صفحه 1:
بسم الله الرحمن الرحیم
صفحه 2:
* کتاب تغیبر رفتار و رفتار درمانی نظریه ها و
روش
٠ تاليف : دكتر علی اکبر سیف
صفحه 3:
٠ فصل اول
٠ تعريف و قلمرو تغيير رفتار و رفتار درمانى
صفحه 4:
* تغییر رفتار و رفتار درمانی در اصطلاح
بیش هم معنا هستند.هر دو با رفتار سر و
کار دارند.خاستگاهشان یکی است و هدفهای
تقریبا مشابهی را دنبال می کنند به همین
سبب بسیاری از متخصصصان تغییر رفتار و
رفتار درمانی اين دو اصطلاح را بجای هم بكار
می برند .با اين حال تعداد دیگری از اين
متخصصان بین دو مفهوم فوق تفاوتهایی قائل
شده اند .
صفحه 5:
* مارتین و پییر (1992)تفاوتهای موجود را به
نحو زیر دسته بندی کرده اند:
صفحه 6:
٠ 1- اصطلاح تغییر رفتار اغلب بوسیله پیروان
نظريه شرطى ساز ى كنشكر ب به کار می رود
در حالی که بيروان” نظریه پاولف ,هال و ولپی
اصطلاح رفتار درمانی را ترجیح مى
دهند .همچنین طرفداران نظریه های شناختی
بیشتر از اصطلاح رفتار درمانی استفاده می
کنند و آن را با اصطلاح تغییر رفتار شناختی
معادل می دانند.
صفحه 7:
* 2- متخصصانی که در موقعیتهای
آموزشی ,خانوادگی و سایر موقعیتهای غیر
بالیتی به قییز و اصلاج رفتار اخراه عن nd slag
از اصطلاح تغییر رفتار استفاده می کنند اما
روانشناسان بالینی و روانپزشکانی که در
موقعیتهای بالینی مانند کلینیکهای روانی به
تغییر و اصلاح رفتار مراجعان خود اقدام می
کنند اصطلاح رفتار درمانی را ترجیح می دهند
صفحه 8:
۶ 3- تغییر رفتار بیشتر بر پژوهشهای بنیادی
روانشناسی کنشگر که با حیوانات و انسانها
انجام گرفته و نیز بر پژوهشهای کاربردی انجام
شده در موقعيتهاى عملى استوار است اما
رفتار درمانى برخاسته از يزوهشهاى انجام
شده با انسان در موقعيتهاى بالينى است.
صفحه 9:
* به رغم تفاوت های گفته شده تغییر رفتار و
رفتار درمانی را میتوان بسیار نزدیک به هم
دانست زیرا اگر چه این دو در پاره ای زمینه
های کاربردی با هم تفاوت دارند اما از لحاظ
خاستگاه نظری و هدف های عملی بسیار شبیه
صفحه 10:
* تعریف تغییر رفتار و رفتار درمانی
به مجموعه روش ها و فنونی گفته می شود که از
یافته های روانشناسی آزمایشی, بویژه روانشناسی
یادگیری استخراج شده اند و هدف آنها کمک به رفع
مشكلات :سازكارق اقراد در.موقعيت هاق مختلف
زندگی فردی و اجتماعی است.
صفحه 11:
* هرچند که به ظاهر چنین به نظر می رسد که
روأنشناسی رفتاری خاستگاه نظری این
روشهای درمانی است اما علاوه بر نظریه های
روانشناسی رفتاری سایر نظریه های
روانشناسی آزمایشی نیز به ایجاد روشها و
فنون تغییر رفتار و رفتار درمانی کمک کرده
اند.
صفحه 12:
8 مارتين وييير 1992 در اين باره گفته اند که
روانشناسى يادكيرى به طور اعم و شرطى
سازى ياولفى ب به طور اخص مهمترین کمک را
به ایجاد و گسترش زمينه ى تغيير رفتار و
رفتار درمانی کرده اند
صفحه 13:
۰ اصطلاح رفتار درمانی پیش از اصطلاح تغییر
رفتار ابداع شده است .نخستین با لیندزلی,
اسکینر و سولومون در 1953 اصطلاح رفتار
درمانی را به کار بردند.
صفحه 14:
* آنها در توصیف پژوهشهایی که در یک
بیمارستان روانی با بیمارستان پسیکوتیک(روان
پریش) انجام داده بودند گزارش کردند که
تقویت می تواند در بهبود رفتارهای_ نابهنجار
اين گونه افراد موثر واقع شود .از آن پس اين
اصطلاح به سرعت در زمینه های مختلف به
کار گرفته شد
صفحه 15:
* بلافاصله پس از کاربرد اصول و روشهای
روانشناسی یادگیری در موقعیتهای بالینی
نام رفتار درمانی ,معلمان و مربیان متوجه
شدند که از همان اصول می توان در تغییر و
اصلاح رفتاهای تحصيلی و اجتماعی دانش
آموزان در موقعیتهای آموزشگاهی سود
جست.
صفحه 16:
* تعریف تحلیل کاربردی رفتار
* اصطلاح دیگری که بوسیله تغییردهندگان رفتار مورد
استفاده قرار می گیرد تحلیل کاربردی رفتار
است.تحلیل کاربردی رفتار با تغییر رفتار و رفتار
درمانى وجوه مشترك زيادى دارد .با اين حال تحلیل
كاربردى رفتار به آن دسته از روشهاى تغيير رفتار
گفته می شود که در آنها از طرحهای پژوهش
آزمایشی استفاده می شود تا نتایج روش درمانی
مورد سنجش قرار گیرند(سولزر آزاروف و
مایر, 1997(
صفحه 17:
روشهای تغییر رفتار و رفتار درمانی چون
صرفا برای مقاصد اصلاحی و درمانی بکار می
روند پس از آنکه مورد استفاده قرار گرفتند و
در وضع مراجع بهبود بوجود آوردند متوقف می
شوند اما روشهای تحلیل کاربردی رفتار علاوه
بر مقاصد درمانی دارای مقاصد پژوهشی نیز
هستند بنابراین در انها از طرحهای پژوهشی که
اثربخشی روشهای تغییر و درمان را به دقت
مورد ارزیابی قرار می دهند است استفاده می
شود.
صفحه 18:
9 بنا به گفته ی ریس (1978) رفتار درمانی و
تغيير رفتار عمدتا كاربردهاى يزوهش هستند در
حالى كه تحليل رفتار خود يزوهش است.
صفحه 19:
۰ در روانشناسی از دیرباز 2 نوع پژوهش بنیادی
و يزوهش كاربردى انجام مى كرفته اند .تفاوت
اين دو نوع بزوهش در انتخاب نوع رفتار و
متغيرهاى مورد مطالعه بوده است .
صفحه 20:
پژوهش بنیادی یا پایه هر نوع رفتار و هر نوع
متغیر کنترل کننده آن را مورد مطالعه قرار
می دهد در حالی که پژوهش کاربردی تنها به
رفتارهایی که از لحاظ اجتماعی مهم هستند و
می پردازد.
صفحه 21:
* تعریف و انواع رفتار
٠ تعریف رفتار
* رفتار یعنی عملی که از فرد سر میزند یا
سخنی که بر زبان می آورد اما در روانشناسی
به هر فعالیتی که ارگانیسم (جاندار) انجام
میدهد و به وسیله ارگانیسمی دیگر یا یک ابزار
اندازه گیری قابل مشاهده يا قابل اندازه گیری
باشد رفتار گفته می شود.
صفحه 22:
* بنابراین رفتار هم شامل حرکات بیرونی(سرو
دست ,سخن گفتن و. ۰) هم شامل حرکا o
درونی (ضربان قلب, انبساط مثانه) و هم
شامل فعالیت غددی(ترشح بزاق دهان) می
شود.
صفحه 23:
۰ اصطلاح دیگری که مترادف با رفتار به کار میرود
cowl awl که به فعالیت های مشاهده پذیر و اندازه
پذیر جانداران گفته میشود . با اين حال رفتار كلى تر
از پاسخ فرض می شود . معمولا یک رفتار از
مجموعه پاسخ تشکیل می شود زیرا پاسخ دارای
زمان خاصی است.
صفحه 24:
* مثال:عمل سر بالا بردن به طورکلی یک رفتارمی باشد ولی
اگریک حیوان برای کاری سرش را بالا میبرد پاسخ است.
* اصطلاح عملکرد نیز به رفتار و پاسخ نزدیک است. با وجود
این عملکردها , رفتارها یا پاسخ هایی اند که بر حسب
تاثیراتشان دسته بنده و نامگذاری میشوند مثل سرخاراندن.
صفحه 25:
* انواع رفتار
* رفتار پاسخگر
۰ اين تقسيم بندی با توجه به محرکهای کنترل
کننده رفتار صورت گرفته است . علاوه بر اين
تفاوت این دو رفتار از لحاظ نظریه های
صفحه 26:
٠ رفتا ر پاسخگر در حضورمحرکهای پیشایند و به
طور خودكار و غير ارادى از اركانيسم سر مى
زند و خاصيت انفعالى دارد.
* مثل گشاد و کوچک شدن مردمک چشم
دراثرافزایش یا کاهش نور.
٠ محرک پیشایند با فراخوان قبل از رفتار
پاسخگر است وآنرا فرا می خواند.
صفحه 27:
نخستین کسی که به طور گسترده درباره رفتار پاسخگر به
پژوهش پرداخت دانشمند روسی پائولوف بود كه در اين
زمینه نظریه ای وضع کرد به نظریه شرطی سازی يا شرطی
شدن کلاسیک پائولفی معروف شده است.و از آنجا که با
نحوه شرطی شدن يا یادگیرسی رفتار پاسخگر سر و کار
دارد به آن نظریه شرطی سازی پاسخگر نیز گفته می شود.
صفحه 28:
طبق این نظریه هر محرکی که با محرک
طبیعی مولد پاسخ بازتابی همراه گردد خاصیت
ol محرک را در فراخوانی پاسخ بازتابی یا
پاسخ شبیه به آن كسب ميكند
مثل خوردن غذا -- ترشح بزاق
ديدن غذا - ترشح بزاق
صفحه 29:
۰
رفتار کنشگر
منظور وضع کرد تا نشان دهد علاوه بر رفتارهای
پاسخگر که با محرکهای پیشایندشان کنترل می
شوند گروه دیگری رفتار وجود دارند که با پس
آیندهایشان تغییر می یابند .رفتاری که جنبه ارادی
دارد واز سوی ارگانیسم صادر میشود و به همین
جهت به آن رفتار فعال نیز میگویند که از محرکهایی
که پس از آن رخ می دهند تاثیر می پذیرد.
صفحه 30:
* به رفتار کنشگر رفتار وسیله ای نیز گفته
دریافت چیزی که شخص می خواهد.
مثل گذاشتن صندلی برای برداشتن چیزی که
در ارتفاع قرار دارد
صفحه 31:
رفتار نهان
دسته ای دیگر از رفتارهای جانداران بویژه
رفتار آدمیان ,رفتار نهان نامیده شده
است ۰ فتار نهان به رویدادهای درونی و
خصوصی فرد گفته می شود تا آن را از اعمال
بیرونی که رفتار اشکار نام گرفته است متمایز
سازد
صفحه 32:
برخلاف رفتارهای آشکار که توسط ناظر
بیرونی قابل مشاهده اند,دسترسی به
رفتارهای نهان تنها از طریق گزارش شخصی
فرد ميسر است.با اين وجود رفتارهای نهان
همانند رفتارهای آشکار طبق اصول شرطى
شدن کلاسیک و کنشگر شرطی
شوند.بنابراين رفتارهاى نهان نيز مانند
رفتارهاى أشكار آماج هاى مناسب سنجش و
درمان هستند.
صفحه 33:
* مفهوم رفتار نابهنجار در تغییر رفتار و رفتار درمانی
۰ ولپی میگوید کلیه رفتارها از دو دسته تشکیل می شود :
رفتار بهنجار (سازگارانه) و رفتار نابهنجار(ناسازگارانه)
۰ رفتار سازگارانه رفتاری است که در ارضای نیازهای فرد
و خلاصی او از درد و رنج یاریش می دهد یا از به هدر
رفتن نیروهای او جلوگیری میکند.
صفحه 34:
در مقابل رفتار ناسا زگارانه رفتاریست که در
رساندن فرد به اين اهداف به طور مکرر با
ت مواجه مى شود و براى او مشكلاتى
به بار می آورد.
صفحه 35:
* در تفییر رفتار و رفتار درمانی فرض بر اين
است که رفتار به هنجار و نابهنجار از اصول
روانشناختی یکسانی پیروی می کند یعنی هردو
در جریان زندگی آموخته می شوند.به سخن
دیگر فردی که دارای رفتا ر نابهنجار است مانند
فردی که دارای رفتار بهنجار است رفتاربد و
نیک خودرا آموخته است .
صفحه 36:
* برای اصلاح رفتار نابهنجار فرد باید شرایط مناسب
یادگیری را به بار آورد و از اين را ه به تغییر رفتار
هایی نابهنجار و جانشین ساختن آنها با رفتار های
به هنجار اقدام کرد بنا براین در اشاره به کسانی
که مشکلات رفتاری دارند به جای کلمه بیمار از
اصطلاح مراجع پا مدد جو استفاده می کنیم.
صفحه 37:
* درمانگران پیرو نظریه روان پویایی بر عوامل دور
تعیین کننده اختلال روانی که ريشه در گذشته فرد
دارند تاکیدد می کنند ولی رفتارگرایان با تعیین
کننده های جلری رفتار نابه هنجار سر و کار دارند .
صفحه 38:
* درمانگران روان پویایی از اصطلاح بیماری
برای مشکلات روانی استفاده می کنند ولی
رفتارگرایان آن را یک رفتار نابه هنجار می
دانند
صفحه 39:
۰ مسایل و مشکلات مورد بررسی در تغییر رفتار
و رفتار درمانی از دو دسته کمبود رفتار و
فزونی رفتار تشکیل می شوند
صفحه 40:
* نمونه هایی از کمبود رفتار
۶ یک کودک کلمات را خوب تلفظ نمی کند و با
کودکان دیگر معاشرت نمی US
* یک بزرگسال هنگام رانندگی به مقررات رانندگی
بی اعتناست برای دیگران احترام قائل نمی شود و
به موقع سر قرارهایش حاضر نمی شود
صفحه 41:
نمونه هایی از فزونی رفتار
* یک نوجوان مرتب صحبت پدر و مادرش را قطع می کند
ساعتها با تلفن پرحرفی می کند و کلمات رکیک به زبان می
آورد
* یک بزرگسال یکسره وقتش را صرف تماشای تلویزیون می
كند بين غذاهايش زياد شيرنى مى خورد زياد سيكار مى کشد
صفحه 42:
برای تشخیص فزونی پا کمبود رفتار لازم است
موقعیتی که رفتار در آن رخ می دهد مشخص
شود مثلا استفاده از مداد رنگی برای نقاشی
رفتاری مناسب است اما اگر با آن دیوار را
رتك كذ
صفحه 43:
* قلمرو تغییر رفتار و رفتار درمانی
٠ هدف تغيير رفتارورفتار درمانی هم اصلاح
رفتارهای مخرب وهم کمک به ایجاد رفتارهای
cul سودمند
صفحه 44:
* مارتین و پیر موارد بالینی رفتار درمانی را به
شرح زير ذکر می کند: انواع فوبیا - اختلال
های مربوط به وسواس های فکری - عملی -
افسردگی - استرس ازدواج - مشکلات جنسی
صفحه 45:
۰ ولپی رفتار نابهنجار را به دو دسته آموخته شده
کرده و رفتار نابهنجار آموخته شده ( ناشی از
یادگیری ) را در قلمرو رفتار درمانی دانسته
ست