صفحه 1:
گردآورنده:امین محمدزاده وحدتی
شماره دانشجویی: 1894500252296
رشته تحصیلی: فناوری اطلاعات و"
ارتباطات گرایش شهرداری #
صفحه 2:
صفحه 3:
کارنامه اردشیر پاپکان
یکی از کهنترین نوشتههای ایران و شاید جهان که به وضوح از شطرنج یاد
میکند» کتاب کارنامه اردشیر پاپکان (کارنامک ارتخشیر پاپکان) است. در اين
نوشته آمده است: "اردشیر به فر خدای در چوگان» سواری» چترنگ و شکار
برتری یافت."
بیاست که به بازی شطرنج اشاره دارد و
عدهای همین سند را دلیل بر ابداع شطرنج توسط ایرانیان دانستهاند.
صفحه 4:
روایاتی که ورود شطرنج را به ايران با عهدٍ ساسانی همزمان میدانند اغلب از ماتیکان چترنگ یا
چترنگنامک (گزارش شطرنج) گرفتهشدهاست و مشابه آن را فردوسی در شاهنامه به نظم
درآورده. این داستان که به چندین شیوه نقل میشودچنین است:
صفحه 5:
روایات شطرنج
در زمان پادشاهی خسرو انوشیروان» شاهی از شاهان هند که دیورسام خوانده میشد فرستادهای را
به دربار ایران روانه داشت. فرستاده پس از به جا
گرانبهایی را به شاه ایران پیشکش کرد و تختهای از شطرنج با مهرههایی از عاج و زمرد ن
فراز آورد. آنگاه به پادشاه ایران چنین گفت: که ای شاه شاهان! من از سوی شهریار هند بدین
کار گمارده شم تا شما را بگویم آنچه را که از شهریارم شنیدهام. شهریار ما كفت كه هيج
برتری نیست مگر به دانش و خرّد و اینک که شما خود را از ما برتر میدانیده پس بایسته است
که دانش شما نیز از دانش ما افزون باشد. اینک ما ا
آوردن آداب دربار» گنجها و خواستههای
شطرنج را به سوي شما فرستادیم تا شما
یابید؛ اگر از اين کار فرومانید؛ آنكاه بايد ساو و باج
روش و شیوه آن را - چنان که هست.
بر ما بفرستید و اگر توانستید» آنگاه ما باجگزار شما خواهیم بود. » در پایان لین داستان؛
بزركمهرء وزيرٍ انوشیروان» راه و شیوه اين بازی را درمییابد و بدینسان لیرانیان بر هندیان
غالب مرآيند.
صفحه 6:
درباره ورود شطرنج به ایران می:
که در روزگار خسرو ائو
ش پادشاه آن
دیار قرار میگیرد؛ آنگاه بازی شطرنج را همراه
با کتاب پنچهتنتره یا کلیله و دمنه به عنوان
سوغات به ایران میآورد. ا
روایات مورد
روایت نیز از
از اسلام و به خصوص در ایران ساسانی
در بين مردم و به خصوص میان شاهزادگان و
.اشراف پرطرفدار بودهاست
صفحه 7:
قدمث اين بازى به سدة ششم این بازی را اختراعکرد و آن را چاتورانگا نشطرنج
(به ساتسكريت:جاتورائكاء به بارسى ميانه: جتَرَدكٌ) يك بازی دو نفره است که بر روی صفحه ۸۲۸ شطرنج و با استفاد
بمطول
از مهرههاى شطر.نج (شاهه وزيرء رخ فيل» اسب و سرباز) انجام مىكيرد. اين بازى معمولاً بين ٠١ قا 8٠
مىانجامد و با بيروزى يكى از بازيكنان يا تساوى بايان مىيابد
شطرنج در ء
ساسانيان توسط عربهاء در اسلام تيز رايوشد.
ان نام چتزنگ را بر خود گرفت. اين بازی توسط معاملهگران ایرانی به اریوپا رسید و با فتح امپراتوری
اربوباء شطرنج دستخوش تغييراتى شد و قوانين تازهاى براى آن وضعشد
و به تدریج قیرمانی شطرنج جهان بنادگذاریشد. در ۲۰ ژونيه ۰۱۹۲۴ سازمان بينالمللى شطرنج جهان (فيدم).
بنیادگذاریشد و به تدریج مسابقات و علاوینی
صفحه 8:
شطرنج در سدة چهارم یا ششم میلادی از شمالغربی هند سرچشمه گرفتهاست. در آن زمان» امپراتوری گویتا بر
هند فرمان میراند.شاهان هند بر این باور بودند که یادگیری جنگ موجب یادگیری ارزشهای دلاوری»
تصميمكيرى» شکیبایی و شجاعت میشود. بنابراین تصمیم گرفتند که جنگ را مدلسازی کنند. رایمترین
داستان در مورد اختراع شطرنج ادعا میکند که شطرنج اختراع یک قدیس هندی بود. شاه هند که بالهات
نامداشت از قمار و اعتیاد به بازیهای شانسی خشمگین شدهبود. او از این قدیس هندی که سیسا نامداشت»
درخواست کرد بازی ایجاد کند که در آن بتوان دوراندیشی و استدلال کرد و چیزی به عنوان شانش در آن
وجود ن اشد. مدتی بعد» سیسا با صفحهای متشکل از ۸۸-۶۴ خانه نزد شاه آمد. دو ارتش متشکل از
۲ مرد با دو رنگ مختلف صفحه را پر کردبردند و آرمان هر ارتش» دستگیری و کشتن شاه ارتش
حریف بود. اين بازی چاتورانگا نامگرفت. صفحه شطرنج آشتاپادا نامداشت,
چاتورانگا از زبان سانسکریت سرچشمه گرفته و به معنی ۴ عضو است که به ۴ عضو نظامی ارتش هند یعنی
ارابههاء فيلهاء سوارمنظام و بيادمنظام اشارمدارد. بيروزى بازيكنان در جاتورانكا به سونوشت يكى از
مهرهها (شاه کنونی شطرنج) بستگی داشت. تعداد خانههاى موجود در صفحة اين بازى ممكن است ١٠
خانه يا حتى بيشتر از آن باشد.
صفحه 9:
در کارنامهاردشیر بابکان نوشته شدهاست که این بازی یکی از دستارردهای فرهنگی اردشیر بابکان (نادگذار
امپراتوری ساسانیان) بودهاست. اما در حدود سال ۶۰۰ میلادی» ۳ متن به زبان پارسی میانه (زبان پهلوی)
نوشتهشد که ادعا میکند بازی چترّنگ را هند به دربار ايران معرفیکرد و اصیلان ایرانی باید اين بازی را
یاد میگرفتند. برخی از زبانشناسان ثابت کردهاند که واژ؛ چترنگ در زبان پارسی میانه از واژ؛ چاتورانگا
در زبان سانسکریت ریشه گرفتهاست. هندیان سفیری را نزد خسرو انوشیروان (فرمانروایی در ۵۳۱-۵۷۹
پس از میلاد) که یکی از امپراتورهای ساسانی و فرمانروایان ايران بود» فرستادند. در آن زمان» ساسانیان
بر ايران كنونى؛ عراق؛ افغانستان و آسیای مرکزی فرمان میراندند. سفیر هندی پیشکشهایی را به همراه
شطرنج به خسرو ارائهداد. با ازدواج خسروپرویز و دختر امپراتور موریس (امپراتور بیزانس)» شطرنج به
روم شرقی رسید. شطرنج در همان سالها بهبونان نیز رسید. در سال ۰۶۴۴ ارتشهای اسلام امپراتوری
ساسانی را برچیدند و ایران را تصرفکردند و واه شطرنج جایگزین واژ؛ چترنگ شد. از آن پس» شطرنج
.وارد اسلام شد
صفحه 10:
ريشه هاى بازى امروزى
شطرنج توسط معاملهكران ايرانى به ارويا رسيد. در حدود سال ٠٠٠١ ميلادى؛ شطرنج به ارويا و روسيه
رسید و به زودی در ژاپن و چین گسترشیافت. در حدود سال ۱۲۰۰ میلادی» شطرنج به اروپای جلوبی
رسید و در اواخر dau پانزدهم تغییراتی در اين بازی پدید آمد. مهرة فرز که در زبان پارسی به معنای
مشاور مرد شاه (وزیر) است. اما هنگامی که شطرنج وارد اروپا شد. اروپاییان آن را به ملکه
(مسسی) تغییر دادند. در آن زمان» وزیر ضعیفترین مهرهٌ بازی بود و فیل نیز از مهرههای ضعیف
بود و این باعث میشد که سرعت بازی بسیار کندتر از سرعت امروزی بازی باشد. اين قانون که سرباز
در نخستین حرکت خود میتواند دو خانه به جلو حرکتکند نیز در اروپا ساختهشد
صفحه 11:
نخستین مسابقات بینالمللی شطرنج توسط هوارد استانتون که خود یک بازیکن شطرنج انگلیسی بود»
در سال ۱۸۵۱ برگزار شد.
افتخار را در بازی با پل مورفی از دست داد. او همچنین در بازی جاویدان مقابل لیونل
کیبریتسکی و در بازى هميشه سبز مقابل جين دافرسنه يل مورفى آمريكايى نابغهاى در شطرنج
و قوىترين بازيكن شطرنج وقت خود بود. مورفى با ديدن بازىهاى انجامشده در خانوادهاش
تطرت را الوحت يليام دين راد براك iad Gis (Sa essen C5) a
رسمى شطرنج جهان بود. او به عنوان بازيكن بيشروى شطرنج شناخته مىشود و از سال ١8/87
تا ۱۸۹۴ قیرمان جهان بود.
لف اندرسن قهرمان این مسابقات شد و در سال ۰۱۸۵۸ این
صفحه 12:
پس از مرگ آلخین در سال ۰۱۹۳۶ شطرنج جهانی دچار هرچومرج
شد. در سال ۱۹۴۸ فیده رقابت شطرنج جهان را ميان بنج نفر
برگزار کرد که سرانجام میخائیل بوتوینیک اهل اتحاد جماهیر
شوروى سوسياليستى قهرمان اين جام شد. باتوينيك قهرمانی
جهان خود را در قهرمانىهاى سالهاى ١18١ و ١187 حفظكرداأ
و آن را در سال ۱۹۵۷ در بازى مقابل واسيلى اسميسلوف از
دست داد. اما این عنوان را دوباره در مسابقة برگشت در سال
۸ بهست آورد. او این عنوان را در سال 1۹۶۰ در بازی
مقابل میخائیل تال از دست داد و در سال ۱۹۶۱ در بازی
برگشت تال را شکستداد و دوباره عنوان را به دست آورد. او
در سال ۱۹۶۳ این عنوان را در بازی مقابل تیگران پتروسیان از
دست داد و فیده مسابقة برگشت را از آن پس حذفکرد.
صفحه 13:
قهرمانان
پتروسیان از سال ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۹ قهرمان جهان بود. بوریس اسپاسکی
اين عنوان را در سال ۱۹۶۹ از چنگ او درآورد. بابی فیشر اهل
ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۷۲ عنوان قهرمان جهان را از
چنگ اسپاسکی درآورد و تبدیل به نخستین بازیکن شطرنج غير
روسی شد که به عنوان قهرمان جهان دستیافت.
صفحه 14:
آناتولی کارپف اهل شوروی عنوان قهرمان جهان را در سال ۱۹۷۵
از دست فیشر درآورد. سرانجام. گری کاسپارف اهل شوروی که
در باکوء آذربایجان زادهشد» عنوان قهرمان جهان را در سال
۵ در ۲۲ سالگی از چنگ کارپف درآورد. کاسپاروف
سازمان رقیب فیده. شطرنج حرفهای را بنیادگذاریکرد و در سال
۳ قیرمانی جهان را برگزار کرد که در آن نایجل شورت را
شکستداد. در همان زمان, فیده مسابقات قهرمانی جهان خود را
برگزار کرد كه كاريف قهر
lel كردند كه قهرمان جهان هستند. ولاديمير كرامنيك روسى در
سال ٠٠٠١ عنوان قهرمانى جهان را از جنك كاسياروف درآورد
و آن را تا سال ۲۰۰۷ حفظكرد
. کاسپارف و کارپف هر دو
صفحه 15:
از سال ۲۰۰۷ تاکنون عنوان
قهرمان جهان دست ویسواناتان
آناند اهل هند است
صفحه 16:
نخستین گام برای آغاز بازی شطرنج» چیدن درست مهرهها در صفحه شطرنج است. صفحه شطرنج ۸*۸ است
و هر خانه دارای یک عدد و یک حرف است.
اعداد از پایین به بالا از ۱ تا ۸ هستند و حروف طبق الفبای انگلیسی از چپ به راست از ه تا | هستند.
صفحه 17:
هميشه رخها در آغاز بازی در گوشة زمین قرار میگیرند.
محل قرارگیری اسبها کنار رخها است.
فيلها نيز كنار اسبها قرار میگيرند. ‘
بس از قرارگیری اين مهرهها کنار يكسديكرء تنها دو خانه در رديف يايانى باقى
وزير در يكى از اين دو خانه و در خانة همرنك خود قرار مىكيرد. وزير
سفيد بر خانة سفيد و وزير سياه بر خانة سياه قرار میگیرد.
شاهها نیز که بلدترین مهرههای شطرنج هستند و دارای صلیبی بر رویسر ۰ * PRE
خود هستند. در کنار وزیر قرار مىكيرند. شاه بايد در خانة غیر همرنگ خود.
قرار كيرد. شاه سفید بر روی خانة سياه و شاه سياه بر روى خانة سفيد قرار
میگیرد.
سربازان نیز که کوتامترین و متعددترین مهرهها در شطرنج هستنده جلوی
مهرههای دیگر قرار میگيرند. هر بازیکن باید ۸ سرباز داشتهباشد.
صفحه 18:
ویلسون (۱۸۴۳-۱۹۱۵) اختراعشد
و در مسابقات شطرنج لندن در سال
۳ مورد استفاده قرار گرة:
یک ساعت شطرنج متشکل از دو ساعت است
که با یککدیگر ارتباط دارند و وقتی یکی
از آنها متوقف میشود» دیگری وقت را
آغاز میکند. ساعتهای امروزی آنالوگ و
دیجیتال و دارای ویژگی پرچم هستند.
صفحه 19:
پایان بازی
بازیهای شطرنج معمولاً با پیروزی یکی از بازیکنان به پایان میرسد.
بازیکن به منظور پیروزی باید شاه حریف را کیش کند و همة
خانههایی را که شاه میتواند به آن حرکتکند» تحت پوشش قرار
دهد. بازیکن میتواند در هر جای بازی که خواست. بازی را واگذار
كند و اين رخداد زمانی روی میدهد که بازیکن یک مهره مهم خود
را از دست دادهباشد و امیدی به پیروزی نداشتهباشد.
صفحه 20:
ينج حالت وجود دارد که در آن تساوی در شطرنج رخ میدهد:
).توافق دو طرفه:
انجام اين حالت در هر مرحله از بازى امكانيذير است و فقط بايد دو طرف تساوى را بيذيرند.
پات:
زمانی رخ میدهد که هیچ مهرهای نتواند حرکتی در صفحه بازی انجامدهد و شاه کیش نباشد و نتواند هیچ
حرکتی انجامدهد.
©.تكرار سمكانه:
اگر مهرهها سه بار پشت سر هم یک حرکت را انجام بدهند و در همان موقعیتهای دفعات پیشین قرار بگیرند.
بازی مساوی میشود.
صفحه 21:
اگر هر بازیکن حداقل پنجاه حرکت انجامدهد و سربازانش جابهجا شوند. اما این سربازان هیچ
مهرهای را نزننده بازی مساوی میشود.
نداشتن نیروی کافی برای مات کردن شاه: اگر کیش مات کردن شاه امکانپذیر نباشده بازی مساوی
میشود. لین حالت زمانی رخ میدهد که مهرههای کافی برای کیش مات کردن شاه در صفحة
بازی وجود نداشتهباشد. برلی مثال یک شاه و يك فيل در مقابل یک شاه باشند
بازیکنان شاه حریف را در معرض کیش دانمی قرار دهد. یعنی شا
از کیش در حرکتهای بعدی نداشته باشد
راهی برای خروج
صفحه 22:
Lao yee sla 8 jay
سرباز (پیاده)
سرباز یا پاده» مهرهای بسیار مهم برای مبارزه در شطرنج است. اين مهره در حالی که جابهجایی
محدودی دارد و مهرهای کمارزش شمرده میشود. پتنسیل زیادی دارد و میدان نبرد شطرنج را
تشکیل میدهد.
در آغاز بازی» هر بازیکن ۸ سرباز دارد که به صورت ردیفی جلوی همه مهرههای دیگر
میایستند. اين مهره ضعیفترین مهرة شطرنج است و در هر حرکت یک خانه به جلو حرکت
میکند. در حرکت نخست نیز این توانایی را دارد كه دو خانه به سمت جلو حركتكند. اين
مهره میتواند مهرههای حریف را در جهت مورب بزند. در آغاز بازی» هر بازیکن دارای ۸
سریاز است. سرباز نمیتواند به عقب بازگردد و هنگامی که مهرهاى ديكر جلوى مسير حركت
آن قراركيرد؛ راه آن را مسدود میکند. هنگامی که سرباز به واپسین خان صفحة شطرنج
میرسد» هر مهرةٌ داخواه به جز شاه میتواند جایگزین آن شود. این عمل را در اصطلاح
«بيشرفت يا ارتقاء» مىنامند. در جنين شرايطى؛ معمولاً وزير را جايكزين سرباز مىكنند. اما
اگر وزیر یدکی وجود نداشتهباشد» رخ یا هر مهرة دیگری میتواند جایگزین سرباز شود.
صفحه 23:
اسب یکی از مهرههای شطرنج است که به صورت ,در هر جهت جابهجا
میشود. برای نمونه. اسب در یک حرکت میتواند دو خانه به سمت
پایین و یک خانه به سمت راست یا چپ حرکتکند. اسب با هر حرکت
رنك خانة خود در صفحة شطرنج را نیز تغییر میدهد. به طور کلی
حرکت اسب را میتوان به دو دسته تقسیمکرد: نخست این که دو خانة
افقی و یک خانه عمودی حرکت میکند دوم اين که دو خانه عمودی و
یک خانه افقی حرکت میکند.
در آغاز بازی هر بازیکن ۲ اسب دارد که هر دو کنار رخ و فيل
قراردارند.با استفاده از اين مهره میتوان به تضعیف دفاع حریف به
ویژه سربازان پرداخت و مهرههای حریف را به طور مخفیانه گرفت.
صفحه 24:
فيل» یکی از مهرههای شطرنج است که میتواند به صورت مورب تا هر خانهای که
بخواهدء حرکتکند. هیچگاه رنگ خانههایی که فیل بر آنها قرار میگیرد» تغییر
. براى نمونه؛ اكر اين مهره از آغاز بازی بر خائة تيره قرار كرفتهب
هیچگاه نمیتواند بر خانهای روشن قرارگیرد. امکان مسدودشدن مسير فيل توسط
میرههای دیگر وجوددارد. مسیر این مهره مانند مهزههای دیگر با گرفتن مهرههای
حریف مسدود میشوا
در آغاز بازی, هر بازیکن دارای ۲ فیل است که یکی بر خانة روشن و دیگری بر
خانه تیره قراردارد. فیل از اسب باارزشتر است و همکاری دو فیل و کنترل خوب
آن بزرگی برای مهرههای حریف محسوب میشود. ارزش نسبی این مهره
به میزان ارزش نسبی اسب است و ارزش آن از شاهه وزير و رخ كمتر است. به
فيلى كه سربازی در جهت حرکت آن قرارگرفته و راه آن را مسدود کردهباث
«فیل بد» میگو
صفحه 25:
رخ:
رخ یا قلعه» مهرهای است که میتواند به بالاه
تع یین» راست و چپ و به طور
کلی در یک خط راست تا هر خانه که بخواهد» حركتكند. هر بازيكن در
آغاز بازی ۲ رخ دارد که هر دو در گوشه صفحه شطرنج قراردارند. شکل
ظاهری این مهره مانند قلعه است و در برخی از نقاط جهان با نام «قلعه»
شناخته میشود.
واه انگلیسی «ابس؟0» به معنای رخ» ترکیبشده از دو واژ؛ زبان فارسی
«)» و زبان سانسکریت cial «Ruth» اين مهره و شاه میتوان
عمل کیش مات را به انجارساند. کیش مات کردن با اين دو مهره از کیش
مات كر شوارتر است زیرا شاه حریف میتواند رخ را
با وزیر و شا
بزند. در اين روش باید شاه حریف را به گوشه صفحذ شطرنج کشاند.
صفحه 26:
وزیر
وزیر یا فرزین؛ یک مهرة حملهور نیرومند است که معمولا برای کیش مات
استفاده میشود. اين مهره بسیاری از ماتهای نخست را انجام میدهد و با
پشتیبانی مهرهای کوچک کیش مات را نیز عملی میسازد. اين مهره
میتواند هرچند خانه که بخواهد در همة جهات (بالاء پایین» راست» چپ و
جهات مورب) حرکتکند. با این حال» مسیر اين مهره نیرومند را میتوان با
شد ۳
در آغاز بازی, هر بازیکن یک وزیر دارد که مجاور شاه قراردارد و وزیر در
خانة همرنگ خود و شاه در خانه غیر هرنگ خود قراردارد.
صفحه 27:
شاه
شاه مهترین و یکی از ضعیفترین مهرههای شطرنج است و فقط میتواند یک خانه به همه ۹
جهات (بالاهپیین. راست» چپ و جهات مورب) حرکتکند.اگر به شاه کیش دادشود؛
بلاقاصله باید به خانهای امن در صفحة شطرنج برود و اگر اين کار امکانپذیر نباشد. شاه
بازی را باختهاست. شاه نمیتواند به خانههایی که مهرههای حریف میتوانند به آن
حملمورشوند؛ جابهجاشود. اين مهره قابلیت گرفتن مهرههای حریف را نیز دارد. اگر شاه
با گرفتن مهرهای موردحمله مهرهای دیگر قراربگیرد» اجازء گرفتن آن مهره را ندارد.
اگر شاه موردحملة یکی از مهرههای حریف قرارگیرد. اصطلاحاً میگوییم که شاه کیش
شدهاست. اين مهره برای خارجشدن از منطقة كيش سه راه دارد: نخست اين كه به خانهاى
امن در صفحه حركتكند. دوم اين كه مهرهاى خودى جلوى منطقة کیش قرارگیرد و از
كيش حريف جلوكيرىكند. سوم اين که مهرهای خودی» مهر؛ حملهورشده به شاه را بزند.
اگر شاه نتواند از موقعيت كيش خارجشود؛ اصطلاحاً میگویند که شاه کیش مات شدهاست
و بازی را باختهاست.
صفحه 28:
ارزش مهردها
ارزش مهرههای شطرنج به شرح زير است :
ارزش وزير: ؟ امتياز (به اندازة 9 سرباز مىارزد)
ارزش رخ: ه امتياز (به اندازة ه سرباز مىارزد)
ارزش فيل: ” امتياز (به اندازة " سرباز مىارزد)
ارزش اسب: ۳ امتیاز (به انداز ۲ سرباز مىارزد)
ارزش سرباز: ۱ امتیاز
صفحه 29:
نمادها و شكل نوشتارى مهردها
مهردها را در شطرنج با حروف ويزهاى نشان مىدهند. حروف مهردها به شكل زير است:
سرباز (به انكليسى: سربك00)) با نماد 8
اسب (به انكليسى: 649)) با نماد D
فيل (به (Bishop sls با نماد 0
۱ ) رخ (به انگلیسی: بابسن() با نماد
Bi QSL (Quer tI 4) 5255
ae ie CK SSG (tery شاه (به انگلیسی:
صفحه 30:
تاكتيكهاى يايه
ان برايز
آموزشهاى تاكتيكهاى ياية شطرنج براى بهبود وضع بازيكن
ضرورىاست و درك تاكتيكها موجب جلوكيرى از هركونه
اشتباه میشود. در اغلب موارد» درک این تاکتیکهای ساده به
مبتدیان شطرنج کمک میکند. یکی از اساسیترین تاکتیکهاء
گرفتن یک مهرة بیدفاع حریف است که اين عمل را در اصطلاح
ان پرایز مینامند.
صفحه 31:
چنگال
ل
گاهی اوقات یک مهره میتواند به دو مهرة
حریف حملهور شود. در چنین حالتی»
اصطلاحاً چنگال ایجاد میشود. اسبها
برای عمل چنگال در شطرنج مشهور
هستند. برای نمونه» اگر اسب در موقعیت
حمله به شاه و وزیر قرارگیرد» شاه وادار
است به خانهای امن حرکتکند و ۱
میتواند وزیر را بزند.
صفحه 32:
آچمز
آچمز یک تاکنیک بسیار رایج برای محدودکردن جنبش
و جابهجایی مهرههای حریف است. در اين تاکتیک؛
مهرهای به مهر؛ حریف حملهور میشود که اگر
مهره حریف جابهجا شود مهره خودی یک مهرة
ارزشمند حریف در پشت آن را میزند. اگر پشت
مهرهُ حریف» شاه قرار داشتهباشد» مهرهُ حریف
اجازه جابهجایی را ندارد و اين نوع آچمز به عنوان
«آچمز مطلق» شناخته میشود
صفحه 33:
سیخ
تاکتیک سیخ بسیار مشابه آچمز است» اما در جهت
معکوس آن عمل میکند. در اين تاکتیک با 7
حملهورشدن یک مهره خودی به یک مهر؛ ارزشمند
حريفء مهرهُ حریف مجبور میشود که جابهجا شود و
مهر؛ خودی میتواند مهره پشتی مهر؛ حریف را بزند. wy
برای نمونه» اگر یک رخ به شاه حریف کیش بدهد و
يشت أن وزير حريف باشدء شاه مجبور مىشود كه ۰ ۳۴ , فت
جابهجا شود و رخ مىتواند وزير حريف را بزند.
صفحه 34:
here 0ت لا
all
حرکت قلعه یک مانور دفاعی است که در سده شانزدهم میلادی به منظور سرعت بخشیدن به بازی و کمک به دفاع وارد
شطرنج شد. اين حركت ميان شاه و رخ انجام مىكير:
طی این حرکت. شاه و رخ مىتوائند همزمان حركتكنند. شاه دو خانه به سمت رخ حرکت میکند و رخ به سمت دیگر
شاه میآید. مواقمى نيز وجود دارند که انجام این حرکت غیر ممکن است:
جایهجا شدهباشد.
پیش از انجام حرکت:
انجام حرکت؛ رخ جابهجا شدمباشد.
مهرءهايى ميان شاه و رخ در صفحه شطرنج وجود داشتهباشند.
صفحه 35:
پاسان حرکت ویژهای در شطرنج است که سرباز تحت قوانین
ویژهای میتوان سرباز حریف را بزند. اگر سربازی خودی از
ردیف دوم به ردیف چهارم حرکتکند و سرباز حریف نیز کنار
آن در همان ردیف باشد» سرباز حریف میتواند سرباز خودی را
بزند. در اين حرکت» سرباز حریف پس از گرفتن سرباز خودی»
پشت سرباز خودی قرار میگیرد.
اختراع این حرکت در شطرنج به پیش از سده پانزدهم میلادی باز
میگردد که قوانین آن زمان به گونهای بود که سرباز در نخستین
حرکت خود نمیتوانست دو خانه به سمت جلو حرکتکند. با
افزودن اين قانون که سرباز در حرکت نخست خود میتو
خانه به سمت جلو حرکتکند. ان پاسان نیز به قولنین شطرنج
افزودهگرد
موی دون
صفحه 36:
سرباز ضعیفترین مهره شطرنج است. اما میتواند به مهرهای قویتر تبدیلشود.
اگر سرباز در زمین آنقدر به سمت جلو حرکتکند که به بازپسین ردیف
شطرنج که شاه حریف در آن ردیف قرار دارد. برسد. میتواند به هر مهرهُ
دلخواهی تبدیلشود. این حرکت را پیشرفت مینامند. بیشتر بازیکنان شطرنج
ترجیح میدهند که سرباز خود را به وزیر تبدیلکننده اما سرباز را میتوان به
رخ» فیل و اسب نیز تبدیلکرد. مهره تازه در همان خانه جایگزین سرباز
میشود. این حرکت یکی از روش عالی برای تقویت دفاع و حمله در شطرنج
صفحه 37:
اختصارى فيده (0*1000) در تاريخ 7١ ژونی ۱۹۴ در پاریس» فرانسه بنیادگذار
تکنون ۱۷۰ قدر اسیون عضو فیده مستند و این سازمان يكى ار يزركترين سازمان هاى ”
ورزشی جهان است. اين سازمان از چهل رقابت قهرمانی برای جوانان» مردان؛
بانوان و سالمندان برگزار میکند. فیده یکی از اعضای وابسته به کمیته المپیک است. این
سازمان بر این باور است که شطرنج باید در همه ملتها گنجاندهشود. رئیس کنونی فیده
کیرسان ایلیومژینوف است. هماکنون دفتر مرکزی فیده در لوزان» سوئیس قرار دارد.
فیده همه قارههای جهان را تحت پوشش قرار میدهد و کشورهایی از قارههای آسیا (آسیا و
اقیانوسیه)» اروپاه آمریکا (آمریکای شمالی و جنوبی) و آفریقا عضو این سازمان هستند.
از آسیا کشورهایی از جمله چین؛ ala ازبکستان و ویتنام» از اروپا کشورهایی از جمله
روسیه؛ اوکراین» فرانسه و مجارستان؛ از آمریکا کشورهایی از جمله ایالات متحده
آمريكاء كوباء برزیل و آرژانتینو از آفریقا کشورهایی از جمله مصر: آفریقای جنوبی»
الجزیره و تونس عضو فیده هستند.
صفحه 38:
مسابقات» عناوین و رتبهبندی
قهرمانی شطرنج جهان مسابقاتی است که فیده تقریبا هر سه سال یکبا
کنونی قهرمانی شطرنج جهان» ویسواناتان آناند اهل هند است. قهرمان کنونی قهرمانی شطرنج
جهان زنان» آنا آشنینا اهل اوکراین است. از دیگر مسابقات شطرنج میتوان به قهرمانی
شطرنج جوانان جهانقهرمانی شطرنج انفرادی اروپا و قهرمانی شطرنج تیمی اروپا
اشارهنمود.
فيده قصد داشت که شطرنج به بازیهای المپیک ن قصد هرگز حقیقینشد و رخنداد»
زیرا بسیاری از بازیکنان شطرنج حرفهای بودند و کمیته المپیک به ورزشهایی اجاز؛ ورود
به المپیک را میداد که فعالیت بدنی و فیزیکی داشتند. اما به جای المپیک. المپیاد شطرنج به
صورت جداگانه هر دو سال یکبار برگزار میشود. علاوه بر اين مسابقات» فيده و
فدر اسیونهای قارههای مختلف مسابقات گوناگونی را برگزار میکنند.
صفحه 39:
BD ae Poh BREST SIs SS TUS SETS Lye ete Te ted
استادبزرگ:
عنوانی است که فیده به بازیکنان بسیار قری شطرنج اعطا میکند. به غیر از قهرمانی جهان؛ استادبزرگ بالاترین عنوانی است
که یک بازیکن شطرنج میتواند به آن برسد. این عنوان را با نام کوتاه 900 یا 16000 نیز میخوانند. این سختترین عنوانی
است که یک بازیکن شطرنج میتواند بهدست آورد و برای بهدست آوردن آن باید در رتبهبندی فیده حداقل به ۲۵۰۰ امتیاز
پرمد.
استاد بینالمللی:
عنوانی است که به بازیکنانی که در رتهبندی فیده به ریتینگ ۲۳۰۰ میرسند؛ و در مسابقات خاصی موفق به کسب امتیاز مورد
نظر میشوند اهدا میشود. اين عنوان با نام کوتاه 100 نیز خوانده میشود.
استاد فیده: عنوانی است که به بازیکنانی که در رتبهبندی فیده به ریتینگ ۱۳۰۰ میرسند اهدا میشود. این عنوان را با نام کوتاه
0 نیز خوانده میشود.
نامزد استاد:
عنوانی است که به بازیکنانی که در رتبهبندی فیده به ۲۲۰۰ امتیاز میرسند» اهدا میشود.
صفحه 40:
بازیکنان بر پایة ریتینگ خود رتبهبندی میشوند. تا سال ۲۰۱۳ بالاترین ریتینگ را در بین بازیکنان
شطرنج جهان ماگنوس کارلسن اهل نروژ دارد. بالاترین زیتینگ در بین بازیکن زن کنونی
شطرنج جهان هم متعلق به جودیت پولگار اهل مجارستان است. بهترین ریتینگ در بین بازیکنان
پسر زیر ۲۰ سال کنونی شطرنج جهان متعلق به آنیش گیری اهل هلند و بهترین ریتینگ در بین
بازیکنان دختر زیر ۲۰ سال از آن هو بیفان اهل چین است. رتبهبندی کشورها در شطرنج توسط
فیده انجام میگیرد. این سازمان رتبه كشورها را بر باية ميانكين ریتینگ ۱۰ بازیکن برتر هر
کشور تعیین میکند. هماکنون در سال ۰۲۰۱۳ کشورهای روسیه» لوکراین» چین و فرانسه در
شطرنج مردان بر جایگاههای نخست تا چهارم جای دارند. در شطرنج زنان نیز به ترتیب
.كشورهاى جين؛ روسیه. گرجستان و اوکراین بر جایگاههای نخست تا چهارم جای دارند
صفحه 41:
:شطرنجء رياضيات و رايانه
هده ههههه
200900270
صفحه 42:
تخمیشن زده میشود که شطرنج دارای ۱۰۳۳ موقعیت قانونی باشد. کلود شانون مهندس برق» رياضودان و يدر تثورى
اطلاعات برای نخستیبار پیچیدگی درخت-بازی شطرنج را محاسبهکرد و به عدد ۱۰۱۲۰ رسید. یعنی در هر
بازی شطرنج بهطور متوسط ۱۰۱۲۰ بازی با توجه به حرکات بازیکنان انجام میگیرد. این عدد به شمار؛ شانون
معروف است.
شطرنجباز ترک ماشینی بود که میترانست بهطور خودکار شطرنج بازیکند و در سال ۱۷۶۹ اختراعشد. این ماشین
دارای سه در جلوی خود بود و هنگام بازی, دو در را باز میگذاشتند تا به مردم ثابتکنند كه کسی درون ماشین
نیست. اما راز ماشین اين بود که انسانی درون آن بود و به تنها در بسته تکیه میداد و مخاطبان او را نمیدیدند.
مسئلة دانههای گندم یکی از مسائل ریاضی مربوط به شطرنج است. روزی خواجهای در مسابقهای برندشد و شاهزادة
جوان که به تازگی شاه شدبود؛ كفت که هرچه خواجه بخواهد به او میدهد. خواجه گفت که یک دانة گندم و یک
صفحه شطرنج میخواهد. فقط شا باید هر روز دو برابر دنههای بیشتر به او بدهد تا ۶۴ روز (تعداد خانههای
شطرنج) به پایان برسد. يعنى در روز نخست يك دانه؛ در روز دوم دو دانه» در روز سوم چهار دانه و به همین
ترتیب تا ۶۴ روز به پایان برسد و در پایان تعداد دانهها دوباره دو برابر میشد. اما اين بازی ذهن بود و در روز
**أمء تعداد دانههای گندم به شمار ۱۸۰۴۴۶,۷۴۴۰۰۷۳,۷۰۹۰۵۵۱۰۶۱۵ رسید که اصلاً این تعداد دانه گندم
زمين وجود نداش
صفحه 43:
در سال ۰۱۹۵۰ نخستین برنامه شطرنج رایانه توسط آلن تورینگ انگلیسی نوشتهشد» اما برنامة او
یکنان شطرنج بسیا
در بازی شطرنج با انسان رقابتکند. در همان سال» کلود شانون طرح خوبی برلی
اقدام رایانه به بازی شطرنج کشید. در سال ۰۱۹۵۸ برنامه شطرنج برای نخستینبار یک انسان
را شکستداد. در سال ۰۱۹۷۰ نخستین مسابقات قهرمانی بزرگ شطرنج رایانه به نام قهرمانی
شطرنج رایانه آمریکای شمالی توسط انجمن ماشینهای محاسب برگزار شد. شطرنج دانشگاه
نورشوسترن قهرمان این جام شد. در ۱۱ مه ۱۹۹۷ دیپ بلو که رلیانهای ساخته شرکت
۶ بازی قهرمان جهان. گری کاسپاروف را شکستدهد.
ضعیف بود. با اين حال» اين برنامه نشانداد که رایانه
آعبیام بود تولنست
و برد سهم
دیپ بلو و یک برد سهم کاسپاروف بود و سه بازی دیگر مساوی شد. اين نخستین باری بود که
قهرمان شطرنج جهان از يك رايانه شكستخورد
صفحه 44:
شطرنج انواع مختلفی دارد که از آنها میتوان به شطرنج استاندارد» شطرنج سرعتی (برقآسا یا بلیتس) و
شطرنج سیامی (تبادل) اشارنمود.
در شطرنج سرعتی همه حرکتها باید در زمان معینی انجامشوند که معمولاً هر بازیکن برای همة حرکات
خود پنج دقیقه وقت دارند. این بازی توسط جو مچیو در سال ۱۹٩۱ اختراعشد. صفحه شطرنج سرعتی
۶۵ است و در مجموع دارای ۳۰ خانه است و هر بازیکن دارای یک رخ فیل» وزیر» شاه اسب و ۶
سرباز جلوی آنها است. اين بازی قوانینی متفاوت با شطرنج استاندارد دارد. سرباز در نخستین حرکت
خود فقط یک خانه میتواند به جلو حرکتکند؛ حرکات ان پاسان و قلعه در بازی وجود ندارند و اگر ۲۰
حرکت در بازی بدون زدن مهرهها و پیشرفت سرباز انجامشود, بازی تمام خواهد شد و بازیکنی برنده
است که طبق امتیازات مهرههاء امتیازات مهرههای درون زمینش بیشتر باشد. شطرنج سیامی یکی از
محبوبترین انواع شطرنج در جهان است. این بازی با دو تیم اجرا میشود که معمولا هر تیم دارای دو
بازیکن است. یکی از بازیکنان تیم با مهرههای سفید بازی میکند و بازیکن دیگر تیم با مهرههای سیاه
در صفحهای دیگر بازی میکند. زمان این بازی نیز مانند شطرنج سرعتی است و هر بازیکن بايد
كمتر از ينج دقيقه همة حركات خود را انجامدهد.
صفحه 45: