مو ضوع تحقیق: تحلیل استنادی

الرحیم الرحمن َّ بسم اهلل َّ مو ضوع تحقیق :تحلیل استنادی درس مربوطه :روش تحقیق استاد راهنما :دكتر فدایی تهیه کننده :توفیق ساعدی د ی18 1389 فهرست مطالب مقدمه 1...................................................................................... کتابسنجی2 ................................................................................. استناد 4...................................................................................... تحلیل استنادی6.............................................................................. تاریخچه تحلیل استنادی 8................................................................. انواع تحلیل استنادی 10..................................................................... زوج های کتابشناختی 21................................................................... زوج های هم استنادی 24................................................................... تحلیل مؤلفان هم استنادی 27............................................................... تحلیل مجالت هم استنادی 28................................................. تحلیل کشورهای هم استنادی 29.............................................. کاربردهای تحل:یل استنادی 30................................................. نقدی بر تحلیل استنادی 33..................................................... سخن آخر 34................................................................... منابع و مأخذ 35................................................................ مقدمه استناد از اصول اساسي تأليف پژوهشي است و اثري در جامعه علمي با اقبال روبه‌رو مي‌شود که در رعايت اين اصل ،دقت و تالش الزم در آن اثر شده باشد و مطالب .استنادشده استوار ،گويا و صريح باشند یکی از شناخته شده ترین و پیچیده ترین روش های کتابسنجی ،تحلیل استنادی ،منابع و متون است. مطالعات استنادی یکی از جنبه های مهم ارزیابی فعالیت .های تحقیقاتی میباشد بین کیفیت و تعداد استنادهای متعلق به یک مدرک رابطه ای وجود دارد یعنی هر چه تعداد استنادها به یک مدرک بیشتر .باشد نشان دهنده کیفیت بهتر آن مدرک است 1 کتابسنجی کتا بسنجي مفهومي برخاسته از كتابشناسي آماري است و كاربرد آن به سال‌هاي 1890برمي‌گردد .شايد بتوان اثر كمپل را كه با استفاده از روش‌هاي آماري به مطالعه موضوعي انتشارات پرداخت ،نخستين تالش در مطالعات كتابسنجي به حساب آورد پريچارد ،كتابشناسي آماري را به كتابسنجي تغيير داد .دليل وي براي اين تعويض ،مبهم بودن عبارت كتابشناسي آماري بود؛ زيرا اين عبارت مي‌توانست به تحليل آماري كتابشناسي‌ها و يا كتابشناسي‌ها در آمار تعبير شود توسعه و رشد کتاب‌سنجی به عنوان یک علم ،بسیار چشم‌گیر است .گرچه مواد مضبوط این علم ،رشد یکنواختی داشته ولی به حوزه پژوهشی بارزی تبدیل شده است .از آنجا که بررسی‌های کتاب‌سنجی ،مرزی گسترده‌تر در علوم اجتماعی و فیزیک دارد ،روش‌ها و شیوه‌هایش دارای کاربردی وسیع در بررسی‌های جامعه‌شناسی علوم ،مدیریت اطالعات کتابداری ،تاریخ علم و نیز شاخه های مختلف علوم اجتماعی است 2 به عقیده دایوداتو سه حوزه اساسي در كتابسنجي وجود دارد )1 :قواعد توزيع پراكندگي در كتابسنجي ،نظير قواعد بردفورد، لوتكا و زيف؛ )2تحليل استنادي؛ )3 .شاخص‌هاي تحقيقات انجام شده به تدریج قوانین و روش هایی در حوزه کتابسنجی مورد استفاده قرار گرفت که یکی از این روش ها "تحلیل استنادی" نام دارد .این روش کم کم جای خود را در کتاب سنجی باز کرد و هم اکنون در بیشتر رشته های علوم از این روش .استفاده می شود 3 ا:س:تناد ‏Citation حت 1976استناد را م ساويب ا ق بولص « » در س ا ل ن ارين و درستيي کم درکت وسط م درکديگر ت ع ريفک رده هرگاه م درکا لفدر س ياهه ارجاع هاي است ب رايم ثا ل . م درکب ظ اهر ش ود ،ب يانگر ايناستک ه م درکا لف ت وسط م درکب ب ه عنواني كم نبع اطالعاتيدر حمايتاز ي کانديشه ي ا ي کواقعيتو ...م ورد استناد واقع ش ده است در هر اثر مكتوبي ممكن است به‌علل گوناگون به تجربه‌اي ،قولي ،يا مكتوبي اشاره شود ،كه به اين امر استناد مي‌گويند .ممكن است چگونگي استناد در انواع نوشته‌ها متفاوت باشد .،اشاره به سخن یا سند پیشین که اصطالحا ً استناد خوانده میشود که عمری .به درازای عمر کتابت و تألیف دارد 4 اما ارائۀ فهرست مآخذ به عنوان بخش جدا و مستقل از متن ،عمر کم تری دارد ولی آیا می توان امروز منبع معتبری پیدا که در هیچ جای اثر خود از منابع و مأخذ چه در پایان صفحات یا فصول یا انتهای متن خود نیاورده باشد .هیچ مقاله ای بدون استناد به دانش پیشینه خود به تنهایی روی پای خود نمی ایستد و این .امر بطور پیوسته در طول تاریخ وجود داشته است اگر من بزرگ شدم ،به این دلیل است که بر شانه غول .های علم سوارم اسحاق نیوتن 5 ت:::حلیل ا:س:تناد:ی ‏analysis citation مطالعه استنادي يا تحليل استنادي يكي از متداولترين فنون كتابسنجي است كه در آن قواعد حاكم بر رابطه ميان مدرك استناد دهنده (متن) و مدرک مورد .استناد(سند) ،جستجو ومطالعه می شود تحليل استنادي به كشف رابطه ميان سند و متن در نوشته هاي علمي ميپردازد و رابطه آنها را به عنوان وسيله اي براي سنجش دوري يا نزديكي يا پيوند موضوعي ميان مدارك قرار مي دهد .آنچه در تحليل استنادي به عنوان پيش فرض حضور دارد اين است كه مآخذي كه در يك نوشته مورداستفاده قرار مي گيرند .به نحوي با متن رابطه مفهومي و موضوعي دارند 6 پس هر چه مآخذ دو متن به هم شبيه تر باشند موضوع متن ها به هم شبيه تر و نزديك تر است كه به آن حد اشتراك مي گويند ( ميزان اشتراك دو يا چند متن ) .هر چه حد اشتراك بيشتر باشد موضوع متن ها به هم نزديك تر است .اين فرايند را تحت عنوان اشتراك مآخذ نام نهاده اند .اولين شخصي كه به اين مسأله پرداخت كسلر بود كه ادعا كرد كه با استفاده از روش اشتراك مآخذ مي شود مقاالت هم موضوع را كنار هم قرار داد بدون آنكه نياز به استفاده از كليد واژه باشد و چون هر دوي اين مآخذ هم اطالع مآخذ و اطالع متن به صورت مكانيكي مورد كنترل و شناسايي است و به سهولت از كامپيوتر مي توان استفاده كرد مي شود مقاالت هم موضوع را به سهولت و به سرعت گرد هم .جمع كرد 7 تاریخچه تحلیل استنادی پيشينه استناد يا اِسناد را بايد در قرون اوليه قمري و در علم‌الحديث جست‌وجو كرد .در حديث ،اِسناد به زنجيره ناقالن (سلسله سند) عنصر اساسي حت و اعتبار هر حديث بوده است .تشخيص ص ّ دو اصطالح "سند" و "متن" در علم‌الحديث كامال شناخته شده است .سند را آنچه مورد اسناد قرار گرفته (يا زنجيره ناقالن) و متن را بيان آخرين راوي تعريف كرده‌اند ؛ تعريفي كه امروزه نيز در نمايه استنادی به‌كار مي‌رود ظاهرا در نسخه‌هاي خطي ديني و حقوقي عبري در قرن 12ميالدي ح ّری، 1362،ص )11 .به‌كار مي‌رفته است( ُ 8 استفاده از تحليل استنادي ،در غرب ،نخست در حوزه علم حقوق مدون كردن مرافعات حقوقي مورد در سال 1743براي ّ مدوني از آن متعلق به 1821در استفاده قرار گرفت كه نسخه ّ .دست است سپس در سال 1873براي كشف چگونگي تصميم‌گيري درباره مرافعات خاص حقوقي با استفاده از زنجيره استناد به موارد مشابه پيشين نيز از آن استفاده شد .مطالعات در زمینه تحلیل استنادی برای اولین باردرسال 1927بوسیله گراس و گراس انجام پذیرفت و سپس توسط براون ،گارفیلد و مارتین و .دیگران دنبال گردید با ظهور «نمايه استنادي علوم» ،كه مؤسسه اطالعات علمي منتشر ساخت ،استفاده از اين منبع به‌عنوان ابزاري براي مطالعات و تحليل‌هاي گوناگون رونق يافت و امروزه از جمله فنون شناخته‌شده براي مطالعات كتابسنجي است 9 انواع تحليل استنادي الف) تحليل استنادي عمودي؛ كشف قواعد حاكم بر رابطه متن و زنجيره اسناد آن است یعنی هر مقاله علمی به عنوان حلقه ای از یک زنجیر در قیاس با مقاالت قبل و بعد از خود سنجیده می شود .در واقع تعقیب یک اندیشه از طریق ردگیری استنادها جهت رسیدن به نخستین طراح یک ف9کر ،یا بداعت در یک حوزه علمی و به قولی به منظور استفاده در تدوین تاریخ علوم .است 10 در این روش فرض بر آن است که عمل استناد ،خود سبب می شود که ،خواسته یا ناخواسته ،شبکه ای میان اخالف ( متون ) یک زمینه پدید آید .اسالف ( اسناد ) و ِ هر بار که نویسنده ای به مقاالت پیشین استناد می کند نه تنها بر حجم انتشارات آن زمینه می افزاید ،بلکه در .بافت شبکۀ ارتباطی آن زمینه نیز اثر می گذارد اثرگذاری در اینجا به معنای حضور یک مدرک در سیاهۀ مآخذ آثاری است که بعدا ً در آن زمینه منتشر شده است .بدین ترتیب ارزش یک مقالۀ علمی بر مبنای تأثیر آن در مقاالت و نوشته های بعدی ( حضور در .مجموعۀ مآخذ آنها ) تعیین می شود 11 معتبرترین تحقیق در این زمینه مربوط به پرایس است که در سال 1965 بر مبنای نمایۀ استنادی علوم در باب انتشارات سال 1961صورت گرفت وی در این مقاله اشاره میکند که مقاالت مختلف با بسامدهای متفاوتی در نوشته های بعدی ظاهر میشوند طبق فرض چنین تحقیقی ،مقاالتی در حوزۀ خود مؤثرتر بوده اند که دفعات بیشتری مورد استناد قرار گرفته باشند از سوی دیگر عمر و دوام مقاالت از لحاظ حضور در سیاهۀ مقاالت بعدی نیز ،طبق این تحقیقات تابع قواعد معینی است به عبارت دیگر عمر انتشارات را می توان به سه دورۀ عمده تقسیم کرد :.تولد ،باروری ( زایندگی ) ،و مرگ ( نازایی ) 12 دورۀ تولد دوره ای است که زمینه ای نو پدید می آید ،ولی آثار پژوهشی آن به دلیل نو و ناشناخته بودن ،هنوز در .سیاهۀ مآخذ مقاالت بعدی ظاهر نمی شود دورۀ باروری دوره ای است که یک مقاله با مجموعه ای از مقاالت ،باالترین بسامد را از لحاظ حضور در سیاهۀ مدارک گوناگون بعدی دارا می شود ،و سپس این زایندگی رو به افول می گذارد تا آنجا که تقریبا ً از لحاظ استناد ، .مرده به شمار می رود البته درجۀ باروری مقاالت متفاوت است ،ولی این تفاوت را می توان از طریق این تحلیل دریافت حتی می توان مقاالت بارور و عقیم را متمایز ساخت ،عمر متوسط دوران باروری را پیش بینی کرد ،زمان وقوع نازایی .مقاالت را حدس زد ،و از این قبیل 13 تأثیر « اسالف » در « اخالف » محدود به رابطۀ مستقیم و بالفصل سند و متن نیست .ممکن است این تأثیر از طریق نسلهای واسط صورت گیرد و پیوسته در نسلهای بعدی ادامه یابد به نسل انتشاراتی بتوان از طریق طوری که پس از گذشت چند ِ زنجیرۀ استنادها به جمع کوچکی رسید که پیوسته در کارهای بعدی به طور متصل ( بی واسطه ) یا منفصل ( با واسطه ) مؤثر بوده اند .این جمع کوچک ،یا چهره های برجستۀ یک قلمرو را پرایس « خط مقدم جبهۀ تحقیق » یا « پیشگامان .تحقیق آن حوزه» می خواند در همین باب ،گارفیلد و مارگلین و محققان دیگری نیز بر آنند که از طریق ردگیری استنادها به گروهی خواهیم رسید که پیوسته مورد استناد قرار گرفته اند و در واقع بیشترین استنادها به آنان صورت گرفته است که از این جمع به « .cloneت عبیر ک رده اند» 14 چنین جمعی در میان محققان حدیث نیز مطرح بوده است .یعنی به جماعتی از مشایخ حدیث که احادیث پیوسته توسط آنان یا از طریق آنان نقل می شده « عدّه » می گفته اند عبارت بوده است از کتابی که نام شیوخ یک فرقه یا حوزه و .سلسلۀ اسناد حدیث در آن می‌آمده است در سنت کتابنامه نگاری اسالمی نیز مشیخه نویسی معمول بوده و در آن مؤلَفات اسالمی همراه با سند کتابها و اجازۀ مؤلفین سیاهه می .شده است 15 البته از تحلیل استنادی عمودی استفاده های دیگری نیز تا به امروز به عمل آمده که گزینش نشریات معتبر و پر استفادۀ حوزه های مختلف علمی و تخصصی از آن جمله است .در کتابخانه ها برای گزینش و انتخاب مجالت ،معموال ً یکی از دو روش زیر استفاده می شود: )1فهرستی از مجالت توسط کتابدار تهیه می شود و برای گروه های آموزشی فرستاده می شود تا اعضای هیأت علمی هر گروه ،بر اساس تخصص و شناخت خود مجالت مورد نیاز را انتخاب کنند. )2اعضای کمیته انتخاب مواد کتابخانه ،در جلساتی کاتالوگ ها و بروشورهای مجالت را بررسی ،و بر اساس تخصص و شناخت خود مجالت را انتخاب می کنند. اما در این دو روش احتمال خطا یا اعمال نظر شخصی وجود دارد و ممکن است مجله معتبری به علت ناشناختگی متن ،ناآشنایی به زبان مجله ،و ...انتخاب می است بنابراین نشود .اما در روش تحلیل استنادی چون معیار انتخاب ،ک ّ مجله ای که بیش تر مورد استناد یا استفاده واقع شده از اولویت باالتری برخوردار می شود .از این رو روش تحلیل استنادی یکی از روش های مناسب انتخاب مجالت علمی محسوب می شود. 16 در این روش ،مبنا همان فرض نخستین است که در رابطه با هدف گزینش اندکی تغییر یافته است .یعنی هرچه یک نشریه بیشتر مورد استناد قرار گیرد اهمیت نسبی اش در آن حوزه .بیشتر است پرایس در مقالۀ معتبر خود « شبکۀ مقاالت علمی » به این نکته که مقاالت ارزنده از میان خیل مقاالت اشاره می کند نشریات مختلف آن قدر اندک است که می توان نشریه ای تحت عنوان « نشریۀ مقاالت واقعا ً مهم» منتشر ساخت و این گونه مقاالت را در آن گرد آورد .این امر در سالهای بعد توسط محققان دیگر نیز مورد بررسی و تأیید قرار گرفت . نظیر چنین منبعی که پرایس پیشنهاد کرده ،در علم الحدیث .وجود داشته و به آن « مشیخه » می گفته اند 17 البته گروهی نیز از تحلیل استنادی نه به عنوان تنها روش کافی بلکه به عنوان یکی از ابزارهای مفید همراه با سایر روشهای سنّتی سود جسته .اند نوع دیگری از تحلیل عمودی به منظور کشف و تعیین موضوع مقاالت ( متن ) از طریق بررسی « سند » های آن است .اگر این فرض را بپذیریم که مآخذ یک متن مربوط به موضوع و محتوای آن متن است . پس می توان این مآخذ را بیان کنندۀ محتوای آن متن دانست .سالتون در دو مقاله در سالهای 1963و 1971کوشید نشان دهد که می توان از مآخذ یک مقاله برای تعیین موضوع آن و حتی تعیین دقیق کلمات کلید .برای توصیف آن نیز سود جست در سال 1978هنری اسمال به نوعی رابطۀ مفهومی میان سند و متن مدعی شد که مآخذ یک مقاله نمادهایی هستند که به مفاهیم آن مقاله اشاره دارند ،و می توان رابطۀ مفهومی مقاالت و حرکت مفاهیم را در درون یک حوزه ،یا مابین حوزه های مختلف علمی از طریق ردگیری .این مآخذ دنبال کرد 18 ب) تحلیل استنادی افقی منظور از تحلیل افقی کشف رابطۀ احتمالی میان خود مآخذ ( سندها ) و یا خود مقاالت ( متنها ) است هرگاه بپذیریم که میان یک مقاله و مآخذش رابطه ای هست ،پس اگر دو مقاله در مآخذ خود مشترک باشند (اشتراک در مأخذ) ،و اگردو مآخذ در مقاالتی پیوسته در کنار یکدیگر مورد استفاده قرار گیرند (اشتراک در متن) .باید میان آن دو مقاله با یکدیگر و این دو مأخذ با .یکدیگر از لحاظ موضوعی شباهتی موجود باشد 19 روابط میان مدارک ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ تحلیل تحلیل تحلیل تحلیل تحلیل زوج های کتابشناختی زوج های هم استناد مؤلفان هم استنادی مجالت هم استنادی کشور های هم استنادی 20 زوج های کتابشناختی(اشتراك در :مأخذ) این روش نخستین بار در سال 1963توسط کسلر پیشنهاد گردید ،مأخذ مشترک در مقاالت مورد بررسی قرار میگیرد،یعنی وجود یک مأخذ در دو مقاله ،واحد اندازه گیری حد اشتراک آن دو مقاله محسوب می شود.و هر چه دو مقاله در تعداد بیشتری از مأخذ خود مشترک .باشند به لحاظ محتوایی به هم نزدیک ترند 21 كسلر در سال 1965ميان مقاالتي كه بر مبناي اشتراك مأخذ با يكديگر شباهت دارند و آنها كه بر اساس عناوين موضوعي مشابه‌اند ،مقايسه‌اي به‌عمل آورد .از آن سال به بعد ،اين روش مستقال يا همراه با ساير روش‌ها توسط پژوهشگران متعددي آزموده شد و در .تعيين مدارك هم‌موضوع مورد استفاده قرار گرفت 22 مدرک الف(استناد کننده) مدرک ب(استناد کننده) مدرک استناد شده ب ج ال ف د زوج های کتابشناختی(اشتراک در مأخذ) ه و 23 زوج های هم استنادی (اشتراک در :متن) این نوع تحلیل نخستین بار در سال 1973توسط هنری اسمال پیشنهاد شد .در این روش ،واحد اندازه گیری حدّ اشتراک ،مقالۀ جدیدی است که دو مقالۀ پیشین را در مأخذ خود به کار گرفته باشد .تعداد مقاالت جدیدی که این دو مأخذ را مورد استناد قرار .داده باشند معیار نزدیکی آن دو تلقی می شود د اشتراک ،دو مدرک باال باشد ،باید برای آنکه ح ّ تعدادی زیادی مقالۀ جدید ،هر دو را مورد استناد قرار داده باشند .بنابراین اشتراک در متن پیوندی است که توسط نویسندگان جدید مابین مقاالت .پیشین برقرار می شود 24 ج د ه و مدرک استناد کننده مدرک ب(استناد کننده) ب مدرک الف(استناد ال کننده) زوج های با هم استناد شده (اشتراک در متن) ف 28 25 با استفاده فراوان از زوج های هم استنادی محققان آن را ابزار مفیدی برای تشخیص چهارچوب یک حوزه علمی و تعیین حدود و ثغور تخصصهای مختلف از طریق ربط میان شبکه استناد ها دانستند و عده ای نیز جمع این دو روش (اشتراک در متن و اشتراک در مأخذ ) را برای بازیابی مدارک توصیه کردند و آن را .برای این منظور تشخیص دادند ‌هاي علمي گ ره « ، » ( )1376م عتقد استك ه پ ژوهشگرانحوزه هاي حري ‌آيند ک ه هر ي کم وضوع و جايگاه ش بکه جهانيعلم ب ه ش مار م ي ويژه ايرا در اينش بکه ب ه خود اختصاصم یدهند .و ت ع داد پ يوندهاييک ه هر م حقق ب ا ديگر م حققانآنش بکه ب رقرار م ي او ‌دهنده م يزاناتصا ل ک ند ي ا ديگرانب ا او ايجاد م يک نند ،ن شان ب ه ش بکه جهانيعلم و ب ه عبارتديگر م يزانم شارکتاو در علم است اينپ يوند امروزه از طريق استفاده از آثار م کتوب جهاني . ی ا هماناستنادها -ارزيابيم يش ود.ديگراندر هر اثرعلمی 26 تحلیل مؤلفان هم استنادی تحلیل مؤلفان هم استنادی در سال 1981توسط توسط وایت و گریفیث به عنوان ابزاری جدید برای بررسی نقشه علمی ارائه شد .در این روش داده ها از طریق فایل های پیوسته و سای سرچ در بانک اطالعاتی دیالوگ گردآوری و سپس ماتریسی از مؤلفان پرتولید ،شامل مؤلفان استنادکننده و استناد شونده تشکیل می شود .این ماتریس با استفاده از روش های آماری پیشرفته تحلیل با استفاده از مقیاس چند بعدی ترسیم می شود ،و آن دوره مورد برسی ،و .به نمایش گذاشته می شود 27 تحلیل مجالت هم استنادی در سال 1989با دسترسی به آثار هم استناد در نمایه استنادی علوم، امکان بررسی مجالت هم استنادی از طریق فایل های سای سرچ و اس.سای سرچ در بانک اطالعاتی دیالوگ مهیا شد و امکان تحلیل .مجالت هم استنادی فراهم آمد :تجزیه و تحلیل استنادی مجالت معموال با اهداف زیر صورت می گیرد جالت ک ه م یتواند م نجر ب ه ت صمیم گ یریدر 1)- ، م طا لعه استنادها ب ه م یفیت م یزانب هره وریو ت أثیر آنها ش ود ، م ورد ک ب ررسیاستنادهایب ینم جالتک ه م یت واند م وجبش ناختس اختار 2)- دانشو ا لگو هایانتشاراتیدر رشته هایم ختلفعلمیاز ط ریق ت حقیقات پ یشینآنها را ف راهم آورد .در روشت حلیلم جالتهم استنادین یز داده ها در م اتریسیاز م جالتاستناد ک ننده و استناد ش ونده ت هیه م ی ندی عاملب ندیو ، ش وند .م اتریسب ا استفاده از روشهایدسته ب دی ت جزیه و ت حلیلم یشود و علم انگاریب ر اساس م قیاسچند ب ع ، .ت حقیقاتپ یشینرشته هایعلمیت رسیم م یش ود 28 تحلیل کشورهای هم استنادی این روش تحلیل مانند روش های تحلیل مؤلفان و مجالت هم استنادی است ،با این تفاوت که داده ها در ماتریسی متشکل از کشور های استناد کننده ،استناد شونده ،تهیه و با روش دسته بندی،عامل بندی و مقیاس چند بعدی تجزیه و تحلیل شده و نتایج حاصل ترسیم می شود .نارین و کارپنتر بر شاخص هایی تأکید می ورزند که به منظور مقایسه تحقیقات علمی و فنی ملت ها و بر اساس نتایج مستقیم و توسعه تهیه شده اند .مهم ترین این شاخص ها عبارتند از ،گزارش های تحقیقات انتشار یافته در مجالت علمی و فنی ،استناد های متعلق به گزارش های در این مجالت و .پروانه های ثبت اختراعات جدید و فرایند ها آنها عصاره با استفاده از روش تحلیل کشورهای هم استنادی ،به .مقایسه کشور های جهان سوم پرداخت 29 كاربردهای تحلیل استنادی تحلیل استنادی کاربردهای زیادی دارد گارفیلد معتقد است که :با استفاده از تحلیل استنادی موارد زیر میسر می گردد تسهیل مراحل تحقیق و افزایش نتایج تحقیق مطالعه تاریخ علم توصیف رابطه فکری و علمی در میان تحقیقات قبلی معرفی پیشگامان عرصه تحقیق ایگی و روزیو به سه کاربرد مهم تحلیل استنادی اشاره میکنند: ارزیابی کمی و کیفی دانشمندان ،انتشارات و مؤسسه های علمی ،مطالعه توسعه تاریخی علم و فن آوری ،و جست و جو و ارزیابی اطالعات. 30 كاربردهای تحلیل استنادی به طور کلی کاربردهای تحلیل استنادی شامل موارد زیر می :باشد بهبود بخشيدن به كنترل كتابشناختي متون رشته‌هاي مختلف، تعيين منابع هسته، گروه‌بندي منابع، ردگيري گسترش انديشه‌ها و رشد متون علمي، پيش‌بيني روند انتشارات، تبيين الگوي استفاده از مواد منابع، سياستگذاري براي مجموعه‌سازي كتابخانه‌ها و مراكز اطالع‌رساني ‏ شناسايي نويسندگاني كه بيشتر از ديگران مورد استناد قرار مي‌گيرند ،و به همين ترتيب مجالت ،كشورها ،يا سازمان‌هايي كه بيش از ساير موارد مشابه مورد استناد قرار مي‌گيرند 31  ‏ ‏ ميزان روزآمد بودن نوشته‌هاي علمي با توجه به تاريخ مآخذ مورد استفاده در آثار، كشف روابط بين رشته‌اي و درون‌رشته‌اي و در متون یک رشته علمی ،چه موضوعی بیش تر مورد استناد قرار گرفته است 32 نقدی بر تحلیل استنادی ‏ در تحلیل استنادی هیچ کجا از درجه ارتباط بحث نمی شود وهمه مأخذ به صرف حضور دارای ارزش مساوی هستند ‏ میانبر زدن در استفاده از مأخذ یعنی بدون استفاده از سند میانی مستقیم به اندیشه اولیه رجوع میشود 33 سخن آخر از تحليل استنادي به عنوان ابزاري براي بررسي آثار مورد استناد در متون علمي و به منظور تشخيص الگوهاي ارتباط علمي و تحليل روابط بين استنادها ياد شده است .استنادها اهميت بسياري دارند و يکي از ارکان اصلي متون علمي هستند که مسير اکتشاف و تفکرات و تجارب علمي را نشان می دهند .به وسيله تحليل استنادي مي‌توان عادات ،گرايش‌ها و رفتارهاي استفاده‌کنندگان را .در استفاده از متون پيشين بررسي نمود کسی که مورد استناد قرار می گیرد هرگز فراموش نخواهد شد 34 فهرست مأخذ 9يأت9م9ناي)1 9نه ا 9حليل9س9تناد9ي" .ت99هرا : ا 9ي"ت9 9العر9سان : 9باس م9رور9يب99را9ط9العاتو ا9ط ‌ يع . ُح ّ9ر، كتاب9خان9ه‌هايع9موم9يكشور ،د9ب9يرخان9ه ،1372 ،ص 304-291؛ 9يأت9م9ناي)2 9نه ا 9حليل9س9تناد9ي" .ت99هرا : ا 9ي"ت9 9العر9سان : 9باس م9رور9يب99را9ط9العاتو ا9ط ‌ يع . ُح ّ9ر، كتاب9خان9ه‌هايع9موم9يكشور ،د9ب9يرخان9ه ،1372 ،ص 304-291 9ي)3 9العر9سان ، 9يدر دا9يره‌9ا9لمع9ار9فک99تابدار9يو ا9ط ‌ 9حليل9س9تناد . ا 9باس .1382ت9 9ري ع . ح ، 9ي9س9الم9ي 9نک99تاب9خان9ه م9ليج9مهور ا 9ري ج .616-620 :1ت99هرا : س9رو9يرا9س9تار ع9باسح ، 9ن ا9يرا . 9يف9صلنام9ه ک99تاب 39(9و 34-45 :)4 9حليل9س9تناد . ا )4ع9صار9ه ،9ف9ريده .1377 .9ت9 ع9صار9ه ،9ف9ريده " ) 1376 9( 9ب99رر9س9يم9ختصر كتاب9سنجي" ف99صلنام9ه كتا ب ص5) 90 -97 . 9ش6) 17-11 :2 ،4 9ثن99شر دا9ن . 9حلیل9س9تناد9یو ش9باه9تهایآنب99ا ع9لما9لحدی . ا ُ .ح ّ9ر،يع9باس( .)13629ت9 35 9لميم9جله روا9ن9شناس9يو)7 ‌هايع . 9قيقيم9حمود .1381 .ک99ار9برد ا9س9تناد در ن99گار9ش ، ح ع9لوم ت99رب9يتيدا9ن9شگاه 9ت99هرا9ن215.-232 :)29(32 9حليل9س9تناد9يدر ارز9ياب9يپ99ژو9ه9شت99رج9مه ع9باس ا )8م9وئد ،ا9چ .ا9ف( .) 1387 9ت9 9نچ9اپار 9يو9يرا9س9تار9جواد ق9اض9يم9يرس9عيد ،ت99هرا : 9ييح9يدر م9ختار ؛ م9يرزا ، 9نک99تابدار )9 .ع9صار9ه ،9ف9ریده )13889( 9از ک99تابس9نجیت99ا و9بس9نجی؛ ت99هرا : 9ين .1376چ9گون9ها9س9تناد ک99نيم؟ .ت99رج9مه ع9بدا9لحسين)10 گ99ار9ف9يلد ،يوج . 9ن9هواز فرج‌پ99هلو .م9جله ع9لوم ت99رب9يتيو روا9ن9شناس9يدا9ن9شگاه 9ش9هيد چ9مرا ا 3و19(4و127-141 :)2 9ی9ط9العات10) -73 :)39(22 9سينع9بدا9لمجيد( )13869ف99صلنام9ه ع9لوم و ف99ناور ا ا9م9يرح ، 88. 36 با سپاس از توجه شما عزيزان