صفحه 1:
به نام خدا
مدلهای فرسایش رسوب
Modified Universal Soil Loss
Equation
صفحه 2:
خاک محل زندگی کلیه موجودات زنده در سطح کره خاکی و اساس تجمیع
تمدن مادی است و بهعنوان یکی از مهمترین منلبع طبیعی نقش بسیار عمده
ای در زندگی انسان دارد . ولی از زمانی که بشر زمین را به منظور تهیه مایحتاج
خود مورد کشت و زرع قرارداد یا از آن به عنوان مرتع استفاده کرد زمینها در
معرض فرسایش شدید و سریع قرار گرفتند .
فرسایش خاک. نه تنها سبب فقیر شدن خاک و متروک شدن مزارع میگردد و
از لین راه . خسارتهای جبران ناپذیری بر جای میگذارد؛ بلکه با رسوبگذاری در
baal ad ۰ مخازن سدها و بنادر و کاهش ظرفیت آبگیری آنها. زیانهای فراوانی
را موجب میگردد . فرسایش خاک. همواره در طی قرنهای مختلف» یکی از
خطرات جدی و تهدیدکنندهی رفاه و آبادی هر جامعه محسوب میشده است. بر
پایهی برآوردهای انجامشده. سالیانه چندین میلیون هکتار از اراضی کشاورزی
جهان براثر فرسایش خاک به کام نابودی کشیده ميشوند . یکی از مشکلات
مطالعات فرسایش و رسوب کمبود آمار و اطلاعات موردنیاز میباشد .این مسئله
در کشورهای درحال توسعه حادتر بوده و کشور ما ایران ازجمله کشورهایی
است که با این معضل روبرو است .
صفحه 3:
بنابراین به دلیل پیچیدگی فرایندها و کمبود آمار مناسب و فقدان ایستگاههای
اندازه گیری و به منظور سهولت کار اغلب مطالعات فرسایش و رسوب کشور با
استفاده از روشهای تجربی انجام میگیرد . اولین معادله ای که برای تخمین میزان
فرسایش در یک شیب خاص پیشنهاد شد . معادله زینگ (۱۹۴۰) بود که در آن
فقط دو عامل درجه و طول شیب در نظر گرفته شده بودند . سپس ۰ موسگراو عامل
لب و هوا (۱۹۴۷) و اسمیت عامل پوشش گیاهی را نیز در اين معادله دخالت
دادند . بهترین فرمول برای برآورد فرسایش خاک. توسط وی
(۱۹۶۵) ارائه شد. این معادله که به فرمول جهانی فرسایش خاک نیز معروف
میباشد مبنای تجربی دارد و بر اساس داده های صحرایی فراوان به دست آمده است
. رابطه جهلنی فرسایش خاک بازبینی شده (عاولا) نیز به عنوان مدل توسعه
يافته (عاولا) برای پیش بینی فرسایش خاک سالانه از یک سطح معین استفاده
می شود که برآوردهای دقیقتری از فاکتورهای ۰6-۰۳ و فرسایش خاک انجام
می دهد .
۸ <<
اير و اسمیت
صفحه 4:
Modified Universal Soil Loss
Equation
معادله جهلنی هدررفت خاک (51لا برای برآورد میزان تلفات خاک از یک
قطعه زمین و یا طول یک شیب ارلقه شده است و با استفاده از آن نمی توان
میزان رسوبدهی حوضه های آبخیز را تخمین زد . ویلیامز و بنت پس از اعمال
لتى در معادله به اين نتيجه رسيدند كه برای استفاده از معادلهدر سطح
حوضه بايستى روش محاسبه تمام عوامل به جز عامل فرسايندكى باران تغيير
نمايد . سيس بعلت متغير بودن نسبتهاى تحويل رسوب محاسبه شده و غير
خطى بودن رابطه بين 8! و ميزان رسوب ٠ عامل بارندكى مدل با عامل رواناب
جايكزين كرديد . ا لين جايكزينى ديكر ضرورتى به استفاده از نسبت تحويل
رسوب در معادله جهانى وجود نخواهد داشت . و شكل معادله بصورت زير
تغيير يافت .
A = EKLSCP
صفحه 5:
A = EKLSCP
۸ - میزلن‌رسویدهیبه ازلییکرویداد فرسایشی
ع - عاملرولناب
P,C,L,S,K عولملتعريفشده در معادله جهانىلستكه برل لستفاهم در حوضه از
روشهاوویید محاسبه شده و سپس صورتوزنیبا تسوجه به سطحی‌که هر یسکاز آنها
ee
6 7 مقدار وزنی‌عامل‌مورد نسظر در کل‌حوضه
مقدار عامل‌مورد نظر در قطعه -أْ
- مساحتقطعهأ
صفحه 6:
شكل معادله پس از محاسبه عامل رواناب و اعمال ضرایب توسط پاندی و
همکاران در سال ۲۰۰۹ جهت یک رویداد منفرد بر اساس فاکتور رواثاب و
سایر خصوصیات آبخیز برآورد شد .
A4A—11S500 2
: مقدار يسوبدهىيكرويناد (رگبر) بسر حسبکیلو گرم
4) : حجم رولنایبر حسمتر مکعسیسر ثانیه
شدت ماکزیمم رواناب بر حسب متر مکعب بر ثانیه
5,),2,ا,»ا: كه در معادله جهانىتعريفشده لست
صفحه 7:
برای محاسبه رسوب سالانه نیز میتوان از اين مدل استفاده كرد . بدین منظور میزان رسوب
در رویدادهای مختلف را با تحلیل فراولنی برای دوره های برگشت ۲ و ۱۰ و ۲۵ و ۵۰ و
۰ سال محاسبه و مقادیر رسوب بر حسب احتمالات مورد نظر محاسبه شده و در نتیجه
ارزش متوسط هر رگبار از لحاظ تولید رسوب بصورت وزنی ارلئه می شود . مقدار وزنی
رگبار از لحاظ تولید رسوب در نسبتی از آبدهی سالانه که با توجه به مقدار لب محتمل
بصورت وزنی محاسبه شده . ضرب می گردد . دوره های برگشت برای آبدهی حوضه ۰
معادل دوره های برگشت رسوبدهی در نظر گرفته می شود . برای محاسبه رسویدهی
سالیانه از رابطة زیر استفاده ميشود.
پسویدهیبانلانه. م :
متوسط لیدهی‌ساللانه :
ميزلزيسوبدهىو لبدهىبا تسوجه بسه دور های ایگشتمورد نظر و ضرلیبمریو
صفحه 8:
بر محاسبه حجم و شدت اوج رواناب نیز روابط زیر ارائه گردید
Q
_ 482 B10
درك © .50 D+O0._.6 7
9حجم رولنابوگبار مورد نظر :
8 : مقدار بارندگی (اینج)
۲ :میزان تلفات اولیه بارندگی در نتیجه ذخیره برگابی و چالابی (اینع)
: نفوذ بالقوه خاک (gil)
: شدت اوچ رواناب (فوت مکعب بر ثانیه)
Repel eee oat
: مدت زمان بارندگی (ساعت)
: زمان تمرکز حوضه (ساعت)
م ود 0۵ 2
صفحه 9:
:م)عامل پوشش گیاهی است و عبارت است از فرسایش
حاصل شده در زمینی با پوشش گیاهی مشخص نسبت به
مقدار فرسایش در شرایط پوشش و مدیریت کرت استاندارد
که در جهت شیب شخم خورده است.
میزان فرسایش در یک زمین دایما لخت در حال آیش (مقادیر
سار ابا ان ]ا 2615 ك م حال آكر
هس فطع ركان را ريرا کشت ريم دين اسك كد حا ار
رف ای راز نار قوف ار شي ی از
ره اس توا سا ده مالعا ی وادد
بود.
مقدار عامل ) تحت تاثیر نوع گیاه, تعداد بوته در واحد سطح,
مقدار بقایای نباتی, درصد پوشش خاک توسط آسمانه گیاهی
(درصدی از کل سطح خاک که در تصویر قایم شاخ و برگ
كيام از ديد پنهان می ماند پوشش انسمانة كناقى اه
شود) و ترتيب كشت در تناوب قرار مى كيرد.
يكى از مشكلات عمده فرمول جهانى در كشور ما همين
محاسيه © من باتند كه زر اثر تحقية. ie? نمی شود ها
صفحه 10:
عامل‌مدیریتپ وشش‌گیاهی:
به عنوان عامل نشان دهنده تاثیر فعالیتهای زراعی و مدیریت
کشاورزی و لثر پوشش درختی . درختچه ای . علفی و زمینی روی
كنس سا ای هی باس رو و ۱۱۱
عامل بر اساس معیار بررسی وضعیت و سلامت پوشش گیاهی کنترل
کننده فرسایش و تحت عنوان شاخص تفاضل پوشش گیاهی نرمال
شده (٩۲۷۱ و با استفاده از فن سنجش از دور بدست می اید .
)
صفحه 11:
A
استقار از معادلی بهانی فرسایی در خی فرسایش ارات بر و
در مقايسه نا اشتفاته آر آن در تكدين فرسايش رای رای فان
ets ا
اين فرمول منطقه مورد مطالعه را يكنواخت فرض مى كند.
مغادله دهانى تلقات اى قادر به معاسيه ات کال تاک بت اه
مدران كل فرسايش ا فرسايسش باخالض راهان فى تعائد د نه دوعا
گر ای راو ای مان ردوب ار
galls oll عبارت است ار باعات حاک عتهای روت گذاری خاک در
همان محل.
در کی ل ول تاو معا تکرش در تال بر ارات ما
Goes می پاش لا ما در کشور Gl shal Gauls) سنوی
کافه ار کات مران ۱ اک ره رو هم هم اور در دورد
فاکتور 6 که در کشور برای هیچ خنطاعه ای فاکتور 6 وا مدق کرد
صفحه 12:
B
معادله جهانی فرسایش برای تخمین فرسایش ورقه ای. شیاری g بين
شیاری به کار می رود و در تخمین فرسایش خندقی یا مسیل نهرها به
کار برده نمی شود.
فرمول جهانی فرسایش فقط برای پیش بینی فرسایش در خاکهایی
که با کشاورزی در ارتباط no باشند به کار می رود و در کارهای غیر
کشاورزی مانند میادین, پارک ها و غیره که برای آنها ضریب ) تعیین
نشده است, توصیه نمی شود.
معادله فرسایش خاک برای پیش بینی فرسایش ناشی از آب حاصل از
ذوب شدن برف به کار نمی رود زیرا 8 فقط مربوط به فرسایندگی
انال آست
از روى معادله فرسايش نمى توان ميزان رسوب انتقال يافته به
وسيله نهرها و همجنين رسوبات جمع شده در يشت مخازن را تخمين
زد
صفحه 13:
تتیکر از بوجه ها