تاثیر اسلام در معماری ایران

تاثیر اسلام در معماری ایران

اسلاید 1: تاثیر اسلام در معماری ایراناستاد:سرکار خانم نجاتیگرداورنده: الیاس علی نژاد

اسلاید 2: مقدمهاسلام در اوائل قرن هفتم میلادی در سرزمین حجاز شکل گرفت و در سال 622 میلادی با هجرت حضرت محمد (ص) از مکه به مدینه تاریخ اسلام آغاز و هجرت پیامبر اکرم (ص) به مبدا تاریخ اسلام مبدل شد.هنر تمدن کهن آسیا شمال آفریقا و حتی بخشی از اروپا دگرگون شد و شالوده هنرهای اسلامی که ترکیبی از هنر حکومتهای مغلوب با فرهنگ اسلامی بود شکل گرفت. در پرتو عوامل مشترک زبانی ، دینی ، اعتقادی و فکری ، تمدن فرهنگ اسلام واجد روحی یگانه گشت. آهنگی مستقل یافت و از ورای این یگانگی ، هنر اسلامی زاده شد.ما معماری اسلامی نداریم بلکه معماری دوران اسلام درست است چرا که اسلام مبتنی بر مجموعه ای از اصول فکری و اعتقادی است که این اصول حقیقی، کلی، ازلی، ابدی و غیر نسبی هستند در حالیکه مسلمانان انسان هایی نسبی بوده و در نتیجه آثار معماری آن ها هم نسبی و وابسته به شرایط زمان و مکان خواهد بود بنابراین بهتر است بگوئیم معماری دوران اسلام .

اسلاید 3: معماری چیست؟معماری یا مهرازی يعنی ارائه بهترين راه حل، چه استفاده از راه‌حل‌های گذشته، چه خلق راه‌حل جديد برای رسيدن به هر هدفی.طراحی معماری در اصل استفاده خلاقانه از توده، فضا، بافت، نور، سایه، مصالح، برنامه و عناصر برنامه ریزی مانند هزینه، ساخت و فناوری است به منظور دستیابی به اهداف زیباشناختی، عملکردی و اغلب هنری

اسلاید 4:

اسلاید 5: ریشهء واژهزبان عربی واژه «معماری» از ريشهٔ «عمر» به معنای عمران و آبادی و آبادانی است و «معمار» ، بسيار آباد کننده. زبان فارسی برابرهايی گوناگونی برای آن آمده‌است مانند :‌ «والادگر» ، «راز» ، «رازيگر» ، «زاويل» ، «دزار» ، «بانی کار» و «مهراز». مهراز،. بنابراین از دو بخش « مه » ، به‌معنای بزرگ و «راز» به‌معنای سازنده درست شده‌است. اين واژه برابر مهندس معمار به تعبير امروزی است.زبان لاتين نيز واژه «architect» از دو بخش archi به معنای سر، سرپرست و رئيس و tecton به معنای سازنده درست شده که کاملاً همتراز با واژه مهراز می باشد. مفهوم دقیق واژه معماری ریشه در واژه یونانی archi-tecture به معنای ساختن ویژه دارد, ساختنی که هدایت شده و همراه با آرخه باشد. آرخه(arkhe)از فعل آرخین(arkhin) به معنای هدایت کردن و اداره کردن است.

اسلاید 6: بخشبندی معماریمعماری بومی معماری مذهبی معماری زمین‌آرایی (محوطه سازی) معماری نوین (مدرن) معماری واکنشی معماری پایدار

اسلاید 7: برای اجرای هر طرح معماری سه عنصر اجتماعی لازم 1-جامعه ای که به آن طرح نیازمند است 2- شخص یا اشخاصی که از اجرای طرح حمایت می کنند و هزینه  مالی آن را متعهد  شوند 3-معمار یا استاد کارانی که طرح را اجراء می کنند.

اسلاید 8: ویژگی های معماری اسلامیعلاوه بر ظاهری زیبا ، باطنی عمیق و انسانی و با صفا دارداصل عنصر فضا در معماری دوران اسلام محل حضور انسان است و سایر عناصر نظیر بدنه ها و اجزاء ساختمان بر مبنای آن هویت می یابند علاوه بر فضای سرپوشیده داخلی ، فضای سرباز و سرسبز خارجی یعنی حیاط مرکزی هم از اهمیت فوق العاده ای برخوردار استسقف مانند کف طراحی نمی شود بلکه کف با الهام از بستر طبیعت هموار و مسطح است و سقف با الهام از آسمان لایتناهی و کهکشانی طراحی می شود سردر یا ایوان ورودی است که چون طاق نصرتی برای ورود انسان طراحی می شود و این به منزله اهمیت بخشیدن به انسان در مقابل توده ساختمان  خواهد بود ساختمان مجسمه نیست بلکه ایمن گاه انسان است .. در حیاط داخلی ، نقطه مرکزی آب نما است که سیال ترین و مواج ترین و در عین حال شفاف ترین و روح بخش ترین عنصر طبیعی ست و از آنجا که آسمان را در دل خود دارد روح انگیز و فرح بخش خواهد بود .

اسلاید 9: 9 از کلام الهی ، اشعار عارفانه ، نقوش و بافت های هندسی و از رنگهای متنوع و مناسب به طور شایسته و به جا بهره برداری می کند 10)به دلیل اصالت بخشیدن به نیازهای فطری و نوعی انسان ها و در عین حال احترام به دستاوردهای تجربی و تربیتی و کسبی آنان ، قابلیت کاملی برای جهانی شدن را دارد حکمت عملی اسلام از بعد فلسفه هنر و زیبایی ، ساختاری جهانی و فرا زمانی و فرا مکانی و کامل را ارائه می کند .

اسلاید 10: معماری ایران بعد از ورود اسلامدر پس ورود اسلام به نقاط مختلف،تاثیراتی را بر معماری هر سرزمین میتوان مشاهده کرد.بدیهتا تفکر اسلامی به عنوان این تفکر تاثیر گذار در اسرزمین های مسلمان شده،سبب پیدایش نوعی معماری که تشابه تفکر سازندگان در آن مشهود است میگردد.دوره های ارزشمند معماری اسلامی در ایران را میتوان از ابتدای قرن چهارم هجری تا اواسط دوره ی قاجار دانستبناهاي مربوط به اين دوره كه هنوز در دسترس و از لحاظ معماري بسياربا اهميت مي باشند مانند كاخ هاي هخامنشي،آتشكده ها و كاخ هاي ساساني و اشكاني، داراي فضاهايي همچون تالار ستون دار، گنبد، حياط مركزي و ايوان هستند كه بعدها به نوعي در مساجد به چشم مي خورند.مساجد اوليه شبستاني همچون مسجد جامع نايين و مسجد تاريخانه دامغان، داراي شبستان ستوندار و طاقهاي هلالي و خاگي است كه در معماري پيش از اسلام وجود داشته و مساجد متاخرتر مانند مسجد جامع اردستان و مسجد جامع اصفهان داراي عناصري از قبيل گنبدخانه،گنبد و ايوانمي باشند كه ريشه هاي آن در معماري پيش از اسلام ديده مي شود.با در نظر گرفتن اين عناصر معماري وبررسي روند تغييرات آن در طول زمان، تاثير و تداوم معماري پيش از اسلام در شكل گيري معماريپس از آن، به خوبي ديده مي شود و مشخص مي شود كه بسياري از ويژگيهاي معماري ايراني، درمعماري ايران اسلامي نيز ادامه يافت، ويژگيهايي كه با در نظر گرفتن دستورات ديني، به خوبي درمعماري مذهبي ايران جا گرفت و جزئي جدايي ناپذير از آن گشت.

اسلاید 11: تیسفون (مدائن) مقر ساسانیان

اسلاید 12:

اسلاید 13: شیوه خراسانی.با شروع معماری اسلامی در ایران درقالب شیوه ای با نام خراسانی به مدت یک قرن،) از ابتدای قرن چهارم هجری شمسی تا پایان قرن چهارم؛( شاهد کوتاه شدن بناها و سادگی آن ها تحت تاثیر شعار برابری اسلام هستیم که در دوره ی بعد رنگ میبازد.در قرن بعد معماری اسلامی در ایران شاهد ظهور شیوه ای دیگر است (صفاریان، طاهریان، غزنویان و...) مسجد جامع نائین، مسجد جامع اصفهان

اسلاید 14: شیوه رازیشیوه ی رازی )قرن پنجم تا اول قرن هفتم (قرن یازده میلادی تا حمله مغول) که در شمال ایران با ساخت گنبد رک متولد میشود و تا قرن هفتم ادامه میابد.شیوه ی رازی گرچه از شمال ایران آغاز میگردد،منسوب به ری است.از ویژگی های معماری این دوره میتوان افزایش کیفیت مصالح،حجیم و یکپارجه شدن دیوارها و بازگشت شکوه پارتی بناها نام بردسامانیان: مثال: آرامگاه اسماعیل سامانی[[غزنویان}} مثال: برج گنبد قابوسسلجوقیان مثال: برج‌های خراقانخوارزمشاهیان

اسلاید 15: شیوه آذری. دوره ی بعد که سه قرن به طول می انجامد)از اول قرن هفتم تا اول قرن دهم (شیوه ی آذری است که ابتدا درزمان حکومت ایلخانیان ،وسپس با حکومت تیموریان ادامه میابد.دراین دوره شاهد طاق های تیزه دار به جای طاق های مازه دار قبل از اسلام هستیم.وجود دانشمندانی چون خواجه نصیر طوسی و غیاث الدین جمشید کاشانی و تشکیل مجمعی با مدیریت خواجه نصیر،که تلفیق ریاضی و هنر را در پی داشت،هندسی شدن بناها را ازین پس موجب میشد. (ایلخانیان و تیموریان): سلطانیه، ارگ تبریز، مسجد جامع ورامین، مسجد گوهرشاد، مسجد بی‌بی خانم در سمرقند، مقبره عبدالصمد اصفهانی، گور امیر، مسجد جامع یزد، منارجنبان

اسلاید 16: شیوه اصفهانیآخرین شیوه ی ارزشمند در معماری اسلامی در ایران ظهور شیوه ی اصفهانی )از اول قرن دهم تا اواسط دوره قاجاریه(.کمال این دوره را میتوان در زمان حکومت شاه عباس صفوی دانست.که ویژگی های انحصاری شهرسازی،شیوه ی ساخت و ساز و استفاده از آمود ها را داراست.رنگ فیروزه ای مورد بحث نیز در دوران حکوت شاه عباس به عنوان نماد آسمان در اندیشه ی عرفانی اسلام به وفور بکار برده شد.آخرین نکته ی قابل ذکر تاثیر دین برمعماری این دوره همچون معماری دوران کلیسا شاهد ویژگی های مشابه مانند حرکت از تاریکی به سوی روشنایی هستیم. (صفویان، افشاریه، زندیه و قاجاریه) چهل ستون، عالی قاپو، مسجد آقابزرگ، کاشان، مسجد شاه، مسجد شیخ لطف الله،

اسلاید 17: مصالح معماری اسلامی در ایران(( گچ ))در تمام ادوار ازگچ بدلیل ارزان قیمت بودن و زود سفت شدن در معماری استفاده می شده و کاربردهای متعددی داشته است برای آراستن سطوح داخل بناها نوشتن کتیبه ها تزئین محرابها و ... از گچ استفاده می شده است. اهمیت گچ بری در بناهای اسلامی به حدی بود که هنرمندان این رشته به ((حصاص)) معروف بودند و نام بسیار از آنها در کتیبه های بناها به یادگار مانده ((کاشی))استفاده از کاشی برای تزئین و استحکام بخشیدن به بناها از دوره سلجوقی آغاز شد و در طی قرون متمادی بویژه در عهد تیموری و صفوی به اوج رسیده کاشی نقش عمده ای در تزئین بناهای دوره اسلامی داشت و با شیوه های متفاوت توسط هنرمندان کاشیکار به کار می رفت برای تزئین از کاشی های یک رنگ ، هفت رنگ، معرق در دوره سلجوقی و ایلخانی تیموری و صفوی استفاده می شد بخشهایی از بنا همانند مناره سطوح داخل دیوارها و محراب با کاشیهای مختلف تزئین می شده مانند مساجد گناباد،گوهرشاد – مسجد کبود(تبریز) مسجد شیخ لطف اله و مسجد امام (اصفهان) ((خشت ))از مصالح معمول در معماری است در دوره اسلامی یا تمامی بنا از خشت بوده یا بخشی از دیوار از خشت و بقیه از آجر بوده است. از آنجایی که مقاومت خشت در برابر باد و باران و برف اندک است بناهای خشتی زیادی از روزگاران گذشته باقی نمانده است. 

اسلاید 18: ((سنگ))در معماری اسلامی از سنگ برای کار در شالوده ، بدنه ، فرش کردن کف و تزئین بنا استفاده می شد بهره گیری از سن تقریبا در سراسر ایران مرسوم و متداول بوده برای ساختن کتیبه سنگهای گوناگونی چون سنگ سیاه سنگ آهک ،سنگ مرمر به کار می رفت مانند کاروانسرای مرند و کتیبه های مسجد میدان کاشان((چوب)) استفاده از چوب برای ساختن در ،پنجره،صندوقهای ضریح، ستونها و تیر سقف و چهارچوب از ویژگیهای معماری اسلامی است که در ناحیه مازندران و گیلان رواج بیشتری داشته است درختهای تبریزی ، سپیدار، چنار، کاج و گردو از جمله درختهایی بودند ه از چوب آنها برای بخشهای گوناگون بنا استفاده می شده است. مسجد جامع ورامین ارگ علیشاه در تبریز امامزاده صالح مناری از این نمونه های هستند. ((شیشه))از شیشه های الوان به رنگهای سرخ ،آبی ، بنفش و سبز برای تامین روشنایی و تزیین در و پنجره و قابهای گنبد خانه ها و شبستانها استفاده می شد مانند عالی قاپو اصفهان

اسلاید 19:

اسلاید 20:

اسلاید 21:

اسلاید 22:

اسلاید 23: اللهم عجل لولیک الفرج