نگرش یک سویه در نظام آموزشی ایران

صفحه 1:
نگرش یک سویه در نظام آموزشی ايران سمينارمشترك آموزكاران زبان فارسى لندن نوامبر ©000© دانشگاه لورن (نانسی - فرانسه) ‎(saeedpaivandi@yahoo.com)‏ 

صفحه 2:
اسلامی کردن نظام آموزشی از سال 472 تا رابطه میان آموزش و قدرت سیاسی را باید مورد بررسی قرار داد. استفاده ابزاری از مذهب و ایدئولوژی برای مشروعیت بخشیدن به قدرت سیاسی ۲7 در ایران هم آموزش به عنوان نهادی که در بعد تاریخی موضوع كشمكش ميان نهاد مذهب و نیروها و گرایش های اسلام گرا ‎ig‏ ‏های جدید جامعه بود -ا اسلامی کردن نظام آموزشی از سال 69072 به عنوان یکی از اصلی ترین محورهای سیاست دولت جمهوری اسلامی 3 آموزش از دبستان تا دانشگاه به عنوان ابزار مهم برای اسلامی كردن جامعه و تربیت نسلی وفادار به آرمان ها و اهداف انقلاب سال ۶ و حکرمت اسلامی 

صفحه 3:
> eer ۰ 07 4# تجربه تاریخی پرتنش شکل گیری آموزش جدید 7 شکل گیری تدریجی نظام آموزشی در قرن نوزدهم میلادی ‎ws}‏ ‏میسیونرهاء دارالفنون» مدارس جدید...) ۲ دوران پر تنش همزیستی آموزش سنتی و آموزش جدید 7" مقاومت محافل سنتی و روحانیون با مدرسه جدید ۲7 کسروی در تاریخ مشروطیت از دشمنی ملایان با دبستان های جدید سخن مى كويد ‎(BO v=)‏ تا جمالزاده در خاطراتش می نویسد «در دو نوبت دو شخص خیرخواه خواستند که در اصفهان مدرسه جدید تأسیس کنند و هر دو بار اين مدارس تخریب و نابود شد» (راوندی» 66). ۲7 سرنوشت اولین مدارس رشدیه در تبریز و دشمنی طلاب ( تکفیر رشدیه به جرم آموزش به روش جدید» حمله به مدرسه و دانش آموزان) 

صفحه 4:
تنش ميان سنت و مدرنیته ” در بسيارى آز كشورهاى دنيا مدارس سنتى مذهبى بتدريج علوم جديد و روش هاى آموزشى نوين را بذيرفتند و نوعى گذار از مدارس دینی سنتی به آموزث مدرن و امروزى (سكولار) بوجود آمد ” كذار از آموزش سنتى به آموزش مدرن همراه با درك جديدى از انسان و جايكاه او در جهان» آموزشء رابطه با دين» علم و اخلاق هم بود. ” در ايران اين كذار به خاطر عقب ماندكى جامعه و نبودن دولت به معناى مدر و نيز مقاومت كروه هاى سنتى بويزه روحانيون قشرى روند كذار از آموزش سنتی به آموزش جدید کند و پر تتش بود . " دربار هم به آموزش جدید بدبین بود (عامل انقلاب و شورش, مخالفت روحانیون) " گروه های سنتی نگاهی مثبتی به آموزش جدید نداشتند و آن را غربی» بیگانه یا ضد اسلامی (رقیب آموزشی دینی) تلقی می کردند 7 دو نوع علوم «قدیمی» و علوم «جدید»» غربی و یا علوم غربیه (سکولار) 

صفحه 5:
7" انقلاب مشروطیت به عنوان لحظه تاریخی گسست میان ایران جدید و قدیم ۲ نخستین بار در ‎٩‏ آبان ماه ۱۲۹۰ ه.ش مجلس شورای ملی» اولین قانون آموزش ایران پیرامون تعلیمات اجباری را به تصویب رساند ۲ ماده 72 : ملل غیر اسلامی در مدارس دولتی حق تقاضای تحصیل مذهب خودشان را ندارند و مجبور به تحصیل شرعیات اسلامی نیز نخواهند بود. ¥ ماده 00 : مجازات بدنی در مکاتب و مدارس ممنوع است. 7 در سال ۱۲۹۴ ه.ش نظارت دولت در امر آموزش و پرورش به صورت یک اصل متمم در قانون اساسي وارد شد و از اين تاریخ به بعد نظام تعلیم و تربیت در ایران شکل منظم و متمركزي به خود گرفت و نظارت دولت بر مراکز آموزشي جنبه قائونی یافت. نظام آموزشي کشور در آن زمان شامل کودکستان» دبستان؛ دبیرستان» موسسات عالی و دانشگاه بود. 

صفحه 6:
تا ورود علوم جدید به برنامه درسی و کم رنگ شدن «علوم قدیمی» ۲7 سازماندهی نظام آموزشی برپایه استانداردها (کلاس بندی» زمان بندی روزانه» هفتگی و سالانه» ارزشیابی یادگیری ها...) ۲7 توجه تدریجی به روش های آموزشی و تربیتی جدید» رابطه آموزشی میان معلم و دانش آموز 7 تعریف جدیدی از جایگاه دانش آموز و دانشجو» کم رنگ شدن هویت دینی (مسلمان» یهودی» مسیحی و یا زرتشتی) به عنوان تنها و یا اصلی ترین شاخصه فردی و پذیرش تعریف جدیدی بر پایه شهروند» فرد به عنوان عضوی از جامعه مدنی ل تعریف جدیدی از جایگاه معلم و رابطه او با دانش آموزء اهمیت آموزش ویژه معلم و فراگیری روش های آموزشی جدید برای بهبود یادگیری 

صفحه 7:
و سور در ۲ رابطه جديد ميان آموزش و نهاد دين لا شكل كيرى تدريجى و توسعه نظام آموزشى جديد ايران همراه بود با نوعى فاصله كيرى تدريجى با نهاد دين» روحانيت 7 نظام آموزشى جديد ايران در دوران بس از مشروطيت و در بى به قدرت رسيدن رضا شاهء ضد مذهبى و يا مخالف آموزش دینی نبود. 0 آموزش دينى هيجكاه از مدارس ايران كنار كذاشته نشد. ۲ با وجود نفوذ قابل توجه الگوی فرانسوی نظام آموزشی» لائیسته فرانسوی تاثیر چندانی بروی آموزش ایران نداشت الكويى كه در ايران شكل كرفت در بى بوجود آوردن نوعی آشتی و همزيستى ميان علوم جديد و آموزش دينى بود. 

صفحه 8:
انقلاب 19600 و گسست جدید آموزشی ل «اسلامي» کردن برنامه‌ها و محتوای دروس در دوره جمهوري اسلامي نوعي گسست مهم نسبت به سمت گيري گذشته آموزش به شمار مي‌رود. ۲7 از زمان شكل‌گيري مدارس نوین در ایران در اواسط قرن گذشته شمسی به این‌سو نهاد آموزش توانسته بود به تدریج از نفوذ یکجانبه مذهب و موسسات سنتي آموزش مذهبي فاصله گیرد و به‌نوعی استقلال در برابر نهاد مذهب دست یابد. ۲7 از همین رو دستيابي نيروهاي مذهبي به قدرت سياسي در بهمن ماه و استقرار جمهوري اسلامي در فروردین ماه سال بعد به معناي پایان دوره‌اي مشخص از حیات آموزش نوین در ایران نیز به شمار مي‌رود. 

صفحه 9:
۳ 5 هر فاه ۳ اسلامی کردن آموزش به عنوان یک اولویت ۲7 مسوولان جمهوري اسلامي که آموزش رآ حوزه طبيعي فعالیت هاي ديني به شمار مي‌آوردند» از همان اولین ماه‌هاي پس از انقلاب 60*2 آستین‌ها را براي «اسلامي» کردن نظام آموزشي بالا زدند. ۲7 از نظر آنها نظام آموزشی ایران «غیر اسلامي»» «غرب‌زده» و «ناکارا, قلمداد مي‌شد. 7 سه هدف مهم اسلامی کردن از نظر مسئولین : تربیت نسل جدید و باورمند به «جامعه اسلامي اصیل» و گسترش «فرهنگ و اخلاق اسلامي»» مبارزه با نفوذ غرب و جلوگیری از «بدآموزي‌هاي» فرهنگ غرب» خودکفایی علمیء فرهنگی و اقتصادی, 2 آيتالله خميني؛ مانند سایر رهبران اصلي جمهوري اسلامي بر لزوم دگرگوني‌هاي دامنه‌دار در نظام آموزشي تأکید داشت» از جمله در همان ابتدای انقلاب گفته بود: «يکي از مسائل بسیار مهم در تمام دستگاه‌ها خصوصا" دانشگاه‌ها و دبیرستان‌ها تغييرات بنيادي در برنامهها و خصوصا" برنامه‌هاي تحصيلي و روش‌هاي آموزش و پرورش است که دستگاه فرهنگ ما از غرب‌زدگي و از آموزش استعماري نجات یابد.» ۲7 بدین گونه اسلامی کردن آموزش با شتاب در دستور کار دولت های پس از انقلاب قرار گرفت. 

صفحه 10:
نقشه راه اسلامی کردن آموزش؟ اما اسلامی كردن به جه معنا بود ؟ چه رابطه ای میان آموزش «اسلامی» و آموزش مدرن و یا آموزش سنتی وجود داشت؟ 7 در سال‌هاي پیش از انقلاب نيروهاي مذهبي توانسته بودند شبکه كوچكي از مدارس را که در آنها بر آموزش اسلامي تکیه بيشتري مي‌شد و شاگردان آنها را بطور عمده فرزندان خانواده‌هاي مذهبي و روحانیون تشکیل مي‌دادند» به وجود آورند. این مدارس با وجود برخي از آزادي عمل ها در مجموعه نظام آموزشي رسمي جا داشتند و برنامه‌هاي درسي همگاني را 7" آثار انتقادی پیرامون نظام آموزشی ایران: آل احمد» شریعتی و یا مطهری ۲ در ابتدا حتي خود مسئولان نیز تصور روشني از «اسلامي» کردن نظام آموزشي نداشتند. در جریان تجربه بود که عناصر تشکیل‌دهنده این سیاست جدید به تدریج شکل گرفتند. 

صفحه 11:
قانون اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش ۲7 نخستین قانون جامع مربوط به اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش در سال 0 به تصویب این شورا رسید و به صورت کار پایه سياسي-ایدئولوژیک نظام آموزش درآمد ۲7 در فصل اول این قانون اهداف اساسي وزارت آموزش و پرورش در دو ماده بطور مشروح بیان شده است. در ماده یک بر «تقویت و تحکیم مبائی اعتقادی و معلوی دانش‌آموزان از طریق تبیین و تعیم اصول و معارف احکام دین مبین اسلام و مذهب جعفری اثناعشری براساس عقل» قرآن و سنت معصومین» تکیه شده است. ماده دوم در “06 مورد به اهداف آموزش و پرورش در جمهوري اسلامي مي‌پردازد که از آن میان مي‌توان به «رشد فضائل اخلاقی و تزکیه دانش‌آموزان بر پایه تعالیم عالیه اسلامي»» «تقویت» تحکیم روحیه اتکاء به خدا» ایجاد «روحیه تعبد دینی و التزام عملی به احکام اسلام»» و «ارتقاء بینش سیاسی براساس اصل ولایت فقیه» اشاره کرد. 7" در فصل سوم اين قانون از تقدم رتبی تزکیه بر تعلیم در نظام تربیتی اسلامی سخن رفته است. 

صفحه 12:
قانون ‎(GOO‏ در مقایسه با قوانین پیشین ل به اين ترتیب» مي توان گفت که؛ در مقایسه با قوانین آموزش و پرورش دوران پیش از انقلاب از جمله قانون اساسي فرهنگ مصوب 60000 یا قانون تعلیمات اجباری مصوب 966 قانون آموزش و پرورش عمومی سال 900 قانون اخیر دارای اهدافی ایدئولوژیک» مذهبی و سیاسی است. 7" قوانین دیگری که از سال 490 در زمینه آموزش و پرورش به تصویب رسیده» همگي از اهداف و محتواي سياسي و مذهبی قانون فوق تأثیر یافتهاند. 7 براي مثال؛ در بند یک فصل ال از آین‌نامه نحوه اتتصاب مدیران و مسئولان آموزش و پرورش به «اعتقاد به اسلام و التزام عملی به احکام اسلامی و ولایت فقیه و قانون اساسى» به‌عنوان شرط عمومی برای احراز پست مدیریت اشاره شده است (صافی» ©م067). ۲7 حتی برای داوطلبان عضویت در انجمن اولیاء و مربیان هم «اعتقاد به نظام جمهوري اسلامي و قانون اساسي و ولایت فقیه» شرط لازم به شمار مي‌رود (صافی» ‎(were‏ 

صفحه 13:
Wess 4 58 St ‏تربیت و استخدام معلمان مکتبی‎ ۲ تغییرات مهم در مراکز تربیت معلم از سال ‎COST‏ به اين سو (كزينش دانشجوء برنامه های آموزشی متفاوت). 7" براي مثال درباره شرایط و ضوابط اختصاصي پذیرش دانشجو در مراکز تربیت معلم وابسته به وزارت آموزش و پرورش موارد زیر مورد تأکید قرار گرفته است: «خدمت در نظام جمهوري اسلامي در کسرت معلمي گوياي درک حقیقت انقلاب و پاسداري و حفظ ارزش‌هاي اله ي آن است. انقلاب مسیر تکاملي خود را طي نمي‌کند مگ ر آنکه جوانان مومن و معتقد آن با تلاش و ایثار و همت والاي خود آیندسازان نظام اسلامي را در جهت ساختن و ساخته شدن در مکتب اسلام رهنمون باشند.» (وزارت فرهنگ و آموزش عالي راهنماي آزمون سراسري سال © ©20-06). 7 داوطلبان نه تنها هنگام ورود به اين مراکز مورد تفتیش عقیدتی قرار مي‌گیرند بلکه استخدام نهایت آنها در اين آموزش 0 ساله منوط به «داشتن تقوي و اخلاق اسلامي» مي‌شود. 

صفحه 14:
امور تربيتى (پرورشی) : نظارت اسلامی بر مدارس ماده 60 از فصل سوم قانون اهداف وزارت آموزش و پرورش مصوب سال 19680 مجلس شورای اسلام جایگاه امور تربیتی را این گونه تعریف می کند : «جهت تقویت بنيه تربيتى نظام «واحد امور تربيتى» در سطح معاونت وزارت تشکیل مي شود.» (معاونت پرورشی و تربیت بدنی ) 3 بر اساس اين مصوبه امور تربيتى با جند هدف عملیاتی سیاسی و ایدئولوژیک جایگاه قانونی بيدا كرد. وظيفه اين نهاد «بسط و كسترش تعليم و تربيت اسلامى» و «انجام فعاليتهاى تربيتى در کنار تعلیم دانش آموزان» بود. مور تربیتی نوعی مدرسه موازی ایدئولوژیک و دینی در کنار برنامه درسی بود تلاش در جهت اشاعه فرهنگ اسلامي در بین دانش‌آموزان و ترغیب آنان به احترام و عمل به ارزش‌هاي اسلامي 7 نظارت بر فعاليت‌هاي آموزش و پرورش بكارگيري نيروي‌هاي فعال و جوان به منظور تقویت بعد پرورش در برنامه‌هاي درسي و تحقق گسترش فرهنگ اسلامي نظارت بر برنامههاي انضباطي و اخلاقي دانش‌آموزان هدایت و ارشاد دانش‌آموزان از نظر اخلاقي و تربيتي از طریق هستة مشاوره 

صفحه 15:
۰ * * der ‏تثبیت سیاست های اسلامی کردن‎ ‏ل از اواسط سال های 900 و بویژه پس از تصویب قانون سال‎ ‏سیاست اسلامی کردن مدارس وارد مرحله جدیدی می شود كه‎ 9 ‏دارای انسجام بیشتری است‎ ‏آموزش دینی خاص اقلیت های مذهبی به رسمیت شناخته شده است‎ ۲ ‏كتاب های درسی هدف تغییرات گسترده (مطللب دینی در کتاب های فارسی» تاریخ؛ اجتماعی.ن)‎ ‏برنامه های درسی (افزایش دروس دینی» قرآن» عربی)‎ 7 ‏فعالیت های فوق برنامه شامل تبلیغات سیاسی و ایدئولوژیک‎ ۲7 ‏تربیت و استخدام معلم (تشدید نظارت بر گزینش و آموزش)‎ ۲" ‏تغییرات در دانشگاه ها‎ ۲7 ‏فراز و نشیب این سیاست ها در دوره های گوناگون (هاشمی رفسنجانی»‎ "7 ‏محمد خاتمی» محمود احمدی نژاد)‎ 

صفحه 16:
مقایسه درصد زمان آموزشی مربوط به دروس دینی در دوره پیش و بعد از انقلاب آموزش درس دینی 2005 no ‏راهتمایی‎ ‎oh 3 آموزش دینی شامل درس دینی و قرآن می شود 0 آموزش مطالب دینی شامل کتاب های دینی و نیز دروس دینی در کتاب های غیر دینی (فارسی, تاريخ و تعلیمات اجتماعی...) می شود 2 متوسط زمان مربوط به آموزش دینی در سطح بین المللی حدود 6 درصد است (یونسکو» ‎(CODD‏ 

صفحه 17:
سند تحول راهبردی و برنامه درسی ملي لا دو سند مهم سال های اخیر تا حدودی گفتمان گذشته را بازتولید می کنند 7 اصول ناظر بر برنامه های درسی و تربیتی : «تمامی اجزا و عناصر برنامه های درسی و تربیتی باید مبتنی بر مبانی توحیدی و اصول و ارزش های اسلام ناب محمدی (ص) باشد. اين اصل بر سایر اصول نیز حاکم می باشد» (ص 6 برنامه درسی ملی) ۲ ایمان : (ص ‎IP‏ برنامه درس ملی» 90) )-ایمان آگاهانه به توحید, نبوت» معاد» امامت» عدل» عالم غیب و حیات جاودانه ... - ایمان به انبیاء الهی» قرآن» پیامبر خ (ص). ائمه معصومین علیهم السلام و ولایت مطلقه فقیه و نقش بی بدیل آن ها در هدا و رستگاری بشر - باور به نقش دین مبین اسلام و نظامات آن به عنوان تتها مکتب جامع و کارآمد برای تحقق حیات طیبه 

صفحه 18:
ارزش های اصلی آموزش و تربیت ۲ بند اول سند تحول بنیادی: تربیت بر نظام اسلامی (مبانی و ارزش های برگفته از قرآن و سنت معصومین (ع) و یا سازگار با آنها) منطبق است و تربیت دینی و اخلاقی در آن محوریت دارد (سند بنیادی» ص 00) ۲ بند دوم برنقش تربیتی و هدایتی و اسوه ای حضرات معصومین (ع) و بر ولایت مداری برای تحقق جامعه عدل جهانی (جامعه مهدوی) تاکید می ‎us‏ ۲۳ هدف آموزش تربیت کسانی است که «دین حق (اسلام) را به عنوان نظام معیار بر می گزینند و آگاهانه و آزادانه جهت تکوین و تعالی اخلاقی خود و دست يابى به مرتبه ای از حیات طیبه از آن تبعیت می نمایند» (ص 6 «عدالت تربيتى . تبعیض های قومی» نژادی» جنسیء مذهبی و طبقاتی در زمینه ی حق بر تربیت بر طرف شود» (ص 6) 

صفحه 19:
‎oe > > ۰ he 2‏ نظام آموزشی در آیینه پژوهش هاى مستقل ۲7 پژوهش های مستفل و آنتقادی که گیرآمون نظام آموزشی و کتاب های در صورت گرفته اند بر سر چند نکته مهم همداستانند: 7 سمتگیری بسیار مذهبی و ایدئولوژیک سیاست ها و برنامه های آموزشی 7 یک سو نگری و تکیه بر یک خوانش از دين و نبودن حق انتخاب آگاهانه و آزادانه برای دانش آموزان, 7 وجود اشکال گوناگون تبعیض (زنان» اقلیت ها...) وجود فضای بسته در محیط های آموزشی برای معلمان و دانش آموزان و به کارگیری روش های آمرانه تربیتی 7 گذشته گرایی کتاب های درسی ‎v‏ ‎Heydari, 2002 ;Javanroh, 1998 ; Groiss A. & Toobian, 2007 ; Mehran, 1991 ; Meyer, 1984 ; Nahid, 1993-1994 ; Paivandi, 1995, 1998,) (2006, 2008, 2022 ; Shorish, 1988 ; Taleghani, 1994 ; Yavari D'Hellencourt ‏7 یک سو نگری به اين معناست که نظام آموزشی استقلال دانش آموزان در حوزه باورهاى دینی و اخلاقی و زندگی شخصی را به رسمیت نمی شناسد و شرایط لازم برای یادگیری آزادانه» پرسشگری» چون و چرا و سنجشگری را نادیده مى كيرد. ‎ 

صفحه 20:
“ * ‏2332م‎ 5 es ‏آموزش ایران و حقیقت مطلق و یگانه‎ "۲ ارزش ها و آصول آخلاقی و دینی در گفتمان آموزشی آیرآن زمان و مکان نمی شناسند و درباره آنها چون و چرایی وجود ندارد. 7" در گفتمان آموزشی» دین نه یک پدیده اجتماعی و تاریخی که یک حقیقت ثابت و مجموعه ای از اصول تغییرناپذیراست جدا از تحول انسان و جامعه و علم و دانش. "۲ الگوی شناختی گفتمان آموزشی مبتنی بر دوگانگی های متضاد و ساده شده (بد و خوب» مسلمان و غير مسلمان» حقیقت و باطل...) شکل گرفته است. ل نسبی گرایی جای چندانی در این روش شناسی ندارد و دوگانگی های متضاد ساده شده جایگزین آموزش مبتنی بر خردورزی» سنجشگری» آزادی اختیار می شود پدیده ها به خوب و بد» شیطانی و مقدس» حقیقت و باطل تقسیم می شود 

صفحه 21:
آموزش دانش مدرن و سکولار و باورهای دینی ل همزیستی پرتنش علوم جدید و باورهای دینی لا مشکل کتاب های درسی این است که می خواهد حقیقت علمی را که بسیار نسبی. تمام نشده» تمام نشدنی و تغییر پذیر است را با حقیقت ثابت و ابدی دینی آشتی دهد و كاه به گفتمان دینی لباس علمی بپوشاند. ۲7 آن بخش از دانش که مخالف ایدئولوژی باشد سانسور» حذف و يا تحریف می شود ل همزيستى علوم جديد با آموزه ها و اصول دينى كه در قالب باورهاى ایدئولوژیک ارائه می شوند» مى توانند تناقض هاى بزركى بوجود آورند: يادكيرنده بايد از يكسو با نسبى كرايى و باور به اعتبار تجربى علوم جديد خو كيرد واز سوى ديكر در برابر حقيقت مطلق و يرسش نايذيرسر تعظيم فرود آورد. : 

صفحه 22:
علوم جدید و باورها و متون مقدس تا «شاید نتوان کتابی را در جهان یافت که در آن به اندازه ی قرآن کریم برتعقل» تفکر و علم دوستی تأکید شده باشد...» (دین و زندگی» سال سوم دبيرستان» ص ©6). «همانطور كه خداوند در قرآن كريم فرموده استء يكى از ثمرات مهم آفرينش زنبور عسل توليد عسل مى باشد. براى اين كه زنبور بتواند اين ماده ى بسيار مفيد را توليد كندء خداوند امكانات خاصى در وجود او قرار داده است.» (کتاب دین و زندگی» سال سوم دبیرستان» ص 46). "۲ «شاید برای شما جالب باشد که بدانید موضوع کمبود اکسیژن در ارتفاعات و تنگی نفس را قرآن کریم 600 سال پیش خبر داده است.» (کتاب قرآن سال دوم راهنمایی» ‎(BP Ve‏ 

صفحه 23:
توضیح اداره جامعه ؟ ۲ «در واقع» رهبری جامعه ی اسلامی در دست کسی است که شایستگی نمایندگی از طرف امام زمان (عج) را داشته باشد. اين نوع رهبری» "ولایت فقیه" نام دارد. پذیرش ولایت فقیه در حقیقت» پذیرش ولایت مکتب اسلام و در نتیجه» ولایت خداست» (تاب نی دوره راهنمايى؛ سال درم؛ ص 000) 2 «اگر حاکم جامعه ی اسلامی فقیه نباشد» قوئین اسلام در جامعه اجرا نخواهند شد. در نتيجه» جامعه از مسیر تکامل و سعادت خارج می گردد و به فساد و تباهی کشیده می شود. آیا می توانید نمونه هایی از فساد و تباهی را در جوامع دیگر بیان کنید؟» (تطیمات اجتماعی؛ سال سوم راهمایی؛ ص ‎(PO‏ ۲ «مجموعه ی معارف و احکام موجود در قرآن» سیره و سنت پیشوایان دين» به گونه ای از جاتب خداوند طراحی شده که با مراجعه ی به آنها می توان پاسخ به سوال ها و نیازهای جوامع را در همه ی دوران ها به دست آورد» (دين و زندگی. سال سوم دبیرستان» ص 0مج6) 

صفحه 24:
err: ‏گفتمان یک سویه و دین محور‎ ۲7 «یکی از مهم ترین ملاک های طبقه بندی حکومت هاء میزان توجه آن ها به قوانین الهی است. بر اين اساس در یک حکومت الهی» فرد یا گروه به نمایندگی از طرف مردم طبق دستورات و قوانین خداوند بر آنان حکومت می کنند» (تعلیمات اجتماعی سال سوم راهنمایی: 66 ص 6) ۲7 «در اين نوع حکومت» فرد یا گروه حاکم ر مردم نه بر اساس تشخیص خود بلکه بر پایه دستورات الهی» تعالیم پیامبران و اولیلی خدا عمل می کند.» (همانجا ص 96) ۲ در درس «حکومت ما الهی است» حکومتی مطلوب تلقی می شود که « قوانین آن بر اساس دستورات خداوند باشد» » «رهبری آن در دست فردی باشد که احکام و دستورات خداوند را به خوبی بداند تا بتواند راه الهی را تشخیص دهد» (همانجا ص ‎(CS‏ ۲ «مسلمانان باید تنها حاکمیت خدا را بپذیرند و در هر حال تابع ولایت او باشند» (ص ‎(ee‏ ۲ «رهبری جامعه در دست کسی است که شایستگی نمایندگی ار طرف امام زمان را داشته ‎vs) «ath‏ 69( 

صفحه 25:
مقايسه ايران با کشورهای غربی ۳" «در بسیاری از کشورهای پیشرفته همانند فرانسه و انگلیس و آمريكاء هيج يك از اقليت هاى مذهيى در مجلس نماينده ندارند أما در ايران بزرك و آزاد همه ى اقليت ها ی مذهبی ( ارمنی» آشوری» كليمى و زرتشتى براى دفاع از حقوق مردم خود در مجلس نماينده يا نمايندكانى دارند». ( اجتماعى سوم راهنمايىء ‎OOO‏ ‎(GS usa‏ 

صفحه 26:
حقوق و آزادی های فردی ؟ 7" «امام جمعه خطبه ها را در حالت ایستاده و تکیه داده بر سلاح ایراد می کند. می دانید چرا؟ برای این که اعلام کند كه جامعه ی اسلامی در همه حال ... آمادگی رزمی خود را حفظ می کند. او سلاح خود را آماده در دست می گیرد و بر آن تکیه می زند تا اعلام کند که همواره آماده است در راه تحفّق "ارزش های الهی" با منحرفان و کفار و منافقان که سخن حقّ را نمی پذیرند و سرکشی و ستم می کنند» جهاد کند» (کتاب دینی دوم راهنمایی» ص ‎(BD‏ 

صفحه 27:
غير خودی «درونی» در گفتمان آموزشی ۲7 «منافقین یعنی کسانی را که ایمان به خدا و پیامبر و آخرت ندارند ولی خود را مسلمان اصیل می نامند و در جامعه ی مسلمانان فساد می انگیزند؛ بهتر می شناسند و با قدرت و آگاهی دست آن ها را از جامعه ی خویش کوتاه می کنند» (دینی دوم راهنمایی» ص ©2) ۳ «جهاد داخلی نوعی جهاد دفاعی است. اگر در داخل کشور اسلامی گروهی توطئه و بلوا به پا کننده آرامش جامعه را به هم بزننده حکومت اسلام را تضعیف نمایند و با ترور و تخریب درصدد بر اندازی حکومت اسلام بر آیند. بر ولی مسلمین- مقام ولایت فقیه - خروج کرده و از پذیرفتن قوانین جامعه ی اسلامی سر باز زده اند و اطاعت رهبر خارج شده اند. چنین افرادی در اصطلاح اهل بغی یا بغات و خوارج نامیده مى شوند. اگر پند و ادارز سودی نبخشید» ولی مسلمین- مقام ولایت فقیه که از کیان حکومت اسلام دفاع می کند- ناچار اعلان جهاد دفاعی می دهد تا با قدرت تمام آنان را سرکوب کنند. در این صورت بر مسلمین واجب است که اطاعت کنند و برای قلع و قمع آنان بکوشند». (دینی سوم راهنمایی» ص ‎(PO‏ 

صفحه 28:
۰ * وه اه ۰ غير خودی «درونی» در گفتمان آموزشی ۲ در کتاب تاریح سال سوم راهنمایی (صفحه 07) در درتتی به عتران "فرقه ستازی استعمار" درباره بهائیان و تاريخ پیدایش آنها مى خوانیم : «حکومت های انگلیس و روس از وحدت مسلمانان در ایران به شدت وحشت داشتند. از اين رو کوشیدند تا در ميان مردم تفرقه بیندازند و یگانگی آنان را از میان ببرند. یکی از کارها ی آنها در تفرقهاندازی» حمایت از مذاهب ساختگی جدید بود. از جمله ی اين مذهب های بابیگری و بهائیگری بود. ابتدا سيد على محمد بنيان گذار فرقه ی بابیه بابیت کرد (باب در اصطلاح این فرقه به کسی گفته می شد که واسطه ی ارتباط با امام زمان بود). وی کمی بعد با صراحت خود را مهدی موعود خواند و سرانجام ادعای پیامبری کرد. ادعای سید علی محمد باب سبب ایجاد فتنه ی بزرگی بنام "فتنه باب" شد و فرقه بابيه را ايجاد كرد كه از طرف روسیه و انگستان» مورد حمايث واقع شد. به دنبال اين ماجرا سيد على محمد باب بنستور امير كبير تير باران شد و بس از او ميرزا حسينعلى نورى رهبرى بيروان باب را عهده دار كرديد. ميرزا حسينعلى نورى كه به خود لقب "بهاء" داده بود مدتى بعد خود را بيامبرى جديد خواند و فرقه ى بهائى را بوجود آورد كه اين نيز مورد حمايت انكستان بود.» 

صفحه 29:
کافر پا دشمن مسلمانان تا واژه «کافر» بارها در کتاب های درسی مورد استفاده قرار گرفته است. کافر به عنوان کسی که با دین دشمن است و یا کسی که منکر خدا باشد یا برای خدا شریک قرار دهد یا پیامبری پیامبران را قبول نداشته باشد" (فرهنگ اسلامی و تعلیمات دینی» سال دوم راهنمایی» صفحه 9) بارها در کتاب های درسی استفاده شده است. در مطلب پیش گفته در کتاب دینی از کافر به عنوان "نجس" و یکی از مصداق های دهه گانه "نجاست" در کنار ادرار و مدفوع انسان» مردار حیوانات» سگ و خوک و مشروبات الکلی نام برده شده است : «اگر بدن يا لباس یا هر چیز دیگری با یکی از اين نجاسات برخورد کند» در صورتی که یکی ا زآن ها تر باشد نجس میشود و باید از آن درری کرد.» (همان منبع» ص 0) نام برده شده است. ل واژه کافر معادل «دشمن» به کار می رود 

صفحه 30:
مسلمان در برابر غیر مسلمان ل «مسلمانان بايد بآ کمال صمیمیت و برآدری با یکدیگر زندگی کنند و در مقابل کفر و استکبار جهانی که دشمن مشترک همه ی مسلمانان است؛ یکپارچه بایستند. در چنین صورتی دشمن اسلام و مسلمین به ذلت می افتد و هرگز نمیتواند بخشی از سرزمین بزرگ اسلام را مورد تجاوز قرار دهد» ثروت مسلمانان را به یغما برد و شرف و عزت و فرهنگ اصیل آنان را لگدکوب کند.» (فرهنگ اسلامی و تطیمات دینی»سال دوم راهنمایی» ص 66) ‎O‏ «اسلام و قرآن کریم این تصور نادرست را نمی پذیرد و مسلمانان جهان را - در هر کجا که باشند و با هر زبان که سخن بگویند - یک امت می داند. مرزهای جغرافیایی و نژادی نمی تواند مسلمانان جهان را از یکدیگر جدا کند». (همان منبع» ‎(BS Ve‏ ‏"۲ «من علاوه بر کشورم در برابر مسلمانان جهان (امت اسلامی) مستول هستم». (کتاب اجتماعی» سال اول دبیرستان» ص ©) ‎ 

صفحه 31:
غیر خودی «بیرونی» : نگاه به غرب ل باورتان می شود... 7" در قرن بیست و یکم» زمانی که بشر مدعی است به اوج پیشرفت رسیده است» در برخی از کشورهای بزرگ و توسعه یافته ای که ما هر روز تصاویر ساختمان ها و اتوبان های بزرگ و زیبای آنها را از تلویزیون می بینیم» اتفاقی میافتد که برای ما باورکردنی نیست. به عنوان مثال: ۲7 در بزرگ ترین و پرجمعیت ترین کشورهای دنیا هنوز هم عدهْ زیادی از مردم به پرستش حیوانات و بت های بیجان مشغول اند؟ ۲7 سالانه در سراسر جهان بیش از چهل میلیون نوزاد» پیش از اينکه به دنیا بیایند به درخواست مادرانشان کشته می شوند. این کار وحشیانه در اغلب کشورهای بزرگ و پیشرفته دنیا کاملاً قانونی است! 

صفحه 32:
غير خودی «بیرونی» : نگاه به غرب ل در کشور امریکا سالانه بیش از ۸۰۰ هزار نفر ناپدید می شوند که فقط اجساد نیمی از آنان پیدا می شود و از سرنوشت بقیه هیچگاه خبری بدست نمی آیدا ۲7 اشغالگران صهیونیست اعضای داخلی بدن کودکان و نوجوانان فلسطینی را قبل از کشتن آنها در زندا نها از بدنشان جدا میکنند و می فروشند؟ 7 در بعضی از کشورهای اروپایی بیش از نیمی از مردم به سگ هایشان بیش از خانواده شان علاقه دارند! ل اين وضعيت نابسند شما را به ياد کدام بخش از تاریخ می اندازد؟ 7 اوضاع جزيرة العرب را در زمان جاهليت به ياد داريد؟ (بيام هاى آسمانی» سال اول متوسطه, ‎(OO G2 MOOS‏ 

صفحه 33:
گفتمان یک سویه و تبعیض؟ لا گفتمان برنامه درسی با یده برابری همه اسان ها آنگونه که جامعه مدرن و حقوق بشر درک می کنند نوشته نشده است. ۲7 در اين گفتمان "خودی" و "غير خودی" حضوری ساختاری دارند. سایه آنها همه جا بر مطالب سنگینی می کند و دنیا از اين بعد تعریف و تفسیر می شود. تا بدین ترتیب است که کلماتی مانند انجس" "کافر"» "بهایی"» "غربی" "منافق"؛ "منحرف": "فريب خورده"؛ " غرب زده"؛ " بيكانه " و يا "دشمن" در فرهنك جامعه تبديل به كلمات عادى مى شوند و ترسيم كننده مرزهاى هويتى. ل نكاه مبتنى بر تبعيض جنسيتى؛ هويتى و يا دينى بطور آشكار و رسمى در كتاب هاى درسى مورد بذيرش قبول مى كيرد و مشروع قلمداد مى شود و با نوعى تبعيض مشروعيت بخشيده شده و نهادى مواجه هستيم 

صفحه 34:
‎a ae ۰ 4‏ ۰ فرهنگ مبتنی بر تبعیض ‏۲7 گفتمان مبتتی بر تبعیض نوعی فرهنگ مبتنی بر تبعیض را هم بوجود می آورد. این فرهنگ نشانه ها » زبان و ارزش های خود را دارد و مطالب درسی با تکرار آنها تلاش مى كند تبعیض و تفاوت گذاری را بصورت امری "طبیعی" و مشروع ارائه کنند. ‏۲7 رویکرد مبتنی بر نفی رسمی و آشکار برابری انسان ها جایگاه های مختلفی هم برای افراد جامعه بوجود می آورد. کسانی از همان هنگام تولد شهروند درجه اول هستند و کسانی هم بخاطر مذهب» جنسیت و نوع تفکر خود می نوانند به شهروند درجه دوم وسوم تبدیل شوند. در حقیقت ما با نظامی سر و کار داریم که در آن افراد بر پایه معیارهای هویتی و جنسیتی به درجات مختلف پذیرفته و یا رانده می شوند. ‏7" برتری جویی شیعی همزیستی برابر حقوق میان پیروان ادیان مختلف و نیز کسانی که دین خاصی را ندارند را داخل و خارج کشور دشوار میکند ‎ 

صفحه 35:
آزادی و اختیار انسان شرط مهم آموزش انسانی ۲7 آموزش ایران به مذهب و رابطه با آن به صورت امری فطری تگاه می کند كتاب های درسی اخلاق» معنویت و هنجارهای اجتماعی را در یک بسته بندی کامل به چوانان پيشنهاد می کند. راست و نادرست» حقیقت و باطل از دیدگاه یک خوانش از مذهب تعریف شود آموزش از بالاء آمرانه و بدون حق انتخاب باشد تبدیل به نوعی تلقین و شستشوی مغزی رسمی می شود تا یادگیری و مشارکت آگاهانه ۲ دانش آموزش پیرامون ارزش های اصلی چون و چرا نمی تواند بکند. 

صفحه 36:
‎he ”‏ ۰ ۹ تجربه آموزشی و آزادی های فردی ‏ل یک بعد دیگر بحث کنونی چگونگی آموزش اصول دینی و اخلاقی است ‏7" یادگیری در مفهوم ‎ple‏ آن انتقال ساده و مکانیکی مفاهیم نیست» یادگیری یک تجربه فردی و اجتماعی و نوعی رابطه با خود» دیگران و دنیاست. ‏۲ آموزش و آموزش اخلاقی دو وجه شناخت شناسانه و فردی-عاطفی دارند ‏7 وجدان معنوی و وجدان اخلاقی نتیجه تحمیل یک الگو از بالا نیست بلکه تجربه و انتخاب هر فرد است ‏۳" نیازمحیط های آموزشی به دمکراسی درونی بخاطر اهمیت مشارکت عملی یادگیرنده و معنا و اهمیتی است که تجربه اجتماعی یادگیری دارد. ‏۲ در تجربه ایران» يرسش اين است كه جايكاه ياددهنده و ياد كيرنده در آموزش كدامست ؟ كدام آزادى انتخاب به آنها داده شده است ؟ آيا در امور اخلاقى و دينى مانند علوم حق جون و جرا و يرسش و ترديد وجود دارد؟ ‎o ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 37:
آموزش باز» آموزش بسته ل برای بسیاری اسلامی کردن نظام آموزشی و یا حضور پررنگ مطالب دینی در دروس مختلف یک امر طبیعی و مشروع است. ۳ جامعه امروز نیاز به نهادهایی دارد که به شهروندان نگاهی بدون تبعیض (جنسیت» نژاد» مذهب و یا زبان...) داشته باشد. رویکرد بدون تبعیض به معنای داشتن حق آزادی انتخاب است. 7 ایمان دینی هم جای خود را در آين آزادی انتخاب دارد. دولت و یا نظام آموزشی از بالا در رابطه فرد با خدایش دخالت نمی‌کنند. این اصلی است که در بسیاری از نظام های آموزشی دنیا پذیرفته شده است. 0 آموزش باید حق آزادی باورهای دینی و غیردینی برای همگان را به رسمیت بشناسد. اين حق از جمله انتخاب دین» رابطه با آن و نوع دینداری است ۲7 آموزش جدید آموزشی است متناسب عصر رواداری و عصر همزیستی های گوناگون و پذیرش غیر خودی است.