همه چیز درباره یوز پلنگ ایرانی

همه چیز درباره یوز پلنگ ایرانی

اسلاید 1: همه چیز درباره یوزپلنگ ایرانی

اسلاید 2: نام انگلیسی: Asiatic Cheetah نام علمی: Acinonyx jubatus venaticus تقریبا در هر جایی که سخنی از یوزپلنگ به میان آمده و یا مطلبی راجع به آن نوشته می شود، اولین چیزی که گفته می شود و یا ذهن شنونده یا خواننده را به خود معطوف می کند، آن است که “یوزپلنگ سریعترین پستاندار جهان است!” امروزه یوزپلنگ آسیایی یکی از درمعرض خطرترین حیوانات دنیا می باشد که گستره پراکنش آن از بخشهای وسیعی در غرب و جنوب آسیا در قرن گذشته به بخشهای بیابانی کشورمان محدود گردیده و از این جهت شاید نام یوزپلنگ ایرانی برای آن برازنده تر باشد. امروزه یوزپلنگ ایرانی پس از پلنگ آمور که تنها 30 تا 40 قلاده از آن در طبیعت باقی مانده، دومین گربه سان درمعرض خطر دنیا به شمار می آید. 

اسلاید 3: “یوزپلنگ” به چه معناست؟ همانگونه که مشخص است، یوزپلنگ ترکیبی از دو کلمه یوز و پلنگ است. یوز در فارسی، بن مضارع یوزیدن است و فعل یوزیدن به معنای “جستن، جهیدن، جستجو و طلب کردن” می باشد و یوز را به جهت “جستجوی شکار” به این نام می خوانند. به عبارت دیگر یوز یعنی جوینده، طلب کننده و شکار کننده. از آنجا که از سگهای شکاری هم برای دنبال کردن و گرفتن شکار استفاده می شده، به آنها هم یوز گفته می شده است. با توجه به تعاریف فوق، بدیهی است که یوزپلنگ به معنای پلنگی است که به دنبال شکار می گردد و به اصطلاح با یوزیدن آنرا می گیرد. شاید بتوان گفت که در گذشته برخی بر این باور بودند که یوزپلنگ نوعی پلنگ است و عنوان “پلنگ شکاری” نیز دلیل دیگری بر این مدعا است. البته، برخی یوزپلنگ را نوعی یوز می دانستند که پدر یا مادر آن پلنگ باشد و به همین ترتیب، یوزشیر یعنی یوزی که یکی از والدینش شیر بوده است. بعلاوه، واژه دیگری بنام “هَوْبَر” در گذشته وجود داشته که آنهم به معنای یوز و توله یوز بوده، ولی به نظر می رسد که این کلمه امروزه منسوخ شده است. با مراجعه به اشعار و متون قدیمی ایرانی، می توان دریافت که در گذشته این جانور با نام یوز شناخته می شده و کمتر به آن یوزپلنگ گفته می شده است. 

اسلاید 4:

اسلاید 5: برای این جانور زیبا در زبانهای مختلف، نامهای گوناگونی بکار رفته است، به عنوان مثال، نام عربی آن فهد است، حال آنکه در ترکمنستان به آن “پولام” و در افغانستان “تازی پلنگ” (فارسی دری) و “تازی پرنگ” (پشتو) گفته می شود. از سوی دیگر، در پاکستان، به این جانور به براهوئی “یوز” و به مکرانی، “گورک” گفته می شود. در زبان سواحیلی که به خصوص در شرق آفریقا رایج است، یوزپلنگ را “دوما” می نامند.یوزپلنگ را گاهی به نام انگلیسی آن یعنی “چیتاCheetah” می نامند که خود این کلمه، از کلمه chita به معنای “خالدار”، مشتق شده است. این لغت هندویی (chita ) که در هندوستان عمدتا برای این جانور زیبا به کار می رود، ریشه سانسکریتی دارد و ازcitrakaya  یا  citraka گرفته شده است.  

اسلاید 6: یوزپلنگ در سرتاسر دنیا با نام هندی خود یعنی چیتا شناخته می شود.سابقه استفاده از یوزپلنگ در شکار و همراهی آن با انسان، به بیش از 5000 سال پیش برمی گردد که در آن زمان سومریان این جانوران را تربیت کرده و برای شکار  با خود همراه می ساختند. اروپائیان نیز سابقه ای نسبتا طولانی در آشنایی با این جانور و استفاده از آن برای شکارهای خود دارند، ولی این بس مایه تعجب است که به رغم این آشنایی طولانی مدت، لینه، طبیعیدان بزرگ سوئدی در کتاب ارزشمند خود Systema naturae ، که در سال 1758 منتشر گردید و در آن جانوران بسیاری را رده بندی کرده بود، نامی از یوزپلنگ نبرده است. در سال 1776،شرِبِر Schreber، جانورشناس آلمانی بود که این جانور را با نام علمی Felis jubatus طبقه بندی نمود. ولی طبیعیدانان متوجه شدند که یوزپلنگ از جهات بسیاری با سایر گربه ها تفاوت دارد و سرانجام، جوشوا بروکس Joshua Brookes که صاحب یک موزه جانورشناسی و آناتومی در لندن بود، نام جنس یوزپلنگ رادر سال 1828 به Acinonyx تغییر داد.

اسلاید 7: ویژگیهای فیزیکییوزپلنگ شباهتهای زیادی به خانواده گربه سانان و همچنین سگ سانان دارد، به عبارت دیگر یوزپلنگ هر یک از ویژگیها ظاهری خود را از یکی از این دو خانواده بزرگ گوشتخواران گرفته است. به همین خاطر در میان عامه رایج است که می گویند یوزپلنگ نه یک سگ است و نه یک گربه، بلکه سگی است با سر گربه. پوشش بدن و دندانهایش به گربه ها شباهت دارد و همچنین دارای سری گرد، کوچک و گربه مانند است، ولی در عین حال، پنجه هایش همچون سگها آزاد و بدون محافظ هستند و در غلاف پوستی پنهان نمی شوند و به علاوه حرکت پیستون مانند پاهایش در حین دویدن، مانند سگهای تازی است. یوزپلنگ از لحاظ ظاهری بسیار شبیه تازی های شکاری تندرو است. در واقع، تا مدتها یوزپلنگ را یک سگ ـ گربه می دانستند و اعتقاد بر این بود که یوزپلنگ نقطه تلاقی دو خانواده سگ سانان و گربه سانان است. ولی شکی نیست که یوزپلنگ یک گربه است، گربه ای که در روند تکاملی خود برای داشتن چنین سرعت شگفت انگیزی تخصص یافته است.