روانشناسی کودکان نابهنجار

روانشناسی کودکان نابهنجار

اسلاید 1: روانشناسي كودكان نابهنجارعباس بهزادی مقدم09155027621 Behghadam@yahoo.com

اسلاید 2: تعريف رفتار بهنجار و نابهنجار :كلمه بهنجار از نظر لغوي به مفهوم معدل ، حد وسط ، معتدل و معمولي اطلاق مي گردد و نابهنجار آنچه را كه از حد وسط ، اعتدال و معمولي منحرف باشد در ذهن تداعي مي كند ( البته در اينجا آن جنبه از انحراف كه در جهت منفي است مورد نظر ما مي باشد . )براي آنكه ما بتوانيم رفتار نابهنجار را تشخيص دهيم بايد بتوانيم رفتار بهنجار را تعريف كنيم و مشخص نماييم كه آيا رفتار مورد نظر با رفتار بهنجار تفاوت دارد يا ندارد .

اسلاید 3: ارائه ي تعريفي از رفتار بهنجار كه شامل و مانع و جامع باشد امري مشكل است زيرا گوناگوني و گستردگي رفتارها و پاسخهاي هر يك از افراد بشري از يك سو و تفاوتهاي عوامل ژنتيكي و محيطي كه نقش مهمي در ساخت رفتار افراد دارند از سوي ديگر ( علي الخصوص تفاوتهاي فاحشي كه در آداب و رسوم و سنن جوامع مختلف و بطور كلي فرهنگهاي متفاوت وجود دارد ) بيان تعريف كاملي را غير ممكن مي سازد .

اسلاید 4: از طرف انديشمندان و صاحب نظران ملاكهاي متفاوتي براي تشخيص رفتار بهنجار ارائه شده است كه شايد بهترين آنها براي تعيين رفتار بهنجار نقش الگوهاي اجتماعي – فرهنگي باشد يعني طبق اين ملاك رفتار بهنجار در هر جامعه اي رفتاري است كه اكثريت افراد آن جامعه آن رفتار را مناسب مي دانند . به بيان ديگر رفتاري است كه از نظر اجتماعي در آن جامعه پا گرفته است و خانواده ها سعي مي كنند كودكان خود را مطابق آن تربيت كنند .

اسلاید 5: تعريف ديگري كه با توجه به همين ملاك مي توان بيان داشت اين است كه اصطلاح بهنجار در مورد آن عده از افراد جامعه بكار مي رود كه از لحاظ تواناييهاي عقلي ، تعادل رواني و سازگاري اجتماعي در حد معيارهاي رايج در جامعه باشند . بدين ترتيب اگر فردي رفتارهاي مورد تاثير جامعه را از خود بروز ندهد يا از لحاظ تواناييهاي عقلي ، تعادل رواني و سازگاري اجتماعي از معيارهاي رايج و عمومي باشد نابهنجار تلقي مي شود .

اسلاید 6: علي رغم مطالب فوق الذكر نمي توان بين افراد بهنجار و نابهنجار خط فاصل مشخص و معيني را ترسيم نمود . در مورد آن عده از رفتارهاي نابهنجار كه با رفتارهاي معمولي و رايج تفاوتهاي آشكاري دارند و در نظر اول به چشم مي آيند مشكلي براي تشخيص وجود ندارد . مثلاً كودكي كه دائما با ديگران در جنگ و ستيز است يا نمي تواند صحبت كند اوتستيك است يا دزديهاي آشكار دارد و بيش از حد دروغ مي گويد نابهنجار است ولي اظهار نظر و قضاوت در مورد رفتارهاي نابهنجاري كه شواهد ظاهري و آشكاري ندارند و انحراف آنها از معيار اندك است بسيار مشكل خواهد بود .

اسلاید 7: مسئله اساسي ديگري كه بايد متذكر شد اين است كه انواع رفتارهاي مختلف در كليه افراد بشري مشاهده مي شود و آنچه كه تفاوت بين رفتار بهنجار و نا بهنجار را مشخص مي كند از لحاظ درجه رفتار است نه نوع رفتار يعني رفتار افراد نابهنجار همان رفتار افراد بهنجار است منتهي در حد اغراق آميز و افراطي ، بطور مثال همه ي مردم از مكانيزمهاي دفاعي استفاده مي كنند ، بعضي مواقع اشتباه مي كنند ، حتي غير واقع بينانه عمل مي كنند ، يا از تواناييهاي ذهني ، عاطفي و اجماعي خويش استفاده كامل را نمي برند ، تمام اين رفتارها در حد معقول بهنجار تلقي مي شود ولي تكرار بيش از اندازه آنها نابهنجار قلمداد مي شود .

اسلاید 8: چنانچه ملاحظه شد تشخيص رفتار بهنجار از نابهنجار عمل آساني نيست و توصيه مي شود در مواردي كه شدت رفتار در حدي نيست كه بتوان كلمه نابهنجار را در مورد آن بكار برد يا به عبارت ديگر به مفهوم دقيق كلمه نابهنجار نيستند . نبايد به آنان مارك نابهنجاري بزنند و در چنين مواقعي بهتر است از آنها به عنوان افرادي كه داراي مشكلاتي هستند ياد كنيم .

اسلاید 9: طبقه بندي رفتارهاي نابهنجار كودكان طبقه بندي در علوم امري عادي و طبيعي است و هيچ علمي را بدون طبقه بندي نميتوان يافت . با توجه به اينكه موضوع و محتواي مورد مطالعه علوم با هم فرق دارد طبقه بندي آنها هم با هم متفاوت خواهد بود .در داخل يك علم نيز هر يك از صاحب نظران با توجه به نظر و ديد خود از آن به طبقه بندي خاصي را ارائه مي دهد. در طول زمان طبقه بندي ها به تدريج كاملتر شده و طبقه بندي جديدي جايگزين طبقه بنديهاي قبلي مي گردد . حق هم همين است زيرا اگر يك طرح طبقه بندي تكامل نيابد و ما را مكلف سازند كه به يك علم به همان طريقي كه در گذشته بوده است نگاه كنيم ، اولاً : آن طبقه بندي به مرور زمان بي اعتبار خواهد شد .ثانياً : روند رشد و پويايي علم را متوقف خواهد ساخت . از رفتارهاي نابهنجار كودكان نيز در طول زمان طبقه بندي هاي متفاوتي به عمل آمده است كه در زير نمونه هايي از آنها جهت آگاهي و مزيد اطلاع شما ارائه مي شود .

اسلاید 10: ساده ترين طبقه بندي كه از رفتارهاي نابهنجار كودكان به عمل آمده است . تقسيم آنها به دو گروه شديد و خفيف مي باشد .شديد : رفتار نابهنجار شديد به آن نوع از رفتار اطلاق مي گردد كه مشكلات زيادي براي خود و اطرافيان و در نتيجه اجتماع فراهم مي سازد . مانند كودك بزهكار ، اين گونه كودكان اكثراً در برابر درمان و اصلاح رفتار در آنها مشكلتر است و زمان بيشتري را هم نياز دارد ، زيرا از يك طرف بايد رفتار نامطلوب را از بين برد و از طرف ديگر رفتار مطلوبي را جايگزين آن نمود .خفيف : كودكان داراي رفتارهاي نابهنجار خفيف كودكاني هستند كه به اندازه گروه شديد زيان بخش نيستند و اگر مشكلي نيز داشته باشند براي خود و خانواده مي باشد .قابل ذكر است كه اگر به اين گروه از كودكان توجه كافي مبذول نگردد و درمان نشوند ممكن است در زمره كودكان داراي رفتار هاي نابهنجار شديد در آيند .

اسلاید 11: طبقه بندي ساده ديگري كه از رفتار بهنجار كودكان به عمل آمده است طبقه بندي از لحاظ پزشكي اجتماعي است كه كودكان نابهنجار را به دو گروه بزرگ طبقه بندي كرده اند :الف - كودكان عقب مانده ذهنيب - كودكاني كه اختلالات رفتاري و خوي و خصلتي دارند .

اسلاید 12: در طبقه بندي ديگري رفتار نابهنجار كودكان را به سه گروه زير تقسيم مي كنند : رفتارهاي نابهنجاري كه ناشي از نقصهاي حسي و حركتي است .رفتارهاي نابهنجاري كه از نارساييها و كمبودهاي ذهني ناشي مي شود .رفتارهاي نا بهنجاري كه ناشي از نا متعادلي در سازگاري اجتماعي است .اين طبقه بندي نيز با توجه به گوناگوني و گستردگي رفتارهاي نابهنجار طبقه بندي محدودي است .

اسلاید 13: در بعضي از كتابها در طبقه بندي رفتارهاي نا بهنجار كودكان از طبقه بندي بيماريهاي رواني كودكان و انواع و اقسام آنها ذكري به ميان آمده است كه آن هم صحيح به نظر نمي رسد .در طبقه بندي اي كه در اين جزوه ارائه شده است ، رفتارهاي نابهنجار كودكان به نه قسمت تقسيم شده است . محاسني كه اين طبقه بندي دارد اين است كه نابهنجاريها به طبقات متعددي تقسيم شده است كه مطالعه آنها را آسان تر مي سازد و ايرادي كه بر آن مي توان گرفت اين است كه در مواردي تعيين اينكه نابهنجاري خاصي به كدام يك از طبقات مربوط است مشكل مي نمايد . زيرا ممكن است يك نوع مشكل هم ناهنجاري عاطفي تلقي گردد و هم ناسازگاري اجتماعي

اسلاید 14: بررسي علل رفتار غير عادي:دانشمندان تلاشهاي زيادي جهت يافتن علت و نوع پديده هاي مختلف انجام داده اند و تمدن امروزي و پيشرفت علوم نتيجه همان علت يابي ها بوده است . مشكل ترين و جالب ترين زمينه هاي كاوش و تحقيق انسان ، مطالعه خويش به خصوص توجه به تفاوتهاي مختلف موجود در ميان انسانها بوده است كه رشته هاي مختلف علوم انساني زائيده همين تحقيقات و كوششهاست .روان شناسي نيز يكي از همين رشته هاست كه در زمينه ي علل رفتارهاي مختلف انسانها بررسي مي كند .

اسلاید 15: تلاش متخصصين روانشناسي كودكان نابهنجار نيز در جهت كشف علل به وجود آورنده ي رفتارهاي نا بهنجار در كودكان مي باشد . اين تلاشها بيشتر به خاطر علاقه ي آنان به پيشگيري از رفتارهاي نابهنجار كودكان به عمل مي آيد زيرا چنانچه علل به وجود آورنده رفتارهاي نابهنجار كشف شود در آن صورت :اولاً - مي توان در بعضي موارد جهت جلوگيري از وقوع نابهنجاري اقداماتي انجام داد .ثانياً - تجربه ثابت كرده است كه هزينه و زمان صرف شده جهت پيشگيري اكثر مواقع كمتر از هزينه و زمان جهت اصلاح و درمان مي باشد .

اسلاید 16: بررسي هاي مختلف نشان مي دهد كه در ايجاد رفتارهاي نابهنجار كودكان اغلب يك يا چند عامل دخالت دارند كه ما اين عوامل را به دو دسته كلي تقسيم مي كنيم :الف - عوامل ژنتيكيب - عوامل محيطي

اسلاید 17: انسان آنچه را كه انجام مي دهد و واكنشهاي مختلف او در موقعيتهاي متفاوت نتيجه عوامل ژنتيكي و محيطي و اثرات آن دو بر يكديگر مي باشد . به عبارت ديگر رفتار موجود زنده محصول اثرات متقابل ژنها با محركهاي محيطي است كه فرد در طول زندگي با آنها روبرو شده است . بنابراين در موقع بررسي علل رفتار خاص بايد به هر دو عامل كه مبنا و اساس هر نوع رفتاري است توجه شود . مثلاً ناتواني در يادگيري ممكن است به علت نقص ذهني و كمبود ويتامين و مواد غذايي يا نبودن انگيزه ي كافي براي يادگيري باشد .شايد اين سؤال در ذهن دانشجويان عزيز خطور كند كه سهم كداميك از اين دو عامل در تعيين رفتار بيشتر است ؟ اين سؤال موضوع بحثهاي داغي در روان شناسي تحت عنوان وراثت و محيط ، طبيعت و تربيت و نمو و يادگيري بوده است كه ما وارد بحث در اين زمينه نمي شويم و آن را به درس روان شناسي تفاوتهاي فردي يا اختلافي واگذار مي كنيم .

اسلاید 18: ما در اينجا سؤال را به گونه ي ديگري مطرح مي سازيم : كدام يك ؟ تا چه اندازه ؟ و چگونه ؟ روي رفتار انساني تأثير دارند .در مورد قسمت اول اين سؤال كه در سابق روي آن تأكيد مي شود پژوهشگران سؤال مي كردند كه اين وراثت است يا محيط كه در رفتار فرد اثر مي گذارد ( كدام يك ؟ ) در اين زمينه مي توان از ژان ژاك روسو كه به طور افراطي وراثت را عامل مؤثر در رشد و رفتار مي دانست و از جان لاك انگيسي به عنوان فردي كه در مورد عوامل محيطي نظر افراطي داشت نام برد .