صفحه 1:
روش تنسخیص زمان یک فعل
ی ار ون وهای aul Ses آموز بایستی یاد بگیرد , شخیص زمان یک فعل است
ayy ale aes li مهارت بابد هراحل زير را به ترثيب انجام دهيم :
صفحه 2:
مراحل تشخیص زمان یک فعل
5 وف 5 دا داده شد, ابندا این سوال را مطرح می کنيم : [در اين فعل چه
کاری صورت گرفته ؟)
0 مثال :
:0000 و اه سورت گرفته متسه خوزدن
1 می بینیم : در اين فعل چه کاری صورت گرفته ؟ > دیدن
2- به كلمات به دست آمده در باسخ سوال ( خوردن » دیدن ) مص در گفته می شود
نكته : تمامى مصدرها به ( ن ) ختم مى شود
صفحه 3:
ادامه
3 اکنین جرف (ن )را از آخر مصدر برمی داریم کلمه ی باقی مانده بن ماضی نامیده می شود که در
ساختمان تمام فعل های ماضی ( گذشته ) به كار مى رود .
مثال :. خوردن خورد ( بن ماضی )
دیدن دید( بن ماضی )
4 - سپس فعل امر از مصدر مورد نظر را می سازیم ( به یک نفر دستور انجام آن کار را می دهیم ) مثال :
خوردن: فعل امر بخور
on Bales sa
5 اکتون حرف (ب ly از ابتدای فعل امر حذف می کنیم , کلمه ی باقی مانده بن مضارع می باشد که
ساختمان تمام فعل های مضارع ( حال ) کاربرد دارد
صفحه 4:
ادامه
6 - حالا به فعل هایي که در ابتدا داشتیم نگاه می کنیم , اگر در ساختمان آنها بن ماضى به
کار رفته بود , زمان آن فعل ماضی یا گذشته است و درصورتی که در ساختمان آن بن
مضارع به کار رفته بود ,زمان آن فعل مضارع یا حال می باشد .
مثال :
خوردند : ماضی ( گذشته ) می بینیم : مضارع ( حال )
نکته : شاید اين پرسش مطرح شود که ظاهرا درساختمان خوردند هم بن ماضی ( خورد ) و
هم بن مضارع ( خور ) به کار رفته است پس چرا زمان آن ماضی شد ؟ برای پاسخ به اين
تم بايد ساختمان قعل را بشناسيم ....-
صفحه 5:
ساختمان فعل
: هر فعل شش ساخت ( شکل ) دارد حداقل از دو بخش ساخته شده است I
1 2 - شناسه
ابن : جزء ثابت و تغییر ناپذیر فعل است که در تمام صورت های شش گلنه می آید و مفهوم اصلی فعل از آن
برداشت می شود ( بخش قرمز رنگ در مثال زیر )
رفتم رفتیم
رفتی رفتید
رفت رفتند
بش (رفت ) که در تسام سس ساحت تکرار شده و ثابت است بن نامیده می شود.
صفحه 6:
شناسه
بخش دوم فعل که بر خلاف بن در تمام صورتهای شش گانه تغییر می کند و مفهوم شخص و شمار( مفرد و جمع بودن ) از آن به دست
می آید شناسه نامیده می شود . ( بخش های قرمز رنگ در مثال زیر )
روم رویم
39 رويد
رود 399
(م -ی -د -یم - ید -ند) را که در هر ساخت به یک شکل هستند شناسه می گویند
صفحه 7:
بازگشت به سوال
ظاهرآ درساختمان خوردند هم بن ماضی ( خورد ) و هم بن
0001 ره ات پس جرا زمان آن ماضی فد ؟
شناسه ها را که شناختيم , حال شناسه را از آخر فعل حذف می کنیم :
و یاف ماند ۱ ماضی یا مضارع ؟ ماضی
خوردند > خورد
پس ( خوردند ) ماضی است
در فعل زیر هم اين کار را می کنیم :
17 بك باقن مائد ؟ ماضى يا مضارع ؟ مضازح
خورند خور
يس ( خورند ) مضارع است
گروه ادبیات آموزشگاه علمی
صفحه 8:
:انواع مضارع
| 1 - مضارع اخباری : فعلی است که از انجام کاری در زمان حال خبر می دهد ( به همین دلیل اخباری
نامیده می شود )
روش ساخت فعل مضارع اخباری : ( می + بن مضارع + شناسه ها )
مثال : شش ساخت مضارع اخباری از مصدر رفتن : بن مضارع ( رو )
می روم می رویم
مى روى مى رويد
مى رود مى روئد
صفحه 9:
ادامه
2 - مضارع التزامی فعلی است که از انجام کاری در زمان حال همراه با شک . شرط يا آرزو خبر می دهد ( التزام
به معنی همراه داشتن می باشد و چون این فعل با خود شک يا شرط یا آرزو همراه دارد . التزامی نامیده می شود )
روش ساخت فعل مضارع التزامی : ( ب + بن مضارع + شناسه ها )
مثال : شش ساخت مضارع التزامی از مصدر رفتن : بن مضلرع ( رو )
بروم برویم
بروى برويد
oe و ند
صفحه 10:
ادامه
3- مضارع مستمر ( جاری ) : از انجام کاری در زمان حال همزمان با وقوع کاری دیگر که در جریان است
, خبر می دهد ( به همین دلیل به آن جاری می گویند )
روش ساخت مضارع مستمر : ( دارم . داری . دارد . داریم . دارید . دارند + مضارع اخباری )
مثال : شش ساخت مضارع مستمر از مصدر رفتن : بن مضارع ( رو )
دارم می رو م داریم می رو یم
داری می رو ی دارید می رو ید
دارد می رو د دارند می رو ند
صفحه 11:
نكته ى اول : معمولا در مضارع مستمر پین بخش اول فعل ( دارم . دارى ... ) و بخش دوم ( مضارع
. اخباری ) فاصله می افتد
منال ؛ الآن دارع فيلم سينمابى مى بينم یا بدرم دارد کناب می خواند
در جنين مواقعى دو بخش با هم يك فعل محسوب مى شوند و نبايد آنها را دو فعل جدا به حساب
. بیاوریم
نکته ی دوم : گاهی در مضارع اخباری و مضارع التزامی بخش آغازین اين فعل ها ( مى .ب ) حذف
: می شوند . در چنین مواقعی با توجه به معنا و شواهد موجود در جمله نوع آنها را تشخیص داد . مثال 1
اگر دستم رسد بر چرخ گردون ( در اين جمله با توجه به وجود کلمه ی «اگر » که حرف شرط است
. نتیجه می گیریم که « رسد » در اصل « برسد » و مضارع التزامی می باشد
مثال 2 : بگفت آنجا به صنعت درچه کوشند // بگفت انده خرند و جان فروشند
که در اصل : می کوشند .می خرند . می فروشند و مضارع اخباری می باشند
صفحه 12:
ادامه
نکته ی سوم : در قدیم گاهی به جای پیشوند « می » در مضارع اخباری « همی » می
آوردند :
مثال :
همی گویم و گفته ام بارها بود کیش من مهر دلدارها
می گویم
صفحه 13:
ماضی
ماضیسادد: فعلیلستکه از لنجام کاریدر زمانگذشته خبر میدهد و چونساختمانآن -1
. نسبتبه ساير لنولع ماضیسادد تر لست ماضیساده نامیده میشود
روش ساخت ماضی ساده : (بن ماضی + شناسه ها )
مثال : شش ساخت ماضی ساده از مصدر رفتن : بن ماضی( رفت)
رفتم رفتیم
رهن رفتید
رفت (سوم شخص مفرد ) رفتند
نکته : سوم شخص مفرد در ماضی ساده . شناسه ندارد
صفحه 14:
2- ماضی استمراری : فعلی است که از انجام کاری در زمان گذشته برای چندمین بار خبر می دهد (
استمرار به معنی تکرار است به دلیل تکرار این فعل برای چندمین بار. آن را ماضی استمراری
می نامند )
روش ساخت ماضی ساده : ( می + بن ماضی + شناسه ها )
مثال : ما قبل از اسفند هر روز به مدرسه می رفتیم .
مثال : شش ساخت ماضی استمراری از مصدر رفتن : بن ماضی( رفت)
می رفتسم Te —
ws مى رفقيد
مى رفت (سمم شخص مفرد) مى رفقند
نكته1 : سوم شخص مفرد در ماضى استمرارى نيز شناسه ندارد
: گاهی در قدیم به جای « می ؛ از « همى اد كرد . مثال : همى رفت ( مى رفت )
نکته 3 : گاهی در قدیم به جای « می » در ابتدای فعل ماضی استمراری از « ی » در پایان فعل
استفاده می کردند . مثال : رفتندی ( می رفتند )
صفحه 15:
ماضین_قلی: از لنجام کاریدر زمانگذشته خبر میدهد که خود کار بالثر آنبه زمان-3
حالم نتقلشده يا لنتقالافته ( به همیرپلیلسه آنماضین_قلیمیگویند ) نقلاز واژدی
لنتقالو منتقلگرفته شده لست
مثال : پسدرم از دیشبتا حالا خولبیده لست. ( در كذشته « دیشب خولبیده ولیتا لکنون
( حاللا) ادلمه دارد .
مثالة : فردهسیشاهنامه را هزار سالپیشسروده لست ( در گذشته « هزار aaa
سروده ولیلثر آن( خود شاهنامه) تاحالاباقیمانده.
eae ی یلعای لست ليم. لید. لند)
مثلل ششرساختتهاضئن قلواز مصدر ريفتن برماضيل يفيك
رفته لم رفته لیم
رفته لی رفته لید
ريفته لست رفته لند
نكته : در ادبياتهه ( برماضى+ ه ) صفتمفعولیگفته میشود پمیتولنگفتماضی
. نقلیاز صفتمفعولى+ لم: لى لست ليم: ليد . لند. ساخته شده لست
صفحه 16:
4- ماضی التزامی : از انجام کاری در زمان گذشته همراه با شک . شرط يا آرزو خبر می دهد
( التزام به معنی همراه داشتن می باشد و چون این فعل با خود شک یا شرط یا آرزو همراه دارد .
التزامی نامیده می شود )
مثال: شک: ( شاید رفته باشد ) - شرط: ( اگر آمده باشد ) - آرزو: ( ای کاش خوانده باشد )
روش ساخت ماضی التزامی : ( بن ماضی +۰« صفت مفعولی » + باشم . باشی .باشد. باشیم . باشید . باشند )
مثال شش ساخت ماضی التزامی از مصدر رفتن : بن ماضی( رفت)
رفته باشم رفته باشیم
رفته باشی رفته باشید
رفته باشد رفته باشن
صفحه 17:
5- ماضی بعید: از انجام کاری در زمان گذشته قبل از وقوع کاری دیگر خبر می دهد ( به عبارت
دیگر از انجام کاری دورتر از کاری دیگر خبر می دهد . به همین دلیل بعید یعنی :دور » نامیده
هوا شود
مثال : وقتى ساعت 8 بيدار شدم , يدرم ساعت 6 رفته بود . ( هر دو كار بيدار شدن و رفتن در
كذشته انجام گرفته اما رفتن يدر دورتر از بيدار شدن من انجام كرفته است )
روش ساخت ماضى بعيد : بن ماضى + ه « صفت مفعولى »+ ( بودم . بودى . بود . بوديم | بوديد »
بودند )
مثال : شش ساخت ماضى بعيد از مصدر رفتن : بن ماضى( رفت)
رفته بودم رفكته بوديم
رفتهبودى رفته بوديد
رفتهبود رفتهبود
صفحه 18:
6 - ماضی مستمر( ملموس ) : از انجام کاری در گذشته خبر می دهد که همزمان با وقوع کاری دیگر
صورت گرفته است . ( در اين نوع فعل برای سخن شاهدی آورده می شود تا آن فعل قابل لمس باشد به
همین دلیل به آن ماضی ملموس می گویند )
مثال : داشتم غذامی خوردم که برق رفت. - داشتم آرام آرام می آمدم که زنگ زدی .
روش ساخت ماضی مستمر : داشتم . داشتی . داشت . داشتیم . داشتید . داشتند + ماضی استمراری
مثال : شش ساخت ماضی مستمراز مصدر رفتن : بن ماضی( رفت)
داشتم می رفتم داشتیم می رفتیم
داشتی می رفتی داشتید می رفتید
داشت مى رفت داشتند می رفتند
نكته : معمولا در ماضى مستمر بین بخش اول فعل ( داشتم , داشتى ... ) و بخش دوم ( ماضى استمرارى)
فاصله مى افتد . مثال : داشتم از مدرسه برمى كشتم كه حسين را ديدم .
در چنین مواقعی دو بخش با هم یک فعل محسوب مى شوند و نبايد آنها را دو فعل جدا به حساب
بياوريم .
صفحه 19:
آموزش زمان و نوع افعال به زبان شعر
ماضی یعنی گذشته
حلایا وقت دیگر
لسن م جلوهرا
مصتارع اخیاری
ال رام در کار
كر كه مياد مستمر
ماضی مطلق يا ساده
استش راری قرمی * داره
لستو لیم و لید و اند »
الترامی با« باشه »
فعل بعيد هم يا « بود »
داش که میاد ملموسه
لها لپا لس(
00
خوله » که میاد آینده ست
گذشته ها , گذشته
دار در
هن وز نگشته بیدا
«می » داره خبر داری؟
یک « ب » داره ای هم راز
دورداب لب رن
از فد وید آزاده
تقلی « ام و ای » داره
و ۵ منقواند مه
شک و تردید همراشه
دوستت ميشه خيلى زود
حقاكه خيلولوسه »
پر از امید و خنده ست»
شعر از : رضا رضایی
گروه ادبیات آموزشگاه عله