ضوابط طراحی فضاهای اداری

صفحه 1:
3 4 4 35 د 3 ۱ 

صفحه 2:
تعار یف پایه اداره اداره عبارت است از یک نظام اجتماعی خاص که بر اساس آن عده ای از افراد بشر به منظور رسیدن به یک سلسله هدف‌های نسبتا مشخص با یکدیگر همکاری می‌کنند. بدین معنی که تصمیم هایی را اتخاذ می‌نمایند و تصمیم هایی را به مرحله اجرا در می‌آورند. کلیه فضاهای یک ساختمان اداری در ۵ گروه به شرح زیر طبقه بندی می شوند: _ گروه ۱ (فضاهای اصلی) گروه ۲ (فضاهای وابسته اصلی) _ گروه ۳ (فضاهای رفاهی) _ گروه ۴ فضاهای پشتیبانی _ گروه ۵ (فضاهای گردش) 22 ا ع > 

صفحه 3:
گروه ۱ (فضاهای اصلی) منظور فضاهایی هستند که کار اصلی اداری مستقیما در آنها انجام می شود. مانند اتاقهای کارشناسی یک تا چند نفره. سالنهای کار گروهی. اتاقهای جلسات. بایگانی جاری (در ارتباط مستقیم با كار ادارى). محل دستگاه فتوکپی انبار روزمره. لوزم مصرفی و موارد مشابه. گروه ۲ (فضاهای وابسته اصلی) منظور فضاهایی هستند که برای تسهیل و خدمت رسانی انجام کار پیش بینی شده و در کنار فضاهای گروه یک شکل می گيرند. مانند سالن اجتماعات. کتابخانه. کلاسهای آموزشی, مرکز تلفن, اطلاعات. نگهبانی. مراکز تهیه میکروفیلم. رایانه. تکثیر, بایگانی راکد و موارد مشابه. گروه ۳ (فضاهای رفاهی) منظور فضاهایی هستند که برای تامین رفاه کارکنان و مراجعین در ساختمان اداری پیش بینی شده و در کنار فضاهای گروه ۱ و ۲ شکل می گیرند. مانند نمازخانه. غذاخوری. آبدارخانه. فروشگاه تعاونی» مرکز کمکهای اولیه. سرویسهای بهداشتی و موارد مشابه. گروه ۴ (فضاهای پشتیبانی) منظور فضاهایی هستند که برای پشتیبانی فعالیتها و خدمات اداری پیش بینی شده و به طور مستقیم در کنار فضاهای گروه | و ۲و ۳ شکل می گيرند. مانند تعمیرگاه لوازم. تعمیرگاه خودرو انبارهای اصلی. فرعی و اسقاطی. رختکن و دوش کارکنان خدمات. اتاقهای نظافت. بارانداز, توقفگاه, تاسیسات مرکزی و کنترل آن در طبقات و موارد مشابه سل ع 3 

صفحه 4:
گروه ۵ (فضاهای گردش) منظور فضاهایی هستند که برای ارتباط بین فضاهای یاد شده و سطوح زیر ساخت (دیوارها و ستونها) پیش بینی می شوند و عبارتند از از الف) گردش افقی در طبقات:ٍ مانند ورودی هاء راهروهاء فضاهای مکث و تقسیم. بعلاوه سطوح زیرساخت (دیوارها و ستونها) در طبقات مسیرهای تاسیساتی ب) گردش ۵ طبقات: مانند بله هاى ارتباطى طبقات. آسانسورها. بالابرها. يله هاى فرار. باكردها. شیب رو ها (رمپ) و موارد مشابه. 

صفحه 5:
مساحت زیربنا عبارت است از سطوحی که در طبقات ساختمان برای ایجاد بنا اشغال مى شود و به دو صورت زیر مشخص می گردد: زيربناى خالص. عبارت است از مجموع مساحت زيربناى كروه هاى ‎١‏ تا ؟ (فضاهای اصلی. وابسته اصلی. رفاهی. پشتیبانی) زيريناى ناخالص. عبارت است از مجموع مساحت زیربنای گروه های ۱ تا ۵ (موارد بالا بعلاوه ی فضاهای گردش) بنای فضاهاه اصلعی ,609 -فضاهای اصلی اداری: ‎ike‏ سطع زیر بنای‌خا ‎٩‏ سطع زير بناى قضاهاى وا بستدح 2090 -فضاهاى وابسته ا ا ادارى: سطع زير بذاى ذا لم -فضاهاى يشتيبانى و سطع زير بناى فشاهاى ر قاهى يشتيبا نىو ا رباب جوج ,200 سطع زیر بنای‌خا لس 

صفحه 6:
جمعیت اداری عبارت است از تعداد کاررکنانی که دارای شرح وظایف سازمانی (منصوب سازمان امور اداری و استخدامی کشور) هستند و به دو صورت | زیر معرفی می گردد: رده بندی شغلی این رده بندی بر حسب نوع وظایق اداری محوله کارکنان است که در تشکیلات هر سازمان تعیین می گردد. رده بندی معماری این رده بندی بر حسب چگونگی استفاده از فضا توسط کار کنان اداری و گردش کار و ابعاد بهینه وسایل اداری و همچنین گردش کار و ابعاد بهینه وسایل اداری است که به شرح جدول صفحه بعد با رده بندی شغلی تطبیق داده ميشود. 22 ا ع > 

صفحه 7:
17 ۳۳۳7 نامه رسان - متصدی خدمات عمومی و تاسیسات - خدمتگزار مسئول مخابرات - مسئول خدمات عمومی - مسئول تاسیسات - مشاغل خدمات فنی آنباردار - نگهبان متصدی امور دفتری - حسابدار - ماشین‌نویس - کارپرداز - بایگان < مشاغل دفتری آپراتور - کاردان - کمک کارشناس - کارگزین برنامه نویس - تحلیل گر - کارشناس - محقق - حسابدار - مسئول - مشاغل کارشناسی ابرس - مترجم - نقشه کش رئيس كروه - رئيس اداره مشاغل کارشناسی ارشد مدير كل - هيآت علمى - مشاور - مسئول دفتر - منشى مدير كل مشاوره و مشاغل همتراز معاون دفتر يا اداره كل - رئيس دفتر معاونت - منشى معاونت معاون مدير كل و مشاغل همتراز مدير كل دفتر يا اداره كل - رئيس دفتر رياست مدير كل و مشاغل همتراز معاون دستگاه معاونت دستكاه و مشاغل همتراز رياست دستكاه رياست سازمان ۹ ,حدول تبدیل رده بندی شغلی ( سازمان امور اداری و استخدامی,کشوو) 

صفحه 8:
مساحت سرانه برابر است با سهم هر نفر از جمعیت اداری از مساحت زیربنای ساختمان که به صورتهای زیر معرفی می گردد. (واحد متر مربع بر نفر) سرانه مبنا برابر است با مساحت اشغال شده توسط یک نفر یا هر یک از لوازم اداری. که شامل فضای استقرار حرکت و دسترسی به آن می باشد. سرانه خالص زیر بنا پرابر است با سهم هر نفر از جمعیت اداری از مجموع سطوح زیربنای خالص (گروه های ۱ تا ۴) زیربنای‌ها سرانه ناخالص زيرينا جمعیت داریا برابر است با سهم هر نفر از جمعيت ادارى از مجموع سطوح زيربناى ناخالص (گروه های ۵ گانه) براى هر كدام از اين سرانه ها اعداد و استانداردهاى مفصلى وجود دارد كه با مراجعه به منابع مربوطه می توان از آنها اطلاع يافت و آنها را به كار برد. سل ع 2 

صفحه 9:
یکی از مهمترین مشکلات فرا روی طراحان مراکز اداری تغییرات مداوم در ساختار اداری و پیشرفت تکنولوژی می باشد که نیاز به فضاهای جدیدی و یا حذف فضاهای قبلی را در پی دارد. آنچه در این زمینه اهمیت دارد این است که عناصر ابت فضا با دور اندیشی لازم طراحی گردند ولی در خصوص طراحی فضای داخلی و چیدمان مبلمان با توجه به تغییرات مداوم نیاز به دوراندیشی زیادی نیست. معمولا یک طرح خوب طرحی است که فضای ثابت را برای ۴۰ سال. فضای داخلی را برای ۷ سال, طراحی داخلی را برای ۳ ماه و تجهیزات اصلی و مبنا مانند آسانسور را برای ۲۰ سال پیش بینی نماید. 

صفحه 10:
فضا و مصالح جنس دیوار ۳ در رابطه با دیوار باید به ابعاد. وزن. مقاومت. عایق بودن در برابر صوت. مقاومت در برابر آتش سوزی. سرعت نصب و تعمیر و نگهداری آن توجه نمود. پوشش سطح دبوار همجنين در خصوص بوشش سطح ديوار بايد به قابليت شست و شو عايق بودن در برابر حرارت و صوت- مقاومت در برابر ضربه و خراش و ساییدگی خصوصا در قسمت های پایب بيشتر در معرض آسيب مى باشند. توجه نمود و از قرنيزهاى مناسب استفاده كرد. کف مصالح مورد استفاده در كف بايد با توجه به سرعت نصب. مقاومت در برابر سایش. سهولت در تعمیر و نگهداری. زیرسازی, لغزنده نبودن. قابلیت ارتجاعی مناسب. انعکاس مناسب نور و آکوستیک انتخاب شوند. معمولا کفپوش از جنس آزبست وینیل (0۷6) برای اتاق تاسیسات و فضاهای سیر کولاسیون و حتی برای فضای عمومی مناسب است. سل ع 

صفحه 11:
ساختارهای سقف قف ها معمولا از نوع کاذب هستن برای عناصر تاسیساتی ساختمان بوده و دسترسی به آنها را جهت تعمیرات می‌سازند. بلندی سقف ها در ادارات تنهابه اندزه‌ای است که داکت‌ها و تاسیسات سیم کشی را پنهان کند. آنها همچنین می‌توانند به عنوان ابزار تعریف کننده فضا نقش مهمی ایفا کنند. ستون‌ها در طراحی چیدمان ساختمان آنجا که امکان دارد ستون‌ها باید از هم فاصله داشته در دفتر کار بسته (شبکه ای). مشکل عمده این است که ستون‌ها در جاهای نامناسب قرار می‌گیرند و با خطوط مورد نظر دیوارها مطابقت ندارند. 

صفحه 12:
سیر کولاسیون سهولت در رفت و آمد پرسنل و مراجعین یک اداره یکی از مهمترین مسائل پیش روی طراح است که عدم توجه به آن باعث تداخل مسیرها و سردرگمی مراجعین می‌شود و امنیت اداره را به خطر می‌اندازد.به این دلیل باید مسیرهای عبور و مرور افقی و عمودی به دقت مورد مطالعه قرار گیرد. راهروها عرض راهروها را حجم رفت و آمد تعیین می‌نماید. در راهروهای طولانی باید به وسیله‌ی شکستهای منطقی از یکنواختی راهرو جلوگیری نمود و در محل تقاطع‌ها مانند پله‌ها و یا جلوی آسانسور باید راهرو را عریض نمود. در برنامه ریزی فضایی. استاندارد هایی برای ابعاد راهروها در نظر گرفته شده است: -راهروهایی که بار اصلی رفت و آمد را حمل می‌کنند (مانند راهروهای خروجی) دارای عرض حداقل ۱۵۰ سانتی متر -راهروهایی که میزان متوسط رفت و آمد در آنها انجام می‌شود دارای عرض حداقل ۱۲۰ سانتی متر -راهروهایی بین ردیف های مسیرها دارای عرض ‎٩۰‏ سانتی متر پلکان‌ها اندازه و تعداد پلکان‌ها به حجم رفت و آمد. تعداد پرسنل و مراجعین بستگی دارد. در این رابطه رعایت ضوابط ایمنی و آتش نشانی که در نشریه حفاظت ساختمانها در برابر حریق مربوط به مقررات ملی ساختمان آمده است الزامی است. سل ع 3 

صفحه 13:
مبلمان اداری تناسب لوازم اداری با دفاتره تحت تاثیر عواملی چون قابلیت تطبیق, تنظیم دوام. سازگاری, فضای نگیهداری. بهره‌وری. زیبایی و چونگی اسومنى است موياشد فضای مورد نیاز برای کارمندان در حالت نشسته یا ایستاده. مبنایی برای محاسبه ی حداقل فاصله بین میزها و میز تحريرها است. صندلیها باید قابل تنظیم. چرخدار و مبله و مجهز به پشتی برای تکیه دادن باشند. دفاتر بایگانی. آرشیو. کارتهای اطلاعات و... را می توان در کمدهای بدون پهلو که معمولا از جنس استیل و در ابعاد استاندارد ساخته می‌شوند قرار داد. ‎La‏ ازم کار ادا ‏وسایل اصلی کار در ایران میزها و صندلی‌های تحریر هستند. در یک دفتر عمومی ممکن است افرادی با شغل‌های کاملا متفاوت مستقر شوند و محل وسایل مختلف بر حسب کثرت و قلت دفعاتی که در روز مورد استفاده قرار می‌گیرند. مشخص می‌شود. ‏نوع کار و چگونگی لوازم مورد استفاده. مشخصات ميز تحير را تعيين مى نمايد. موسسه استاندارد و تحقيةا ابعاد و جزعيات قرار كيرى ميز تحرير ادارات را استاندارد كرده است. ‏| ‏سل ع 3 ‎ ‎ ‎ 

صفحه 14:
ملاحظات در جيدما هدف كلى از جنين ملاحظاتى حفظ حقوق و امنيت روانى هر يك از كاركنان است. اين ملاحظات عبارتند از: محوطه متعلق به هر كروه از كاركنان ادارى بايد به خوبی مشخص گردد و هيجكونه راه عبور و مرور از بين اين محوطه ها نكذرد. كليه مسيرها خالى از مانع باشد و مسر از طريق قرار دادن كل و كياه يا بارتيشن مشخص شود. - وظايفى كه آلودكى صوتى دارند بايد با عواملى مثل فضاى راهرو. ستونها. كل و كياه و فضاهاى خالى محصور شوند. اين عوامل بايد به نحوى باشند كه عملكردها در نهايت وضوح باشند و كارمندان بتوانند از آن طريق تغييرات را درك نمايند. هيج شخصى نبايد مستقيما با رفت و آمد شخص ديكر و يا انواع وسايل كار غيرضرورى رو در رو قرار كيرد. هر كس بايد بتواند شخص وارد شونده به فضاى كار كروهى را ببيند. - عملكردها و كارهايى كه بيشترين تماس با مراجعه كننده را دارند بايد در نزديكترين محل به راههاى اوليه و ثانويه واقع شوند. قرار دادن گیاهان باید هميشه جهت تامین نیاز عملکردی معین باشد. مانند مشخص نمودن یک مکان مهم. جلوگیری از دید یا تعیین مسیر رفت و آمد و تنظیم ترافیک | میزها باید در یک جهت قرار گیرند.استفاده از اين روش الگوهایی را برای تحقق جریان مستقیم کار فراهم کرده و ارتباطات رات می‌نماید: 5 ‏م‎ NOS 

صفحه 15:
ملاحظات در جيدما در فضاى باز بايد سعى شود تا ميزهاى باز در رديف هاى دوتايى قرار كيرند. در اين روش با استفاده از بارتيشن هاى كوتاه. ملاقات هاى حضورى با مراجعين ممكن شده و در عين حال حداكثر بهره بردارى از فضا تامين مى شود. ميزها بايد جنان قرار كيرند كه فاصله ميان قسمت جلوى يك ميز تا قسمت عقب ميز بعدى حدود ‎18٠‏ سانتى متر باشد. در دفاتر خصوصى. ميز بايد جنان قرار كيرد كه كارمند نسبت به در ورودى ديد داشته باشد. نحوه جيدمان ميزها مى تواند موجب رضايت ارباب رجوع را نيز فراهم آورد و طورى باشد كه موجب تسهيل انجام كارها و عدم سردرگمی آنها شود. تناسب بین مقام و موقعیت اجتماعی کارمندان با چیدمان و جایگاهشان در فضای کار موجب رضایت آنها و رفتار مناسب با ارباب رجوع می شود. سل ع 3 

صفحه 16:
طراحی محل کار و میدان کار از دبدگاه آنتروپومتری آنتروپومتری. علم آگاهی به ابعاد و اندازه های بدن انسان و کاربرد این اطلاعات است. طراحی فضای کاری باید با توجه به ابعاد و اندازه‌های بدن انسان. کار کردن به صورت ایستاده یا نشسته و ابعاد محل كار در حالت ایستاده پا نشسته صورت برای تنظیم انواع وسایل و دستگاه های مورد لزوم کاری بر روی میزء ۳ معیار را باید در نظر گرفت: - این نظم باید فعالیت را آسان کند. - بايد به جلوگیری از حالت نامناسب بدن کمک نماید. - باید مانع ارتباط با همکاران نشود. دمای محبط کارمندان ادارات اولویت خاصی برای جریان مناسب هوا و تهویه مطبوع در محیط کارشان قائلند اما معمولا پاسخ مناسبی از سوی طراحان به این مسئله داده نشده است. موج صرفه جویی در مصرف انرژی. ساختمانهایی را به ما عرضه داشته که نسبت به فضای بیرون کاملا مسدوداند اما در مقابل سطح آلودگی هوای داخل را بالا می برند. علاوه بر اين. رواج نظام پلان باز و تقسیمات داخلی فضاهای بزرگ اداری. مسئله گرمایش. جریان هوا و تهویه آن را مشکل تر نیز ساخته است. در اغلب زمان ها جداکننده ها سد راه جریان هوا می شوند و اصطلاحا چاله های هوایی در فضا ايجاد مى كنند كه در نتيجه كاركنان يا تاثير تهويه مطبوق را به شکل بسیار مستقیم و مزاحم دریافت می کنند و یا اصلا دریافت نمی کنند. به همین دلیل طراحان باید توجه ویژه‌ای روی این مسئله داشته باشند. سل ع 3 

صفحه 17:
سر و صدا = اثرات مهم سر و صدا. اثرات آنی و فوری آن است. از اینرو در کارهای دقیق مثل بررسی پرونده. غلط گیری و سایر کارهای دقیق فکری و دفتری. باید اين مسئله را مد نظر داشت و تا سر حد ممکن باید سعی کرد سر و صدا قابل کنترل باشد تا اثرات منفی کمتری داشته باشد. در مواردی که لازم است کارمندان ارتباط کلامی داشته باشند. رعایت فاصله مناسب در چیدمان میزها ضروری ا: باید ترتیبی اتخاذ شود که سر و صداهای غیرقابل حذف. برای کارمندان پیش بینی پذیر شوند زیرا اثرات تزاحمی آنها کمتر است. در اغلب ساختمان ها تاسیسات کامپیوتری بیشترین حد خطرات امنیتی را دارا هستند. چون قیمت تجهیزات و اطلاعات ذخیره شده مطرح است. بنابراین. این تاسیسات باید به نحو مطلوبی در ‎ply‏ خطرات آتش سوزی از داخل و خارج محوطه. سرقت. خرابکاری و جاسوسی های اطلاعاتی حفاظت گردند. توصیه های حفاظت و ایمنی: پیش بینی های حفاظت و امنیت در طرح های اداری به دسته های زیر تقسیم می شوند: سیستمهای اعلام خطر آتش سوزی - سیستمهای اطفای حریق - سیستم های تخلیه دود - سیستمهای تلویزیون مدار بسته - سیستم فرار در مواقع اضطراری - حفاظت فضایی - سیستم کنترل نگهبانی - سیستم الکترونیکی کنترل تردد - سيستم برق كير - تم اتصال زمین - نتم پخش صدا - سیستم قطع برق آسانسور - سیستم اعلام نشت گاز < ۵ رطوبت < اتاق کنترل مرکزی 5 ‏م‎ NOS 

صفحه 18:
شکل پلان در خصوص شکل پلان هر چه ساختمان طویل تر و باریک تر باشد تامین روشنایی و تهویه طبیعی در آن آسانتر است. از طرفی هر چه ۱ پلان ساختمان به مربع یا دایره نزدیکتر باشد سازه ساختمان غیر اقتصادی تر خواهد بود ولیکن طول دسترسی ها در آن کوتاهتر می‌گردد. به نظر می رسد حداکثر عرض معقول ساختمان ۱۵ متر باشد که ساختمان با این عرض نیازی به وسایل مکانیکی جهت تامین هوای تازه و تخلیه هوای آلوده نخواهد داشت و این کار از پنجره های جداره خارجی صورت می گیرد. چنانچه مساحت هر طبقه حداکثر ۵۰۰ متر مربع در نظر گرفته شود نیازی به افزایش تعداد آسانسورهاء راه های فرار. دستشویی و... نخواهد داشت و از این جهت مقرون به صرفه خواهد بود. ملا سازه ای در طراحى كليه ساختمانهايى كه از نظر اندازه قابل توجه هستند بايد به اين مسئله توجه شود كه سازه كمترين مشكل را براى كاربرى مورد نظر ايجاد نمايد. هر كجا كه تناسبى بين سازه و عملكرد وجود نداشته باشد. يا بايد اين عدم تناسب را يذيرفت و يا اينكه بايد اقدام به برداشتن ستونها از فضاهايى نمود كه براى كاربرى توليد اشكال مى كنند. یکی از روش هاى سازه اى كه اين كار را انجام مى دهد. آن است كه ستونهاى بيرامونى ساختمان در بيرون بوسته قرار كيرند كه در اين صورت يك بوسته يك يارجه تشكيل مى شود. در اين حالت كف طبقات تا لبه ستونهاى بيرامونى كنسول شده واين عمل موجب بوجود آمدن دهانه های بدون مانع برای پنجره ها در بیرون شبکه اصلی ستونهای سازه ای و همچنین موجب ایجاد انعطاف پذیری برای | قرار دادن پارتیشن ها خواهد شد. 5 ‏م‎ NOS 

صفحه 19:
7 کتاب "مبانی برنامه‌ریزی و طراحی مراکز اداری". مصطفی فرزام شام - "ضوابط طراحی ساختمانهای اداری "» نشریه شماره ۱۷۸ انتشارات سازمان برنامه و بودجه "تصویب نامه شورای عالی اداری " به تاریخ ۱۱۴/۱۳۹۰