد جملات نادرست را اصلاح كرده و به جمله‌ي درستي تبديل كند.

اسلاید 92: 3) اصول نوشتن پرسش‌هاي چندگزينه‌اي - اصل تجانس گزينه‌هاي هر پرسش: تمام گزينه‌ها در هر پرسش چندگزينه‌اي بايد از يك گروه،‌ همگن و متجانس باشند. - اصل تنظيم تصادفي گزينه‌ها: گزينه‌هاي هر پرسش بايد به گونه‌اي تصادفي منظم شوند يكي از شكل‌هاي تنظيم تصادفي نظم الفبايي است يعني؛ بر اساس حرف اول هر گزينه مطابق با نظم حروف الفبا پشت سر هم نوشته شوند.

اسلاید 93: - اصل هم اندازه بودن گزينه‌هاي هر پرسش: از نظر طول بايد تمام گزينه‌هاي هر پرسش هم اندازه باشند نه يكي كوتاه و يكي طولاني. - اصل تكميل كنندگي گزينه‌ها: گزينه‌هاي هر پرسش بايد از نظر معنا، منطق، دستور زبان و املا مكمل تنه‌ي پرسش باشند. - اصل به كار نبردن گزينه‌هاي همه و هيچ: گزينه‌هاي «همه‌ي موارد» ، «هيچ‌كدام» و «الف و ب» نبايد در پرسش چندگزينه‌اي به كار رود. - اصل منطقي و موجه بودن تمام گزينه‌ها براي پرسش.

اسلاید 94: - اصل به كار نبردن گزينه‌هاي مترادف: گزينه‌هاي هم‌معني نبايد در پرسش‌هاي چندگزينه‌اي به كار رود، زيرا به تعداد مترادف‌ها احتمال پاسخ حدسي افزايش مي يابد. - اصل به كار نبردن گزينه‌هاي متضاد: گزينه‌هاي متضاد نيز احتمال پاسخ حدسي را افزايش مي دهند و نبايد به كار روند مگر به گونه‌اي كه دو به دو باهم متضاد باشند. - اصل منفي ننوشتن پرسش: مگر اينكه زير كلمات منفي خط كشيده شود يا به صورت درشتتر، ريزتر و برجسته‌تر نوشته شود.

اسلاید 95: - اصل نبودن كلمات تكراري در گزينه‌ها: تمام كلمات و واژه‌هايي كه در گزينه‌ها تكراري هستند بايد حذف و فقط يك بار در تنه‌ي پرسش آورده شوند. - اصل متفاوت بودن طول گزينه‌ي كليد در پرسش‌هاي مختلف. - اصل متفاوت بودن محل گزينه‌ي كليد در پرسش‌هاي مختلف. - اصل نبودن اشاره‌ها،‌ نشانه‌ها و واژه‌هاي هدايت كننده به پاسخ.

اسلاید 96: ب-5) اصول و ضوابط تنظيم پرسش‌هاي امتحان: - بازنگري و اصلاح تك تك پرسش‌ها در صورت نياز: پس از نوشتن پرسش‌ها به تعداد و اندازه‌ي كافي، جهت تنظيم نهايي آنها، بايد تك تك پرسش‌ها را بازخواني و بررسي كرد و در صورتي كه نيازي به اصلاح دارند، تغييرات و اصلاحات لازم را روي آنها انجام داد. اين كار براي اطمينان از درست نوشتن پرسش‌هاست كه مطابق با اصول و ضوابط مربوطه باشند.

اسلاید 97: - دسته بندي پرسش‌ها بر اساس نوع آنها: پس از بازنگري و اصلاح يا حذف پرسش‌هاي معيوب، بايد آنها را بر اساس نوع پرسش دسته‌بندي كرد، يعني؛ همه‌ي پرسش‌هاي درست- نادرست در يك گروه،‌ همه‌ي پرسش‌هاي جوركردني در يك گروه و … قرار گيرند. اين كار تنظيم‌ نهايي پرسش‌هاي امتحاني را، وقتي از انواع مختلفي هستند، آسان مي سازد.

اسلاید 98: - تنظيم پرسش‌ها از ساده به دشوار. براي گروه‌بندي پرسش‌ها در هر دسته بايد اصل «تنظيم ساده به دشوار» را رعايت كرد، به گونه‌اي كه اولين پرسش هر دسته، ساده‌ترين و آخرين پرسش آن، دشوارترين پرسش باشد، رعايت اين اصل، علاوه بر كاهش اضطراب امتحان در فراگير، باعث جلوگيري از يأس و نااميدي او و اميدوار شدن به نتيجه و بهبود عملكرد او در امتحان مي شود.

اسلاید 99: - نوشتن راهنماي پاسخ‌گويي براي هر دسته پرسش. پس از دسته‌بندي پرسش‌ها بر اساس نوع و از ساده به دشوار، بايد براي هر دسته پرسش، راهنماي پاسخ‌گويي ويژه‌اي نوشت. مثلاً ابتداي پرسش‌هاي درست- نادرست مي توانيم بنويسيم: «هر كدام از جملات زير را به دقت بخوانيد و درستي يا نادرستي هر كدام را با ضربدر زدن در مربع درست يا نادرست مشخص كنيد.»

اسلاید 100: - كادربندي و صفحه‌آرايي برگه‌هاي امتحاني: براي نوشتن پرسش‌هاي امتحاني روي برگه‌هاي كاغذ، بايد برگه‌ها كادربندي و صفحه‌آرايي شود. معمولاً صفحه‌ي اول دفترچه‌ي آزمون مربوط به مشخصات كلي و دستورالعمل آزمون است و نوشتن پرسش‌ها از صفحه‌ي دوم آغاز مي شود، اما براي صرفه‌جويي مي توان از همان صفحه‌ي اول، نوشتن پرسش‌ها را آغاز كرد.

اسلاید 101: - نوشتن مشخصات ضروري فراگيران: در هر دفترچه‌ي آزمون بايد مشخصات ضروري و مورد نياز امتحان دهندگان نوشته شود. منظور از مشخصات ضروري حداقلي از مشخصات فرد براي پيدا كردن دفترچه‌ي آزمون و پاسخ‌نامه‌ي اوست.

اسلاید 102: - نوشتن دستورالعمل آزمون: دستورالعمل آزمون شامل تمام توضيحات ضروري و لازم براي معرفي آزمون، چگونگي شركت در آن و پاسخ‌گويي به پرسش‌هاي آن است.

اسلاید 103: نوشتن دسته‌هاي پرسش به ترتيب از ساده به دشوار در برگه‌ي امتحان: پس از تعيين و نوشتن مشخصات ضروري فراگيران و تدوين دستورالعمل آزمون، بايد نوشتن پرسش‌ها روي برگه‌ي امتحاني را آغاز كرد و هر دسته از پرسش‌ها را باتوجه به نوع، سطح يادگيري و دشواري آنها به ترتيب پشت سرهم نوشت.

اسلاید 104: . براي اين كار ابتدا پرسش‌هاي درست- نادرست و به ترتيب پس از آن، پرسش‌هاي چند گزينه‌اي، جوركردني ، تكميلي، كوته‌پاسخ، محدودپاسخ و بالاخره در قسمت آخر پرسش‌هاي گسترده پاسخ آورده مي شود.

اسلاید 105: - تعيين و ثبت مدت زمان امتحان: پس از نوشتن همه‌ي پرسش‌ها، مشخصات و دستورالعمل آزمون، بايد مدت زمان لازم براي پاسخ‌گويي به آزمون را براي فراگيران تعيين كرد.

اسلاید 106: - طراحي برگه‌ي پاسخ‌نامه: در نظر گرفتن برگه‌ي پاسخ‌نامه جداي از دفترچه‌ي آزمون، ضمن اينكه نمره‌گذاري و تصحيح اوراق را تسهيل مي نمايد، باعث صرفه‌جويي در هزينه و زمان نيز مي شود، به گونه‌اي كه مي توان از دفترچه‌هاي آزمون براي دفعات بعدي استفاده كرد. بنابراين بهتر است براي هر امتحان برگه‌ي پاسخ‌نامه‌اي متناسب با حجم و نوع پاسخ مورد نياز براي پرسش‌ها طراحي كرد وهمراه با دفترچه‌ي پرسش‌ها در اختيار آزمودني‌ها قرار داد.

اسلاید 107: - بازخواني دفترچه ي آزمون و ويرايش آن. رعايت اصول و ضوابط نگارش و ويرايش در طراحي امتحان بسيار ضروري است. بنابراين پس از تكميل برگه‌هاي امتحاني بايد يك بار ديگر تك‌تك آنها را خوانده و از نظر املاء، انشاء و رعايت نكات دستوري و ادبي، دفترچه ي آزمون را بررسي و در صورت وجود اشتباه، آن را اصلاح و نهايي كرد.

اسلاید 108: - تايپ، مقابله، تكثير و بررسي نهايي: در صورتي كه امكان تايپ برگه‌ها وجود ندارد بهتر است آنها را با خط خوش پاك‌نويس كرد، اما وقتي مي توان برگه‌ها را تايپ و تكثير كرد، بايد بعد از تايپ، مقابله، غلط‌گيري و سپس تكثير اوراق صورت گيرد و در مرحله‌ي نهايي نيز تك‌تك برگه‌هاي تكثير شده را بررسي و در صورت نداشتن اشكال، براي مرحله‌ي ‌بعدي آماده كرد.

اسلاید 109: - منگنه‌زني، شماره‌زني، مهرزني و پاكت‌كردن دفترچه‌هاي آزمون. وقتي برگه‌هاي دفترچه‌ي آزمون بيش از يك برگ و براي مدارس و نقاط مختلف باشد، هم‌چنين نياز به شماره‌ي داوطلبي و پاكت‌كردن و … داشته باشد، پس از تايپ و تكثير بايد با دقت تمام اين كارها انجام شود.

اسلاید 110: به پايان آمداين دفتر حكايت همچنان باقي است