معماری قاجار و بنای شمس العماره

صفحه 1:
به نام خدا 

صفحه 2:
ه تزئینات دوره قاجار - کاشی کاری هفت رنگ و لعابهای رنگارنگ - نمای داخلی گچبری و کاشیکاری - استفاده از آرایه های چویی در تزئینات - شيشه های رنگی - نقاشی های لندن کاری - استفاده ازآجر تزئینی قالبی و تراش مخصوص دوره قاجار - استفاده از تزئینات آئینه کاری - استفاده از کاشی منقوش و نقش دار ( منقوش اساطیری کهن و درباری ) - استفاده از قواره آجر تراش در تزئینات مکانهای مذهبی -رسمی بندی وکاربندی رنگ مسلط به بنا در دوره قاجار: - رنگ زرد ونارنجی که گوشه ای از معماری قاجار را شکل میدهد. 

صفحه 3:
ماری قاجار و بنای شمس العه هنر ایراتی در زمان قاجار به واسطه ارتباط اين دوره با عرب پیشرفت چشم داشته و هترمتدان زیادی در اين دوران به ارویا و کشورهای غربی سفر می کنند. به خاطر همین به توعی قاجاریه را سرآغاز مدرتیته در ایران می دانتد. روتد این پیشرفت در زمان ناصرالدین شاه سریع تر می شود و هنر ایرانی گام های بلندی در زمان اين شاه قاجار بر می دارد . 1 آن چه که از شکل شمس العماره می توان تشخیص داد اين است که معماری آن کمی از معماری اسلامی فاصله گرفته و تا حدودی از معماری غربی تاثیر پذیرفته. و البته اين به جا هم بوده زیرا در زمان ناصرالدین شاه این تاثیرپذیری وجود داشته است. اما در اين ميان نكته جالب توجه اين است كه معمار ايرانى دانش ارویایی ها را نداشته أست و ابن دابك را ود بت وج هنم آوزه که چگننه می تواند ساختمان بة ین مرتفعی به وجود بیاورد آن هم با توجه به مصالحی که ما در ایران داشتیم و اين كه چگونه من توان با مصالح ستئن مان پیج طبقه ساختمان زا زوی هم بنا کنند..آما این ‎AS‏ ‏را یک معمار ایراتی اتجام داد به تام «محمد کاشی», و به هیچ وجه از مهندس و معمار ارویایی استفاده نشد. آن زمان, زمانی بود که تازه فلز وارد ایران شده بود و بتا بر گفته های دیگران شمس العماره اولین بنایی بود که در آن از فلز استفاده شده است. 

صفحه 4:
از آن جایی که ما در ایران تا آن زمان بنایی به اين بلندی نداشته ایم در شمس العماره ‎shy‏ سوار کردن طبقات از شیروانی استفاده کرده اند. که صرفا برای تفکیک طبقات استفاده شده است. نکته جالب این معماری در همین است. برای نگهداری ساختمان از «خریا» استفاده کرده اند و بعد بالای آن خرپا را سطح مسطح گذاشتند که طبقه بالایی را روی آن بنا کنند. اين از نکات بسیار بسیار جالب معماری شمس العماره است در واقع آن جا از «خریا» برای برپایی صرفا شیروانی ای که بارش باران و برف را هدایت کند استفاده نشده است و از اين طریق می خواستند فشاری که از بالا هدایت می شده را به دیوارها منتقل کنند. این خیلی چالب است که در آن زمان به وسیله چند چوب و خرپایی که بنا کرده اند طی محاسپاتشان آن را به شکلی قرار داده اند که تا امروز اين ساختمان را برپا نگه داشته است. برای ساخت اتاق های طبقه بالاتر نیز از تکنیک معماری مناره استفاده شده است آينه كاريهاء نقاشی ها و گچبری های اين عمارت از نظر نمایش شیوه های مختلف و متنوع تزئینات داخلی در ایران , بی نظیر است و ساخت آن که از سال 1282 هجری قمری آغاز شد, دو سال به طول انجامید. تالارهای آثینه و ستونهای بلند و بزرگ از مرمر و ازاره و پله ها نیز کلا" از مرمر و مراتب زیادی بالای عمارت دارد. ۱ مصالحی که در ساختن شمس العماره از آن استفاده شده است عبارتند از آجر , خشت, ‎olf‏ گل, ساروج و... که ساروج نوعی ملات ترکیبی از گرد آهک خالص _ خاکستر _ ماله بادى و فقدار كمى لويق (گل نی) بوده اسب واخبلی معکم ‎ue das‏ كردة و شايد استحکام آن به اندازه سیمان باشد. از آهک در معماری شان خیلی استفاده می کردند. مخصوصا در پی ساختمان هاء چون این شفته آهک باعث استحکام بیشتر ساختمان می شود و هر چه رطوبت به آن بخورد محکم تر می شود. بر خلاف گو که هز چهزطویت یه آن بخورد زودتر از بین می رود. مثلا ما در حمام هایمان آهک بری داریم و اين به خاطر ‎ks‏ ای ارت کی اد اعرد عه جيم 1د ‎ge‏ ات وگ مراد 

صفحه 5:
سوالى كه اين جا بيش مى آيد اين است که شمس العماره تماما در نماى بيرونى از آجر استفاده شده است. آجر از چه زمانی وارد مصالح ساختمانی ما شده است؟ ساخت آجر به سال های بسیار دور باز می گردد. چادرنشین هایی که در کنار رودها به کاز گله داری مشغول بودند می دیدند که در اثر نفوذ آتش گل های کنار آتش پخته شده و در واقع نحوه پیدايش آجر چنین بوده است. هم زمان در ساخت برج بابل خشت زدن و پختن آجر به وسیله بابلی ها ابداع شد و به همین سبب نام آجر که یک وازه:بابلن است:در اغلب زبان ها به همین نام مشهور گشت؛ سپس توسط کلدانی ها پخت آجر به تکامل رسید. قابل ذکر است که آجرهای اولیه بدون قالب و ‎jabs‏ بالش ساخته می شدند بنای «چغازنبیل» مربوط به 1250 سال قبل از میلاد, اسکلت اش از آجر و .سنگ و خشت است به طور کلی صنعت آجریزی در عهد پیش از هخامنشی در ایران تکامل یافت و در دوره هخامنشی پخت آجرهای لعاب دار معمول گردید. ودر دوره سلجوقی از آجر به عنوان مصالح اصلی برای کلیه بناهایی چون کاروانسراها, آب انبارها" و مر و رخ ها کت و فا 

صفحه 6:
تاریخچه آینه کاری معماران ایرانی همواره به شیوه های گوناگون و متناسب با مصالح و مکان كه مايه اصلى آن خاک است به آمود برون بنا پرداخته و شاهکارهایی در حد جهانی پدید آوردند. آجر و کاشی دو نمونه برجسته از اين گروه مصالح است و بناهای تاریخی پر شکوهی بر جای مانده در سراسر محدوده ایران کنونی و ایران بزرگ گذشته و سرزمینهای تأثیر پذیرفته ازفرهنگ ایران , گواهی گویا بر اين امر که آنان در کار خود هنرمندانی بی همتا بوده اند, هر چند نام و نشان شمار اندکی از آنها بر جاست . اين هنرمندان از در آمیختن خاک و آب و به پاری رنگ و قلم و آتش و مدد ذوق انديشه, شاهکارهایی بر پا داشته اند که پس از گذشت سدهای پی درپی همچنان شکوهمند و پر جلال پا بر جایند . آنان همان گونه که در آمود برون نما مهارتی کم مانند داشتند , در آراستن درون بنا نیز چیره دستی شگفت انگیزاز خود نشان داده اند . دیوارنگاره ها و گچبریهای که بر دیوارها وطاقها و قوس ایوانها(نیم کاره) در بناها بر جای مانده هر بیننده صاحب ذوق و زیبا پسندی را نه تنها مجذوپ زیبایی بنا می کند که به ستایش از توان والای هنرمندان سازنده ان برمی انگیزد . آینه کاری را باید واپسین ابتکار هنرمندان ایرانی در این گروه هنر های زیبا دانست که ایرانیان در معماری داخلی و تزیین درون بنا به کار گرفته اند . اجرا کنندگان این شاخه از هنر که به دقت .ظرافت و حوصله بسیار در کار نیازمند است از زمان پیدایش تا کنون همواره هنرمندان ایرانی بوده و هستند. آینه کاری با ایجاد اشکال و طرح های تزینی منظم و بیشتر هندسي از قطعات کوچک و بزرگ آینه در سطوح داخلی بنا قضایی درخشان پر تلألو پدید می آورد که حاصل آن باز تاب پی در پی نور در قطعات بی شمار آینه و ایچاد فضایی پر نور دل انگیز و رویایی است - ندارک تاریخی: فان :میدهد که تربین سنا نبا آیتسبر این تخسین :باز :در نهر قزوین‌باستخت: 

صفحه 7:
آیینه کاری درسده ۱۳ هجری قمری رو به ترقی وگسترش نهاد و تکاملی تدریجی اما محسوس داشت. آینه کاری " تالار آینه " و "کاخ الماس " , " کاخ شمس العماره , کاخ باد گیر " کاخ گلستان از بهترین نمونه های کار برد آینه قدی در اين دوره است 

صفحه 8:
هنر مندان آینه کارآینه ها را به اشکال مختلف هندسی چون لوزی و مثلث , مستطیل و جز آن می بریدند و به صورت تخت و بر جسته در کنار هم به طور یکنواخت و منظم می چیذند. البته هنر گره ساژی (از کنار هم چیدن آشکال منتظم هندسی ) در صنعث" چوپ و البتة هنر كاشى سازى معرق كه سابقه ديرينه در اين مرز و بوم دارد وجود ‎<a‏ و کار بردن آن در هثر آينه كارى كه خود به[ نسبت جديد درهنرهای سنتی ۰۰سال )] می باشد رخنه کرده و از آن آرایه های داخلی بسیار زیبا خلق شده) اما ۱۳ اکثر اساتید این هنر رایچ ترین طرحها در آینه کاری را شیوه (گره سازی ) و (رسمی سازی ) میدانند اين از دیدگاه کوناگونی شکلها و تنوع كار برد كسترده ای در تمام شاخه های هنر ایران دارد طرحهای دیگر چون (قاب سازی ) یا (قاب بندی ) به شیوم گوناگون بعتویژه دز تریین: سقف:"ها-به کان مق رفت.: گاجن: قاب:هاي تشکیل های مسطتیل شکل شامل می شد(شبکه بندی سقف) و باز 

صفحه 9:
تاریخچه گچبری گچثری یکی از پدیده ها و هنرهای ارزنده, بخصوص در عصر ساسانی و دارای ألگوهای کاملتر و پیشرفته تر از سایر هنرها و بیان کننده ی تاریخ هترٍ عهد ساسانی است . به گواهي آرایه های گچی که هیئت ألعانی: در ویرانه های مدائن ( تیسفون ) کشف کرده اند و اکنون در بخش موزه های پرلین نگهداری می شود و همچنین به گواهی نقش های گچی ای که در نزدیکی ورامین بدست آمده و اکنون در موزه ی پنسيلوانياي آمریکا نگهداری میشود . ایرانیان از روزگار ساسانی از گچ, برای نقش های تزئینی استفاده می کرده اند ‎oF‏ به سبب گیرایی و انعطاف پذیری در استحکام بخشي ساختار نا و در تزئینات معماری دوره ی اسلامی کاربرد ویژه دارد. پیشینه ی هنر گچثُری در ایران, به ۲۵۰۰ سال پیش از اين و قبل از ساخت آخر می رسد . ایرانیان اقسام عملیات گچیُری را ابداع, تجربه و تکمیل کرده اند و یک سلسله شاهکار در سیک های متوالی پدید آورده اند , که در جای دیگر همتایشان را نمی توان یافت . اغلب, گچبری را خوار شمرده اند . چون تصوّرمی شده که این وسیله در دست طراح, مقاومتی ندارد و به او امکان می دهد بدون احساس مسئولیت با برنامه ریزی سنجیده؛ آشکال نوظهور بی بهایی را پدید آورد . اجرای واقعی نفش های گچثُری که فسیلزم مهار تگاکن است فوق الما دشوار تبست ولی طراحى أن مشكل است مريت گچثری ایرانی در وهله ی اول, طراحی آن است . یک طرح واقعاً بزرگ, همیشه کار بسامان ‎dis‏ انگیز تبوغ است. به طور کلی گچکاری و استفاده از گچ در ایران؛ سابقه ای طولانی دارد ‏در عصر عخامنشی و آشکانی هم بطور ساده و گاه بصورت ترکیبی و تلفیقی از اين هنر استفاده شده است, اما در دوران ساسانی, تکنیک و روش های خاضّی به همراه نقوش و موتیف های مختلف حیوانی وگیاهی و انسانی و نیز در رم های هندسی, به کار گرفته شده و در مجموع از به کارگیری روش ها و تلفیق عناصر و موتیف ها در روی گچبری ها , مناظر جالب توجهی عرضه گردید که موجب تحوّلانی در دیگر هنرهای عهد ساسانی و بعدها هنرهای ‎٠‏ دوران اولیّه ی اسلام در ایران و خارج از مرزهای کشور باستانی ایران شد ‎ ‎ 

صفحه 10:
تزبینات داخلی شمس العماره - گچبری سقف 

صفحه 11:
لین کاخ اروبایی ایران شمس‌العماره نه تنها اولین کاخ بلند تهران قدیم است. بلکه اولین کاخ سلطنتی که به سبک ارویایی ساخته شده. کاخی که اگرچه شباهت زیادی به عالی قابوی اصفهان دارد اما با تحولاتی که در ساختار ظاهری آن در نظر گرفته شده, به یک بنای ایرانی - اروبایی تبدیل شده است. این عمارت از نظر ارتفاع و تقسیم بندی طبقاتش, شباهت زیادی به بتاهای غربی دارد اما تزیین و آرایش داخلی و خارجی آن ردیایی از هنر ایرانی و سنتی را نشان می دهد. هرچند که همین هنر ستتی هم دچار تغییرات فرنگی شده و کاشی های بیرونی بنا با گل و بنه های فرنگی شان, نقاشی ایرانی- اسلامی را با موج نوی نقاشی رئال اروپایی پیوند داده اند. در این کاشی کاری‌ها بیش‌تر از رنگ‌های زرد و سیاه استفاده شده که یکی از .مشخصه های اصلی تحول هنر کاشیکاری ایرانی- اسلامی به شمار می رود 

صفحه 12:
طرح و نقشه اولیه شمس العماره از معیر الممالک (نظام الدوله) و معماری آن کار استاد علی محمد کاشی بوده است اگر سری به این بنا بزنید می توانید تالار آینه, ستون‌های بلند مرمرین و دو برج و یک مهتابی را ببینید که زیباترین بخش های عمازت به جساب ‎cle aisle bol aul ao‏ تتمس العماره بةهبین:جا ختم:نمی شود این عمارت با نقیس ترین نئیهزمان پر شده است و ساعت بزرگی هم در 

صفحه 13:
شمس العماره که به دلیل ویژگیهای منحصر به. ظاهری و تعداد طبقاتش, اولین ساختمان بلند دوران به حساب می آید, به حدی برای ناصرال ‎Be‏ ‏شاه قاجار اهمیت داشت که دستور داد هر قد ۱ ۲ لازم است خرج بناى اين ساختمان کنند. در نت در أن زمانء مبلغى بيشتر از 40 هزار تومان اين برج زيبا هزينه شد تا تماى بيرونى اش با های بته فرنگی و دیوارهایش با نقش های م به فرد .و غیرتکراری پوشیده شوند ‎sli‏ بیرونی دارای کاشی‌کاری‌های منحصر به فرد و هر دیوار دارای طرح و رنگ آمیزی خاصی است ‏در اين كاشى کاری‌ها بیش‌تر از رنگ‌های زرد و سیاه استفاده شده است که شاخصه رنگ‌های جدید کاشی کاری ‏در اين دوران است ‏هر چند لینب_نا مشابه کاخ عالقاپوعاصفهان‌استاما شمسماره اولین‌کاخ به سبک اروپایی‌در ایرالاست 

صفحه 14:
معماری دوران زندیه با معماری دوره قاجاریه خیلی بهم نزديك اند طوری که در دوران قاجار تخت مرمر را که می سازند, «آقا محمدخان» دستور می دهد به شیراز بروند و قصر وکیل را وپران کنند و تمام اجزا و تزیینات آن را به آن جا بیاورند و نصب کنند. ستون ها و درهای خاتمی که در تخت مرمر می بینید مربوط به همان دوران است. در زمان قاجار ما آینه کاری های زیادی می بینیم که در زمان زندیه خیلی کمتر استفاده می شده است. کاشی کاری را که ابتدا در هر دو دوران داشتیم ولي نوع آن فرقی می کرده است. مثلا در زمان قاجار رنگ «زرد» رنگ شاخص کاشی های آن دوره بوده است. يعنى شما با دیدن رنگ زرد در کاشی می فهمید که اين کاشت قاجاری است. در حالی که رنگ شاخص کاشی در دوره زندیه «صورتی» است. ولی از لحاظ ظرافت کاشی ها در دوره قاجار, طراجن آنها کمن غیت تن من سنود. البه مواردق را زذاریم کم اجیلن بجون: هم کاشی کاری شده اند: مقل ميسجد «سية سالار» که کاشی کاری فاجاری با کیفیت و ظریفی دارد. 

صفحه 15:
ولی حجاری های دوره قاجار بسیار عالی بود و حجارهای قابلی داشتند. البته از قبل هم حجاری در ایران بود, و کسانی بودند که اين کار را می کردند, اما در دوره قاجار, به خصوص ناصرالدین شاه هنرمندان بسیار خوبی در بخش حجاری .وجود داشتند و خیلی ظریف و عالی کار مى ‎BS‏ 

صفحه 16:
برگزيدة ماخذ دایرهالمعارف بزرگ اسلامی ,آینه کاری سایت میراث فرهنگی سایت فرهنگی هنری صبا زهرا پور بافرانی ترمه تاج بكر مهسا حقيقى 

به نام خدا : تزئینات دوره قاجار کاشی کاری هفت رنگ و لعابهای رنگارنگ نمای داخلی گچبری و کاشیکاری استفاده از آرایه های چوبی در تزئینات شیشه های رنگی نقاشی های لندن کاری استفاده ازآجر تزئینی قالبی و تراش مخصوص دوره قاجار استفاده از تزئینات آئینه کاری استفاده از کاشی منقوش و نقش دار ( منقوش اساطیری کهنو درباری ) استفاده از قواره آجر تراش در تزئینات مکانهای مذهبی-رسمی بندی وکاربندی رنگ مسلط به بنا در دوره قاجار: رنگ زرد و نارنجی که گوشه ای از معماری قاجار را شکل میدهد.- ماری قاجار و بنای شمس العماره هنر ایرانی در زمان قاجار به واسطه ارتباط این دوره با غرب پیشرفت چشم گیری داشته و هنرمندان زیادی در این دوران به اروپا و کشورهای غربی سفر می کنند .به خاطر همین به نوعی قاجاریه را سرآغاز مدرنیته در ایران می دانند .روند این پیشرفت در زمان ناصرالدین شاه سریع تر می شود و هنر ایرانی گام های بلندی در زمان این شاه قاجار بر می دارد . آن چه که از شکل شمس العماره می توان تشخیص داد این است که معماری آن کمی از معماری اسالمی فاصله گرفته و تا حدودی از معماری غربی تاثیر پذیرفته .و البته این به جا هم بوده زیرا در زمان ناصرالدین شاه این تاثیرپذیری وجود داشته است. اما در این میان نکته جالب توجه این است که معمار ایرانی دانش اروپایی ها را نداشته است ،و این دانش را خودش به وجود می آورد که چگونه می تواند ساختمان به این مرتفعی به وجود بیاورد آن هم با توجه به مصالحی که ما در ایران داشتیم و این که چگونه می توان با مصالح سنتی مان پنج طبقه ساختمان را روی هم بنا کنند .اما این کار را یک معمار ایرانی انجام داد به نام «محمد کاشی» ،و به هیچ وجه از مهندس و معمار اروپایی استفاده نشد .آن زمان ،زمانی بود که تازه فلز وارد ایران شده بود و بنا بر گفته های دیگران شمس العماره اولین بنایی بود که در آن از فلز استفاده شده است. از آن جایی که ما در ایران تا آن زمان بنایی به این بلندی نداشته ایم در شمس العماره برای سوار کردن طبقات از شیروانی استفاده کرده اند .که صرفا برای تفکیک طبقات استفاده شده است .نکته جالب این معماری در همین است .برای نگهداری ساختمان از «خرپا» استفاده کرده اند و بعد باالی آن خرپا را سطح مسطح گذاشتند که طبقه باالیی را روی آن بنا کنند .این از نکات بسیار بسیار جالب معماری شمس العماره است در واقع آن جا از «خرپا» برای برپایی صرفا شیروانی ای که بارش باران و برف را هدایت کند استفاده نشده است و از این طریق می خواستند فشاری که از باال هدایت می شده را به دیوارها منتقل کنند .این خیلی جالب است که در آن زمان به وسیله چند چوب و خرپایی که بنا کرده اند طی محاسباتشان آن را به شکلی قرار داده اند که تا امروز این ساختمان را برپا نگه داشته است .برای ساخت اتاق های طبقه باالتر نیز از تکنیک معماری مناره استفاده شده است آینه کاریها ،نقاشی ها و گچبری های این عمارت از نظر نمایش شیوه های مختلف و متنوع تزئینات داخلی در ایران ،بی نظیر است و ساخت آن که از سال 1282هجری قمری آغاز شد ،دو سال به طول انجامید .تاالرهای آئینه و ستونهای بلند و بزرگ از مرمر و ازاره و پله ها نیز کال" از مرمر و مراتب زیادی باالی عمارت دارد. مصالحی که در ساختن شمس العماره از آن استفاده شده است عبارتند از آجر ،خشت، کاه گل ،ساروج و ...که ساروج نوعی مالت ترکیبی از گرد آهک خالص _ خاکستر _ ماله بادی و مقدار کمی لویی (گل نی) بوده است و خیلی محکم عمل می کرده و شاید استحکام آن به اندازه سیمان باشد .از آهک در معماری شان خیلی استفاده می کردند، مخصوصا در پی ساختمان ها ،چون این شفته آهک باعث استحکام بیشتر ساختمان می شود و هر چه رطوبت به آن بخورد محکم تر می شود .بر خالف گچ که هر چه رطوبت به آن بخورد زودتر از بین می رود .مثال ما در حمام هایمان آهک بری داریم و این به خاطر همان رطوبت است که باعث استحکام هر چه بیشتر آهک می شود .از دیگر مصالح سوالی که این جا پیش می آید این است که شمس العماره تماما در نمای بیرونی از آجر استفاده شده است .آجر از چه زمانی وارد مصالح ساختمانی ما شده است؟ ساخت آجر به سال های بسیار دور باز می گردد .چادرنشین هایی که در کنار رودها به کار گله داری مشغول بودند می دیدند که در اثر نفوذ آتش گل های کنار آتش پخته شده و در واقع نحوه پیدایش آجر چنین بوده است .هم زمان در ساخت برج بابل خشت زدن و پختن آجر به وسیله بابلی ها ابداع شد و به همین سبب نام آجر که یک واژه بابلی است در اغلب زبان ها به همین نام مشهور گشت؛ سپس توسط کلدانی ها پخت آجر به تکامل رسید. قابل ذکر است که آجرهای اولیه بدون قالب و نظیر بالش ساخته می شدند بنای «چغازنبیل» مربوط به 1250سال قبل از میالد ،اسکلت اش از آجر و .سنگ و خشت است به طور کلی صنعت آجرپزی در عهد پیش از هخامنشی در ایران تکامل یافت و در دوره هخامنشی پخت آجرهای لعاب دار معمول گردید .ودر دوره سلجوقی از آجر به عنوان مصالح اصلی برای کلیه بناهایی چون کاروانسراها ،آب انبارها، بناهای شاهی ،مساجد ،برج ها و مقبره ها تاریخچه آینه کاری معماران ایرانی همواره به شیوه های گوناگون و متناسب با مصالح و مکان که مایه اصلی آن خاک است به آمود برون بنا پرداخته و شاهکارهایی در حد جهانی پدید آوردند .آجر و کاشی دو نمونه برجسته از این گروه مصالح است و بناهای تاریخی پر شکوهی بر جای مانده در سراسر محدوده ایران کنونی و ایران بزرگ گذشته و سرزمینهای تأثیر پذیرفته ازفرهنگ ایران ،گواهی گویا بر این امر که آنان در کار خود هنرمندانی بی همتا بوده اند، هر چند نام و نشان شمار اندکی از آنها بر جاست .این هنرمندان از در آمیختن خاک و آب و به یاری رنگ و قلم و آتش و مدد ذوق اندیشه ،شاهکارهایی بر پا داشته اند که پس از گذشت سدهای پی درپی همچنان شکوهمند و پر جالل پا بر جایند . آنان همان گونه که در آمود برون نما مهارتی کم مانند داشتند ،در آراستن درون بنا نیز چیره دستی شگفت انگیزاز خود نشان داده اند .دیوارنگاره ها و گچبریهای که بر دیوارها وطاقها و قوس ایوانها(نیم کاره) در بناها بر جای مانده هر بیننده صاحب ذوق و زیبا پسندی را نه تنها مجذوب زیبایی بنا می کند که به ستایش از توان واالی هنرمندان سازنده ان برمی انگیزد .آینه کاری را باید واپسین ابتکار هنرمندان ایرانی در این گروه هنر های زیبا دانست که ایرانیان در معماری داخلی و تزیین درون بنا به کار گرفته اند .اجرا کنندگان این شاخه از هنر که به دقت ،ظرافت و حوصله بسیار در کار نیازمند است از زمان پیدایش تا کنون همواره هنرمندان ایرانی بوده و هستند. آینه کاری با ایجاد اشکال و طرح های تزینی منظم و بیشتر هندسی از قطعات کوچک و بزرگ آینه در سطوح داخلی بنا فضایی درخشان پر تأللو پدید می آورد که حاصل آن باز تاب پی در پی نور در قطعات بی شمار آینه و ایجاد فضایی پر نور دل انگیز و رویایی است . مدارک تاریخی نشان میدهد که تزیین بنا با آینه برای نخستین بار در شهر قزوین پایتخت آیینه کاری درسده ۱۳هجری قمری رو به ترقی وگسترش نهاد و تکاملی تدریجی اما محسوس داشت .آینه کاری " تاالر آینه " و "کاخ الماس " " ،کاخ شمس العماره " ،کاخ باد گیر " کاخ گلستان از بهترین نمونه های کار برد آینه قدی در این دوره است . هنر مندان آینه کارآینه ها را به اشکال مختلف هندسی چون لوزی و مثلث ،مستطیل و جز آن می بریدند و به صورت تخت و بر جسته در کنار هم به طور یکنواخت و منظم می چیدند .البته هنر گره سازی (از کنار هم چیدن اشکال منتظم هندسی ) در صنعت چوب و البته هنر کاشی سازی معرق که سابقه دیرینه در این مرز و بوم دارد وجود داشته و کار بردن آن در هنر آینه کاری که خود به[ نسبت جدید درهنرهای سنتی ( ۴۰۰سال )] می باشد رخنه کرده و از آن آرایه های داخلی بسیار زیبا خلق شده) اما قریب به اتفاق اکثر اساتید این هنر رایج ترین طرحها در آینه کاری را شیوه (گره سازی ) و (رسمی سازی ) میدانند این از دیدگاه گوناگونی شکلها و تنوع کار برد گسترده ای در تمام شاخه های هنر ایران دارد طرحهای دیگر چون (قاب سازی ) یا (قاب بندی ) به شیوه گوناگون به ویژه در تزیین سقف ها به کار می رفت .گاهی قاب های تشکیل دهنده سقف تنها از آینه های مسطتیل شکل شامل می شد(شبکه بندی سقف) و باز تاب تصویر دیوارهای آینه کاری شده و اشیای داخل تاالر عمارت و نقش های رنگارنگ قالی کف تاالرو شیشه های رنگی پنج دریها و اروسیها را در خود داشت و منظرهای دلپذیر پدید می آورد .سقف (تاالر آینه ) کاخ گلستان یکی از بهترین نمونه های این گونه آینه کاریست تاریخچه گچبری گچب ُری یکی از پدیده ها و هنرهای ارزنده ،بخصوص در عصر ساسانی و دارای اُلگوهای هنر عهد ساسانی است .به کاملتر و پیشرفته تر از سایر هنرها و بیان کننده ی تاریخ ِ مدائن ( تیسفون ) کشف کرده اند و گواهی آرایه های گچی که ِ هیئت آلمانی ،در ویرانه های َ ِ اکنون در بخش موزه های ب ِرلین نگهداری می شود و همچنین به گواهی نقش های گچی ای نسیلوانیای آمریکا نگهداری میشود ، ِ که در نزدیکی َ ورامین بدست آمده و اکنون در موزه ی پ ِ .ایرانیان از روزگار ساسانی از گچ ،برای نقش های تزئینی استفاده می کرده اند بخشی ساختار بَنا و در تزئینات معماری گچ به سبب گیرایی و انعطاف پذیری در استحکام ِ دوره ی اسالمی کاربرد ویژه دارد .پیشینه ی هنر گچبُری در ایران ،به ۲۵۰۰سال پیش از این آجر می رسد .ایرانیان اقسام عملیات گچبُری را ابداع ،تجربه و تکمیل کرده و قبل از ساخت ُ س لسله شاهکار در سبک های متوالی پدید آورده اند ،که در جای دیگر همتایشان را اند و یک ِ تصورمی شده که این وسیله در نمی توان یافت .اغلب ،گچبری را خوار شمرده اند .چون ّ دست طراح ،مقاومتی ندارد و به او امکان می دهد بدون احساس مسئولیت یا برنامه ریزی نوظهور بی بهایی را پدید آورد .اجرای واقعی نقش های گچبُری که سنجیده ،اَشکال ِ ستلزم مهارت حک ّاکی است ،فوق العاده دشوار نیست ولی طراحی آن مشکل است .مزیّت م ُ ِ ً وهله ی اول ،طراحی آن است .یک طرح واقعا بزرگ ،همیشه کار بسامان گچبُری ایرانی در َ خیال انگیز ن ُبوغ است .به طور کلی گچکاری و استفاده از گچ در ایران ،سابقه ای طوالنی دارد هخامنشی و ا َشکانی هم بطور ساده و گاه بصورت ترکیبی و تلفیقی از این هنر در عصر َ صی به همراه نقوش و استفاده شده است ،اما در دوران ساسانی ،تِکنیک و روش های خا ّ موتیف های مختلف حیوانی وگیاهی و انسانی و نیز در ُ فرم های هندسی ،به کار گرفته شده و در مجموع از به کارگیری روش ها و ت َلفیق عناصر و موتیف ها در روی گچبری ها ،مناظر تحوالتی در دیگر هنرهای عَهد ساسانی و بعدها هنرهای جالب توجهی عرضه گردید که موجب ّ .دوران اولی ّه ی اسالم در ایران و خارج از مرزهای کشور باستانی ایران شد تزیینات داخلی شمس العماره - گچبری سقف لین کاخ اروپایی ایران شمس‌العماره نه تنها اولین کاخ بلند تهران قدیم است ،بلکه اولین کاخ سلطنتی ایران است که به سبک اروپایی ساخته شده .کاخی که اگرچه شباهت زیادی به عالی قاپوی اصفهان دارد اما با تحوالتی که در ساختار ظاهری آن در نظر گرفته شده ،به یک بنای ایرانی – اروپایی تبدیل شده است .این عمارت از نظر ارتفاع و تقسیم بندی طبقاتش ،شباهت زیادی به بناهای د اما تزیین و آرایش داخلی و خارجی آن ردپایی از هنر ایرانی و سنتی را نشان می غربی دار ‌ دهد .هرچند که همین هنر سنتی هم دچار تغییرات فرنگی شده و کاشی های بیرونی بنا با گل و بته های فرنگی شان ،نقاشی ایرانی -اسالمی را با موج نوی نقاشی رئال اروپایی پیوند داده اند .در این کاشی کاری‌ها بیش‌تر از رنگ‌های زرد و سیاه استفاده شده که یکی از .مشخصه های اصلی تحول هنر کاشیکاری ایرانی -اسالمی به شمار می رود طرح و نقشه اولیه شمس العماره از معیر الممالک (نظام الدوله) و معماری آن کار استاد علی محمد کاشی بوده است‌ اگر سری به این بنا بزنید می توانید تاالر آینه ،ستون‌های بلند مرمرین و دو برج و یک مهتابی را ببینید که زیباترین بخش های عمارت به حساب می آیند .اما جاذبه های شمس العماره به همین جا ختم نمی شود .این عمارت با نفیس ترین اثاثیه زمان پر شده است و ساعت بزرگی هم در باالی آن به چشم می خورد که صدای زنگ آن در بیشتر نقاط تهران قدیم شنیده .می‌شد اما این روزها این ساعت از کار افتاده است • شمس العماره که به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد ظاهری و تعداد طبقاتش ،اولین ساختمان بلند آن دوران به حساب می آید ،به حدی برای ناصرالدین شاه قاجار اهمیت داشت که دستور داد هر قدر الزم است خرج بنای این ساختمان کنند .در نتیجه در آن زمان ،مبلغی بیشتر از 40هزار تومان برای این برج زیبا هزینه شد تا نمای بیرونی اش با كاشی های بته فرنگی و دیوارهایش با نقش های منحصر به فرد .و غیرتکراری پوشیده شوند نمای بیرونی دارای کاشی‌کاری‌های منحصر به فرد و هر دیوار دارای طرح و رنگ آمیزی ‌خاصی است در این کاشی کاری‌ها بیش‌تر از رنگ‌های زرد و سیاه استفاده شده است که شاخصه رنگ‌های جدید کاشی کاری در این دوران است س‰‰بک . ش‰‰مس‰‰لعمار‰ه او‰ل‰ینک‰‰اخ ب‰‰‰ه ‌ا ‰ت‰ما هر چ‰ند ا‰ی‰نب‰‰‰نا م‰شاب‰ه ک‰‰اخ عا‰‰لیق‰‰اپویا‰ص‰فه‰انا‰س‌،ا ‰نس‰ت ارو‰پای‰یدر ا‰یرا‌ا‰ • معماری دوران زندیه با معماری دوره قاجاریه خیلی بهم نزدیك اند طوری كه در دوران قاجار تخت مرمر را كه می سازند« ،آقا محمدخان» دستور می دهد به شیراز بروند و قصر وكیل را ویران كنند و تمام اجزا و تزیینات آن را به آن جا بیاورند و نصب كنند .ستون ها و درهای خاتمی كه در تخت مرمر می بینید مربوط به همان دوران است .در زمان قاجار ما آینه كاری های زیادی می بینیم كه در زمان زندیه خیلی كمتر استفاده می شده است .كاشی كاری را كه ابتدا در هر دو دوران داشتیم ولی نوع آن فرقی می كرده است. مثال در زمان قاجار رنگ «زرد» رنگ شاخص كاشی های آن دوره بوده است .یعنی شما با دیدن رنگ زرد در كاشی می فهمید كه این كاشی قاجاری است .در حالی كه رنگ شاخص ه «صورتی» است .ولی از لحاظ ظرافت كاشی ها در دوره قاجار، كاشی در دوره زندی ‌ طراحی آنها كمی ضعیف تر می شود .البته مواردی را داریم كه خیلی خوب هم كاشی كاری شده اند ،مثل مسجد «سپه ساالر» كه كاشی كاری قاجاری با كیفیت و ظریفی دارد. .كاشی كاری هفت رنگ شمس العماره خیلی كیفیت عالی ندارد ولی حجاری های دوره قاجار بسیار عالی بود و حجارهای قابلی داشتند .البته از قبل هم حجاری در ایران بود ،و کسانی بودند که این کار را می کردند ،اما در دوره قاجار ،به خصوص ناصرالدین شاه هنرمندان بسیار خوبی در بخش حجاری .وجود داشتند و خیلی ظریف و عالی کار می کردند • برگزیدۀ ماخذ دایرهالمعارف بزرگ اسالمی ،آینه کاری سایت میراث فرهنگی سایت فرهنگی هنری صبا زهرا پور بافرانی ترمه تاج بخش مهسا حقیقی