کاربرد اصول و دانش ارگونومی در حفظ و ارتقاء سطح سلامتی کارگران در پیشگیری آسیب های اسکلتی – عضلانی

کاربرد اصول و دانش ارگونومی در حفظ و ارتقاء سطح سلامتی کارگران در پیشگیری آسیب های اسکلتی – عضلانی

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیم

اسلاید 2: هدف كلي: كاربرد اصول ودانش ارگونومي ( مهندسي عوامل انساني ) در حفظ وارتقاء سطح سلامتي كارگران در پيشگيري آسيب هاي اسكلتي – عضلاني

اسلاید 3: وضعيت اختلالات اسكلتي – عضلاني درجهانبر اساس طبقه بندي NIOSH اختلالات اسكلتي عضلاني در ميان مشكلات بهداشتي وعوارض ناشي از كار داراي رتبه دوم مي باشد.بر اساس گزارش اداره آمار كار در سال 1994 نزديك به دو سوم بيماريهاي ناشي از كار ، اختلالات مربوط به تروماهاي تكراري بوده است ، لازم به ذكر است كه اين آمار در بر گيرنده اختلالات كمر نمي شود.بر اساس آمار ملي فنلاند در سال 1994 ، 31 در صد كل بيماريهاي ناشي از كار را بيماريهاي اسكلتي – عضلاني تشكيل مي دهند.بر اساس گزارش اداره آمار كار آمريكا در سال 1996 ، 46 درصد از بيماريهاي ناشي از كار به دستگاه اسكلتي – عضلاني مربوط بوده است.

اسلاید 4: وضعيت اختلالات اسكلتي – عضلاني درجهانپژوهشها نشان داده است كه پس از بيماريهاي قلبي – عروقي، كمردردها عمده ترين عامل ناتواني در افراد 45 سال به بالاست.NIOSH بيان مي دارد كه آسيب هاي ستون فقرات 20 درصد از همه آسيب ها وبيماريهاي محيط كار را تشكيل مي دهد كه هزينه اي در حدود 20 تا 50 ميليارد دلار را به خود اختصاص مي دهد.بنا بر گزارش سازمان جهاني بهداشت در سال 2002 ، كمردردها 37% از عوامل خطرزاي شغلي را تشكيل مي دهند كه جايگاه اول را بين بيماريها ومخاطرات ناشي از كار دارا مي باشند. سازمان جهاني بهداشت دهه اول هزاره سوم را به نام دهه مبارزه با عوارض اسكلتي – عضلاني ( بعنوان اپيدمي خاموش ) نامگذاري كرد.

اسلاید 5: تعريف ارگونومي واژه ارگونومي تلفيقي از دو واژه يوناني ارگو به معني كار و نوموس به معني قانون است ارگونومي دانشي است كه به رابطه ميان انسان ماشين ومحيط پيرامون او مي پردازد وطراحي وسايل ودستگاههاي مورد استفاده را به گونه اي پيشنهاد مي كند كه راحتي دسترسي ايمني وبازدهي را بالا برده ودشواري ،خطر ،خستگي وهزينه ها را كاهش مي دهدارگونومي دانش مطالعه ويژگيها وخصوصيات انسان به منظور طراحي مناسب محيط كار وزندگي مي باشد

اسلاید 6: ارگونومي در دوزمينه عمده بكار گرفته مي شود تناسب فرد با شغل انتخاب افراد از نظر توانايي آنها براي انجام وظايف تناسب شغل با فرد تجهيزات وظايف و تشكيلات طوري طراحي شوند كه با قابليت ها ومحدوديت هاي افراد متناسب باشدهدف ارگونومي تقليل فشارهاي كار خستگي وفرسودگي كه در اثر كاركردن ايجاد مي شود تطبيق وتغيير دستگاهها با وضع صحيح بدن حمايت وحفاظت ازكارگرنه ازدياد محصول وبازدهي

اسلاید 7: در ارگونومي براي بهتر كار كردن سعي مي شود كه كارهاي خسته كننده اصلاح شوند و ابزار كار بهبود يابند تا درنتيجه كارگر راحت وآسوده كار كند.مثلا“ در كار با ماشين تحرير، كليدها ودر كار با اتومبيل عقربه ها ،فرمان ،دنده ،كليدها وپدالها همگي بايد به گونه اي جاسازي وطراحي شده باشند كه به سرعت وراحت در دسترس باشند وسلامت ورفاه ورضايت انسان راحين كار فراهم آورند.در كارهاي اداري ، بدبودن ميز يا صندلي يا ابزار كاري ديگر ، عوارض مختلفي همچون ديسك ، آرتروز ، فشار خون وغيره بدنبال دارد. در محيط هاي كاري بهترين كار براي تامين رضايت خاطر ورفاه كاركنان ، تعبيه ميزها وصندليهاي قابل تنظيم است كه مي توان به اندازه دلخواه ارتفاع آنهارا تغيير داد.

اسلاید 8: ارگونومي علمي چند نظامه است كه در چهار حيطه عمده زير فعاليت دارد:الف ) مهندسي انساني اين بعد ، طراحي روش هاي كار با هدف كاهش حوادث ناشي از خطاهاي انساني را شامل مي شودمثلا“ داشتن روشنائي مناسب، كاهش صدا در محيط كار، حمل ونقل مواد در ارتفاعات .ب ) فيزيولوژي كار: در مورد توانايي بدن براي انجام كار فيزيكي بحث مي كند. در اين بعد مفاهيم خستگي ، بررسي كارهاي استاتيك وديناميك ورژيم هاي كار -استراحت از ديدگاه فيزيولوژي كار مورد تجزيه وتحليل قرار مي گيرد.اگر فعاليت در حدود توانايي شخص بوده وكار درشرايط مناسب انجام شودخستگي عادي بوده وبا خواب واستراحت رفع مي شوداما همين خستگي ساده ممكن است دراثر مداومت در كارهاي مختلف ويا انجام كار تحت شرايط نامناسب بطور تدريجي در شخص ايجاد مشكل نموده وپس از مدتي عوارض آن بصورت كوفتگي ، ضعف، تب ،اختلالات جسمي ورواني نمودار شود كه اگر چاره نشود وفعاليت ادامه يابدبصورت خستگي هاي مزمن وعصبي درآمده وتمام اعمال بدني وفكري شخص را دچار اختلال مي سازد.

اسلاید 9: در اين روش با استفاده از اندازه گيري ضربان قلب ونيز سنجش مقدار اكسيژن مصرف شده مي توان نوع كار وفعاليت را مشخص نمود.كار سبك 5/2كيلو كالري بر دقيقه 90 ضربه در دقيقه ( ضربان قلب )كار متوسط 5 كيلو كالري بر دقيقه 100 ضربه در دقيقهكار سنگين 5/7 كيلو كالري بردقيقه 120 ضربه در دقيقهكاربسيار سنگين 10 كيلو كالري بر دقيقه 140 ضربه در دقيقهج ) بيومكانيك : در مورد ساختمان مكانيكي ورفتار تنشي بدن بحث مي كند.در مباحث بيومكانيك شغلي ويژگيهاي مكانيكي اندام هاي بدن مورد بررسي قرار مي گيرد. از ديدگاه بيومكانيك شغلي مي توان حركت اندامها واعمال نيرو را در بافتهاي مختلف بدن تجزيه وتحليل كرد. در امور حمل بار با مطالعات بيومكانيكي مي توان فشارهاي وارده بر ستون مهره ها را مورد سنجش قرار داد .به كمك اين معادلات مي توان الگوها وابعاد مناسب ايستگاههاي كار را با هدف كاهش فشارهاي مكانيكي خارجي بر بدن بدست آورد

اسلاید 10: د ) آنتروپومتري : افراد بزرگسال از نظر ابعاد بدني بسيار متفاوت مي باشند، بلند قد وكوتاه قد،سبك وتنومند. بنابراين در طراحي بايستي تجهيزات ، ايستگاههاي كار واشيايي را كه قرار است جابجا شوند طوري طراحي وكنترل كرد كه متناسب با تمام ابعاد بدني وتوانايي هاي افراد باربر باشد. تعريفآنتروپومتري : به سنجش ابعاد فيزيكي بدن وكاربرد داده هاي ابعادي در اصلاح شرايط فيزيكي ايستگاههاي كار مي پردازد واز آنجاييكه يكي از دلايل فشارهاي وارده بر اندامها عدم تطابق ابعاد محل كار با ويژگيهاي ابعادي بدن كاربر مي باشد از اين رو داده هاي آنتروپومتريك را مي توان بطور مؤثري در طراحي تجهيزات ، ايستگاههاي كار ، ابزار آلات ومحصولات بكار برد.

اسلاید 11: در آنتروپومتري بايستي :وسايل وتجهيزات وكنترلها در حد دسترسي كوچكترين فرد باشد.طرح بدست آمده با بزرگترين فرد تطبيق داشته وبراي وي مناسب باشد.( فضا ها )در آنتروپومتري از صد ك ها استفاده مي شود.صدك ها مي توانند براي هر توزيعي از داده هاي آنتروپومتريكي به كار روند. يك صدك بعنوان صدك متوسط انتخاب مي شود كه نام آن صدك پنجاهم مردان وزنان است صدك پنجاهم مطابق با مقدار ميانگين مي باشد كه به آن معدل نيز گفته مي شود.يعني 50% ازكل داده ها پايين تر از آن و50% از كل داده ها بالا تر از آن قرار دارند.

اسلاید 12: اختلالات اسكلتي – عضلاني مرتبط با كار:اختلالات عضلاني اسكلتي مرتبط با كارمعمولا“ باعث درگيري كمر ، ستون فقرات گردني واندامهاي فوقاني مي گردد. 1- بي حسي انگشتان نشانه بيماري اسكلتي عضلاني است.2- بي حسي پشت رانها موقعي كه صندلي نامناسب باشد.3- مشكل در حركت انگشتان ( سخت باز وبسته مي شود)4- درد مفاصل وتاندونها وسفتي مفا صل5- كمردرد6- درد درپشت وگردن7- درد همراه با حركات خاص ( مثلا“ هر وقت بيل را در دست بگيريم وحركت خاصي به دست بدهيم درد شروع مي شود كه نشانه بيماري مرتبط با كار است )

اسلاید 13: علل شايع بيماريهاي اسكلتي – عضلاني :1- نيروي بيش از حد2- پوسچرهاي ناموزون در محيط كار كه كمر ،مچ دست وپا از حالت آناتوميك خارج شوند.3- تكرار بيش از حد حركات4- پوسچرهاي استاتيك ، وضعيت ايستادن يا نشستن ثابت

اسلاید 14: پيشگيري از اختلالات اسكلتي – عضلاني :رعايت نكات آموزشي زير در انجام كار توسط كارگران ضروريست :از انجام حركتهاي ناگهاني وخشن وتند خودداري نمائيد.از حفظ يك وضعيت به مدت طولاني پرهيزكنيد.ازنگهداشتن ستون فقرات دروضعيت هاي نادرست بپرهيزيد.ازبلندكردن اجسام سنگين وحمل آنها به تنهائي خودداري نماييد.با انجام حركات ورزشي مناسب عضلات تنه را تقويت نمائيد.از اضطراب ونگرانيهاي بي مورد بپرهيزيد.درهنگام رانندگي مراقب وضعيت تنه باشيد.درايستادن هاي دراز مدت يكي از پاها را روي چهار پايه اي قرار داده سپس جاي آنها را عوض كنيد.هنگام ايستادن وراه رفتن از كفشهاي مناسب وراحت استفاده كنيد.از ميزوصندلي ويا ابزار آلات مناسب خود استفاده كنيد.هنگام كاركردن سطوح كار را بايد مناسب با قد خود تنظيم كنيد.هنگام بلند كردن اشيا جسم را به بدن خود نزديك كنيد .

اسلاید 15:

اسلاید 16: وضعيت ها وحالات بدني صحيح ستون فقرات :وضعيت بدني نقش مهمي در بروز آسيب هاي ضربه اي تجمعي دارد، خم شدن ستون فقرات يا سر ، بدن را از حالت تعادل خارج مي كندوسبب كشيده شدن اندام يا خميدگي آنها به طور نامناسب مي شود. در حالت طبيعي ستون فقرات داراي سه انحنا است . اين سه انحنا شامل انحناي گردني به طرف قدام ، انحناي سينه اي به طرف خلف وانحناي كمري به طرف قدام است.خميدگي بيش از حد ويا راست شدن بيش از حد ستون فقرات گردني يا كمري ، مهره ها را از وضعيت خنثي خارج مي كند واحتمال آسيب به ستون فقرات را افزايش مي دهد.براي حفظ وضعيت طبيعي بدن بايد:به جاي خم كردن سر ، تنه خود را از محل مفصل ران به سمت جلو بچرخانيد.به جاي خم شدن ، تنه خود را از محل مفصل ران به سمت جلو بچرخانيد .به جاي خم شدن يا بلند كردن با با كمر خميده ، بدن را از ناحيه مفصل ران به جلو بچرخانيد.

اسلاید 17: وضعيت صحيح نشستن :درهنگام نشستن روي صندلي وضعيت رانها نسبت به تنه بايد تقريباً عمود باشد يعني بدن مستقيم بوده وكمر راست باشد وانحناي كمربايدكاملاً حفظ شود.دروضعيت نشسته فشاربيشتري به مهره هاي كمري نسبت به حالت ايستاده واردمي شود پس اگر شاغلي سابقه درد كمر داردبايد تركيبي از حالت نشسته وايستاده را براي او درنظر گرفت .وضعيت صحيح ايستادن :سرخود را بالا نگه داريد ، قفسه سينه را بالا نگه داريد ، شانه ها را در حالت طبيعي وراحت حفظ نماييد ، زانوها را صاف نگه داريد ، وزن بدن را در حالت ايستاده بطور مساوي روي پاها تقسيم كنيد ، دركارهاي ايستادني طولاني مدت يكي از پاها را روي چهار پايه اي قرار داده وسپس جاي آنها را عوض كنيد ، ايستادنهاي طولاني مدت سبب خستگي عضلات مهره ها وعضلات ران وافزايش فشار بر ديسكهاي بين مهره اي مي شود كه با نشستن روي صندلي اين حالت تخفيف مي يابد.

اسلاید 18:

اسلاید 19: كمردرد

اسلاید 20:

اسلاید 21: بحث در مورد برداريا محور هاي نيرواگر ميزان نيروئي كه بر پشت شما در بلند كردن اجسام وارد مي شود را بدانيد متعجب ميگرديد . كمرتان را مانند يك اهرم فرض كنيد با نقطه اتكاء در وسط . مي بينيد كه در اين حالت براي بلند كردن يك بار 10 پوندي فشار 10 پوند را متحمل مي شود . ( 1پوند = 453 گرم )

اسلاید 22: اگر شما نقطه اتكاء را به يك سمت تغيير مكان بدهيد به ميزان بسيار بيشتري نيرو براي برداشتن همان جسم نياز داريد ( نسبت 1:10 ) ميانه كمر شما مانند نقطه اتكاء در يك اهرم عمل مي كند بلند كردن يك بار 10پوندي 100پوند فشار را به قسمت پائينكمرشما وارد مي كند .

اسلاید 23: وقتي بالا تنه انسان وزني معادل 105 پوند داشته باشد مي بينيد كه برداشتن يك جسم10 پوندي عملاً 1150 پوند فشار را بر روي قسمت پائين كمر شما وارد مي كند

اسلاید 24: اگر شما 25 پوند اضافه وزن پيدا كنيد : 250 پوند فشار را با هر دفعهخم شدن به كمرتان تحميل كرده ايد . يعني سرجمع معادل1400 پوند

اسلاید 25: وزن و سنگيني اجسام را به بدن نزديك و چسبيده نمائيد10 lbs.100 lbs.10 lbs.10 lbs.10 lbs.100 lbs.10 lbs.10 lbs.

اسلاید 26: علل آسيب ها و صدمات به كمر

اسلاید 27: علل رايج صدمه به كمرهر زمان كه خودتان را در يكي از حالات زير يافتيد ، به خودتان هشدار بدهيد كه : كمر من در حالت ريسك قرار گرفته است سعي كنيد از برداشتن اجسام سنگيناجتناب كنيد مخصوصاً بطور تكراريبا مدت زمان طولاني

اسلاید 28: علل رايج صدمه به كمرچرخش كمر در حال بلند كردن يا نگاه داشتن يك بار سنگين ... اين حادثه خيلي اوقات كه با وسيله اي مثل بيل يا پارو كار مي كنيد اتفاق مي افتد

اسلاید 29: علل رايج صدمه به كمركشش و بلند كردن بار ... بالاي سرتان ، از اين طرف به آن طرف كردن يك ميز ، يا پياده كردن بار يك كاميون ...

اسلاید 30: علل رايج صدمه به كمربرداشتن يا حمل كردن يك شيء بطور غير اصولي ونادرست

اسلاید 31: علل رايج صدمه به كمركار كردن در وضعيتي غير اصولي و ناراحت كننده

اسلاید 32: علل رايج صدمه به كمرنشستن يا ايستادن طولاني در يك وضعيت ثابت ... نشستن طولاني مي تواند بر روي ناحيه پائين كمر فشار زيادي را ايجاد كند

اسلاید 33: علل رايج صدمه به كمرآسيب ايجاد شده براي كمرشما ممكن است به علت ليز خوردن و لغزش بر رويسطوح مرطوب يا يخ زده باشد ... آسيب ايجاد شده براي كمرشما ممكن است به علت ليز خوردن و لغزش بر روي سطوح مرطوب يخ زده باشد .

اسلاید 34: جابجائي و حمل بار به طريقه دستيوقتي كه در جائي جابجائي و حمل بار بصورت دستي انجام مي گيرد در آنجا پتانسيل ايجادآسيب هائي از قبيل : در رفتگي ، ضربديدگي رگ به رگ شدن و پيچ خوردگيشكستگي ، بريدگي و كوفتگيمشكلات كمر ، وجود دارد .

اسلاید 35: پيشگيري و ممانعت از : ايجاد آسيب هاي كمر

اسلاید 36: پيشگيري از آسيب هاي كمر اجتناب از بلند كردن و چرخش همزمان تا حد ممكن اجتناب از بالا بردن اجسام سنگين به بالاي سر استفاده از گاري و چرخ هاي مخصوص حمل باراستفاده از جرثقيل ،بالابر ، و ديگر وسايل كمكيامتحان كردن وزن شيء مورد نظر قبل از بلند كردن با ناخنك زدن به يك گوشه آن ( محك زدن )گرفتن كمك از ديگران وقتي جسم مورد نظر سنگين است

اسلاید 37: پيشگيري از آسيب هاي كمر رعايت روش حمل صحيح بار با پيروي از موارد زير :ايجاد وضعيت متعادل در زمان بلند كردن بار بوسيله فاصله دادن پاها از هم در عرضبطور مستقيم روبروي بار چمباتمه بزنيد

اسلاید 38: پيشگيري از آسيب هاي كمرچنگ زدن محكم و مطمئن به باردر آغوش كشيدن آنبلند كردن تدريجي بار با استفاده از قدرت پاهادر حاليكه بار را نگاهداشته ايد كمر و گردنتان را مستقيم و صاف نگاهداريد

اسلاید 39: پيشگيري از آسيب هاي كمربعد از ايستادن كامل ، بوسيله چرخش روي پاها به سمت مورد نظر بگرديد از چرخاندن كمرتان زير بار اجتناب كنيدبراي زمين گذاشتن بار مراحل فوق را معكوس نمائيد ( استفاده از افعال معكوس )

اسلاید 40: مساعدت و ياري به كمرتان

اسلاید 41: اعمالي كه قادر به انجام آن هستيد : به حداقل رساندن مشكلات كمرتان با ورزش و تمرين جهت قوي ساختن عضلات كمر ، لگن و رانقبل از آغاز هر گونه برنامه ورزشي آنرا با پزشكتان چك كنيد

اسلاید 42: تمرين ورزش منظم و هرروزه بدنتان را گرم كنيد ... پياده روي سريع يك روش خوب براي گرم كردن است دم عميق قبل از هر حركت و بازدم عميق در حال انجام حركت مورد نظر

اسلاید 43: تمرين هائي براي كمك به كمرتاناستفاده از يك ديوار صاف و لغزنده براي تقويت عضلاتتان پشت به ديوار بايستيد ، پاها به اندازه عرض شانه باز شود ، بوسيله خم كردن زانوها تا زاويه 90 درجه به پائين بلغزيد ، تاشماره 5 بشماريد و به بالا برگرديد . اين عمل را 5 بار تكرار كنيد

اسلاید 44: تمرين هائي براي كمك به كمرتانبالا كشيدن پاها براي قوي كردن عضلات پشت و لگنروي شكمتان دراز بكشيدعضله يكي از پاها را محكم كرده و آنرا از زمين بلند كنيدتا شماره 10 آنرا بالا نگاه داشته و سپس زمين بگذاريداين كار را عيناً براي پاي ديگر هم انجام دهيداين تمرين را براي هر پا 5 بار تكرار كنيد

اسلاید 45: تمرين هائي براي كمك به كمرتانبالا كشيدن پاها براي قوي كردن عضلات پشت و لگنبه پشت بخوابيد ، يكي از پاها را مستقيم بالا بكشيد و تا 10 بشماريد . آنرا براي پاي ديگر هم عيناً انجام دهيد اين تمرين را با هر پا 5 بار انجام دهيد اگر اين كار براي شما مشكل است پاي دوم را بطور خميده روي زمين بگذاريد

اسلاید 46: تمرين هائي براي كمك به كمرتانبالا آوردن پاها در حاليكه روي صندلي نشسته ايد ...مستقيم بنشينيد ، پاها كشيده و راست در يك راستا باشند يك پا را از ناحيه ميان تنه بالا بكشيد به آرامي روي زمين برگردانيد آنرا براي پاي ديگرهم انجام دهيد اين تمرين را با هر پا 5 بار تكرار كنيد

اسلاید 47: تمريناتي براي كاهش صدمات وارده به كمربه پشت بخوابيد ، زانوها را خم كرده ، كف پاها را روي سطح زمين قرار دهيد .زانوها را به سمت سينه بالا ببريددستها را زير زانوها قرار داده و آنها را به بالا بكشيد سرتان را بلند نكنيد زانوها را خم نگاهداريد اين تمرين را با 5 تكرار در هر دفعه و چند بار در روز آغاز كنيد .

اسلاید 48: تمريناتي براي كاهش صدمات وارده به كمربه شكم دراز بكشيد ، دستها را زير شانه ها عمود نموده. دستها را ازآرنج خم و راست نمائيد تا حد ممكن نيم تنه خود را بالا نگاهداريدلگن و پاها را روي سطح زمين ثابت كنيداين تمرين را 10 بار و چندين دفعه در روز تكرار كنيد .

اسلاید 49: تمريناتي براي كاهش صدمات وارده به كمر - با پاهاي جدا از هم بايستيد - دستها را پشت كمر قرار دهيد - زانوها را مستقيم نگاهداشته - نيم تنه بالائي را تا حد ممكن به عقب خم كرده ، به مدت 1 تا 2 ثانيه نگاهداريد . - اين تمرين را تكرار كنيد