نظرات پیرامون حذف سه صفر از پول ملی

نظرات پیرامون حذف سه صفر از پول ملی

اسلاید 1: نظرات پیرامون حذف سه صفر از پول ملی ( براساس تحلیل محتوای نظرات نخبگان مطروحه در رسانه ها)محمدرضا ایزدیان مدیرکل دفتر برنامه ریزی تجاری آذر 1386وزارت بازرگانی سازمان توسعه تجارت ایران

اسلاید 2: 2پیشینه موضوع در ایران در سال 73 برای نخستین ، مطرح شد 5 سال پیش بحث تغییر واحد پولی کشور از ریال به واحدی به نام ” نور ” در سطحی محدود مطرح شد.5/2 سال بعد ، موضوع تغییر واحد پول از ریال به تومان مطرح شد.در سال 1358 درشت ترین اسکناس ایران 10 هزار ریالی (هزار تومانی) بود که معادل 140 دلار آمریکا بود و در سال 1386 ( 38 سال بعد) اسکناس پنجاه هزار ریالی منتشر شد که معادل 3/5 دلار است .

اسلاید 3: 3ساختار ارایهسابقه و پیشینه تجارب جهانی مشکلات موجوددلایل له حذف سه صفر و منافع ناشی از آن دلایل علیه حذف سه صفر و مضار ناشی از آن پیش نیازهای اجرای این طرحجمع بندی و نتیجه گیری

اسلاید 4: 4بازنگری در ارزش پول ملی و اصلاح ارزهای خارجی (CURRENCY REFORM) یا CURRENCY REDENOMINIATION

اسلاید 5: 5پیشینه موضوع در سایر کشورهااغلب کشورها به نوعی تجربه کرده اند ( در هفتاد کشور)در برخی کشورها در راستای کاهش حجم اسکناس از بموقع ترین و درست ترین سیاست های دولت روسیه ، ترکیه ، فرانسه ، آلمان ، اکراین ، لهستان ، سودان ، اوگاندا، گرجستان و نیجریهکشورهایی که با کاهش ارزش پول ملی مواجه بوده اند از روش حذف صفر بهره گرفته اند . دلیل اصلی حذف صفرها از اسکناس در کشورهایی اتفاق می افتد که تورم به سطوحی رسیده باشد که کار مبادلات و انتقال اسکناس به شیوه ای صورت میگیرد. در ترکیه و زیمبابوه بدلیل افزایش لجام گسیخته تورم صورت گرفت. در کشورهای صنعتی هم که کارت اعتباری بیشترین کاربرد را دارد ، بازهم اسکناس در دست مردم وجود دارد ولی تعدادش نسبت به وضعیت ما کمتر است .

اسلاید 6: 6پیشینه موضوع در سایر کشورهاترکیه به روزی رسیده بود که در پول های درشت آنها 6 الی 7 صفر دیده می شد ولی ابتدا تورم را کنترل و سپس واحد پولی را تغییر داد .حداقل دو کشور همسایه، ترکیه با حذف 6 صفر ، آذربایجان با تغییر نام واحد پولی حذف صفرهای پول ملی اقدامی است که همه مردم جهان به نوعی آن را تجربه کرده اند . آلمان پس از جنگ جهانی با کاهش ارزش پول ملی مواجه شد پسس از جنگ با یک گونی مارک امکان خرید یک سیب زمینی وجود داشت در زمان ژنرال دوگل در فرانسه ، فرانک جدیدی بجای فرانک بی ارزش قبلی مورد استفاده قرار گرفت تا ارزش واحد پولی این کشور یکبار دیگر بالا رود . در روسیه پس از فروپاشی شوروی با توجه به بی ارزش شدن روبل بر اثر تورم بسیار، واحد پول این کشور به روبل جدید تغییر پیدا کرد که معادل هزار روبل قدیم بود و سه صفر از اسکناس های روسیه برداشته شد.در رومانی حذف چهار صفر از پول و انتشار LEUبسیاری از تغییرات مشابه در قاره آمریکای لاتین و از جمله مکزیک ، آرژانتین ، اروگوئه ، برزیل ( بین دهه هفتاد تا نود ) ، نیکاراگوئه ، بولیوی و پرو

اسلاید 7: 7پیشینه موضوع در سایر کشورها تجربه ترکیه از آغاز سال 2005 اسکناس های جدید ترکیه منتشر شد. هر لیر جدید ترکیه معادل یک میلیون لیر قدیم بود و بدین ترتیب 6 صفر از اسکناس های ترکیه حذف شد . طی 25 سال قبل از اجرای این طرح ، ترکیه چنان تورمی را تجربه کرد که شاید در هیچ کشور دیگری سابقه نداشت و درا واخر سال 1981 بود که اسکناس های 5 هزار لیری به عنوان درشت ترین اسکناس های ترکیه به گردش درآمد که ارزش آن برابر 39 دلار آمریکا بود ، 10 سال بعد بانک مرکزی اسکناس های یکصد هزار لیری را به جریان انداخت که در آن زمان 20 دلار ارزش داشت ، 5 سال بعد چرخش اسکناس یک میلیون لیری آغاز شد که ارزشش کمی بیش از 25 دلار بود . این اسکناس ها در زمان تغییر واحد پول ترکیه تنها 66 سنت (0/66 دلار) ارزش داشت . تغییر واحد پول طی دوره 1981 تا 2005 چندین بار مطرح شد ولی هیچ کدام با توجه به بالا بودن نرخ تورم به اجرا نرسید . هنگامی که نرخ تورم در سال 2004 برای اولین بار طی 30 سال کمتر از 10 درصد شد ، این اقدام صورت گرفت.

اسلاید 8: 8واژه های بکار رفته برای پول در طول تاریخ جدید ( رسمی و غیررسمی) ده شاهی یک قرون یک ریال ( یه ریال ) یک تومن ( یه تومن )دوزارصنارسی شایقروش و کرور ( قدیم) یه تومن ( یک میلیون) یه تومنی ( یک میلیارد ) در تهران و برخی شهرهای بزرگ از واژه تومن استفاده می کنند ( بجای ریال) به منظور تسهیل در مبادلاتبه جای کلمه تومان که فارسی نیست کلمه ای فارسی جایگزین شود . در قانون دینار و ریال نیز ذکر شده است که بهتر است کلمه فارسی جایگزین شود .

اسلاید 9: 9پول ملی ایران ریال ( ماده یک قانون پولی و بانکی کشور مصوب 1351 ) واحد پول ایران ریال است ( یک ریال برابر 108055 % گرم طلای خالص است )

اسلاید 10: 10مشکلات ناشی از وضعیت فعلی سرانه اسکناس در کشور 110 برگ ، در اروپا 10 برگ هزینه دستگاه های پول شمار از نظر روانی جالب نیست، زمانی در عربستان در برابر 1000 تومان 500 ریال عربستان و حالا 4 ریال چک پول های 50 تا 500 هزار تومان دست به دست می شود نیاز به پول درشت را نشان می دهد در حالی که اعتبار پول را ندارد دست به دست شدن، نقدینگی را افزایش داده و آثار تورمی دارد محاسبات و نگهداری حساب ها مشکل شده و مردم برای خرید های جزئی باید حجم زیادی اسکناس جابجا کنند .

اسلاید 11: 11مشکلات ناشی از وضعیت فعلی تورم دو رقمی ارزش پول ملی ایران را کاهش داده و بانک مرکزی وادار به انتشار اسکناس های درشت شده است . زمانی که کاهش ارزش پول ملی به سطحی رسیده که محاسبات و نگهداری حساب ها و تسویه آنها به خصوص در قالب خرد را مشکل کرده ، می بایست راه حلی اندیشیده شود . در مبادلات به خصوص از نظر واحد پول بازرگانی آثار مثبتی دارد و اشتباهات را به حداقل می رساند هزینه چاپ اسکناس به 60 میلیارد تومان رسیده ایران یکی از کشورهایی است در دنیا که بیشترین هزینه را برای چاپ پول انجام می دهد .

اسلاید 12: 12مشکلات ناشی از وضعیت فعلی اسکناس های جدید پنجاه هزار ریال بیست هزار ریال هزار ریال اسکناس هزارتومانی سال 1351 ، نقش و قدرت خرید این پول معادل 128 هزار تومان امروز است در آن دوره حقوق فردی با دوهزار تومان با دو قطعه اسکناس قابل پرداخت بود.پول های درشت امروز معادل پول خرد بسیاری از کشورهاست یک پوند انگلیس دوهزار تومان ، یک هزار تومان 4 ریال عربستان سعودی ایجاد مشکلات عینی و ذهنی در اثر این امر

اسلاید 13: 13مشکلات ناشی از وضعیت فعلی عمر متوسط اسکناس در ایران ، مطابق مطالعات بانک مرکزی ، حدود 5 سال و در کشورهای پیشرفته دو برابر ایران است و سالانه حدود 175 میلیارد ریال هزینه جمع آوری اسکناس های فرسوده در کشور می شود . قیمت تمام شده اسکناس در ایران 242 ریال است که اسکناس های ریزتر هزینه چاپ کمتر و اسکناس های درشت تر به لحاظ موارد ایمنی هزینه چاپ بیشتری دارند. افزایش ارزش اسکناس ایران یک تصمیم اقتصادی و حذف صفر از واحد پولی یک پیشنهاد سیاسی است . در گزارش هیات نظارت بانک مرکزی برای چهل و نهمین مجمع عمومی این بانک بر افزایش ارزش اسمی اسکناس تاکید شد ولی به زمان آن اشاره ای نشد.در اقتصاد کشور ریال دیگر عملاً کاربردی ندارد.

اسلاید 14: 14اهداف اصلی کاهش هدر رفت منابع دولت در چاپ اسکناس کاهش تورم

اسلاید 15: 15دلایل له حذف سه صفر بالا بودن نرخ تورم کاهش ارزش پول ملی در ادوار گذشته پول ایرانی یکی از پول هایی است که هزینه مبادله بالایی دارد . وقتی ارزش پول بیشتر باشد پول در گردش کمتر و در نتیجه هزینه معاملاتی کمتری مورد نیاز است کاهش نیاز به استفاده از چک های بانکی به شکل بی رویه و غیرمنطقی چک های بانکی طی یک عملیات کوتاه ، به سرعت پانچ و سوراخ شده و از گردش عملیات مالی و بانکی خارج می شود که هزینه زیادی را به صورت غیرمنطقی به سیستم بانکی تحمیل می کنند . مردم از کاهش ارزش پول ملی و تورم گلایه مند هستند و زمان آن رسیده که ایران پول قوی را با قدرت ذخیره سازی بالا به جریان بیاندازد.صرف نظر از وسیله سنجش ارزش ، مطلوبیت آن است که موجب به رواج استفاده از آن می شود . اعتبار پول ایران به لحاظ موقعیت منطقه ای آن

اسلاید 16: 16دلایل له حذف سه صفراثر روانی در کاهش تورم اثر روانی و جلوگیری از افزایش نرخ تورم اگر چک پول ها جمع شود تورم کاهش می یابد هزار تومان فعلی معادل 10 ریال فعلی شود. در حال حاضر مردم برای اسکناس ارزش قائل نیستند و روی آن می نویسند و موجب استهلاک می شود . یکی دو سالی صفرها را کمرنگ بنویسند و بعد حذف کنند.از نظر واحد پول بازرگانی آثار مثبتی دارد و به شکلی اشتباهات را به حداقل می رساند .در صورت اجرای طرح، اعتبار اسکناس ها از نظر مردم افزایش می یابد .

اسلاید 17: 17دلایل له حذف سه صفرحذف صفر منجر به افزایش اعتماد مردم به پول حفظ ارزش پول ، اطمینان به پس اندازها ، استحکام مبادلات در اقتصاد خرد را بدنبال دارد.سادگی در مبادلات نگهداری ساده تر حساب ها و ارقام و ترازنامه ها اشتغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و هارد رایانه ها نقل و انتقال سهل تر پول

اسلاید 18: 18دلایل له حذف سه صفر منافع ناشی از آن کاهش استهلاک حجم زیادی از پول کاهش حجم حمل و نقل پول نیاز کمتر به سوزاندن اسکناس نیاز کمتر به انتشار اسکناس نیاز به دقت کمتر برای شمارش اسکناس ها و صرفه جویی در وقت مشتریان بانک ها که با کاهش صفرها این مشکل برطرف می شود . صرفه جویی در مصرف کاغذ و صرفه جویی در هزینه چاپ و انتشار

اسلاید 19: 19دلایل له حذف سه صفربا حذف صفرها ، حجم نقدینگی و حجم اسکناس در جریان کاهش می یابد و اسکناس ایران جایگاه خود را پیدا می کند .در اینصورت مزیت های طرح از جمله سادگی در مبادلات ، نگهداری ساده تر حساب ها ، ارقام و ترازنامه ها ، اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و هارد ، نقل و انتقال سهل تر پول ، کاهش آثار روانی تورم و صرفه جویی در وقت برای شمارش حجم پول اسکناس ها از بین خواهد رفت.

اسلاید 20: 20دلایل در مخالفت با حذف سه صفر بودن یا نبودن ریال تاثیری بر اقتصاد کشور ندارد و تغییر واحد پولی به خصوص تعویض اسکناس ها ، تحمیل هزینه سنگین بر بانک مرکزی است ابتدا بدنبال چاپ اسکناس های درشت برویم و در بلند مدت با گسترش بانک داری الکترونیک ضعف های پولی و مالی را برطرف کنیم تغییر واحد پولی کشور بر نرخ تورم و مبادلات بین المللی و داخلی تاثیرکذار است و استفاده از تجربیات کشورهای موفق نظیر ترکیه ضروری است.برخی ها تاثیرگذاری این اقدام بر تورم را کوتاه مدت ارزیابی می کنند.زمان تغییر واحد پولی کشور فرا نرسیده است

اسلاید 21: 21دلایل در مخالفت با حذف سه صفر تغییر واحد پولی کشور بیهوده و بی نتیجه و برای جامعه پر هزینه است .کشورهایی که اقدام به تغییر واحد پولی کشور خود کرده اند قبل از اقدامات دیگری نظیر کنترل نرخ تورم و کاهش صفرهای پولی خود کرده اند . ترکیه زمانی انجام داد که با صفرهای زیادی روی اسکناس ها که تعداد آنها به عدد 7 رسیده بود مواجه شد . ارتباط .معنی داری بین تغییر واحد پول کشور در زمینه هایی نظیر تقلیل تعداد صفرهای پول ، معرفی پول های درشت تر و ورود آنها به بازار با تاثیر بر نرخ تورم برقرار نمی شود، زیرا تورم بیش از آنکه از واحد پولی اثر بگیرد از سیاست های اقتصادی تاثیرپذیر است .

اسلاید 22: 22دلایل در مخالفت با حذف سه صفر در جریان پولی کشور ریال تاثیر ندارد و بهتر است حذف شود پول ها را به دلیل کم ارزشی مردم مچاله می کنند . انتشار و توزیع اسکناس درشت از روش تسهیل در مبادلات است ولی سر راه خرد کردن آن مشکلات وجود دارد . حذف سه صفر در کوتاه مدت و بلند مدت تاثیری در تقویت پول ملی ندارد . در ایران نیز همانند ترکیه ابتدا باید تورم کنترل شود آنگاه به فکر تغییر واحد پولی افتاد

اسلاید 23: 23دلایل در مخالفت با حذف سه صفر کاهش بیش از یک صفر از واحد پولی کشور اثرات نامطلوب فنی بر دستگاه ها را افزایش خواهد داد و انتشار چک های تضمین شده به جای چاپ اسکناس درشت پیشنهاد می شود . حذف سه صفر از واحد پولی پرش بزرگی است و منجر به ایجاد مشکلات اقتصادی زیادی خواهد شد . حذف سه صفر ظلم به پول ملی است و هنوز ارزش پول ملی آنقدر کم نشده که بخواهیم صفرها را از آن حذف کنیم . استهلاک اسکناس در کشور ما به ضعف سیستم بانکی مربوط است که هنوز نتوانسته آنطور که باید و شاید بانکداری الکترونیکی و بهره گیری از کارت های اعتباری را ترویج دهد. با اصلاح سیستم بانکی و گسترش بانکداری الکترونیکی و ترویج استفاده از کارت های اعتباری نیاز به حذف صفرها از پول ملی بر طرف می شود.

اسلاید 24: 24دلایل در مخالفت با حذف سه صفر حداکثر یک صفر حذف شود. پول از نظر اقتصادی و تعریف ، وسیله مبادله و ذخیره ارزش است و اگر اکثر صفرهای پول کم و زیاد شود، تاثیری ندارد.با تورم موجود در ایران تغییر واحد پول ناممکن است.تغییر واحد پولی قبل از حل مشکل رشد حجم پول، تاثیر مثبتی بر اقتصاد کشور نخواهد داشت . رشد بسیار بالای حجم پول در کشور ناشی از سیاست های مالی است و انعکاس آن در بخش پولی مساله ای است که باید حل شود . این مساله ضمن بی ارزش کردن پول، باعث ایجاد مشکل در تبدیل پول به کالا می شود . واحد پول هرچه باشد اگر با شدت افزایش یابد در تورم انعکاس پیدا می کند و در اینمورد فرقی ندارد که پول را با چه واحدی مورد شمارش قرار دهیم . در حال حاضر تغییر واحد پول کشور جزء ضرورت ها و موضوعات روز نیست و موضوعاتی مهم تر از تغییر واحد پولی کشور وجود دارد .

اسلاید 25: 25دلایل در مخالفت با حذف سه صفر در کوتاه مدت حدف سه صفر از واحد پول ملی تورم زا خواهد بود . اگر یک قطعه نان لواش را در حالت حذف سه صفر از پول ملی مبادله کند ، پرداخت قیمت 17 تومانی یک قطعه نان لواش برای مشتری و دریافت آن از سوی نانوا غیر ممکن خواهد بود مگر اینکه حداقل سه واحد پول خرد برای پول ملی طراحی شود که هزینه بالای ضرب سکه و دشواری محاسبات برای دولت باقی خواهد ماند.در اینصورت برای گریز از مشکل به وجود آمده در مبادلات ، قیمت اقلام یارانه ای و کالاهایی که بدلیل استفاده غیرمستقیم از یارانه دولت غیرشفاف است ، ناگزیر خواهند بود تا رسیدن به تنها واحد پول خرد تعریف شده برای پول ملی افزایش دهند چرا که دولت هم در صورت اجرای طرح اگر بیش از دو واحد پول خرد تعریف کند به موفقیت نخواهد رسید .

اسلاید 26: 26دلایل در مخالفت با حذف سه صفرشرایط نامساعد روانی بر موضوع دامن خواهد زد و قطعاً عده ای تلاش خواهند کرد تا در طول این فرایند ، قیمت کالاهای خود را افزایش داده و به این ترتیب بر مبنای پول جدید کالاهای خود را با قیمت بالاتری ارزش گذاری کنند ، عدم امکان نظارت بر بازارها در چنین شرایطی با توجه به پیچیدگی اجرای این تصمیم ، موجب خواهد شد سطح عمومی قیمت ها در کشور افزایش یابد . ضعف ابزارهای نظارت بر بازار ها نکته حایز اهمیت است . ارزش پول ملی کشور به قدرت اقتصادی کشور بستگی دارد و در صورت دنبال شدن سیاست های پولی و مالی انبساطی کاهش ارزش پول ملی را به دنبال دارد.

اسلاید 27: 27پیش نیازهای اجرای این سیاست قبل از حذف سه صفر باید به منظور جلوگیری از حساسیت های گسترده ، فرهنگ سازی انجام شود که ممکن است چند سال طول بکشد حذف سه صفر با مشکلاتی همراه خواهد بود که به تدریج رفع شده و به نتایج مناسبی خواهد انجامید همزمان با حذف صفرها باید به همان نسبت قیمت ها کاهش یابد . اظهارنظر در این خصوص به صورت قاطع، امکان پذیر نیست . ایران ویژگی های خاص خود را دارد و هرگاه تجربیات سایر کشورها در ایران اجرا شده به جواب نرسیده ایم .

اسلاید 28: 28پیش نیازهای اجرای این سیاست اگر این کار بدون مطالعه انجام شود می تواند هزینه ها و خساراتی را به همراه داشته باشد . انجام این کار نیازمند مطالعات جامع و دقیق ، فراهم کردن مقدمات و توجیه افکار عمومی است و ابزار و روشی است که می تواند مفید باشد ولی باید مقدمات آن را فراهم کرد و برای مردم دلایل آن را توضیح داد حذف سه صفر تنها در صورتی که کارشناسان خبره و کارشناسان بانک مرکزی آن را تائید نمایند قابل اجرا خواهد بود.هنوز اقتصاد کشور به مرحله ای نرسیده است که بتوان چنین طرحی را اجرا کرد یکی از بزرگترین نگرانی هایی که در اصلاح پولی کشور مطرح می شود . ایجاد توهم پولی است . در توهم پولی جامعه و مردم ضرر می کنند ، حتی ممکن است ارقام تورم کم شود به طوری که مردم دچار ایجاد تعهدات بیش از توان و قدرت خرید خود شده و در دوره های کوتاه مدت با ضرر و زیان مواجه شوند .

اسلاید 29: 29جمع بندی و نتیجه گیریتاثیر مثبت یا منفی بر صادرات و واردات در کوتاه مدت قابل اثبات نیست در کشورهایی که تورم بسیار شدید بوده ، تجربه شده است نرخ تورم در ایران هرچند دورقمی است ولی تورم های شدید سایر کشورها در برخی ادوار که منجر به حذف صفرهای پول ملی این کشورها شده قابل مقایسه نیست دارایی ها و املاک و مستغلات از بند سه مستثنی هستند .به صورت پکیج سیاستی و اصلاحی طراحی و اجرا شود نه یک برنامه منفرد و مجزا بدون ارتباط با سیاست های کاهش تورم ، سیاست های پولی و ...در صورت رعایت بند 5 به نظر می رسد مزایای آن در مجموع بر مضار آن برتری دارد .