نقش مولفه های جغرافیایی در شکل گیری سکونتگاه های دوره اشکانی (منطقه موردی:شهرستان مسجد سلیمان)

صفحه 1:


صفحه 2:
:عنوان پژوهش نقش مولفه های جغرافیایی درشکل گیری سکونتگاه های دوره اشکانی(منطقه موردی:شهرستان مسجد سلیمان) ؛پژوهش درس آشنایی باجفرافیای تاریخی ایران 

صفحه 3:
چکیده مقدمه نه مطالعاتی شهرستان مسجدسلیمان مواد و روش ها نسبت متغیرهای محیطی بامحوطه های اشکانی مسجدسلیمان به تفکیک دهستان نتیجه گیری منابع 

صفحه 4:
چکیده ا ‎ete‏ 0 سس ره هی جغرافیایی در شکل گیری مخوطه هی |شکانی شهرستان مسجد سلیمان در محیط مورد ارزیابی قرار ور ان محوطه های باستانی شناسایی ‎a 000 7‏ ۰ اشكاس بود که مواد و جامعه ی آماری اين پژوهش را تشکیل می ‎pela eee ee‏ ختاسایی شده نسبت به متیر های ارتفاع. دوری و نزدیکی بد پژوهش مشخص شد که عوامل طبیعی مختلف نقش متفاوتی را در توزیع محوطه های اشکانی دات اند و همه آنها از قانون مندی یکسانی پیروی نمی کنند. و در نهایت پس از تجزیه و تحلیل توزیع فضایی محوطه ها عواملی نظیر ارتفاع. شيب و جهت شیب و نزدیکی به رودخانه. مهمترین و موثرترب ‎wletac‏ 2 2 012 د شكل کرت استفرارهای اشکانی مسجد سلیمان شناسایی شدند. 

صفحه 5:
‎Ins aa ee‏ ۱ ور تا واقمي تمدن های باستانی را آنچنان که بزدهه بشناسند از این رو لازم است تا آنها زمینه های ظهور و فروپاشی تمدن ها و نیز عوامل موثر بر آنها را مطالعه و شناسایی کنند. در بین عوامل تاثیر گذار, جغرافیا مهمترین پدیده ای است که نسبت به سایر عوامل نقش مهمتر و تعيبن كننده ترى دارد. جغرافبا داراى مفاهيم بسيار كسترده است که مکان ها و پدید محيطى را در بر مى كيرد. تأثير عناصر و يديده هاى جغرافيايى بر انسان و زندكى او فراوان تاثیرات را می توان حداقل بر جذب و دفع گروه های انسانی . نوع و شکل سکونت گاه هاء محوطه استقراری و جابجایی آن. میزان بهروری از منابع طبیعی و جمعیت مشاهده کرد. توجه به اين امر كه محیط و واقعیت های محیطی از همان آغاز حضور انسان بر پهنه ی گیتی نقش بسیار مهم و سازنده ای دارا بوده اند. سبب شد تا پژوهش های فراوانی با محور های مشترک باستان شناسی و جغرافیا صورت ‎meee ee‏ 575 1 001 رمش ‎pcos ps‏ آن است نا به بررسی مولفه هاى موثر.د گیری سکونت گاه های دوره اشکانی شهرستان مسجد سلیمان بپردازيم. ‎ ‎ ‎ 

صفحه 6:
* شهرستان مسجد سليمان در ‎1١‏ درجه و 81 دقيقه عرض شمالى و 59 درجه و دقيقة طول شرفي كرينويج؛ در شمال شرقی استان خوزستان و در ۱۳۵ کیلومتری اهاز واقع شده است. اين شهرستان از شمال به شهرستان دزفول, از شرق به استان چهار محال بختیاری و ایذه. از جنوب به شهرستان رامهرمز و از غرب به ا ۹ 1 2 آن بر اساس آخرین بررسی انجام شده ۶۹۸۶ کیلومتر مربع است. اقا ۱ ۱ ركه آدن شهرستان ۳۶۲ متر از سطح دریا است. ( عباسی شهنی. ۱۳۸۳: ۲۵) این منطقه در دامنه های جنوبی رشته کوه های زاگرس قرار دارد و از مناطق مهم دامداری و کوچ نشینی است ( عبداللهی و دیگران» ۱۳۸۹: ۲) شکل(1) موقعیت منطقه ی پژوهش 

صفحه 7:
پيشينة مطالعاتی شهرستان مسجد سلیمان 1 سابقه پژوهش های باستان شناسی در حوضه شهرستان مسجد سلیمان را می توان جزئی از اولين . / ا ل 1 در ند ی بشتیاری دانست. این اقدامات را می توان به دو فأ پژوهش های قبل از انقلاب و بعد از آن تقسیم نمود. | فعالیت های باستان شناسی در سطح شهرستان مسجد سلیمان پس از انقلاب به سه فصل برزسی شناسایی محوطه های باستانی و یک فصل تعیین عرصه و حریم تپه ی باستانی محدود فصل اول این بررسی ها به سرپرستی آقای مصطفی عبداللهی در سال ۱۳۸۷ انجام و ثمرة اب بررسی» شناسایی محوطه هایی از دوران پیش از تاریخ تا دوران اسلامی اين شهرستان بود ‎ee sy Ate)‏ روط به شتنآسایی:محوطه های باستانی کرایی می باشد به سرپرستی گوهر تاج آل گودریی صورت گرفت. (آل گودرزی. ۱۳۹۰) در سال ۱۳۹۱ نیز شهرستان ‎ee‏ سلیمان, اندیکا و لالی به سرپرستی علیرضا سرداری زارچی بررسی شد (سرداری زارچی؛ ۱ از آخرین فعالیت های صورت گرفته ی باستان شناسی منطقه. تعیین عرصه و حریم محوطه های گلگیر و کلگه زرین بود. ( عالی پوره ۱۳۹۳) 

صفحه 8:
مواد و روش ها لا داده های مورد نیاز این مطالعه از طریق یک بررسی میدانی در سطح شهرستان مسجد سلیمان ( بررسی/ سال ۱۳۹۱) حاصل آمده است. هدف اصلی از اين بررسی شناسایی محوطه های باستانی و آثار تاریخی و | ثبت آنها بود. برای این هدف شواهد فرهنگی ( عمدتاً سفال) از هر محوطه برداشت می گردید. نقطه مختصات محوطه های شناسایی شده ثبت می شد.اطلاعات باستان شناسی بدست آمده از آنالیز نمونه ها سفالی مشخص نمود که شهرستان مسجد سلیمان از دوره بيش از تاريخ تا دوره اسلامی مورد سکونت وا شده است. پس از ترسیم وضعیت منطقةٌ مورد 0 ورى اطلاعات حاصل از برر 3 ‎ee‏ بت به عوامل زیست محیطی (ارتفاع شیب و جهت شیب فاصله تا منابع آب» موه هی دا ای نله در شهرستان ن مسجد سلیمان ۱۲ محوطه با دارا بودن شواهد سكونت أ ‎eee tea eee sel‏ ۱ ای محوطه ها شامل:( گلگیر» تیه کارخانه سیمان, کلگه خرمنء. محوطه کلانتره تپه نر » مجوطه سنگر» محوطه > و و نشانده و محوطه کلانتر ۳) می شوند که مواد و نمونه های آماری این پژوهش را تشکیل می دهند. 

صفحه 9:
نسبت متغیرهای محیطی با محوطه های شناسایی شده ! این شاخص تحلیل, از ویژگی های اقلیمی مهم به شمار می آید و همواره در شکل گیری نوع استقرار ‎olen aaa ۱ ai‏ میزان بارش نوع و میزان پوشش گیاوی و جازورى با ارتفاع از سطح دریا محوطه های استقراری وجود دارد. به گونه ای در مواقعی شیوه معیشن توجه به این شاخص دست خوش تغییر می گردد. 

صفحه 10:
موقعیت مکانی محوطه ها از نظر فاصله از منابع آب 1 آب از اساسی ترین نیازهای انسان در طول دوران زندگی است. تأمین دسترسی به منابع آب از مهمترين عامل ‎+٠‏ 2000 ‎Perea‏ 00000 اس ]دور كنشتة و حال محسوب مى كردد. (مترجم وبلمكى: ۱۳۸۸: ‎)۱٩۳‏ منطقه ی | مسجد سليمان از نظر دسترسى به منابع آب سطحى از مناطق غنى استان خوزستان مى باشد. اصلى ترين منبع آب اين | شهرستان رودخانه كارون مى باشد. از ديكر منابع آبى اين شهرستان جشمه ها و مسير هاى فصلى آبى مى باشد كه از ارتفاعات اين شهرستان به سمت دشت جارى مى شوند. شکل(2) موقعیت مکانی محوطه ها از نظر فاصله به منایع آیی 

صفحه 11:
بررسی محوطه های اشکانی در واحد های مختلف کاربری اراضی لا اصولاً هدف از طبقه بندى اراضى را مى توان تعيين ارزش اراضى از نقطه نظر كشاورزى و أبيارى عنوان | كرد. اين طبقه بندى ها بر اساس عوامل و محدوديت هایی همچون قابلیت نفوذ» میزان سنگ ریزه در سطح و داخل خاک. بافت سطحی خاك. عمق موثر خاک. میزان شوری و قابلیت خاک و همچنین ۲ ۱ . 3 ابش و ‎any‏ زه کی شکل می گیرد(حسین زاده کرملنی» ۳۸۹ ‎FY‏ 

صفحه 12:
ا ‎SEN el a ee‏ مسجد سيلمان بر روی نقشه کاربری اراصی؛ ی ای ۳ او آن در دوه ی‌اين براکندگی ها دست یافت. بطور کلی ۶ محوطه از ۱۳ ی اشکانی مسجد سلیمان در محوطه ی فقیر کشاورزی, ۱ محوطه در محدوده ی شهری. ۱ محوطه در ی کاربری کشاورزی آبی و ۴ محوطه در محدوده ی کشاورزی آبی - دیم قرار گرفته اند. دا وا در هی اه اشکانی مسجد سلیمان نسبت به کاربری اراضی شکل(4) موقعیت محوطه های اشکانی مسجد سلیمان نسبت به کی ‎wal‏ 

صفحه 13:
بررسی موقعیت محوطه های اشکانی نسبت به درجه و جهت شیب منطقه 1 یکی دیگر از عوامل موثر در کم و کیف پراکندگی محوطه های باستانی» نحوه ی شیب ز ‎j‏ ‏در سرعت جریان آب. زه کشی. میزان تخریب و فرسایش, لون «وششى و انتخاب گونه ی گیاهی درد. شیب کم زمین باعث ‏ نفوذ بهتر آب شده. د خیره ی رطوبتی خاک را افزایش داده و در دوره های کم آبی, این مشکل را رفع می کند. از طرف ديا دامنه تخییرات حرارتی در شيب كم به مراتب كمتر از شيب زياد بوده و اين به عامل مهمی در نحوه ی رشد"پوشش گیاهی حساب می آید. از طرف ديكر شيب زياد نه تنها باعث جذب حداقلى آب هاى سطحى در درون زمين مى شود بلكه تأثيرى منفی در رشد پوشش گیاهی دارد. ‎Wa‏ شکل (5) محوطه های اشکانی مسجد سلیمان بر روی نقشه شيب 

صفحه 14:
جهت شیب حداکثر تغییرات شیب است که بر حسب زاویه ی نود ‎(leas)‏ حسینی, ‎(PA ANAS‏ جهت شیب یکی از مهم ترین متغیر های موثر در رشد گیاهان و بالطبع کشاورزی است. تغییر درجه ی حرارت در سه نوع شیب. یعنی شیب های که نور خورشید بر آنها نمی تابد» بسیار بارز است ( گریک. ۱۳۸۸: ۲ بدیهی است دامنه ای که بیشتر رو به خورشید است. بیشترین تا تاش را دریافت می کند. 

صفحه 15:
موقعیت قرارگیری محوطه های اشکانی مسجد سلیمان به تفکیک دهستان ا ا ل 01 سن ۱۲ وه متعلق به دوران اشکانی می باشند که از بررسی میدانی ‎ee‏ ( ا تسد تسلیمان ) شناسایی شده اند. این شهرستان» شامل ۱۰ دهستان به ام های تمی. جهانگیری شمالی و جنوبی, ذیلائی, تل بزان» عنبره دشت لالی. سادات. حتی و جاستون شهه است. | شکل (6) موقعیت قرار گیری محوطه های اشکانی به تقکیک دهستان 

صفحه 16:
نتیجه گیری در بررسی منطقه ی پژوهش که با هدف شناسایی محوطه های باستانی مسجد سلیمان صورت گرفت. ۱۲ گستره باستانی متعلق به دوره ی اشکانی شناسایی و ثبت گردید. گستره های باستانی بررسی و شناسایی شده مروبط به دوره اشکانی در منطقه ی فوق الذکر به چند گونه تقسیم می شوند. ا اسان تل کلگیر (۱) تبه ی کارخانه سیمان (۸)» تپه کلگه زرین (4)۳رتل خرمن (۱۶) تپه نرگسی (۲۳) تپه بتوند (۵۸). ۲.تبه های باستانی : سنگر (۰)۱۷ محوطه سر مسجد (۲۱)» محوطه کلانتر (۲۹ و ۳۰)» محوطه/ ‎(OM) wigs‏ محوطه برد نشانده (۶۴). 

صفحه 17:
| بطور کلی از نظر موقعیت توپوگرافی گستره های باستانی دوره ی اشکانی مسجد سلیمان در ..۴ ‎ines sn eee ees‏ ان ری نشان می دهد که ارتناع ۲۵۰ تا ۴۷۰ متری از سطح دریاء 0000000 رت گاه های انسانی بوده است. جرا که از تعداد ۱۲ گمبتره ی باستانی| ۸ گستره در این کد ارتفاعی و در شیب مابین ۲ تا ۱۸ درجه واقع شده اند. مردمان منطقه در دوره ی اشکانی علاقه ی بیشتری برای سکونت در مکان هایی با شیب ۱۴ درجه داشته اند. با توجه به وضعیت منابع آبی منطقه مسجد سلیمان علی رقم وجود رودخانه های دائمی مانند رودخانه کارون, تمبی و ‎ee‏ .وان اصلی ترین متابع آبی مورد استفاده قرار می گرفته اند/بجناند تعداد ۳/۲ سکونت گاه دوره اشکانی منطقه در فاصله ای بیش از ۵۰۰ متر از منابع آب سطحی وا ‎aes eee es]‏ اضر اراضی این منطقه ماسب یرای کشت دیم هستند. 16 : به شواهد به بررسی منطقه از نظر باستان شناسی, مردم شناسی و جغرافیایی اين منطقه بیشتر برای كات ‎ge spare anes‏ درا عیشت دامداری مناسب بوده است: 

صفحه 18:
منابع ا ۱ ررسی متغیر های محیطی و اقلیمی موثر بر گسٌترش کشت پنبه در | استان خراسان رضوی در محیط جی آی اس». دانشگاه سیستان و بلوچستان. زاهدان. | ۲ گریگ. دیوید, ترجمه ی علیرضا کوچکی و همکاران, (۱۳۸۸) مقدمه ای بر جغرافیای کشاورزی, مشهد. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. ‎eet‏ وک راد ۱۳۸۸ «بررسی و تحلیل استقرارهای اشکانی دامنههای (همدان) ». مجله مطالعات باستان شناسی. ص ۱۵۳ - 1۳۵ ‏۴ «عبدالهی, مصطفی و دیگران. ۰۱۳۸۹ «عصر یخبندان کوچک و تاثیر احتمالی آن بر الگوی اسکان گوچ ان دوره اسلامی متاخر شمال خوزستان»» همایش منطقه ای بررسی دستاوردهای باستان شناسی/ور استان خوزستان. دانشگاه شوشتر. ۵.عباسی شهنی, دانش. ۱۳۸۳. «تاريخ مسجد سلیمان از روزگاران باستان تا امروز» انتشارات هیرمند. ‏ ‏۶.موسوی نیاء سید مهدی, (۰)۱۳۹۱ « تحیل باستان شناختی محوطه های ساسانی شهرستان خمین» مجله باستان شناسی شماره ۶ ص (۱۲۰۱۱۲) ‎Hall ‎ 

صفحه 19:
7 خط ۰۱۲۸۱ گزارش بررسی و ثبت آثار مسجد سلیمان» آرشیو میراث فرهنگی استان خوزستان. ‎gies slopaeed‏ ل ضا ۰۱۲۰۱ گزارش بررسی و شناسایی مسجد سلیمان و اندیکاء آزشیو میراث فرهنگی استان خوزستان. ‏. مهدی» ‎VAY‏ گزارش تعیین عرصه و حریم محوطه های کرگه زرین و میراث فرهنگی استان خوزستان. ‎Jay)‏ گودرزی» گوهر تاج» ۰۱۳۹۰ گزارش بررسی و شناسایی محوطه های باستانی منطقه ی/کرایی: آرشیو میراث فرهنگی استان خوزستان. ۲باورساتی. عباس. ۰۱۳۹۳ « نقش مژلفه های جغرافیایی در شکل گیری سکونت گاه های دا اشکلنی (مطالعه موردی: شهرستان آشتیان)» اولین کنفرانس ملی جغرافیاء گردشگری منلبع ‏و توسعه پایدار ‎ 

صفحه 20: