سامانه پرونده الکترونیکی سلامت (سپاس)

سامانه پرونده الکترونیکی سلامت (سپاس)

اسلاید 1: سامانه پرو نده الکترونیکی سلامت(سپاس)1

اسلاید 2: اعظم یوسفیان دانشگاه تربیت مدرسبسم الله الرحمن الرحیم2

اسلاید 3: فهرست مطالبتعریف سپاساهدافذینفعان طرح تاریخچهوضعیت فعلی و ایده آل کشورمیان افزار سپاسمعماری سپاسپهنای باند مورد نیازبرنامه ملی توسعه پرونده الکترونیک سلامتمنابع3

اسلاید 4: تعریف سپاسسپاس به منظور یکپارچه‌سازی اطلاعات سلامت شهروندان در سطح كشور توسط مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت تعريف شده و مسئوليت اجراي آن را معاونت تحقیق و توسعه این مركز بر عهده دارد.4

اسلاید 5: تعریف سپاسکه بدین صورت تعریف شده است:مجموعه کلیه اطلاعات مرتبط با سلامت شهروندان، از پیش از تولد (شامل اطلاعات دوران جنینی و ما قبل آن مانند اطلاعات مربوط به لقاح آزمایشگاهی)تا پس از مرگ (مانند اطلاعات بدست آمده از محل دفن، اتوپسی و غیره) است که به صورت مداوم و با گذشت زمان به شکل الکترونیکی ذخیره می​گردد و در صورت نیاز، بدون ارتباط با مکان یا زمان خاص، تمام یا بخشی از آن در دسترس افراد مجاز قرار خواهد گرفت.5

اسلاید 6: در واقع پرونده الکترونیک سلامت پیشینه مادام العمر وقایع مربوط به سلامت هر فرد ارائه می نماید که غالباً به شکل خلاصه نگهداری می گردد. واضح است که شکل گیری پرونده های الکترونیک سلامت امری تدریجی و زمان بر است که با ارائه داده هایی از منابع مختلف در طی زمان ایجاد خواهد شد.منبع اصلی این داده ها، پرونده الکترونیک بیمار یا پرونده الکترونیکی بهداشتی شامل ریز فعالیت های انجام شده برای شهروند در وضعیتی خاص و یک برهه زمانی است.6

اسلاید 7: سامانه پرونده الکترونیک سلامت مجموعه نرم افزارهایی است که در بستر مناسب اجرا شده و اطلاعات سلامت را از سامانه های محلی جمع آوری کرده و با آنها در تعامل است. در این ساختار، هر سامانه اطلاعاتی محلی بخشی از اطلاعات تعدادی از شهروندان را نگه داری میکند که هدف از برقراری سامانه پرونده الکترونیک سلامت، یکپارچه سازی این ساختار است که نهایتاً منجر به ایجاد یک نظام اطلاعاتی یکپارچه جهت ثبت، بازیابی و تبادل اطلاعات شهروندان خواهد شد.7

اسلاید 8: 8

اسلاید 9: اغلب سیستم​های اطلاعات بیمارستانی (HIS) موجود در کشور و همچنین سایر سیستم​های اطلاعاتی حوزه سلامت که اطلاعات سلامت شهروندان را نگهداری می​کنند، از نوع بدون قابلیت اشتراک گذاری اطلاعات می​باشند. اما منظور از پرونده الکترونیک سلامت تعریف شده در وزارت بهداشت، سیستم اطلاعات توزیع شده​ای است که با قابلیت اشتراک اطلاعات و از نوع یکپارچه می​باشد. 9

اسلاید 10: اطلاعات قابل دخیره در سپاس:اطلاعات بالینی (دموگرافیک، تاریخچه بیماری، اطلاعات مربوط به واکسن، یافته ها و معاینات،..)اطلاعات مدیریتی (اطلاعات مالی، بیمه ای، آماری،..)پیوندها (نمایش ارتباط بین اطلاعات وارد شده، مشخصات اطلاعاتی که به خارج ارجاع داده شده است)امنیت و حسابرسی(اطلاعات مرتبط با تشخیص هویت، اطلاعات مرتبط با هویت و اعتبار مراکز سلامت و ...)اطلاعات مرتبط با پرونده الکترونیک سلامت و نگارش های مختلف و توسعه آن10

اسلاید 11: مراکز تولید اطلاعات سلامت:بیمارستان درمانگاهآزمایشگاه تشخیص طبیداروخانهمرکز تصویربرداریفیزیوتراپیمرکز بهداشتسازمان بیمه گرسازمان / اداره وابسته به وزارت بهداشتپرسنل سلامتدانشگاه علوم پزشکی11

اسلاید 12: ارزش‌های محوری طرح شامل موارد زیر است : صیانت از حقوق شهروندیعدالت محوریحفظ محرمانگی و امنیت اطلاعات12

اسلاید 13: اهداف سپاسیکپارچه‌سازی اطلاعات سلامت شهروندانارتقای کیفیت خدمات بهداشتی و درمانیتوزیع عادلانه منابع سلامتبهینه‌سازی مصرف منابع سلامت و اصلاح مدیریت نظام سلامت کشور مبتنی بر اطلاعات صحیح، دقیق و با قابلیت دسترسی سریعتسریع و تسهیل تولید و مدیریت دانش پزشکی و زیستیکمک به توسعه پزشکی مبتنی بر شواهد13

اسلاید 14: اهداف سپاسکاهش عوارض ناشی از اشتباهات پرسنل پزشکیکاهش هزینه های خدمات بهداشتی درمانیافزایش امنیت اطلاعات سلامتتقویت نقش نظارت در نظام سلامت بهبود کیفیت آموزش پزشکی  ارائه خدمات نوین الکترونیکیبهینه سازی کسب و کار نظام سلامت کشور 14

اسلاید 15: حوزه های طرح سپاسمدیریت، راهبری و نظارت طرحآموزش و فرهنگ‌سازیاستانداردها، قوانین و مقررات توسعه و استقرار سيستم‌های اطلاعاتیتحقیق و پژوهشزیرساخت فنی (سخت‌افزارها و شبکه ارتباطی)توسعه و استقرار طرح در دانشگاه‌ها و مراکز سلامت15

اسلاید 16: ذینفعان طرحکلیه شهروندانمراکز ارائه دهنده خدمات سلامتسازمان‌ها و نهادهای دخیل در مدیریت نظام سلامت کشور سازمان‌های بیمه‌گراساتید و دانشجویان علوم پزشکیمحققین و پژوهشگران16

اسلاید 17: 17

اسلاید 18: تاریخچه پرونده الکترونیک سلامتقبل از انقلاب اسلامیاستفاده از رایانه در مراکز پزشکی و بهداشتی-درمانی کشور در پیش از انقلاب سال 57 سابقه​ای وجود ندارد. چرا که به کارگیری رایانه​های بزرگ (main frame) شرکتIBM در ایران که از اواسط دهه 40 در ایران شروع می​شود، محدود به دستگاه​ها و نهادهای کلان کشوری بوده است که بهداشت و درمان را شامل نمی​شد.18

اسلاید 19: دهه 60اولین مراکزی که در ایران از رایانه استفاده کردند، آزمایشگاه​های تشخیص پزشکی بودند. به این ترتیب آزمایشگاه​های ایران برای نخستین بار موفق به چاپ نتایج آزمایش​های بیوشیمی، بر فرم​های رایانه​ای می​شدند. در عین حال می​توانستند نتایج آزمایشهای بیماران را با استفاده از فلاپی دیسکتهای 25/5 اینچ بایگانی کنند. احتمالا ً نخستین تجربه پرونده الکترونیکی بیمار (EPR) در کشور به این ترتیب محقق شده است. از ویژگی مهم این دوره پذیرش فهرست صورتحساب رایانه ای آزمایشگاه​ها توسط سازمان بیمه خدمات درمانی است که در دستگاه​های اداری کشور یک تحول تلقی می شود و موجب تغییر جدی در تقاضای نرم​افزار توسط آزمایشگاه​های کشور شد. 19

اسلاید 20: دهه 70با ورود شرکت​ها و موسسات جدید به فعالیت در حوزه نرم​افزارهای پزشکی آغاز می​شود.مطرح شدن «نظام نوین» در اداره بیمارستان​های کشور، موجب تجدید نظر در روال​های جاری ثبت و ضبط اطلاعات و اسناد در بیمارستان​ها ​شد.به عنوان مثال در اواسط دهه هفتاد نسخه اولیه مجموعه نرم​افزاری شبکه بیمارستان شرکت ره​آورد رایانه برای پذیرش تا ترخیص بیمار در بیمارستان شهید هاشمی​نژاد تهران نصب و راه​اندازی شد. موفقیت این سیستم در تامین نیاز​های اطلاعاتی و اسناد «نطام نوین» درمان موجب استقبال سایر بیمارستان​های کشور از کاربری این نرم​افزار گردید.20

اسلاید 21: دهه 70همزمان با ادامه فعالیت​های بخش خصوصی، در اوایل دهه هفتاد مراکز دولتی نیز، به تجاربی در این حوزه گرایش یافتند مهمترین این مراکز و اقدامات آنها عبارتند از:مرکز کامپیوتر سازمان تامین اجتماعی دست به تجربه مشابهی در آزمایشگاه​های تحت پوشش مراکز درمانی تامین اجتماعی زد. نخستین نرم​افزار بیمارستانی این شرکت در اوایل دهه 70 در بیمارستان آیت​الله کاشانی و شریعت رضوی تهران به بهره​برداری آزمایشی رسید.شرکت ایزایران نیز با هدف تامین نیازهای انفورماتیکی مراکز پزشکی نیروهای نظامی و انتظامی، وارد حوزه نرم​افزار​های پزشکی گردید. این شرکت به عنوان اقدام نخست، مکانیزاسیون بیمارستان فارابی جدید تهران را بر عهده گرفت. 21

اسلاید 22: دهه 70 بخشنامه​ی از وزارت بهداشت در سال77 توسط دبیر شورای هماهنگی اطلاع رسانی پزشکی صادر شد و به جزئیات بیشتری برای نرم​افزارهای مورد نظر اشاره می​کند:از پروتکل استاندارد HL7 تبعیت نماید.تحت شبکه Web و اینترانت کار کند.Data Base سیستم باید از نوع Distributed باشد.قابلیت پشتیبانی وسیع داشته باشد.22

اسلاید 23: دهه 80دهه هشتاد با چند اقدام بزرگ و به ظاهر کم اهمیت، اما موثر در جریان توسعه نرم​افزارهای پزشکی کشور آغاز شد:اداره کل پیشگیری و مبارزه بیماری​های وزارت بهداشت، برنامه «ثبت سرطان» را با استفاده از تجارب بخش خصوصی در آزمایشگاه​های پاتولوژی کشور سامان داد و فرمت معینی برای استخراج اطلاعات مورد نیاز تعریف گردید تا هر آزمایشگاه پاتولوژی در پایان ماه بتواند اطلاعات مربوط به موارد سرطان را از طریق دیسکت به اداره مذکور منتقل نماید.23

اسلاید 24: دهه 80سازمان تامین اجتماعی برنامه لیست​های بیمه دیسکتی را در مورد آزمایشگاه​های تشخیص پزشکی خصوصی کشور در دستور کار قرار داد، و طی جلساتی مشترک بین شرکت​های خصوصی توسعه دهنده سیستم ​های مکانیزه آزمایشگاهی کشور و کارشناسان فناوری اطلاعات این سازمان، فرمت مورد نظر تعریف و برای اجرا ابلاغ گردید. این برنامه بعدها به آزمایشگاه​های غیر خصوصی نیز تعمیم یافت. شایان ذکر است که مشابه این تجربه موفق توسط سازمان بیمه خدمات درمانی و ارتش نیز در سال​های بعد پی​گیری و اجرا گردید.حمایت از مکانیزاسیون داروخانه​ها برای دسترسی به اسناد پزشکی در قالب دیسکت به صورتی که توسط سیستم مکانیزه سازمان تامین اجتماعی قابل تشخیص و پردازش باشد، در برنامه کاری سازمان تامین اجتماعی قرار گرفت 24و پس از یک دهه، «نرم​افزار» به عنوان نیازی با ماهیت اقتصادی به یک «تقاضا» در مراکز خدمات پزشکی-سلامت تبدیل ​شد.

اسلاید 25: سال 81 و82سال​های 1381 و 1382، ظهور تکفا و تکفابطرح توسعه کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات که به طور خلاصه «تکفا» خوانده می​شود. اجرای برنامه تکفا در دستگاه بهداشت و درمان کشور، با عنوان برنامه «تکفاب» معرفی شده و منجر به ایجاد یک دبیرخانه در حوزه معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، گردید. دبیرخانه این شورا در نخستین مرحله از فعالیت​هایش به تعریف و تبین استراتژی مربوط به معیارها و استانداردهای صنعتی مورد نظر اقدام کرد. 25

اسلاید 26: دبیرخانه این شورا اعلام کرد نسخه نهایی نرم​افزار مورد قرارداد باید به صورت برنامه​های web-base و با مشخصات زیر ارائه گردد:J2EE PlatformDatabase Engine: Oracle or My SQLJboss Application ServerApache Web ServerLinux / Unix OS26

اسلاید 27: این موضوع با توجه به عدم وجود ظرفیت مناسب در کشور برای رعایت مجموعه استانداردهای مذکور، منجر به رکود درفرآیندهای مکانیزاسیون بیمارستان​ها و همچنین رکود در کسب و کار فعالان بخش خصوصی گشت.این استاندارد انتخابی با انتقاد فعالان بخش خصوصی روبرو شد. به طور مثال پلتفورم J2EE در شرایطی مطرح و بر اجرای آن اصرار می​شود که از حداقل منابع انسانی در کشور برخوردار است.27

اسلاید 28: ویژگی​هایی که مد نظر تکفاب برای تولید پرونده الکترونیک بیمار بوده​ است، شامل این موارد می​باشد:تحت سیستم عامل های با کد باز (open source) باشد، مثل لینوکس،تا اولاً نیاز به لیسانس شرکت​هایی مثل ماکروسافت برای خرید سیستم عامل ویندوز نباشد و ثانیاً قابل توسعه و بومی سازی باشد.تحت وب (web based) طراحی شده باشد تا بتوان به راحتی در سطح ملی آن را گسترش داد.از معماری سیستم استاندارد جاوا (J2EE) پشتیبانی نماید. (در مقابل معماری دات نت شرکت ماکروسافت که نیاز به لیسانس داشته و ایجاد وابستگی می​نماید)28

اسلاید 29: از سرویس​های وب (web services) پشتیبانی نماید تا براحتی امکان اتصال به پورتال ملی را داشته باشد. یعنی تمام پروژه​های انجام شده تحت وب از جمله پرونده الکترونیک بیمار بایستی امکان اتصال به پورتال ملی از این طریق داشته باشند.ساختار بانک اطلاعاتی اوراکل (oracle database server) تا در حجم​های بسیار زیاد اطلاعات بتواند براحتی و به سرعت عمل جستجو و ویرایش را انجام دهد.وجود BEA Web Serverبرنامه نویسی شی گراامنیت بالایی داشته باشد و استانداردهای امنیتی نوین (مثل SSL) را پشتیبانی نماید.29

اسلاید 30: از کدهای استاندارد مثل (ICD-10,DRG) جهت نامگذاری بیماری​ها و دسته​بندی دارویی پشتیبانی نماید.قابلیت ورود و خروج داده​ها به صورت متنوع را داشته باشد.یکپارچگی داده​ها (Data Integrity) به خوبی رعایت شده باشد.رابط کاربر گرافیکی(GUI) مناسبی داشته باشد.قابلیت پیکربندی بالایی داشته باشد.استاندارد تبادل الکترونیک داده​های سلامت، نگارش 3 را پشتیبانی نماید30

اسلاید 31: دبیرخانه شورای راهبری تکفاب در اواخر سال 1383 به «مرکز تحقیقات توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات سلامت» تغییر نام یافت و پس از آن نیز با عنوان «مرکز تحقیقات الکترونیک سلامت» به فعالیت ادامه داد.31

اسلاید 32: یکی از مهمترین پروژه​های مطرح شده در سطح ملی، طرح پرونده الکترونیک بیمار (EPR ) می​باشد. این طرح مسیری در جهت دستیابی به پرونده الکترونیک سلامت می​باشد. منظور از پرونده الکترونیک بیمار، ایجاد و مدیریت پرونده​های الکترونیکی در سطح بیمارستان​هاست. پروژه مذکور در سطح واحدهای پذیرش، ترخیص و اورژانس بیمارستان تعریف گردید. در همین راستا نیز مجموعه اقداماتی در قالب چندین طرح و پروژه انجام گرفته که در ادامه به بخشی از مسیر طی شده، به بررسی آنها خواهیم پرداخت.32

اسلاید 33: اقدامات مطالعاتی (بررسی سیستم​های نامگذاری و طبقه​بندی بیماری​ها و ارائه الگوی مناسب برای کشور، تدوین راهکارهای عملیاتی سازی، مطالعه اولیه و تدوین پروتکل پیشنهادی جهت افزایش ضریب امنیت دسترسی کاربران به نظام اطلاعات سلامت، فراخوان طرح جهت ایجاد پورتال سلامت، برگزاری کنفرانس منطقه​ای (…eHealthدوره​های آموزشی (برگزاری کلاس​های آموزشی linux کاربران عادی و حرفه​ای، مدیریت پایگاه داده تحت لینوکس، برنامه نویسی تحت لینوکس (جاوا، c,c++) ) ایجاد زیرساخت سخت افزاری(خرید، نصب و راه​اندازی تجهیزات فعال زیرساخت دسترسی، تجهیزات غیر فعال، زیر ساخت خدمات بخشی)33

اسلاید 34: سطوح استقرار EPRپیاده سازی نرم​افزار نظام اطلاعات بیمارستانی. نصب و راه اندازی این نرم افزار به مراحلی تقسیم شده است. به طور کلی سطوح استقرار پرونده الکترونیک بیمار عبارت است از: سطح 1: اطلاعات مدیریتی بیمار، مشتمل بر پذیرش، ترخیص، انتقال و پرونده مالی بیمارسطح 2: تشخیص بالینی یکپارچه و سیستم​های پشتیبانی درمان، سیستم کدگذاری یکپارچه بیمار، سیستم​های دپارتمانی و بخش​هاسطح 3: پشتیبانی از فعالیت​های بالینی، ورود الکترونیک دستورات بالینی، گزارش نتایج، تجویز الکترونیک نسخه و مسیرهای مراقبت مشترک بین چند تخصص. 34

اسلاید 35: سطح 4: ایجاد پایگاه​های دانش بالینی و پشتیبانی از تصمیم گیری، دسترسی الکترونیک به پایگاه​های دانش، اصول و قوانین کلی، هشدارهای الکترونیک، پشتیبانی از سیستم​های تخصصیسطح 5: سیستم​های پشتیبانی از تخصص​های مختلف، ماژول​های بالینی ویژه، تصویربرداری از اسناد و پرونده​های قدیمیسطح 6: تله ماتیک و نرم​افزارهای چند رسانه​ای پیشرفته، پزشکی از راه دور و برنامه​های چند رسانه​ای دیگر (مانند آرشیو تصاویر رادیولوژی و سیستم​های ارتباطی )35

اسلاید 36: برنامه ریزی تکفاب برای پیاده سازی این 6 مرحله. طی سه فاز شامل:پیاده سازی سطوح 1و2پیاده سازی سطوح 3و4پیاده سازی سطوح 5و6 36

اسلاید 37: در همین راستا طرحی برای تحقق فاز اول پرونده الکترونیک بیمار و شکل گیری نرم افزاری که دارای این زیر سیستم​ها باشد، تدوین گردید. شامل: مدیریت اطلاعات بیمارسیستم وقت دهیمشاوره بالینیکنترل دارومالی و حسابدارینگهداری سوابق بیمارارتباط متخصصین پزشکیگزارش دهیدسترسی چند منظوره (بی سیم)داروخانهمدیریت اعمال مقررات بیمه37

اسلاید 38: زیر سیستم​هایی که در انتهای فاز سوم قرار بود به پرونده الکترونیک بیمار افزوده گردد شامل این موارد بوده است: سرویس​های voice conference و voice mail استقرار و فعال سازی سرویس​های pacsاستقرار سیستم​های هوشمند راهنمای بالینیاستقرار سیستم​های هشدار دهیسیستم تشخیص تصاویر و عکس برداریبایگانی تصاویرسیستم تشخیصی بیماری​های تنفسی38

اسلاید 39: سیستم تشخیص قلب و عروقسیستم​های تشخیص گوارشیسایر سیستم​های تشخیصی چند رسانه​ایسیستم ​های پشتیبانی تصمیم گیریگزارش دهی مدیریتی و مدیریت مبتنی بر عملکردسیستم​های استخراج و مدیریت دانش بالینیاستقرار سیستم​های مشاوره از راه دور استقرار سیستم​های رزرو وقت از راه دور39

اسلاید 40: طبق اسناد ارائه شده، هزینه برآورد شده برای پیاده سازی هر سه فاز پرونده الکترونیک بیمار در سه بیمارستان پایلوت (امام خمینی تهران، امام خمینی تبریز، مرکز طبی کودکان تهران) برابر با حدود 110 میلیارد ریال بوده است. با این اوصاف، هزینه مربوط به نصب پرونده الکترونیک بیمار در بیمارستان​های کشور و به تبع آن پرونده الکترونیک سلامت رقم بسیار بزرگی می​گشت.40

اسلاید 41: سال 85 و86مجموعه​ای که تا این زمان در مرکز تحقیقات الکترونیک و سلامت تحت عنوان تکفاب مشغول به فعالیت بود، با تغییر مدیریت تقریباً از هم گسست. در سال 86 به دستور وزیر وقت مرکز فناوری اطلاعات زیر مجموعه مستقیم وزیر تشکیل گردید تا بنا به نظر ایشان به منظور توسعه فعالیت​ها، تحت حمایت​های مستقیم وزیر قرار گیرد. رسماً این مرکز از آن سال با عنوان «مرکز آمار و فناوری اطلاعات» آغاز به کار کرد و فعالیت​هایی را جهت توسعه فناوری اطلاعات در وزارت بهداشت آغاز نمود. آقای مهندس رحیمی به سمت سرپرست این مرکز منصوب شد.41

اسلاید 42: این مرکز تصمیم گرفت که به منظور تمایز و تفاوت طرح حاضر با سایر پروژه​ها و طرح​های در حال اجرا در کشور (در درون وزارت بهداشت و سایر سازمان​ها) از نام طرح سپاس برای آن استفاده نماید. که دارای 3 سطح می​باشد:سطح اول تجهیزات پزشکی و ابزارهای قابل حمل مانند PDA, Pocket Pc و کارت هوشمند و ...می​باشد.سطح دوم سیستم​های اطلاعاتی مراکز ارائه خدمات سلامت مانند HIS در بیمارستان​ها، CIS در مطب​ها، LIS در آزمایشگاه​ها و ... می​باشد.سطح سوم نیز سیستم​های اطلاعاتی دانشگاه​های علوم پزشکی و ستاد وزارت بهداشت می​باشد.42

اسلاید 43: سطوح مختلف سیستمدانشگاه علوم پزشكيمرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعاتبیمارستانمرکز بهداشتتجهیزات پزشکیابزارهای قابل حمل31243

اسلاید 44: این سیستم​ها مستقل از یکدیگر بوده و هر سطح با سطح بالاتر از طریق استانداردهای تبادل اطلاعات و استانداردهای محتوای اطلاعات با یکدیگر در تعامل خواهد بود. بدین ترتیب با تعویض تجهیزات پزشکی یا سیستم​های اطلاعاتی مراکز سلامت، به شرط رعایت استانداردها، نیاز به تغییر در کل سامانه نخواهد بود. این راه​حل باعث خواهد شد که دانشگاه​های علوم پزشکی و مراکز سلامت ضمن حفظ استقلال خود، بر اساس نیازهای خود سامانه​های اطلاعاتی را انتخاب کرده تا احتیاج به استفاده از یک نرم​افزار واحد نباشد. این مدل نیز، از اساسی​ترین تفاوت​های طرح سپاس با سایر طرح​های دارای عنوان مشابه می​باشد.44

اسلاید 45: گردآوری سوابق فعالیت​های پژوهشی و اجرایی انجام شدهاولین اقداماتی که پس از تشکیل مرکز صورت گرفت، گردآوری دستاورد فعالیت های پژوهشی و اجرایی انجام شده در دوره​های قبل و تجارب موفق و شکست خورده حاصل از آن بود. این موضوع با بررسی دستاوردهای طرح تکفاب، نقاط ضعف و قوت آن و استخراج نقشه راه مناسب برای ادامه فعالیت​های درخور توجه صورت گرفته است. بررسی اسناد موجود، مکاتبات صورت گرفته و ایجاد بانک اطلاعاتی پروژه​های انجام شده و خروجی حاصل از آنها از اقدامات اولیه بوده است.45

اسلاید 46: ایجاد بانک اطلاعات متخصصین انفورماتیک پزشکی کشوربا توجه به کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه انفورماتیک پزشکی، با مراجعه به وب سایت​ها، بررسی اطلاعات سمینارها، مجلات و نشریات، جستجوی اینترنتی بانک اطلاعاتی از متخصصین حوزه سلامت الکترونیکی در کشور تشکیل گردید. در این مجموعه مشخصات بیش از 200 نفر از افرادی که به هر نحوی فعالیتی در این حوزه داشتند جمع آوری گردید تا بتوان از توان تخصصی آنها در اجرای طرح​ها و برنامه​ها استفاده نمود.اجرای پروتوتایپ پرونده الکترونیکی سلامت به عنوان مطالعه امکان‌سنجی (اتصال 15 بیمارستان دارای 5 نوع HIS مختلف - برنده جایزه WSA در ایران)رشته دانشگاهی انفورماتیک پزشکی 46

اسلاید 47: سال​های 87 و 88 در این راستا برنامه​های معاونت تحقیق و توسعه در جهت توسعه طرح سپاس، ادامه یافت و فعالیت​های زیر انجام گرفت:پیاده سازی و استقرار نمونه اولیه پرونده الکترونیک سلامت (پروتوتایپ)فرهنگ سازی در سطح مدیران و کارشناسان وزارت بهداشتبرگزاری مناقصات پروژه​های اجرایی به منظور تهیه سیستم اطلاعاتی مورد نیاز و توسعه طرح سپاس.طراحی بخش اول نرم​افزار پرونده الکترونیکی سلامت ایران. که کنسرسیوم «پژوهش و توسعه » و «پاسارگارد» به عنوان برنده مناقصه فعالیت خود را در تابستان 1388 آغاز نمود.نظارت و کنترل پروژه​های توسعه پرونده الکترونیکی سلامت-حوزه سیستم​های اصلی. که در نهایت شرکت «بین المللی انفورماتیک سیستم آوران» به عنوان برنده مناقصه اعلام گردید.47

اسلاید 48: تدوین بخش اول استاندارد پرونده الکترونیکی سلامت ایران. شرکت «مشاور مدیریت و خدمات ماشینی تامین» به عنوان برنده مناقصه فعالیت خود را در تابستان 1388 آغاز نمود.امکان سنجی توسعه کارت هوشمند سلامت ایران. که شرکت «آشنا ایمن » این مسئولیت را برعهده گرفت.طراحی وب سایت آموزشی و نمایشگر پرونده الکترونیکی سلامت ایرانفعال سازی کمیته فنی متناظر ایزو 215 (انفورماتیک سلامت) در ایرانتوسعه وب سایت اطلاع رسانیدرج طرح بلند مدت پرونده الکترونیکی سلامت در اسناد بالادستی48

اسلاید 49: سال های90 تا 92پرونده الکترونیک سلامت عملاً در سال 90 شروع شد و در آن سال 200 هزار پرونده الکترونیکی سلامت تشکیل شد که این تعداد در سال 91 به 2 میلیون نفر رسید و در سال 92 ،به 9.5 میلیون نفر پرونده الکترونیکی در حوزه درمان داده شد. یعنی وقتی مریض به مرکز درمانی مراجعه می‌کند غیر از پرونده کاغذی یک پرونده الکترونیکی در سیستم ثبت می‌شود که خلاصه آن به سامانه پرونده سلامت منتقل می‌شود و سوابق مریض در آن قابل مشاهده است که البته صرف دستیابی به آن داشتن کد ملی است و چون این سامانه کشوری است فرد در هر نقطه از ایران که به مراکز بهداشت مراجعه کند می‌تواند اطلاعات بیماری خود را داشته باشد.استقرار نمونه سپاس در 46 دانشگاه علوم پزشکی کشور در سال 92برگزاری کارگاه معاونت درمان در خصوص سپاس، که محور اصلی آن تصحیح ارسال داده از مراکز ارائه خدمت به سپاس بود.49

اسلاید 50: 50

اسلاید 51: سال 93به دنبال اقدامات انجام شده اکنون 80 درصد بیمارستان‌های دولتی‌ به سامانه پرونده الکترونیک سلامت متصل شده‌اند. بر این اساس تمام بیمارستان‌ها به صورت آنلاین پرونده‌ها را ارسال می‌کنند و سابقه یکپارچه‌ای از بیماران کشور در بیمارستان‌های دولتی موجود است. مشابه همین طرح برای بخش بهداشت در حال اجرا است؛ با این تفاوت که در این بخش بحث بیماری مطرح نیست بلکه بحث بهداشت و مراقبت‌های بهداشتی افراد مطرح است. اقداماتی که نهایتاً به سلامت فرد منتج می‌شود. در طرح تحول بهداشت فاکتورهای خطر بیماری‌ها نظیر اضافه وزن، چاقی، فشار خون و ... به صورت الکترونیک ثبت خواهد شد.51

اسلاید 52: دفتر آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت اعلام کرده است که برای شش ماه دوم امسال برنامه‌مان آن است که پرونده الکترونیک در حوزه بهداشت را در سراسر کشور اجرا کنیم تا به این ترتیب با مراجعه مردم به مراکز بهداشتی، سابقه بهداشتی‌شان نیز به صورت الکترونیکی ثبت شود. از آنجا که در این بخش زیرساخت‌ها چندان آماده نیست، نسبت به حوزه درمان کار سخت‌تر، پیچده‌تر و احتمالاً زمان‌برتر خواهد بود. طراحی کارت سلامت ایرانیان. این کارت، کارتی کاغذی است و اطلاعاتی که روی آن درج می‌شود بیشتر برای متوجه شدن افراد از وضعیت سلامت خود بوده و جنبه خودمراقبتی دارد. در قسمت پشت این کارت نیز سیستم‌های اطلاعاتی طراحی می‌شود که همه اطلاعات را به صورت الکترونیکی حفظ می‌کند.52

اسلاید 53: هم اکنون سپاس با سرویس های زیر تبادل اطلاعات دارد:داده های مدیریت تخت های بیمارستانیاسناد بیمارستانیسیستم های آزمایشگاهیسیستم ثبت سکته های قلبی(MI)نظام ثبت مرگسیستم های آرشیو و ذخیره تصاویر پزشکی(PACS)سیستم های ثبت غربالگری دیابتشرکت های پخش داروداروخانه هاسرویس ثبت موارد مشکوک به آنفولانزا53

اسلاید 54: لازم به ذکر است در صورت نیازمندی هر یک از دانشگاه های علوم پزشکی کشور، و اعلام رسمی دانشگاه، دفتر آمار و فناوری اطلاعات آمادگی توسعه سرویس های جدید را دارد. 54

اسلاید 55: ابلاغ تعرفه خدمات شرکت های توسعه دهنده سیستم های اطلاعات بیمارستانی در راستای توسعه سپاس در بخش دولتی در سال 139355

اسلاید 56: وضعیت ایده آلداشتن یک EHR ملی با استانداردهای مشخص اجزای گوناگون موجود در حوزه بهداشت و درمان به صورت سیستم​های اطلاعاتی ساختار یافته با قابلیت اشتراک گذاری اطلاعات باشند.ترتیب قرارگیری اطلاعات گوناگون و ارتباط بین جداول اطلاعاتی گوناگون از مهمترین کارهایی می​باشد که برای طراحی یک EHR ملی نیاز است. در نظر گرفتن جریان کاری (Workflow) موجود در روند کاری مسائل مربوط به درمان و فرآیندهای بهداشتی و درمانیطراحی و ساخت ساختار اطلاعات بهداشتی و درمانی. این ساختار علاوه بر اینکه باید با توجه به نیازهای کشور طراحی گردد باید با توجه به استانداردهای روز تولید شود تا امکان توسعه آن وجود داشته باشد. این ساختار باید توسط نهادی دولتی انجام شود تا اعتمادسازی لازم را هم برای سرویس دهندگان مراقبت​های بهداشتی و هم برای مردم ایجاد کند.56

اسلاید 57: پیامد توسعه57

اسلاید 58: روند جهانی58

اسلاید 59: نیازمندی های سپاسنیازمندی های سپاس به دو دسته Functional و Non-Functional تقسیم میشود.نیازمندی های Functional :ثبت، بروز رسانی و بازیابی پرونده سلامت شهروندانتولید و نمایش دیدهای مختلف از پرونده الکترونیک سلامتمدیریت هشدارهاجستجوی شهروندان، مراکز خدمت رسان، متخصصان، دستیاران سلامت ثبت و بروز زسانی قواعد و قوانین مرتبط با پرونده الکترونیکی سلامتثبت، بروز رسانی و کنترل سطح دسترسی به پرونده الکترونیک سلامتمدیریت واژگان و ترمینولوژی های پزشکیثبت، بازیابی و بروز رسانی اطلاعات بیمه ایپویا بودن ساختار داده های سلامتاشتراک اطلاعات سلامت بین مراکز59

اسلاید 60: نیازمندی های Non-Functional:کارا بودن سیستم پرونده الکترونیکی سلامتقابلیت توسعه سیستمقابلیت استفاده و یادگیری آسان سیستمقابل اعتماد بودن سیستمحفظ محرمانگی و امنیت پرونده الکترونیک سلامتپشتیبانی از مکانیزم نرمال سازیپشتیبانی مکانیزم cashingکنترل نسخه های مختلف داده هامدیریت شناسه ها و داده های کلیدیکانال های دسترسی به پرونده الکترونیک سلامتاختفا و پنهان سازی هویت شهروندان در استفاده های ثانویه از سیستمقابلیت تعامل و ارتباط با سایر سیستم های حوزه سلامت60

اسلاید 61: معماری سپاس در پروژه پرونده الکترونیک با توجه به پیچیدگی های فراوان نیاز به یک معماری چابک (Agile Architecture) دارد. معماری چابک محصول نهایی را قادر می سازد که به تغییرات به سرعت پاسخ دهد و این ویژگی با توجه به ساختار فرایندهای سلامت که به شدت مستعد تغییرات است، الزامی است.مانند تغییر در محاسبه تعرفه، تغییر در متدولوژی کشف و استخراج راهنمایی پزشکی، اضافه شدن سرویس های جدید و بسیاری از موارد دیگربنابراین معماری سرویس گرا به عنوان راه حلی معقول در نطر گرفته شد.61

اسلاید 62: معماری سرویس گرا (Service Oriented Architecture)(SOA)معماری است که در آن یک solution نرم افزاری به مجموعه ای از واحدهای کاملاً جداگانه و مستقل که به روشی کاملاً از پیش تعیین شده با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند تبدیل می شود.ویژگی های بنیادی معماری سرویس گرا:یک نرم افزار به سرویس هایی با هویت مستقل شکسته می شود که هر سرویس وظیفه تعریف شده ای را برعهده دارد. یعنی این سرویس ها component هایی باشند که کارهای نسبتا بزرگ و با هویت می کنند و نه صرفاً component های کوچکی که با یکدیگر همکاری می کنند.هر سرویس به وسیله یک استاندارد به بقیه سرویس ها شناسانده می شود. به این توصیف رسمی service description گفته می شود.هر سرویس به صورت استاندارد و از پیش تعریف شده با بقیه سرویس ها ارتباط برقرار می کند و به آنها ورودی می دهد و از آنها خروجی می گیرد. به این استاندارد service messaging یا service interface می گویند.62

اسلاید 63: همه سرویس ها در مخزنی که برای کاربر قابل دسترسی و کشف است قرار می گیرند. به این مخزن، service Repository و به قابلیت کشف سرویس ها service Discoverability می گویند. هر سرویس به صورت manual و در زمان طراحی یا به صورت اتوماتیک در زمان اجرا حضور خود را به کاربر اعلام می کند.ارتباط سرویس ها با یکدیگر loose coupled است.سرویس ها stateless هستند و این یعنی بعد از انجام تقاضای سرویس گیرنده، سرویس دهنده، سابقه ای از فعالیت انجام شده را نگه نمی دارد. معمولا این سابقه توسط خود سرویس گیرنده نگهداری می شود.سرویس ها به گونه ای طراحی می شوند که قابلیت استفاده مجدد هم داشته باشند. یعنی به اندازه ای کوچک باشند که بتوان از آنها در طراحی های دیگر و به خصوص در ترکیب سرویس ها استفاده کرد.سرویس های ساده قابلیت ترکیب شدن و ساخت یک سرویس پیچیده تر را دارا هستند.سرویس ها interoperable اند. این ویژگی بدین معناست که سرویس ها می توانند با یکدیگر تعامل برقرار کنند و در نتیجه قابلیت integration و اضافه شدن سرویس ها و تغییر سرویس ها نیز بیشتر می شود. این امکان با massaging فراهم می شود.پیاده سازی سرویس از دید کاربر مخفی است به این ویژگی service Abstraction می گویند.63

اسلاید 64: مراحل طراحی یک سیستم سرویس گرا64

اسلاید 65: نمای عمومی مبتنی بر SOA65

اسلاید 66: میان افزار سپاسیک زیر ساخت و واسط نرم افزاری برای اتصال سیستم های اطلاعاتی مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت می باشد. میان افزار بر اساس مفاهیم استانداردهای ایزو طراحی شده است تا بتواند نیازمندی های پرونده الکترونیک سلامت را پوشش دهد.معماری میان افزار به صورت سرویس گرا طراحی شده است و پیش بینی های لازم برای یک سیستم توزیع شده در طراحی آن لحاظ گردیده است. میان افزار بر اساس رویکرد مدل دو سطحی ساخته شده است به همین علت پویایی بسیاری در مدیریت تغییرات و پشتیبانی انواع متنوع و متفاوت ساختارهای اطلاعاتی و فرایندهای سلامت را دارا می باشد.میان افزار سرویس هایی را فراهم می آورد تا سیستم های اطلاعاتی مراکز سلامت بتوانند تبادل اطلاعات را به واسطه این سرویس ها انجام دهند. از طریق این سرویس ها دو سیستم اطلاعاتی می توانند با یکدیگر نیز تبادل اطلاعات داشته باشند.66

اسلاید 67: میان افزار سپاساین سامانه انعطاف‌پذیر و قابل توسعه بوده و امکان ارائه خدمات پشتیبانBack Office)) و خدمات پیش‌خوان(Front Office) را فراهم می‌سازد. این سامانه بر روی مراکز داده سلامت نصب گردیده و از طریق شبکه ملی سلامت با سیستم‌های اطلاعاتی مراکز سلامت در تعامل خواهد بود.بیشتر دانشگاه های علوم پزشکی در سرتاسر کشور یک نمونه از میان افزار سپاس را راه اندازی نموده و تا حدودی دریافت داده از بیمارستان های تابعه خود را نیز شروع کرده اند.جهت انتقال داده ها از XML و از استاندارد XML-SCHEMA استفاده می نماید.در XML Schema حتی نوع داده، مقادیر حداقل و حداکثر آن و سایر محدودیت های داده را می توان تعریف کرد.میان افزار بر اساس استانداردهای ایزو 13606 و 18303 طراحی شده است.67

اسلاید 68: پهنای باندتخمین پهنای باند چندین مرکز سلامت برای پرونده الکترونیک سلامت68

اسلاید 69: 69

اسلاید 70: در حال حاضر بخشی از اطلاعات سلامت شهروندان تولید نمی شود و یا ثبت نمی گردد. در حالت ایده آل که کلیه اطلاعات سلامت ثبت و به صورت الکترونیکی ذخیره شود، حجم اطلاعات بسیار بیشتر بوده و تخمین زده میشود که بیش از 10 برابر پهنای باند تخمین زده شده در جدول فوق مورد نیاز میباشد.پهنای باند محاسبه شده صرفاً جهت تبادل اطلاعات مربوط به پرونده الکترونیکی سلامت بوده و برای تبادل سایر اطلاعات (مثلا اینترنت)به پهنای باند بیشتری نیاز می باشد.تصویربرداری های پزشکی حجم زیادی از اطلاعات را به خود اختصاص می دهند، به همین علت معمولاً تصاویر به یک EHR مرکزی انتقال پیدا نمی کند و در سیستم های LOCAL باقی می ماند.به عنوان مثال تصاویر رادیولوژی انتقال نمی یابد، در واقع آن چیزی که منتقل می شود گزارش رادیولوژی می باشد. .در حال حاضر پهنای باند kbps 64 برای کلیه مراکز سلامت، جهت تبادل اطلاعات متنی پرونده الکترونیک سلامت با یک EHR مرکزی با وضعیت فعلی کافی می باشد.70

اسلاید 71: برنامه ملی توسعه پرونده الکترونیک سلامتبرنامه ملی توسعه و پیاده سازی پرونده الکترونیک سلامت به طور خلاصه به صورت زیر بیان می شود:با توجه به کاربردهای EHR ، مراکز تولید اطلاعات، اطلاعات قابل دخیره و نیازهای داخلی کشور از یک طرف مدل اطلاعاتی استانداردهای اصلی در این رابطه مانند CEN و HL7 و همچنین OPEN EHR و از طرف دیگر کلاسهای مورد نیاز، مشخصه ها و زیر کلاسهایشان طراحی می گردد.71کاربردهااطلاعات قابل ذخیرهمراکز تولید اطلاعات سلامتطراحی مدل

اسلاید 72: با در نظر گرفتن کلیات مدل اطلاعاتی و امکان ارتباط کلاس تعریف شده با سایر کلاسها، ارتباطات بین کلاسها طراحی شده تبیین می شود.از روی کلاس تدوین شده، بانک اطلاعاتی مرکز داده های سلامت طراحی می گردد.ساختار پیام رسانی با استفاده از XML و راهنمای آن (XML Schema) ساخته خواهد شد.سایر اقدامات لازم جهت ورود و خروج اطلاعات به مرکز داده های سلامت از قبیل طراحی فرمهای تحت وب و برنامه نویسی متن باز جهت انجام جستجو، گزارش گیری، ایندکس برداری و نمایش اطلاعات انجام می شود.می توان در هر مرحله با استفاده از ماژول های مورد نیاز ارتباط بانک اطلاعاتی را با یک موتور سیستم اطلاعاتی مکانی برقرار نمود تا همراه با دریافت اطلاعات سلامت، امکان تحلیل های مکانی نیز وجود داشته باشد.اجزای نرم افزاری (مانند java) که شرکت های دارای نرم افزارهای سلامت می توانند از آنها برای پشتیبانی از EHR طراحی شده استفاده کنند، بایستی نوشته شود.(جهت استفاده در Server های مرکز سلامت)در آخر مستندات مربوط به هر یک از مراحل اعم از کلاس های طراحی شده و ارتباطاتشان، زیر برنامه های نوشته شده و راهنمای عملی آنها بایستی تهیه گردد و بر روی وب سایتی در دسترس افراد مجاز قرار گیرد.72

اسلاید 73: ۱۲۰ﻲﻜﻴﻧﻭﺮﺘﻜﻟﺍ ﻩﺪﻧﻭﺮﭘﻪﭼﺭﺎﭙﻜﻳ ﺖﻣﻼﺳﺩﺭﻮﺧﺯﺎﺑ ﺖﻓﺎﻳﺭﺩﺖﻣﻼﺳ ﺰﻛﺍﺮﻣ ﻪﺑ ﻍﻼﺑﺍﻪﺧﺮﭼ ﻞﻴﻤﻜﺗﻱﺮﻴﮔ ﺵﺭﺍﺰﮔ ﻱﺎﻫﺪﻛﺮﺴﻔﻣ ﻱﺎﻫﺪﻛGIS ﻪﺑ ﻝﺎﺼﺗﺍ ﻱﺎﻫﺪﻛﺕﺎﻋﻼﻃﺍ ﺩﻭﺭﻭ ﻱﺎﻬﻣﺮﻓXML Schemaﻩﺮﻴﺧﺫ ﻩﻮﺤﻧﻝﺎﻘﺘﻧﺍ ﻩﻮﺤﻧﻲﺗﺎﻋﻼﻃﺍ ﻚﻧﺎﺑﺱﻼﻛﻭArchetypeﻲﺗﺎﻋﻼﻃﺍ ﻱﺎﻬﻟﺪﻣ ﻲﺳﺭﺮﺑﺎﻫﺩﺮﺑﺭﺎﻛﻲﻠﺧﺍﺩ ﻱﺎﻫﺯﺎﻴﻧﺕﺎﻋﻼﻃﺍ ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺰﻛﺍﺮﻣﺯﺎﺑ ﻦﺘﻣ ﻱﺎﻫ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ DBﻩﺮﻴﺧﺫ ﻞﺑﺎﻗ ﺕﺎﻋﻼﻃﺍﻲﻧﺎﺳﺭ ﻡﺎﻴﭘ ﺱﻼﻛﻡﺎﻴﭘ ﻝﺩﺎﺒﺗ ﻝﻮﺻﺍ ﻭﺖﻴﻨﻣﺍ ﻲﻠﻣ ﻱﺎﻬﺘﺳﺎﻴﺳﻭ ﺖﻴﻨﻣﺍ ﺱﻼﻛﻲﺳﺮﺑﺎﺴﺣMessaging ﻞﻜﺗﻭﺮﭘﺖﻴﻨﻣﺍ ﻞﻜﺗﻭﺮﭘ

اسلاید 74: منابعوب سایت دفتر آمار و فناوری اطلاعات www.it.behdasht.gov.ir))خبرگزاری ایسنامعاونت هماهنگی وزارت بهداشت(www.hamahangi.behdasht.gov.ir)اخبار فناوری اطلاعات (www.itanalyze.com)Ictmed (www.ictmed.sums.ac.ir)74