شکوفایی دوباره تمدن اسلامی (سده دهم تا سیزدهم هجری)

صفحه 1:


صفحه 2:
شکو فایی دوباره ‎eee‏ ماسم i hie سيد عليرضا يريزاده 

صفحه 3:
صفويان 0 Mey: ‏فرهنكى‎ 2-0 

صفحه 4:
ee ‏کر‎ eee et eee Es) ‎٠‏ شيخ صفى الدين» كه به زهد و عرفان روى آورده بود» راهى شيراز شد تا محضر غيب الدين بزغوش را دريابد» اما بيش از رسيدن» شيخ از اين سراى خاكى رخت بركشيده بود. ‏الل ال الل اك اك كك ا ‎BO By wie Je)‏ يافت و مقرب شد و يس از مرك أو رياست طريقه زاهديه را بر عهده كرفت. ‎٠‏ اين مقام معنوى مهمى بود و از همين بايكاه بود كه صفويان طى دو سده به تبليغ و ارشاد كروهى بزرك از مردم؛ به ویژه ترکمانان فا ‎Ae er Sern orca Dre Sar reo‏ صفوى شدند. 

صفحه 5:
ee ‏کر‎ eee et eee Es) ‎٠‏ اين دولت همجون خيمه أى بود كه بر عمود مستحكم ا ل ‎٠‏ يكى از اركان دولت صفوى تصوف بود. ‏٠از‏ زمان خواجه على؛ كه در سال 57/اق به رياست معنوى طريقت صفويه رسيدء تعاليم نيمه مخفى طريقت صفويه آشكارا ماهيت شيعى كرفت و بدين ترتيب صفويان از يك ‎ere estes Oa‏ ا ل ل که همان تشیع بود که با تصوف هم وجه اشتراکی داشت و آن محوريت مقام حضرت على (ع)» بود. 

صفحه 6:
ee ‏کر‎ eee et eee Es) Pea ee EO SE ne nS ee ee Sm OT ‏وقت میسر نبود.‎ كه صفويان را تهديدى براى اقتدار خود مى دانستندء به رويارويى با آنها برخاستند. ۰ در عوض. آق قوینلوها» که دشمن قرآقوینلوها بودند و می خواستند از نیروی صفویان علیه دشمن خود بهره گیرند؛ به ‎B eee ry we eeee Spee Tee eters y we‏ ۱۳ 

صفحه 7:
ا ۱ ۱ ‎٠»‏ اسماعيل ينج سال در لاهيجان مخفى بودء اما روابطش را با مريدان حفظ كرده بود. ‏۰ ضعف آق قوینلوها بر آثر جنگهای شاهزادگان فرصت خوبی رادر اختيار اسماعيل ميرزا قرار داده بود. ‏ا مریدانش را به سری خود خواند و با اين نيروها به جنك با شروانيان رفت و انتقام يدران خودء جنيد و حيدرء را از آنها كرفت. ‏ا ی ل شد و در سال ‎٠7‏ 3ق تاج كذارى كرد. 

صفحه 8:
تشکیل دولت صفوی ‎٠‏ شاه اسماعيل در همان روز تاج كذارى مذهب شيعه را دين رسمى ‎pon eer eer Sore rey ee‏ ‎Ores ere ere ee Ee i ‎٠‏ شاه اسماعيل بس از سركوبى مدعيان قدرتء در سال 18١1ق‏ به جنك با ازبكان برداخت كه مرزهاى شرقى و شمال شرقى ايران را عرصه ناخت و تاز خود قرار داده بودند. ‎٠‏ شاه اسماعيل در جنك مرو ازبكان را به سختى شكست داد؛ ولى در نبرد غجدوان» كه نيروهاى خود را كمك ظهير الدين بابر فرستاده بود. شکست خورد. 

صفحه 9:
ا 200 * تضادهای عقیدتی» تحریکات هواخواهان صفوی در آناتولی و ‎resi es ere We pUeARyy‏ و جالدران در سال ١37ق‏ شد. ‎٠‏ در اين جنىف صفويان شكست خوردند و اين شكست برياى دولت 1 Bee ‏سا‎ ee) OES ever rea Oya Ev ۰ شاه اسماعیل پس از این جنگ و در واقع در دهه آخر زمامداری خوزش به کلچ علت خر ید 7 آقدام خاصی آنچام ندلا. 

صفحه 10:
ل Beenie ‏ل ا اا‎ iy ‏حالی که بیشتر از دوازده سال نداشت.‎ ‎٠»‏ دوره زمامدارى بلند مدت شاه تهماسب اول (5 8-١٠17ق)‏ را بايد دوران تثبيت دولت صفوى دانست زيرا به خوبى بر اوضاع داخلى و 00 ‏و بر دسته بنديهاء زياده خواهى و خودسريهاى قزلباشان» كه بنيانهاى دولتش را ‎ees Sree es‏ ا ل رد 000 قزلباشان و دولتمردان برقرار سازد. ‏۰ این روند تا سالهای پایانی سلطنت 4 ۵ ساله او تداوم یافت. 

صفحه 11:
عصر اقتدار ‎٠‏ بيش از اينكه شاه عباس به سلطنت برسد اوضاع مملكت ايران از هر جهت بريشان بود؛ زيرا شاه محمد خدابنده» افزون بر ضعف شديد بینایی» مردی ضعیف و زبون بود و این باعث شده بود که از سریی همسرش و از سوی دیگر قزلباشان در آمور مملکت دخالت کند. ‎٠‏ اين اوضاع آشفته داخلى فرَصتى ينيد آورد تا تركان عثمانى؛ كه با ‎VERS S|}‏ ا 2 ا 010 2720 از حملات به ايران و تصرف قلمرو صفويان بازمانده بودند» ال ‎ae‏ 7د ‎BM‏ ‏7ق نقض كنند و شهرهاى غربى و شمال غربى ايران را تصرف نمایند. 

صفحه 12:
عصر اقتدار ‎٠‏ در جنين اوضاع و احوالى كه كيان دولت صفوى از داخل و خارج در معرض تهديد بود شاه عباس از خراسان به قزوين آمد و در سال 5 بر تخت سلطنت نشست. ‏و ‏نظامى و نيروهاى رزمنده دولت صفوى بودند شاه عباس براى جبران خلا آنان نيروى ك5رجى؛ جركسى و ارمنى در ساختار نظامى استفاده كرد و ارتشى منظم بديد آورد و با استفاده از دانش نظامى اروباييان به ‎ees os eee ON‏ ۳۱ این ارتش قوی هم به سرکویی قزلباشان ادامه داد و هم امنیت را برقرار کرد و هم اوضاع اقتصادی مملکت را سامان بخشید. 

صفحه 13:
عصر اقتدار ‎dy‏ ا ‎we‏ رس( علاوه لن قدر به تجارت اهميت مى داد كه شايد بتوان او را يك مركانتليست دانست» به كسترش مناسبات با كشورهاى ارويايى مانند فرانسه؛ انكليسء» آلمان» روسيه و اتريش يرداخت. ‏مجموع این فعالیتها و اصلاحاتی که شاه عباس به ضرب شمشیر و نيروى تدبير انجام داد جنان رونق و شكوهى براى ايران بديد آأورد كه او را شايسته عنوان «كبير» كردانيد و از همين روست كه شاردنء آكاه ترين فرد اروبايى كه از ايران ديدار كردهء معتقد است ا در ۱۳۱ رفاه نیز از ایران رخت بربست. 

صفحه 14:
افول و نابودی ‎٠‏ سیاست شاه عباس در کشتن شاهزادگان و زندانی نمودن آنان در ‎Sel SS oats we eos‏ ا ‎Bere‏ ‏بزركى و شكوه عصر عباسى باشندء خالى كرده بود. يس از شاه عباسء در سال ‎٠١57‏ ق» نوه اش» شأه صفىء به قدرت رسيد. ‎٠‏ در زمان او سياست تبديل ولايات ممالى به ولايات خاصه. كه عباس اول بذاى تحكيل دراط ‎eS‏ لن تقريت بليد نظام ایجاد کرده بود» گسترش یافت و اين امر شدیداً به بنیه دفاعی ایالات آسيب رسائند. 

صفحه 15:
افول و نابودی ۳۰ re len re ee reo en ‏کشور به سرعت وارد دوره ای از زوال شد.‎ ۱ دولت صفوى صحنه را براى صوفيان؛» كه تشكيل دهندكان دولت و مقوم بودندء تنك كرد و زوال موقعیت صوفیان» که از زمان شاه عباس اول با ا ‎Soe a er‏ زر شده بود» شتاب بیشتری گرفت, 

صفحه 16:
افول و نابودی ‎٠‏ شاه سلطان حسين» كه در سال 5 ١٠٠ق‏ به قدرت رسيدء ا ا و ۳( ۳۳ ‏٠در‏ زمان او ضعف و بريشانى دولت صفوى و نظاميان افزوتی گرفت. ‎۱9 es ees ee eee clean Se ‏بودند و سیطره حاکمان صفوی شیعه را در قندهار خرش‎ 3 ‏ار‎ ‏ا ا‎ Rea) 

صفحه 17:
مناسبات با همسایگان (ازبکان» علمانیها و گورکانیان) PAs PG ener seis ere eRe ee eY SoCo REESE SY Wa -OB IY ‏تيمورى استفاده كردند» قلمرو آنها را به جنك آوردند ودر ماوراء‎ ‏النهر قدرتى فراهم كردند و طبيعى بود كه در همسايكى ايران ناكزير‎ ‏ا‎ ‎٠‏ اين ازبکان به لحاظ خلق و خوی صحراگردی و ویژگی تحرک يذيرى نظام قبيله اى كه بر محيط زندكى آنان حاكم بود كاهى وارد قلمرو صفويان مى شدند و برخوردهايى بين آنها و دولت صفوى صورت مى كرفت. ‏ا ل ا ۱ كردند و بيروز اين ميدان صفويان بودند. 

صفحه 18:
ا ‎ero‏ در ی 0۳ ‎٠‏ اما در بشت يرده مناسبات خصمانه بايد مناسبات دوستاته را هم لحاظ كردء به ويؤبه اينكه ماوراء النهرء قلمرو ازبكان» كانون مهم فرهنك و تمدن و ادب ايران بود. ‎٠‏ سفيران ايرانى و ازبك همواره ذر رفت و آمد بودند و به اا ل ا ‎BUDDY Set Ser‏ ‎er ere OE VRE‏ ۱ كرد. ‏ل 52 01 آنها استقبال هم مى كردند. 

صفحه 19:
مناسبات با همسایگان (ازیکان» عثمانیها و گورکانیان) ۰ صفویان با عثمانیها مناسباتی آميخته به جنگ و صلح داشتند و معاهدات صبلح آمیز متعددی میان طرفین منعقد گردید. ‎٠‏ صلح براى طرفين به دليل كرفتاريهاى متعددشان حائز اهميت ل ا ا ‎See Dero‏ ‎wow)‏ ل ل تت ل ‎٠‏ بیشتر پژوهشگران مناسبات ایران و عشماتی را ان دريجه ما ا ا لا ل م منازعات مذهبی ‎pert]‏ يكى از عوامل تأثیر گذار در مناسبات ‎Rete ee sl‏ 

صفحه 20:
مناسبات با همسایگان (ازیکان» عثمانیها و گورکانیان) ۱ ere Cen Er Sno oy ee Be E Ree eae ESS eS ‏ات‎ ‏درآمد.‎ ‎٠‏ سلطان سليم مردم تبريز را اذيت نكرد و جنايتى مرتكب نشد بلكه از را و ل ا 92070 را اكرام دافت, ‎۱۳ Boies oat TOS eee eee ree ele ‏0ص منعقد گردید و به معاهده صلح آماسیه معروف شد»‎ ۳ er eae Le ‏گرجستان به دولت عثمانی واگذار گردید.‎ 

صفحه 21:
مناسبات با همسایگان (ازبکان» عثمانیها و گورکانیان) ‎٠‏ در مقابل» ارمنستان» اردهان» كارتيل» كاخت و آذربايجان شرقى به ايران تعلق كرفت. ‏۱ ‏ا ا ا ‏۰ شاه عباس اول که وارث کشوری با اوضاع بحرانی شده بود چاره ای جز انعقاد معاهده صلح استانبول در سال 56©6ق و واكذاى منطقى به عثمانى 00 ‎٠‏ بعدها او توانست با تجديد قوا و سامان دهى امور داخلى و تشكيل ارتش ‎a‏ ا لت موفق شد آخرين سرباز عثمانى را از سرزمين ايران» كه طبق معاهده آماسيه مشخص شده بود» بيرون براند. 

صفحه 22:
مناسبات با همسایگان (ازیکان» عثمانیها و گورکانیان) ‎٠‏ لذا شاه عباس اين بار از موضع قدرت معاهذه دوم استانبول را با عثمانيها امضا کرد و مناطقی را که قبلاً به آنها واگذار کرده بود پس گرفت. ‎۱ eer eee te Seis ‏لز ا‎ 2 ‏اا ل ل‎ ‏در مقابل آذربايجان شرقى و روانذاز و ازمتستان و كرجستان به ايران داده‎ ‏شدر‎ ‎Oe pe Bese meee ‏ا‎ ie ere ie ile ‏و عثمانی به شمار می رود؛ زیرا به موجب آن» تکلیف سرزمینهایی که‎ ee eS ee re ke ‏ل‎ ‏یک قرن تأمين گردید.‎ 

صفحه 23:
مناسبات با همسایگان (ازبکان» علمانیها و گورکانیان) ‎٠‏ اين معاهده بس از سقوط دولت صفوى نقض كرديد و عثمانيها غرب ‎reas eI‏ ‎Pe EES Sr) et eo Ser es eee ee‏ ‎SPI SUE BN Tere CUS neler rr ete SEEN Y‏ ul ‏عوامل دخیل در مناسبات ایران و عثمانی:‎ ۰ ‏عوامل سیاسی‎ - ‏سر ی‎ ‏مشخص نبودن سرحدات‎ - - توسعه طلبیهای عتمانی 

صفحه 24:
102 rie ayo Cws)) pocerey SPEeremen) ‎٠‏ اختلاف صفويان با كوركانيان كمتر از اختلاف با ازبكان و عثمانيها بود؛ جون مرز مشترك آنها كمتر بود و صرف نظر از مسئله قندهار» كه مورد نزاع بودء اختلاف | ‏ا 9 فرهنگی فراوانی داشتند. 

صفحه 25:
مناسبات با کشورهای اروپایی ۰ پرتغالیها در سال 009ق به فرماندهی آلبوکرک به جزیره هرمز ‎cane‏ ۱ ‎bee aby Ph UMN‏ ا 0 ل كا يك ‎Xe‏ ‎۱ 2 1 2-5-0 ‏ل‎ oni = I ‎RTPA en Powers eer rarer Pre ‏كل‎ es peor SCE See I Be STe INT) 

صفحه 26:
مناسبات با کشورهای اروپایی ‎hroce ere prery Fir wes re erreraeet ini‏ 1 برآمد از آن دولت عليه عثمانى استفاذه كند. ال م 0 5 زمينه منعقد كرديد مبنى بر اينكه برتغال؛ ايران را عليه عثمانى يارى ‎y‏ لل لاك ‎For reer Bs ee on BOY‏ ۱ تا با سر ‎Ee es S ees‏ سس ال ۳ بردن سلاحهاى آتشين را از برتغاليها آموختند و در دوران جنكهاى ا 2 2 ۱ وسايل جنكى جديد به ايرانيان دادند. 

صفحه 27:
مناسبات با کشورهای اروپایی در سال ©0000ق دو ماجراجوى انكليسى به نامهاى سر آنتونى شرلى و سر رابرت شرلى به دربار شاه عباس اول آمدند. 0 ا ا ا | مختلف ارويا به شرح ذيل اعزام كرد: رودلف دوم» امپراتور روم مقدس و پادشاه بوهمیا هانری» پادشاه فرانسد فيليب سوم؛ بادشاه اسيانيا 2-00 ‎Ce‏ ‏ملکه انگلیس حاکم ونیز دوک بزرگ توسکانی 

صفحه 28:
مناسبات با کشورهای اروپایی ۰ انگلیسیهاء افزون بر مسیر شمالی ورود به ایران؛ راه زمینی جنوب ايرن را نيز آزمودند و جان نيوبرى» بازركان انكليسى» نخستين كسى بود كه به هرمز رسيد و بس از بازكشت» بازركانان انكليسى را به تجارت با ايران تشويق كرد. ‎٠‏ بازركانان دا را سوريه و بين النهرين تجارت با ايران و هند را توسعه دهند» اما ونيزيها و ال ‎Cor ee re hers‏ ‏۰ در سال <10066ق کمپانی هند شرقی انگلیس آرام آرام در بازار ايران رخنه كرد. 

صفحه 29:
مناسبات با کشورهای اروپایی ۰ صاحبان این کمپانی پارچه های خود را به ایران آوردند» تجارتخانه هايى در شيراز و اصفهان داير كردند و امتيازاتى از شاه عباس كرفتند. ‎٠‏ شاه عباس قصد داشت بادادن اين امتيازات هم تجارت را رونق بخشد و هم از نيروى دريايى انكليس عليه برتغال استفاده كند. ‏ال ل ا كت للك 0ت 2 ‎es‏ ل ا ا له ‎000 2 ‏ا‎ YY ‏كشيدند» چندی نگذشت که هلندیها به رقابت با انكليسيها يرداختند.‎ 

صفحه 30:
مناسبات با کشورهای اروپایی ‎٠‏ بس از مرك شاه عباس در 78١٠ق»‏ هلنديها هم امتيازات تجارى به دست آوردند و به شاه عباس دوم فشار آوردند تا جوازی برای خريد ابريشم به آنها بدهد و بدين سان انحصاز شاه ريا در تجارت ‎Sar] ohh eC eeepe‏ 15 ل ل ‎0 ‏و‎ ert| Ter pia aie) Wem C i ‏كايوسن هم در ايران فعال شدند و مراكزى در اصفهان بررياى خود‎ 00 4 ‏ا‎ ‏هلنديها داده شده بودء دريافت كردند.‎ 

صفحه 31:
مناسبات با کشورهای اروپایی ء ولیستکی» در واپسین ایام عمر دولت صفوی؛ ضعف مفرط و سقوط قريب الوقوع دولت صفوى را به دولت متبوع خود كزارش داد و اين امر بطر كبير را به مداخله در امور ايران ا ‎٠‏ دولت صفويه سقوط كرد و روسها بخشهايى از ايران را اشغال كردند و انكليسيها هم كه از مدتها بيش در ايران مشغول فعاليت ا له ‏ا از سقوط صفویه به بعد» دو رقیبی بودند که بر دامنه فعالیتها و مداخلات خود در ایران افزودند. 

صفحه 32:
مناسبات با کشوررهای اروپایی ‎٠‏ در اين دوره زمامداران ايرَان به ويؤه در عصر شاه اسماعيل» شاه ا ا ا ۱ ۱3۱۳ تماميت ارضى كشور در برابر مهاجمان بيكانه به كار كرفتند و عمدتاً هم موفق بودند. ‏ل ا ا ۱ و معاهدات صلح افزون بر دو قرن مقتدرانه از مرزهاى سياسى و هويته ملى خود دفاع كردند. ‏روابط صفویان با کشور‌های اروپایی نیز اصولاً بر اساس احترام متقابل و به منظور مبادلات تجارى بود و با اينكه در اين امر بين دول مزبورء ‎Bare erty Ere errs ie | Fe preN‏ 225 11 2517 الل ا 

صفحه 33:
فرهنگ و تمدن كه ۰ در سده چهارم هجری آل بویه موفق شد تا حدی آرزوی تشیع را مبنی | | سلطه خود را كسترش داذ و مدتى قدرت سياسى - مذهبى خلفا را تحت الشعاع اقتدار خود قرار داد. ‎٠‏ اما دولت آنان زودكذر بود و با ورود تركمانان سنى مذهب سلجوقى ‎TEs oe‏ ل ‎Ryd ext STE TROT Perera Preece eer‏ سقوط كرد. 

صفحه 34:
0 این امر» همراه با تسامح مذهبی مغولان, راه را برای فعالیتهای شیعیان باز کرد بحدی که ایلخانان مغول هم مانند غازان و اولجایتو به تشیع تمایل ‎Wt}‏ ۱ ‎coor errr ere (oor‏ 1 ‎B TS‏ ال ‎a EMR IE a)‏ ‎ae ba eee‏ 9 خوزستان حکایت از گسترش تشیع در ایران دارد. شاه اسماعيل درباره رسمى كردن تشيع با أمرا و علماى شيعه به مشورت ‎Speer ese ase une‏ 2 007 ‎eer eka es Ce ere SS eo ee)‏ ا هم ی 

صفحه 35:
فرهنگ و تمدن برای گسترش تشیع در جامعه آموزش و استقرار احکام شیعی» و تمشیت امور بر مبناى فقه شيعه مى بايست اقدامهايى صورت كيرد اما خلاهايى اسل ‎serene esr‏ || اا" ۳ 1 ار ‎BUN oes ees (Ia‏ ‎rr‏ 2 ۲ ۰ در دوره شاه اسماعیل علمایی چون محقق کرکی به ایران آمده بودند ولی اين موضوع در دوره شاه تهماسب اول جدى تر مطرح شد و به صورت ‎re rere as ee)‏ 

صفحه 36:
فرهنگ و تمدن وحن ‎bee‏ ا ‎pe‏ ‏عصر صفوى تأثير كذاشتند. ‎rrr ee sey tan i Oe‏ 1 قرار داده بود و او با سياست هاى ويزه خود سعى در كنترل قدرت عالمان و فقيهان داشت. و ‎we‏ رو ۱ يكى از با نفوذ ترين علماى عصر صفوى كه در عهد سليمان و حسين صفوی شیخ الاسلام اصفهان بود. در حکم نایب آمام غایب شاه سلطان حسین صفوی رأ نايب خود قرار داد و به نام وی خطبه خواند. 

صفحه 37:
فرهنگ و تمدن ۱۳ epren eee ae ar eter es UO Ire es Boe ES ative Perc mer ae ED Te ‏آن را توجيه و تبيين كنند و آن را بر يا دارند.‎ * بر پایی نماز جمعه می توانست در مشروع نشان دادن دولت صفوی موثر با شیر 9 coe PEs Cees. Wns es ۱ ‏از فقيهان زر‎ ۰ تلاش آنان برای مشروعیت بخشیدن به دولت صفوی بسیار موثر واقع شد. 

صفحه 38:
فرهنف و تمدن * این علما از سویی توانستند فقه شیعه را در ابعاد سیاسی و حکومتی آن غنا بخشند و از سوی دیگر به حکومت صفویه به مثابه جکومتی شیعه ۱ RR WNC rn ss Sp ae an Pep ‏سر و‎ BURL ‏ا اك‎ tr UE ew yea ceed * علمای دینی در برابر فعالیت مبلغان مسیحی در ایران بی تفاوت نبودند و رديه هايى بر آرا و افكار آنان نوشتندء همجنين با كرايش هاى ل 

صفحه 39:
aera | ©. ادبيات ادوارد براون؛ از نخستین پژوهندگان تاریخ ادبیات ایران؛ بر اين باور است که در دوره صفويه بسيارى از شاعران اين دوره به هند نزد كوركانيان رفتند و سبى هندى را بديد آوردند و بس از تحصيل مال و منال به ايران باز كشتند و ا لا 200 ا 0 ادوارد براون اين مسئله را بآ علامه محمد قزوينى در ميان كذاشت و او هم با ‎wees‏ ا ‎ee eee‏ ل کر دسا سا ار ‎NS IE Eee‏ مذهبى ايران و ترويج مكتب تشيع كه مخالف ادبيات» شعرء تصوف و عرفان بود و حمایت نکردن شاهان صفوی در رکود بازار شعر و شاعری تأثیر داشته است. 

صفحه 40:
aera | تاریخ نگاری 20 ‏لل‎ eo Sr ess te Mae eer ee ie BB er sree a Wore ewe ‏به ویژه ادوارد براون اظهار داشت: « این تاریخ ها تاریخ ملت ايران‎ ۰ ‏محسوب نمی شود بلکه آغلب سرگذشت سلاطین و شاهزادگان و‎ ‏ين‎ 50 ewe 0 ‏و در ميدان غارتكرى ام‎ ‏خستكى آور خونريزى ها و جباول و تطاول هايى است كه به زحمت‎ ‏مى توان يك موضوع عمومى كرانبها از آنها استخراج كرد».‎ 

صفحه 41:
فر هنك = ‎on‏ ‏©. مدرسه و علوم oe ECP reer enters eee ie eS ee ‏ا‎ ‏های مذهبی شیعی رشد کند.‎ ۳ آثار ارزشمند و متعددی در این رشته ها تدوین و تألیف گردید و شاگردان بسيارى يرورش يافتند. ال ا الا 0 مهمى در دربار بود. ۰ قانون ابن سینا همچنان تدریس می شد و شرح های متعددی به فارسی بر آن کتاب نوشته شد. ‎٠»‏ فيزيولوزى هنوز بر بايه اخلاط جهار كانه يزشكى قديم قرار داشت و تجويز فصد و مسهل هنوز اشکال عمده درمان بودند. 

صفحه 42:
92 3 = cer » ©. مدرسه و علوم ‎٠‏ در اين دوره يزشكان خون مى كرفتند» جراحى كوناكون انجام مى دادند و در هوشبرى از مواد مخدر استفاده مى كردند. ‎٠‏ بيمارستان و داروخانه هاى مرتبى به وجود آمد و در داروسازی» علمى كه ايرانيان همواره در آن برترى < ۴ 

صفحه 43:
| 0 9- مدرسه و علوم ٠در‏ دوره صفويان نوشتن داستان رواج و اونق كرفت و داستان هاى مهمى يديد آمدند. 0 اس سل ۱90۳ آمده است , FEU TSE SY Ye ier wee Tea Se 

صفحه 44:
فرهنگ و تمدن ©6. هنر و معماری ‎ne tre Ser es ate ae‏ ان پیدا کرد, ‎٠‏ اصفهان مجموعه معمارى عصر صفوى است و عبارت «اصفهان نصف جهان» بیانگر همین توسعه و تحول معماری است. ‎۱ uP RT See ‏است که معماری به روزگار طلایی خود رسید.‎ ‎٠‏ شاه اسماعيل و شاه تهماسب اول هر كدام بناهايى ايجاد كردند؛ اما اثر ‎pore Stee Sess ee end‏ ‏۰ شاه تهماسب اول که متوجه آسیب پذیری تبریز در برابر حملات عثمانی ها بودء بايتخت را به قزوين منتقل كرد. 

صفحه 45:
فرهنگ و تمدن ‎hc‏ سرت ‎٠‏ شاه عباس اول بايتخت را در سال *١٠٠ق‏ از قزوين به اصفهان برد. ‏ا ا ۱ دفع ازبکان و نیز اعمال سلطه بر خلیج فارس بپردازد. ‎۱ ee ty ‏كك‎ 6 Bes on a eee) ‎٠‏ جلوس شاه عباس بر تخت سلطنئت وضع نامطلوب معمارى ايران راء كه یک سده در رکود بود» دگرگون کرد. ‎0 SSeS eee SE er on er Sy ‏تداوم يافت.‎ 

صفحه 46:
فرهنگ و تمدن رت ‎ee eve as ear ETS ey ERE Td‏ ی بود. که مشتمل بود بر بنای پایتختی بزرگ با خیابان هاء قصرهاء دیوان ‎oa eerie esi OA‏ ۱۳۹ ‎OTB ta BE ee. en oa‏ ‎ee Te ren‏ ا ‎ee eee Benes‏ قدیم نبود و شهر جدید از جایی آغاز می شد که شهر قدیم پایان یافته بود. 

صفحه 47:
لك ا ‎hc‏ تك ‎٠‏ معمارى عصر صفوى در اصفهان و در بناهاى مشهور عصر شاه ای د ‏* بناهای متعددی در دوره های مختلف و در شهر. های متعدد بنا گردید. ‎1 errors aor arn ‏هی سح لت‎ ‏دوره دارد.‎ 

صفحه 48:
فرهنگ }= تمدن ©. قاليبافى و صنعت نساجى ‎٠‏ كرجه قاليبافى در ايران ريشه اى كهن داردء اين صفويان بودند كه آن را از سطح يى صناعت روستايى به فعاليتى در سطح كشور ارتقا دادند و به صورت بخش مهمى از اقتصاد كشور در آوردند. ‎0 oa Sie ‎٠‏ اين امر دو عامل دارد: اول أينكه آين شاخة أز هنرهاى ايران در اين ايام بيشتر از كذشته به اوج ترقى خود رسيدء دوم اينكه از قالى هاى دوره ‎eee‏ ا ا 2 ا ‎NCB‏ ‏ا ا ۱ مانده از دوره صفوى نشان دهنده مراحل بيشرفته فنى و تحولات زيبايى شت ك1 اك 

صفحه 49:
فرهنگ و تمدن 5. قالیبافی و صنعت نساجی ۱ OER TOE ‎٠»‏ استفاده ماهرانه اى از بافت هاى بيجيده» تركيب رنك هاى درخشان در طرح هاى رنكارنك»؛ نوآورى ظاهراً يايان نايذير در استفاده از نقش ا ل ا ل ا 20 توليد كنند كه از غنا و تنوع منحصر به فردى برخوردار بود. ‏ا ا ل ل ‎Pe Ve‏ ‎٠»‏ شاردن در اين زمينه مى نويسد:< كالاى عمده تجارتى ايران ابريشم ‏است ». 

صفحه 50:
فرهنگ و تمدن 9 سفالگری ‎by ay‏ ا ل ا ا ل ل ‎peat)‏ ‏* کوزه گری ایران در عصر سلجوقیان و مغول به اوج خود رسید» کارهای کوزه ‎Peeps eee ibs 2 merre resp Un ee OS‏ ‎OER ae WI ts) ee mre We) reales eee noe ‏و اين شهر از اوايل دوران اسلامى مركز صتعت سفال سازى بوده است.‎ ‎010 ‏و‎ ‎Brees ee re ‎Wr] ke ewas key Sra" Care ass Ty i‏ ره انواع جدید از محصولات سفالین را تکامل دادند و قوه تخیل و نوآوری خود را به کار انداختند. 

صفحه 51:
فرهنگ و تمدن (Gate er eh eee Se oe re ont * منابع اروپايي از دوران آغاز صفویه از هیچ خارجی مسیحی در دربار ایران نام نمی بردند. ‎٠»‏ در دوره شاه تهماسب به ندرت جنين تماس هايى وجود داشته سس زیرا تحقیر مسیحیان در نزد او بسیار مشهود بود. ‎۱۳۱۱۱ a oes ee) | ge ‏سیاست آزاد اندیشی وی و علاقه به حضور اروپاییان در دربار خود»‎ ‏به مسیحیان در مناصب و مشاغل ایرانی بر می خوریم.‎ ‏* از این رو مردانی بودند که به خدمت در آمدند و هنرهای ظریف را گسرش دادند و برای شاه آداب و رسوم اروپایی را متداول کردند. 

صفحه 52:
فرهنك و تمدن ا ا ‎See‏ 6 ۰ شاه معمولاً از دانش خارجیان استفاده می کرد» خارجیان در حکم مترجم و راهنماى مسافران در خدمت شاه بودند و حتى شاهان صفوى ‎Be ne‏ * از برترین گروهی که در مین هترمندآن هترهای دستی اروپا در دربار ‎Rees ree eo Teer‏ ۰ نقاشان اروپایی مزایای زیادی از شاهان ایران به دست می آوردند. EES ee eee et BETES tee ate ee ene است. 

صفحه 53:
فرهنك و تمدن ©. تسليحات نظامى اا ا ا 2 000 و مقتدر عثمانى بود كه عثمانى ها به سبب برخوردارى از سلاح آتشين و تويخانه سنكين بر صفويان غلبه كردند. ‎٠‏ راجر سيورى بر اين باور است كه صفويان از لن رو از سلاح هاى آتشين ا ا ا ۱ ل ‎PERE IV GD peer rg‏ بودند. ۰ شواهد بسیاری» هم در متابع آروپایی و هم در متابع ایرانی هست که ايرانيان مدت ها بيش از روزكار شاه عباس اول با بهره كيرى از تويخانه آشناء و قشون ايرانى مجهز به تيانجه بودند. 

صفحه 54:
فرهنك و تمدن 0. تسلیحات نظامی * تا پیش از روی کار آمدن شاه عباس و تشکیل ارتش نوين و منظم ستون فقرات سپاه ایران قشون قزاباش بود که متشکل از ترکمانان بود. اين مردان» كه در اصل سواره نظام بودند» زرههاى سبك به تن مى كردند و ‎Sree sey ae ie Erne)‏ ۳ ‎meats ea es rece eee ee‏ دا می دادند که حتی نزد عثمانیان محترم بود و توانایی آن را اروپاییان نیز می ا ا كت ‎٠‏ ضرورت تحول در ساختار ارتش بس از جنك جالدران كاملاً أشكار كرديد رح منطقه با تسلیحات روز خود را مجهز سازند. 

صفحه 55:
‎Sia 5‏ }= تمدن ©. تسليحات نظامى ‎art marep ens rere ene ee‏ ۳۳۱۱ دائمی شاهی را مرکب از پنج هزار تن که به آنها قورچی می گفتند» به صورت هسته اصلی ارتش کوچکی در آورد. * در زمان شاه تهماسب تعداد نفرات ارتش به شصت هزار سوار ‏می رسید: ی ار تهماسب را کمک کردند. ‎Esse SEs eee ali ly‏ درد 

صفحه 56:
‎aera |‏ 9 تسلیحات نظامی ‎Sree dhe‏ رح ۳ نهاد. ‎٠‏ در ارتش جديد عنصر اصلى سازمان قتيم كه وفادارى به طايفه و قبيله ‎EY‏ ی ا ‎WS goer‏ ‎٠‏ عامل ديكرى كه به ارتش نوبنياد شاه عباس كمك كرد آن بود كخ افراد ‎Obes‏ ا د 6 ل 800 سازمان جديد مستحيل كشتند. ل ‎ores evs‏ آمدند و مقرب شدند. 

صفحه 57:
فرهنگ و تمدن لا سس ‎٠‏ شاه عباس از دانش نظامى آنها بهره برد و آنان با كسب اجازه از شاه عباس شالوده ارتشى نوين را ريختندء شامل صفوف مختلف بياده نظام و سواره نظام و تويخانه. 9 رویارویی های داخلی و خارجی موفق بود. ۰ متأسفانه اساسی که شاه عباس در ارتش ايران بنیاد نهاد» از سوی جانشينان او دنبال نشد و روز به روز ارتش ضعيف كرديد تا بار ديكر نادر شاه افشار» که سرباز لایقی بود» جان دوباره ای به آن بخشید. 

صفحه 58:
فرهنگ و تمدن ©. نظام ادارى صفويان ‎٠‏ در ساختار قدرت صفويان شاه در رأس امور قرار داشت و مملكت ‎foe reas‏ ۱ ل ال ار ا لت ‎SOE BONO er tO) Ree a)‏ 00" ‎yee eee eI‏ ل ۱۳۳۵ ا ‎foe Mee FS eae Ie ter em‏ اين مقام را به دیگران واگذار کرد. 

صفحه 59:
فرهنگ و تمدن ©. نظام ادارى صفويان ‎٠‏ يس از جنك جالدران اين مقام هم اهميت خود را از دست داد و از دست قزلباشان خارج شد و ديكر نايب السلطنه شاه در امور دينى و دنيوى نبود ‎eters hem Te Dye) E ORCA‏ ۱ ا سا ‎٠»‏ مقام ديكر امير الامرا بود. ۰ در عهد صفویان اصطلاح امیرالامرا از آن سپهسالار قوای قزلباش بود كه ا ل ا ‎ON Sees Fee eee SL‏ که پیامد فقدان مرزی مشخص میان شعبات گوناگون دولتی بود. 

صفحه 60:
فرهنگ و تمدن ©. نظام ادارى صفويان ‎en‏ ا تک بودند و هم در شکل گیری دولت صفوی نقش مهمی ایفا کرده بودند. ‎۱۳ ere ee Oe ‏هنگ های عشایری را عهده دار بوده است.‎ ‎ee ae sk eee ee ‎٠‏ در رلس ديوان وزير اعظم قرار داشتء در زير دست وزير اعظم عده اى از وزيران» منشيان و مأموران ديكر بودند كه هر كدام يكى از كارهاى ‎EOE oer SERIE es BSN‏ م ‎A hE es‏ 

صفحه 61:
= * 7 3 فرهنگ و تمدن ©. نظام ادارى صفويان ۰ صدر از دیگر مقام های عصر صفوی بود که برقراری یکپارچگی اكه ‎٠‏ اين كاركرد از دوره شاه اسماعيل به بعد كاستى كرفت. ‎ee re ere‏ كت های پیش از صفویان هم وجود داشت. ‎٠‏ صدر رئيس تمام مقام هاى مذهبى و نيز متصدى تمام موقوفات مذهبى بود. ۰ گرچه او در رلس نهاد مذهبی قرار داشت» مستقل از تشکیلات سیلسی عمل نمی کرد. 

صفحه 62:
بررسی علل سقوط صفویه ‎٠‏ صفويان دولتى شيعى بودند و از همان ابتدا تشيع زا در قلمرو خود رسميت بخشيدند» جنانكه كروسينسكىء سياح لهستانى اواخر عصر ‎oe‏ ل ا ا ات 00252 لل 0 ‎IRC Ee)‏ ا ا ‎PEA ea eee ar ev ny paren‏ ‎CMD en Ueber eee IB Eee Brey‏ عوامل انقراض به وجود آمده بود. ‎۱ ‏ل‎ ‎amined meee se emer CRE ew EE eens ron ‏اک لاا‎ ‏نکرد.‎ 

صفحه 63:
بررسی علل سقوط صفویه ۱ تجديد كردء در نتيجه برخى ان اعمال خود تخم بدبختى آن را كاشت. 050000 ‏ااا‎ . . OUR ۱ ‏اس(‎ ‎۱۳۱۱۳۱۳ |e ‏بيشتر و ساماندهى ارتش نوين انجام داد تأثير منفى بر ساختار‎ ‏دولت داشت.‎ 

صفحه 64:
بررسی علل سقوط صفویه renee es Eee SPE Seema eee ay ‏تصادفى دسته بندى كرد.‎ ۰ علل كلى؛ كه از علل مهم انقراض سلسله ها بوده است» عبارت است از ‎wn)‏ ل ا ا ل ل 220000 مملکت. نارضایتی مردم؛ اختلاف بین سرداران قشون و اولیای امور» بی ‎ere‏ سر ۱۳ | تقویت روحانی نماهاء تربیت ولی عهد در حرم سرا و از ميان رفتن ‎ween) eo Seems Se ere ee‏ 1ك ‎Poe‏ 

صفحه 65:
بررسی علل سقوط صفویه ‎٠‏ علل تصادفى هجوم افغان ها بود كه از قندهار به أصفهان حمله كردند و بساط دولت صفوى را برجيدند. ‏٠اين‏ علت تصادفى را بايد علت تامه سقوط دولت صفوى م ‎٠‏ ضعفء؛ سستى و بى ارادكى شاه سلطان حسين زمينه را براى چنین هجومی فراهم کرده بود و نهایتاً هجوم افغان هاء بدون جنگ و کشمکش طولانی» به سقوط دولت صفوی انجامید. 

صفحه 66:
برای عضویت در شبکه دانشجویان ايران عدد ۱ را به شماره زیر پیامک کنید | ۰:۰9 ٩ لطفا آدرس مارا یو