شهر و شهر نشينی پيش از اسلام

صفحه 1:


صفحه 2:
ی با تمرکز بر حکومت های: - مادها؛ - هخامنشيان؛ ‎etree‏ ‏ان ‎ah >‏ درس: شهر و شهرنشينى ‎RO enol‏ ‎een hry‏ پاییز ۱۳۸۹ 

صفحه 3:
ان باس شهری در دوران باستا 

صفحه 4:
پیشتفتار * «شهر» همچون هر پدیده اجتماعی از یک «پیوستگی» برخوردار است یعنی از ایجاد نخستین کانونهای تمرکز جمعیت یکجانشین در آبادی‌هایی که به تدریج توسعه یافتند تا پیدایش کلان شهرهای امروزی با یک مقوله واحد روبرو هستیم که اگر چه ممکن است از لحاظ ریخت‌شناسی (مورفولوژیک) کاملاً متمایز جلوه کند ولی از جنبه کاربردی و ساختاری دارای روحی واحد است. بنیان های زندگی شهری و شهرنشینی به لحاظ تشکیلات اجتماعی» سیاسی و فرهنگی در ایران به سه دوره عصر باستان, دوران اسلامی و عصر جدید قابل تفكيى | 

صفحه 5:
Md + ۳ & oo, حیات شهری در ایران ثبل از اسلام الف) لفظ و معنای شهر * شهر در اوستا و زبان فارسی باستان به صورت «-2652072» آمده و در زبان سانسکریت به صورت «-165173» آمده است. این اصطلاح بار معنایی وسیعی داشته و به شهر و ایالت و کشور و حکومت و پادشاهی, به طور عام اطلاق می شده است. در روزگار ساسانیان شهر با عنوان «شهرستان َ5۵1765/ 0 5 تناک» به کار می رفته است. در همین عصرء مجموع شهرهای مدلئن را به زبان سریانی «ماحوزه 1۷]811026» می خواندند و «ماحوزه ملکا» به معنی شهرهای پادشاه بوده است. پراساس همخولنی اصطلاح شهر با پادشاهی و فرمان راندن در وسیع ترین معنای آن. می توان چگونگی ساختار زندگی شهری و نقش شاخص ساخت سیاسی در جهت دادن به اين ساختار کلی را از آن اتتباط کرد. وژه ی شهر با مفهوم حکم رندن و حکومت یکی بوده و به كار بردن الفاظى همجون «شاهنشاه» و «شعربان»«شهراكيم»«شهريار» از اين ارتباط مفهومی حکایت دارد. 

صفحه 6:
ب) تکوین حیات شیهری پیدایش شهر و تکوین شهرنشینی در ايران تابع تحولات تاریخی و چگونگی ساختار اجتماعی ن بوده است. شهر مرکز ثقل زندگی اجتماعی ایرانیان محسوب می شده و ساختار آن متأثر از موقعیت طبیعی و اقلیمی و نظام سیاسی حاکم بر مملکت بوده است. روند شکل گیری شهر و تداوم شهرتشینی در ایران باستان سیر تدریجی خاص خود داشته است.به نظر می رسد که آغاز و پیشرفت شهرنشینی, به علت مشکلات طبیعی و اقلیمی و چگونگی توزیع جمعیتی در آن, تا حدودی با تأخیر آغاز شده و تا دور ه ی اشکلنی و به ویژه عصر ساسانی» روند آرامی داشته است. تا این زمان» فعالیت اصلی مبتنی بر زمین (کشاورزی و دامپروری) بوده و فاصله ی شهر و روستا چندان محسوس نبوده است. ورود ایران به جرگه ی تجارت آن زمان و کارکرد تولیدی و مبادله ای شهرها که از زمان اشکلنی ها آغاز شد. در دوره ی ساسانی به اوچ خود رسید و در پرتو آن» شهرنشینی از رشد فزایند های برخوردار شد. شهرت پادشاهان ساسانی به عنوان بانیان شهرهاء در منلبع جایگاه وییُه ای دارد. گویا در اين ‎gle}‏ حدود ۱۰۴ شهر وجود داشته که تولیدات خود را با ممللک مختلفی همچون چین, هند و حبشه مبادله می کرده و رونق تجاری ویژ های داشته اند 

صفحه 7:
ج) ساختار حیات شهری به لحاظ ساختاری هم شهرهای ایران لين زمان. ویژگی های جامعه شناسی خاص خود داشته اند. در شهرهای این زمان دو بعد مادی و معنوی حیات جمعی در هم آمیخته بود.. شهر لين زمان مرکز استقرار حكومت (به عنوان مدير اجرليى. تأمين كننده ی نظم و امنیت, ناظر بر فعاليتهاى اقتصادى و شاهد رشد ثروت و مكنت بوذ) و مركزى فرهتكى (كه نيروهاى فكرى و انديشه هاى الهى و ارزشهاى مربوطه را در خود كرد مى آورد) به شمار مى رفت. البته اقليم و جغرافيا در شكل اين مديريت (حكومت) نقش مهمى داشت. هركس با توجه به حرفه. دين و جايكاه طبقاتيش در بخش و محله ی ویژه ای از شهر سکونت آثیرگذاری چهار عامل اصلی «کاخ» «معبد» «استحکامات» و «بازار» به عنوان عناصر کالبدی در سیمای شهر و تقسیم آن به سه بخش «کهندژ». «شارستان» و «ریض» و ارتباط آن با توزیع جمعیت شهری در این دوره نیز از همین واقعیت ناشی می شده است. داشت. 

صفحه 8:
سیک های شهرنشینی * در قبل از اسلام دو سبک عمده و یک ميان سبک» نحوه استقرار انسانی در مقیاسی بالاتر از روستا را شکل می‌بخشند. به عبارتی درست‌تر در این دوران ما با دو گونه عمده شهرنشینی (کالبدی - فضایی) و یک گونه شهرنشینی و شهرگرایی گذار بین این دو شیوه عمده مواجه هستیم بدین قرار: 7 اول - شيوه پارسی 7 دوم شیوه یا میان شیوه پارسی - هلنی 7 سوم - شیوه پارتی 

صفحه 9:
اول ‏ شیوه پارسی * لین شیوه از قرن نهم ق. م با ساختن اولین «شار» مادی الهام گرفته از «شهر - تپه»های بین النهرین (زیگورات) شروع شده و با شکوفایی شارهای پارسی در شوش, استخره پاسارگاد در دوران هخامنشی به اوج خود می‌رسد. ایجاد مجموعه عظیم «شهر - معبد» و «شهر - قدرت» تخت جمشید. نمونه والایی از تغییر مفاهیم و معلنی است که از تمدن‌های متعدد بین النهرین کسب شده است. حمله اسکندر مقدونی به ایران (قرن سوم ق. م) نقطه پایانی بر این شیوه از استقرار انسائق اسعه 

صفحه 10:
دوم س شیوه يا میان شیوه پارسی ‏ هلنی * اين سبكد حدود یک قرن پس از حمله اسکندر به ایران بر فرهنگ شهرسازی ما حاکم شد. و فرهنگی التقاطی از شهرسازی ایرانی «شهر - قدرت» - یونانی «شهر - دولت‌ها» را در کشور ما بنا نهاد. 

صفحه 11:
سوم س شیوه پارتی مقاومت در مقلبل مفاهیم مادی و معنوی «شهر - دولت‌های» پایه گذاری شده توسط سرداران یونلنی و ستیز برای استیلای مفاهیم و معلنی زیست و تولید بومی سب می‌گردد تا در قرن سوم ق. م وبا از ميان رفتن آخرين سردار يونانى» شیوه دیگری از سازمان فضایی - کالبدی رقم بخورد. در واقع اين شیوه شهرسازی پس از حرکت رهایی بخش اشکانیان از سیطره اسکندر آغاز و در دوران ساسانی به اوج خود میرسد و پس از حمله اعراب به ‎ole!‏ رو به افول میگذارد. * عنایت خاص به محوریت بازار در این سبک قابل تامل است. شهر «ساء» در ماوراءالنهر و «فیروز آباد» در فارس 

صفحه 12:
مراحل شهر نشینی در دوران باستان شهر نشینی در دوران باستان از سه مرحله پیوسته گذر کرده است: نخست: مرحله شکل گیری» پیدایش پدیده شهر و رشد آرام شهرنشینی: رشد آن در دوران امبراتورى مادها و بالتدكى أن در دوره هخامنشيان. اسقرار قطمى شيوه بارسى. «شيهر ‏ معبد» انتيجه بارز اين تبلور فضايى است. دوم: دوره بنیانگذاری شهرهای خود فرمان به سبک شهرهای یونانی «شهر- دولت» توسط سلوکیان و رشد شتابان شهرنشینی. در عهد سلوکی و پارتیان (نمونه معروف آن مدائن است). سوم: دوره به زیر فرمان در آوردن شهرهای یونانی وار توسط دولت مرکزی در دوره ساسانیان و تعمیم مفهوم شهر به منطقه‌ای بس فراتر از محدوده‌های کالبدی بلا فصل آن. 

صفحه 13:
مدیریت شهری در دوران باستان ۰ دوران مادها: شهرها بیشتر کارکردی نظامی وسیاسی داشتند رفتار اقتصادی - اجتماعی کشور چندان تکامل پیدا نکرده بود. ایجاد شهرهای نو و توسعه شهر نشینی؛ شهرها از نظر تقوقی تلب فرمان های شاه بودند امور داخلی شهرها توسط شورای شهر اداره می شد. دوره پارتیان: سیاست اداره شهرها بر تابعیت پادشاه قرار داشت. دوره ساسانیان: ل شهرهای بزرگ و مهم که روستاهای پهناور داشته اند از جنبه اداری در ردیف شهرستانها قرار می گرفتند و رس آنها حاکمی مرسوم به شهراب (شهردار) ادره امور را به عهده داشت. 7 شهرهای کهن گسترش و رونق یافتند. 2 افزایش دخالت دستگاه اداری در زندگی شهری و امور اصناف و بازرگانان. 

صفحه 14:
3 ب اه ده و 7 ‎ole.‏ كليات شهرنشينى در دوران باستان شهرهای دوران باستان در ايران به دلايل نظامىء مذهبى و يا اهميت قتصادى بنا مى شدند. به وجود آمده است. ميدان و بازار نيز از جمله بيشتر شهرهاى دوران باستان در زمان ساسا فضاهاى اصلى شهر به شمار مى رفته اند. شهر ها از دوره سلوكيان و يارتيها بتدريج در پیروی از قواعد نسبتا معين | بانيان شهرهاى جديد در ايران بودند. * شكل شطرنجى - طرح ذايره اى * عموما اساس ساختمان راه ها بر هدفهاى ‎-١‏ جنكى و دولتى و 7- تسيميل باز ركلنى و حمل و نقل كالا بود (راه شاهى و جاده ابريشم). * عناصر و ساخت كلى: كهندز (يعنى جايكاه و سكونتكاه بادشاهء حكام و درباريان) لين بخش در مرکز و بهترین نقطه شهر و اغلب در سطحی بالاتر از سایر نقاط جای می‌گرفت و توسط دروازه‌ای جه خارج راه داشته شارستان (شارسان) که مسکن دیوانیان. اشراف و سپاهیان بود. لین بخش نیز دارای حصار و دیگر استحکامات لازم بود. بخشهای دیگر شهر نیز بازار میدان و سواد (حومه) بودند. *_ميدان و بازار نيز از جمله فضاهای اصلی شهر به شمار می رفته لد و میدن که اغلب در تزدكى کاغ های سلطلتی بود از مراکز مهم سیاسی محسوب می شد. ار شد و سلوکیان او 

صفحه 15:
دوران ماد‌ها (ثرن ‎٩‏ تا ۷قبل از میلاد) شهر مادی درواقع یک شار است که به صورت قلعه ای محکم و قوی بر فراز تپه یا نقطه ی سوق الجیشی قرار گرفته است و دور لین قلعه هاء دیوارهای تودر تو کشیده شده است و در فاصله ی دیوارها از برج های دیدبانی استفاده کرده اند. تعداد حصارهای یک شهر نشانگر بزرگی یا کوچکی شهر بود. اصولاً شهر مادی را نتيجه فرایند تکاملی از روستاها به دژ- شهرها و آنگاه شهرهای مهمتری چون هگمتانه دانسته اند اي شهر دارای هفت دیوار دایره‌ای شکل متحدالمرکز بود. هر دیوار داخلی بلندتر از دیوار خارجی بود و کاخ در میان بلندترین دیوار داخلی قرار داشت. در واقع شهرهای شاهی, مانند هگمتلنه. در دوران مادها از گسترش در شهرها حاصل شدند. که آنها نیز به نوبه خود مراکز نخستینی برای انباشت ثروت, تمرکز ‎ey‏ سیاسی و توسسعه اجتماعی به شمار می آمدند. هگمتلنه اصلاً به معنای مکان جمع شدن بود و تصویری از اتحاد قبایل ماد و اتحاد سه جامعه ایلی» روستایی و شهری را می نمایاند. 

صفحه 16:
شهرهلیی که در دوره مادها احداث شدند. بیشتر جنبه ی اداری - سیاسی داشتند. توان و بنیان اقتصادی پایین - قدرت نظامی بسیار هرتسفلد گفته است دارای نقشه ای ثلبت با تفاوت هلیی جزیی بودند که ناشی از شرایط اقلیمی ‎obey‏ شان بود (شهر خارخار یک حصار - شهر کیشه سوء چند حصار متحدالمرکز شهر را دربر می ‎ABS‏ شهر دوران ماد به دلایل گوناگون, از جمله کیهان شناسی ویژه دوران باستان, شكل زمين و البته امنیت عموما بر فراز ارتفاعات طبیعی و يا مصنوعی بنا می شدند. ماد در ۶۰۰ پیش از مبلاد ماد در ۶۷۵ پیش از میلاد vor ee “ge 

صفحه 17:
مادها ‎ods!‏ اقوام پایه گذار جامعه شهری در ایران ‎ ‏* يايتخت: هكمتانه, به معناى محل تجمع و سمیل اتحاد و یکپارچگی, محل تجمع سه جامعه ایلی» روستایی» شههری * شهرهای این دوره جنبه اداری و سیاسی. جنبه اداری) ‎ ‏* بازار در مرحله ‏از نظر دکتر حبیبی» شار مادی بیشتر نظامی-کشاورزی ‏دوران ماد: رشد آرام شهرنشینی ‏* شهرها از قبل طراحی شده هستند. خانه ها یک شکل و کوچه ها یک اندزه و حصار مشخص ‏برخی شهرهای این دوره: توپواکالاه مرو مارکاندا (محل شهر سمرقند در دوره های بعدی) ‏* ری هم در این زمان شکل گرفت. ‏* دهکده سیلک کاشان در زمان مادها پایه گذاری شد. ‏در شهر معبد نیست و خود شهر مقدس است. ‏عناصری که به شهر نظم می دهند: آبه ‎LS aS‏ 22 ‏- اما راه هاء راهوندها و شوارع عام, حصارء برجء معبد (درون دژ ). ‎ ‎ ‎ 

صفحه 18:
هخامنشیان (نظام شه پدری متمرکز ۵۵۰-۳۳۰ پیش از زادروز) شهرهای هخامنشی با سیمایی که نشان دهنده ی مظاهر عظمت و قدرت ‎J‏ ‏مکان صدور فرمان و ابلاغ آن به دیگر نقاط هستنده شکل می گیرد.آنها شهرهای محل آقامت خود را از روی نقشه ای بنا می کردند که توسط موبدان تقدیس شده بود. در این دوره تقسیم کار میان کشاورزی و صنعت و تجارت در اجتماعات شهری و روستایی به وجود نیامده بود. به منظور ایجاد تسهیلات ارتباطی و دوام سیاسی در لين دوره راه هلیی ساخته شدند که شوش را به سارد و بابل را به شوش متصل می کرد. شبکه راههای ارتباطی مشوق بازرگانی شد و ثروتی هنگفت تولید گشت. جاده شاهی هخامنشی از سارد تا شوش به مسافت بیش از ۱۶۰۰ میل کشیده شده بود و احداث ۱۱۱ ایستگاه در طول همین جاده به کاروانها یاری کرد تا حمل و نقل کالا را در مدت کمتر از ‎٩۰‏ روز در سراسر امپراتوری اتجام دهند. حتی راه‌های بین شوش و تخت‌جمشید و اکباتان سنگ فرش شده بود. 

صفحه 19:
ویخت شناسی شهرهای هخامنشی شار پارسی از دیدگاه ریخت شناسی از فضاهای زیر ترکیب شده بود : ۱ دژ حکومتی: مجموعه ای مرکب از کاخ هاء معلبد. دیوان هاء تاسیسات نظامی و اداری و انبارهای آذوقه ۲ شار میانی: مجموعه ای مرکب از محلات خاص برای استقرار طبقات ممتاز ۳- شار بیرونی: مجموعه ای مرکب از محلات و خانه ها و بازارهاء باغات و مرلتع پراکنده که به وسیله حصارهای طبیعی نظیر کوه. جنگل و ... از فضای بیرونی خود جدا می شاه استه شهر مقر يادشاه و وابستكان اوه مويدان زرتشتی و مقامات دینی» مظهر قدرت و عظمت امپراتوری و محل صدور فرمان و ابلاغ آن به دیگر نقاط بود. امنیت شهر در گرو ارتش بود. * در زمان داریهش قلمرو ‎See‏ ایللت هایی تقسیم و برای هر ایللت شهربانی در نظر گرفته شد. شهرهای لین دوره نملیش تحوه استقرار کالبدی حکومتی بوده و سلطه مراکز سلطنتی بر مراکز سکونتی و شهر را یدآوری میکند. هخامنشیان کمتر پرای ساخت شهر همت گماشته اند. آنان در امر ساخت و ساز بیشتر همت خود را صرف بنای ابنیه سلطنتی کردند. يا اگر مانند پارسه شهری ساختنده شهر حکومتی و شاهی بنا بوده. پارسه شهر حکومتي و شاهی بود که برای حیات مدنی کارایی نداشت و تنها در جشنها و اعیاد مورد استفاده قرار می گرفت. 

صفحه 20:
ویژکی های شهر های هخامنشی ویژگی‌های عام شهرهای هخامنشی: * مرکز شهر ارگ سلطنتى و در كنار آن محله‌های درباری قرار م ىكرفت» يادكان نيز در ارگ جای داشت. فضای داخل ارگ به آندرونی و بیرونی تقسیم می‌شد که بیرونی در ارتباط با بافی بود که جشن‌ها و برخی از مراسم خاص در عمارت قصر داخل آن انجام می‌شد. در شهر میدانی عمومی بود که در فاصله‌ای اندک از دروازه شاهی قرار داشت. در اطراف ارگ و محله‌های درباری؛ محل‌های مسکونی و کوچه‌های شهر قزر داشته و برگرد آن نیز عموما حصاری بلند از خشت ساخته می‌شد: 

صفحه 21:
ده هخامنشيان براى اولين بار در ايران دولت تأسيس مى شود. جاده شاهى: از شوش به افسوس. براى ارتباط سريع شهرهاى كشاورزى-بازركانى بين النهرين با شههر-قدرت مركزى تشكيل واحدى براى راه سازى شهرها اغلب براساس خواست بلاشاهان شكل ميكرفت و كمتر از عوامل محيطى متأثر ميشد. تشكيل انجمن های مالی و صرافی تشکیل سازمان دیوانی و تفسیم بندی اداری. هر شهرستان دارای شهربان فتح لیدیه: آشنایی با پول. ضرب سکه دریک, نه شاهی, تولد بازار در شيهر شهر مکان استقرار دولت. کار بازرگانی» تولید کشاورزی سازمان اجتماعی: ۱.اشرافیت دودمانی؛ ۳. مفان و روحانیون, ۳. اشرافیت دهقانی» ۴ بازرگنان و پیشه وران ساخت شار پارسی: ۱-در حکومتی» -شارمینی, ۳-شار پیونی شهرهای مرزی, نظامی-کشاورزی بودند. شهرهای میانی, کشاورزی-بازرگانی و شهرهای درونی» شهر معبد. ساخت شهر در اين دوره بسته به نظر يادشاهان داشت و نه شرایط طبیعی و آب و هوایی .ياساركاد: توسط كوروش با جنبه كاملاً إيرانى. به معنى اردوكاه يارسيان شوش: توسط داریوش.پایتخت اداری-سیاسی کاخ های حکومتی در شوش استخره شیراز و هکمتانه دیگر مجموعه های وسیع: سروستان,فیرزآاد.نقش رستم/ شهر کوشا در حبشه کننی در این 

صفحه 22:
شهرسازی و شهرنشینی در لین دوره تحت تاثیر دو عامل عمده بود؛ نخست» ضرورت حفظ سرزمینهای پهناور تحت سلطه و نحوه انتظام و اداره امور کشوری و لشکری؛ دوم. توسعه بازرگانی و صنعت. رونق شهرنشینی و تجارت و بهبود وضع اقتصادی کشور بیش از همه یونانیان و لایه‌های مرفه شهرنشین را منتفع ساخت. * در این دوره کمتر اتفاق می‌افتاد که شهری در نقطه‌ای غیر مسکونی بنا شود. بلکه بیشتر آبادی‌های مستعد و شهرهای کوچک را توسعه داده و بر کرد آنها حصاری می‌ساختند و به شهر و اهالی حقوق پولیس (دولت - شهر) داده می‌شد و باتوجه به بنیان‌گذار شهر نام جدیدی به آن اعطا می‌شد و به همین سیب بسیاری از شهرها دارای دو نام می‌گردیدند چنانکه «تیسفون» «سلوکیه» و شهر قدیمی «دورا» همگی «اروپوس» نامیده شدند. دوره ی سلوکی را دوره ی تجربه ی بزرگ و تاریخی و بنیانگذاری شهر های خود فرمان به سبك شهر های یونانی و رشد شتابان شهر نشینی در ایران می دانند. 

صفحه 23:
سکونتگاه های شهری در زمان سلوکیان این شهر های خود فرمان به چند شکل دیده می شوند : * یکی شهر هلیی بودند که قبلا وجود داشته و یونانیها به توسعه و ترقی دادن آنها پرداختند ویه آنها پرداختند و به آنها زندگی دوباری شهری بخشیدند. * دوم اينکه سلوکیها به پیروی از اسکندر شهرهای جدیدی نیز که مراکز اقامت مهاجرین بود بنا کردند. لین شهرها نمینه به دست بومیان می داد تا ساختمانهای به سبک یونلنی بنا کنند. از این رو در تاریخ به موازات اسکندریه هلیی که به دست اسکندر ساخته شده بود. در سراسر امپراتوری به شهرهایی به نام سلوکیه. لاتورسيه و انطاكيه بر مى خوريم. علاوه بر آن, سلوکیها روستاهایی را که مستعد برای شهر شدن تشخیص می دادند. و يا شهرهاى کوچک را نیز توسعه دادند و اطراف آن حصاری می کشیدند و یه مرکز و اهللی شهر حقوق پولیس (دولت شهر) داده می شد. * نوع چهارم برخی کلنی های نظامی بودند که از حقوق و مزایای پولیس برخوردار شده و منزلت شهری می یابند. * بدین ترتیب سکونتگاههای شهری در لین دوره, رابه چار گروه میتوان تفسیم کرد: ۱. شهر های نوساز ایجاد شده توسط یونانیها؛ ۲. شهرهای ایرلنی تغییر یافته؛ ۳. روستاها و شهرکهای تبدیل به شهر شده؛ ۴. کلنی های نظامی که عنوان پولیس می گر: 

صفحه 24:
پارت ها (اشکانیان) ۱ يارتها در حدود سال 869 ق. م. كانون اميراتورى خود را در شمال شرق خراسان ‎hey‏ نادند * رونق بازركانى و تجارت» شتاب شهرنشينى و ‎AIS Reo‏ اشكانيان با ادغام و تلفيق شهر دولتهاى بارسى - هلنى با نقاط مسكونى اطراف أن و حذف نابرابريهاى اجتماعى ‏ فرهنكى و اقتصادى بين شهر و روستا و الغاى خودفرمانى شهر ‏ دولت حتى المقدور مفاهيم يونانى را از بين بردند و به مفاهيم بومی و سرزمینی -به خصوص شیوه پارسی - در همه ابعاد زیست و تولید و به روز كردن آنها بازكشتند (سبك يارتى). نشیمنگاه اجدادی ساسله اشکانیان» شهر نسا بوده است که امزوزه در نزدیکی پایتخت ترکمنستان (عشق آباد» ویرانه های آن جای گرفته است (نسا جدید و قدیم) يايتخت دولت اشكانى بر حسب توسعة آن كشور تغيير مى كرد. بارتها هرهایی چون گرگان, هکلتمپیلس یا شهر «صددروازه» قوس در نزدیکی دامتان (که احتملاً صددروازه در لين ناحيه بوده است) اکباتان» نهاوند. خورهه. اصفهان و استخر (بین نقش رستم و تخت جمشید) و تیسفون را پایتخت کشوری و یا منطقه ای خود قرار دادند. 

صفحه 25:
سبك بارقى در اين سبك روستا و شهر در تقابل با يكديكر قرار نداشتند و مانند سبک پارسی, این دو سکونتگاه مکمل یکدیگر بودند. شهر در عين اينکه مرکز مبادله و صنعت است به تولید و کشاورزی نیز می پردازد و روستا در امر بازرگلنی و صنعت سم مهمی ‎SID‏ ‏واقع شار نه به معنای اخص کلمه. بلکه در سرزمینی فرلتر از شهر و در ارتباط دو سويه با روستا معناى خود را می یافت. د كر دولت اشكلنى با تخريب سازمان كالبدى دولت سلوكى؛ مظهر أن یعنی (شهر پارسی - هلنی) را نیز دگرگون کرد. شهر راجا محيط اطرافش ادغام نمود و نظم خودانگیخته محیطی را بر نظم منطقی و برنامه ای تحمیل کرد. برای نخستین بار در لین دوره شهر دایره ای شکل گرفت و شهرهایی چون نسا و فیروزآباد متولد شدند. شار سبک پارتی» مانند شار سبک پارسی» دارای تقسیماتی چون دز حکومتی, شار میلنی و شار بیرونی بود که مفاهیم نسبتاً یکسانی با اجزای شهر پارسی داشت. 

صفحه 26:
* اساس سلطنت در دورة اشکلتی بر ملوک الطوایفی بود. ظاهراً ند تنها فرمانزویانی که از فنل شاهان بودند. عنوان شاه داشتند بلکه هر یک از ایالات هیجده گلنة اشکلنی نیز پادشاه داشتند که او را کذک خوذای یعنی کدخدا می نامیدند. حكام ايلات يا استانتاران را نيز بدخش يا بدی شخ می خواندن د. بابل و همدان و ری و قومس و پارت و گرگان و زرنگ (سیستان). * سه مجلس تصمیم گیری شاهنشاه اشکلنی همواره با دو مجلس که یکی شورای خاندان سلطنتی و دیگری مجلس ریش سفیدان یا سنا بود مشورت می کرد. ظاهرا مجلس سومى هم وجود داشت که از اتلاف آن دو مجلس در مواقع ضروری تشکیل می شد که ن را مهستان می نامیدند. مجلس مهستان هميشه پسر شاه را به جای او برمی گزید و گاهی برادر شاه یا عموی او را به سلطنت بر می داشت. * غیر از این ولایات هیجده گلنه دیگر ولایتها حکومتهای خود مختار داشتند و شاهان ایشان همه ساله باجی به شاهتشاه بزرگ اشکانی می پرداختند و در مواقع جنگ او را به سپاه و سرباز یاری می کردند. 

صفحه 27:
ساسانیان | ی در این شهرها قلعه های مستحکم با عنوان کهندژ قسمت نظامی شهر را تشکیل می دادند و قسمت اصلی شهر در شهرستان بود که کنار کهندر قرار داشت (شباهت بسیر با شهر اسلامی). روند احداث شهر توسط پادشاهان ساسانی بر اساس قدرت شاهان بوده بازار گاهی اوقات داخل حصار شهر قرار داشت و گاهی اوقات خارج حصار بود. بازارهای مجهز عنوان «وازارید» به معنی رئیس بازار در کتیبه «کعبه زرتشت» گویای شکل گرفتن فضای بازار به عنوان عنصری مهم در شهر می‌باشد. کشتزارها در حاشیه شهر قرار داشتند. پیشه‌وران در شهرها فعالیت داشتند و هر رشته‌ای دارای صنفی ویژه بود (سکونت محله خاص در شهر) سازمان های دینی در سازمان شهری اهمیت زیادی پیدا کردند و مسجد جامع از عناصر اصلی شهر شد. علاوه بر مسجد. کار کرد صنعتی و بازرگانی شهرها موجب ایجاد چهارسوهای بزرگ: بازارهاء کاروانسراها و سراها بود. از شهرهای مهمی که در لین دوران پلیه گذاری شدند مى توان اصفهان» ری و شیراز را نام برد. 

صفحه 28:
طبقات اجتماعی در زمان ساسانیان * جامعه ايران ذر زمان ساسانيان به چهار طبقه اجتماعی تقسیم شده بود. طبقه يكم «اسواران»: طبقه دوم «موبدان و نیایشگران و پرستاران آتشکده» طبقه سوم «دبیران و اخترماران و پزشکان» و طبقه چهارم «کشاورزان و صنعتگران و بازرگانان». هر طبقه اجتماعی درون خود از لای‌ها و گروه‌های متعددی تشکیل می‌شد که هر یک از پایگاه و منزلت خاص و معینی در سلسله مراتب طبقاتی برخوردار بودند. * در زمان رونق شهرسازىء توليدكنندكان و ييشهوران از هر دسته و كروه سخت مورد نياز بودند. از اينرو دولتمردان در جريان انتقال آنان به شهرهای نوبنیاد توجه خاصی مبذول می‌داشتند. 

صفحه 29:
شهر های ساسافی از خصوصیات شهرهای ساسانی؛ قرار گرفتن ارگ و آتشکده و ادارات در وسط شهر است و سپس محله‌های بزرگان و اشراف و يس از آن محله‌های پیشه‌وران را می‌توان نام برد. در لین عهد در رابطه با جهان‌بینی موجود. برای شهرها چهار دروازه به سوی چهار جهت اصلی می‌گشودند. در وسط شهرها یی موسوم به ايوان و كياخره كه شامل أتشكده نيز می‌شد طرح مىكرديد عموماً لين مجموعه در تبه يا زمينى بلند نسبت به اطراف خود ساخته می‌شد. بازار عنصر مهم شهرهای ساسانی تاسیس شهرهای مرزی و دفاعی «رام‌پیروز- جنوب ‎ALS‏ ‏دریای خزر». «روشن‌پیروز- کرلنه جنوب شرقی دریای خزر» و «شهرام‌پیروز-کرلنه غربی آن یعنی در آذربایجان» و شهر «پرتو» موسوم به «پیروزکواد» در زمان يروز (فرزند يزدكرد ‎des‏ 

صفحه 30:
منایع ارات اميركبير - جاب دوم ‎RE NPV‏ سلطا زادهء حسين ‏ روند شكلكيرى شههر و مراكز هذهبى در يران - تشركاه - جاب تخست - 751 - تهران. حسامیان, فرخ و كيتى اعتماد و محمدرضا حائرى - شهرنشينى در ایران - نشرآگاه - چاپ دوم - ۱۳۷۵ - تهران. .ييكولوسكاياء ن - شهرهلى ايران در روذكار باتيان و ساسانيان ‏ عتايتا.. رضا - اتتشارات علمى و فرهنكى - جاب تخست - ‎Seer‏ ‎J‏ سلطانزادهه حسين - مقدمهاى بر تاريخ شههر و شهرنشینی در را - آشرف احمد : شهر نشیتی درایران از دیدگاه جامعه شناسی تاریخی,گروه شبهر سازى ذانشكاه علم و صنعت ايران. 1781 رضوى» سيد بولفضل, ساختار زندكى شهرى در ايان دوران اسلامى. ماهنامه تخصصى كتاب ماه تاريخ و جغرافيء شماره مسلسل ۳ سايت مرجع مدیریت شهری ‎http://urbanmanagement.ir‏ بافری. ‏ مدیریت شهری از دورن بستن تا مشروطیت. وبلاگ شهر در شهر ‎http://www.cityplanning.mihanblog.com/post/55‏ ‏اطلس شهرسازی ‎http://www.shahrsazi-mhud.ir‏ يوسفيان. مديريت شهرى از دورن باتان تا کنون, مرک اطلاعات علمی تخصصی مدیریت شهری (۱:۳>3.1۲ //:0) تاريخ شهرنشینی اشکایان انصافيورغلامرضا ‏ تاريخ زندكى اقتصادى روستابيان و طبقات اجتماعى ايران از دوران ما قبل تاريخى تا يليان ساسانيان ‏ نر آندیشه - چاپ دوم