صفحه 1:
90/7/26
صفحه 2:
مقدمه
در سال 1959برای اولین بار در هلند ذخایر گاز کشف گردید, اين
موضوع منتهی به افزایش درآمدهای ارزی در هلند, و تقویت بی
سابقه بول ملى آن کشور گردید. ولی این فرصت به دلیل ایجاد
یک رونق بخشی در اقتصاد ب و6 و۵ Tred سس و پیش
ران شدن آنء و بطور طبیعی جابجایی منابع اقتصادی از دیگر
بخش‌ها به بخش مزبورء مزیت تولید دیگر کالاهای صنعتی هلند را
تضعیف نمود و یک بخش کاذب پر رونق دیگری را که از قابلیت
مبادله با اقتصاد جهانی تهی بود. شکل بخشید. این عارضه در
رونق صادراتی برخی کشورها نیز بمانند انگلستان در تولید و
صادرات نفت و استرالیا در عرصه تولید مواد معدنی در دهه 60 و
0 مشاهده گردید.
نام علمی مناسبی که مي‌توان بر بیماری هلندی نهاد, « رونق در
اقتصاد کالاهای مبادله پذیر » است که متضایف با « رخوت در
اقتصاد بخش کالاهای صنعتی صادراتی » خواهد بود.
صفحه 3:
DESCRIPTION
پیماری هلندی tore) ull a +۵) یک مفهوم اقتصادی
آست که تلاش می‌کند رابطة بین بهره‌برداری بی‌رویه از
منایع طبیعی_و رکود در بخش صنعت را توضیح دهد. اين
مفهوم بیان می‌دارد که افزایش درآمد ناشی از منایع طبیعی
مىتواند اقتصاد ملى را از حالت صنعتى بيرون بياورد.
"بیماری هلندی" در واقع یک مفهوم اقتصادى است براى
توضیح رابطه بین بهره برداری از عنابع طییعن و کاهشن
تولید.
واژة بیماری هلندی در سال ۱۹۷۷ توسط مجلهة مس برای
توضیف رکود بخش صنعتی در هلند بعد از کشف گاز طبیعی
در دهد ۱۹۶۰ به‌کار گرفته شداین نامگذاری به این دلیل انجام
شده است که اولین بار در کشور هلند رخ داد.
صفحه 4:
مکانیزم کار بیماری هلندی
اگر به زبان خیلی ساده بخواهیم بیان کنیم این عارضه زمانی
رخ می‌دهد که درآمد یک کشور بر اثر عوامل فصلی به
صورت ناگهانی افزایش می‌یابد و متولیان اقتصاد کلان
(دولت) هم با تصور دائمى بودن این درآمد آن را در جامعه
تزریق می‌کنند. تا اینجای کار اتفاق خاصی نیافتاده‌است.
درآمد کشور زیاد شده و پول هم به جامعه منتقل شده‌است.
اما با افزايش درآمدء تقاضا هم افزايش بيدا می‌کند. اگر اين
افزايش تقاضا به صورت ناكهانى انجام شود: عرضه
جوابكوى تقاضا نخواهد بود و تعادل عرضه و تقاضا بر هم
می‌خورد, در نتیجه قيمت‌ها افزايش می‌یابد. در یک روند
یعی قيمت‌ها تا سقفی بالا می‌روند و با یک تأخیر زمانی
تولید افزایش پیدا می‌کند و در نهایت پس از مدتی عرضه و
تقاضا به تعادل قبل بر می‌گردند.
صفحه 5:
اما بیماری هلندی از زمانی رخ می‌دهد که دولت به عنوان
متولی اقتصاد کلان وارد کارزار می‌شود و سعی می‌کند به
طور مصنوعی و از طریقی غیر از افزایش تولید قيمت‌ها را
aS Gul دارد(همین کاری که دولت نهم در حال انجام ol
است. دولت متوصل به واردات کالاهای مصرفی ارزان
می‌شود تا قيمت‌ها را مهار کند در حالی که صنایع داخلی
مجبورند با عوامل تولید گران, کالای گران را تولید و به
قیمت ارزان بفروشند. نکته اینجاست که این سیاست
نمی‌تواند جلوی تورم را بگیرد. بلکه آن را به بخش‌های دیگر
اقتصادی منتقل می‌کند. به عنوان مثال می‌توان با واردات
کالاهایی نظیر سیب, پرتقال, ..., تیرآهن و... قیمت اين
کالاها را پایین نگه داشت ولی برخی کالاها مانند زمین و
مسکن قابل وارد کردن نیستند و افزایش قیمت این کالاها
رانمی‌شود با واردات مهار کرد. در نتیجه قیمت این قبیل
کالاها به رشد خود ادامه می‌دهند. از طرفی سرمایه‌گذاری
I
جدید د آن بخش‌های صنعتی که با
صفحه 6:
در نتیجه اين امر تقاضای کاذبی برای این کالا ایجاد شده و قیمت
آنها با سرعت بیشتر و به صورت غیر طبیعی و باور نکردنی رشد
می‌کنند. عوارض این مشکل به همینجاً ختم نمی‌شود. به محض
اينكه فصل افزایش درآمد خاتمه پیدا کند و دولت پولی نداشته
باشد که با آن واردات ارزان را انجام دهد افزایش قیمت در
بخشهايى كه تا آن زمان به صورت مصنوعى قيمت بايينى داشتند
با سرعتى فزاينده رخ خواهد داد. از آنجا كه صنايع داخلى هم در
اثر همان سياستهاى كذشته فلج شده‌اند قادر به پاسخگویی به
تقاضاهای جدید نمی‌باشند و اقتصاد را در ابتدا ناکارآمد و سپس
فلج می‌کند. البته هلند این شانس را داشت در زمانی که به اين
مشکل گرفتار شد, سایه کمونیست شرق اروپا را فراگرفته بود و
کشورهای غربی برای اينکه مبادا هلند هم در دامن کمونیست‌ها
پیافتد کمک‌های بی‌دریفی به این کشور کردند با این وجود چند
سالی طول کشید تا اقتصاد این کشور بتواند کمر راست کند
صفحه 7:
اگر در بخش صادراتی رونقی بوجود آید اثٍ اولیه آن افزایش
درآمد در این بخش است که منجربه افزایش تقاضای داخلی
برای کالاهای قابل تجارت و غیر قابل تجارت می‌شود.
تقاضای اضافی برای کالاهای LL تجارت از طریق بالابردن
واردات تامین می‌شود. برای کالاهای غیر قابل تجارت؛
افزايش تقاضا موجب بالا رفتن قیمت آنها می‌شود؛ دراين
حالت قیمت نسبی کالاهای غیر قابل تجارت نسبت به
کالاهای قابل تجارت افزایش می‌یابد. این مسأله موجب
می‌گردد که منابع از کالاهای قابل تجارت به سمت کالاهای
غير قابل تجارت انتقال یابند. افزايیش در قیمت کالاهای غیر
قابل تجارت منجر به افزایش ارزش و از دست رفتن رقابت
پذیری در نرخ واقعی ارز می‌گردد.
صفحه 8:
این مسأله همچنین قیمت نسبی کالاهای وارداتی را نیز
پائین می‌آورد, درحالیکه قيمت‌های صادراتی برای
مصرف‌کنندگان خارجی بالا می‌رود. این مسأله انتقال منابع
تولیدی و تقاضای داخلی از بخش توليدى به بخش غير قابل
تجارت را تشدید می‌کند. چرا که منابعی چون سرمایه و کار
برای برآورده ساختن افزایش تقاضای داخلی به بخش تولید
کالاهای غیرقابل تجارت (مبادله نشدنی) داخلی و همچنین به
بپخش نفتی به سوی رونق» انتقال می‌يابد هر دوی این
انتقالات میزان تولید را د ربخش صادرات سنتی که اکنون
دچار وقفه شده کاهش می‌دهند و منجر به فرآیندی می‌گردد
که در اقتصاد کشورهای صنعتی شده به صنعت زدائی
تاه وص021) مرسوم شده‌است و کل این فرآیند با
عنوان «تأثیر انتقال منابع» شناخته شده‌است.
صفحه 9:
شایان ذکر است که وقوع بیماری هلندی خاص كشف ذخاير كاز
طبیعی نبوده و همان‌طور که «کوردن» و «نری» Corba wd)
۳۲ ببحه) اشاره کرده‌انده این بیماری می‌تواند به دلایل
دیگری نیز از جمله:
افزايش قیمت بین‌الملل کالاهای مبادله‌ای (تجاری)
افزايیش تقاضا برای کالاهای مبادله‌ای (سوئیس)
پیشرفت تکنولوژی در بخش تجاری (ژاپن و ایرلند)
کشف منابع طبیعی (انگلیس)
صنعت بوکیست (جامائیکا)
صنعت نفت (ونزوئلا) و اکتشافات طلا (استرالیا), افزایش
قیمت قهوه (کلمبیا) بروز نماید.
صفحه 10:
فرم کلی شکل‌گیری بیماری هلندی
فاز ۰) کشف منابع طبیعی یا ایجاد یک فعالیت جدید پررونق
و صادراتی نا
فاز ۱) افزایش درآمد ارزی افزایش ارزش پول ملی
فاز ۲) افزایش قیمت نسبی کالاهای غیرمبادلاتی و افزایش
قیمت تمام شده کالاهای صادراتی
فاز ۳) کاهش تولید» کاهش اشتغال و افزایش بیکاری
صفحه 11:
هنگامی که پول یک کشور با افزایش قابل توجه ارزش
روبرو شود صادرات این کشور به پول کشورهای دیگر
آن‌تر شده: ولى وازدات بة آن کشوز بةنسبت اوزان‌تز
می‌شنود: نطور کلی: این قضعبت را بساری هلندی چی‌نامند:
صفحه 12:
اولین فردی که به اثر جامع افزایش قیمت منابع طبیعی بر تغییر ساختار
کشور ها پرداخت ریچلرد اوتی بود. او در سال 1993کتابی تحت عنوان
"پایدار نمودن توسعه در کشور های متکی بر منابع معدنی: نظریه نفرین
منابع"» منتشر کرد که در آن به آثار مخربی که افزایش قیمت متابع طبیعی
بر روند توسعه کشور های صادر کننده این منابع اعمال می کند پرداخت .او
کسی است که برای اولین بار عبارت " نفرین منابع" را ابداع کرد. اين عبارت
و عبارت متناظر " نفرین نفت جایگاه خاصی در مباحث اقتصادی بافته است*
در سال 1995 مطالعه ای توسط جفری ساکز از دانشگاه کلمبیا انجام شد كه
نشان مى داد عملکرد کشور های صادر کننده مواد خام در امر توسعه
اقتصادی به نحو محسوسی بد تر از کشور هائی بوده است که از نظر منابع
فقیر تر بوده اند.اين نتیجه را با آزمون به حساب آوردن سابقه تاریخی» در
آمد سرانه و موقعیت جغرافیائی نیز محک زد و استنتاج کرد که حتی با
احتساب این عوامل نتیجه منفی بودن رابطه بین افزایش قیمت منابع
طبیعی و رشد اقتصادی کشور ها قابل طرح است.
صفحه 13:
تراز پرداختها سندی است که درآن معاملات ومبادلات
اشخاص حقیقی وحقوقی مقیم یک کشور با خارج به طور
منظم برای مدت یک سال درآن ثبت می گردد.
اشخاص حقیقی وحقوقی یعنی افراد (تجار) , شرکتها ,
موسسات , بانکها وارگانهای دولتی درطول یکسال ؛
معاملات ومبادلاتی با اشخاص حقیقی وحقوقی خارجی
انجام فق دهتد. این تعاملات وقبادلات شامل مندوزر و وزود
کالاها وخدمات » اعطاء یا اخذ وام ؛ انجام سرمایه گذاری و
گرفتن ویا اهداء هدایای بلاعوض می باشد. برای اطلاع از
اهمیت واثر این معاملات ومبادلات بر فعالیتهای اقتصادی
کشور , معمولا" نهارا تقسيم بندى وبه طور منظم ثبت مى
صفحه 14:
ارزش افزوده
هز گالايي کهردز بازار فزوعته:هي ing ails ail jigs ingils,
جوسنط چندیتن پوليدکنتده بهجدرتم:ساخته:شنده آستت یه
عنوان مثال يك نان ابتدا گندم بوده, سپس تبدیل به آرد شده
اسيعين خمیز شنجه: و تهابا در نون بفتهرورنان gai أت
قیمت گندم موجود در هر عدد نان تا قیمت نان فروش رفته
در نانوايي در این مراحل به تدریج افزایش یافته است که
این افزايش حاصل زحمت تولیدکنندگان مختلف در مراحل
مختلف تولید گندم تا فروش نان بوده است. به اين ارزش
اضافي ایجاد شده از دانه گندم تا نان, «ارزش افزوده»
مي شود.
صفحه 15:
1- كالاهاي قابل مبادله؛ يعني كالاهايي كه در سطح بين
المللي مورد مبادله قرار مي كيرندء (وارداتي يا ضادرائي و
بر قيمت هاي آنها در بازارهاي جهاني تعيين مي شود. مثل
كالاهاي كشاورزي.
2- كالاهاي غيرقابل مبادله (راه و ساختمان و بخش خدمات)
به دلیل هزینه هاي محل يا محدودیت هاي وارداتي, که مانع
تجارت بین المللي آنها مي شوند, فقط در داخل قابل مبادله
هستند.
صفحه 16:
ELASTICITY
مفهوم کشش
يكي از مباحت پایه اي اقتصاد خرد مفهوم کشش مي باشد.
کنش, به طور کلي, حتاسبت یا دز صد تعییرات یک متغیر
در مقابل یک درصد تغییر متغیر دیگر را نشان مي دهد. متغیر
اول معمولا متیر وابسته وديگزي مستقل بافندهمي شود.
زيرا تغييرات اولي متائر از تغييرات دوفق امبت:
بي كشش بودن كالا به معناي حساسيت كمتر تقاضا نسبت
به نوسانات قيمت بوده و اين فرصت مغتنمي براي عرضه
كننده براي افزايش قيمت أن كالا و اختضاص بخشي از مازاد
نف کمیدهبه خودرهن بشید
صفحه 17:
کمونیسم (به انگلیسی: )مصجیح) یک ابدئولوژی, است که
می‌کوشد بر اساس مالکیت مشترک روش‌ها و
ابزارهای تولید و در غیاب مالکیت خصوصی یک
سازمان اجتماعی. ضد دولت‌گرایی فاقد طبقه‌های اجتماعی
را ترسیم کند. کمونیسم را شاخه‌ای از مکتب سوسبالیسم
می‌دانند.
صفحه 18:
صندوق توسعه ملی و حساب ذخیره ارزی
تفاوت اول :
حساب ذخیره ارزی با صندوق توسعه ملی این است که منابع اختصاص بافته به
صندوق قابل برداشت مجدد توسط دولت یا اضافه نمودن به سقف بودجه را ندارد.
همچنین تقاوت دیگر صندوق و حساب ذخیره ارزی این است که سهم منابع ورودی
به صندوق دقیقاً مشخص شده است و از 20 درصد کل درآمد نقتی شروع می‌شود
و سالی 3 درصد نیز اضافه می‌شود مفهوم این بحث این است که دولت مجبور
است هر سال از مبزان وابستگی به درآمد نفتی بکاهد زیرا با گذشت زمان باید
سهم بیشتری به صندوق بدهد و اگر همین روند ادامه پابد می‌توان زمانی را در
سالهای آبنده تصور کرد که 100 درصد درآمد نفتی کشور به صندوق واریز شود و
صندوق نیز با دراختیار گذاشتن این منابع برای سرمایه‌گذاری بخش حصوصی
زمینه را برای اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 وایجاد یک بخش خصوصی قوی در
اقتصاد ایران بی‌ریزی نماید. از طرف دیگر کاهش وابستگی بودجه دولت به درآمد
نفتی باعث می‌شد از شکل‌گیری دولت بزرگ و برهزینه نیز که مشکلات فراوانی
برای اقتصاد ایران ایجاد می‌کند جلوگیری شود. با اين توضیحات مشخص می‌شود
که نقش صندوق توسعه ملی در آینده اقتصاد ایران بسبار با اهمیت خواهد بود البته
درصورتی‌که اهداف تشکیل آن در مسیر فعالیت گم نشود
منبع: همشهری آنلاین
صفحه 19:
عضو هیئت عامل صندوق توسعه ملی در مورد علت وجود
منابع مالی در حساب ذخیره ارزی بعد از تشکیل صندوق
توسعه ملی تصریح کرد: مملکت را باید مدیریت و اداره کرد؛
اين در شرایطی است که بر اساس اساسنامه صندوق توسعه
ملی» دولت و مجلس نمی توانند از منابع صندوق برداشتی
داشته باشند., بنابراین کشور باید حداقل به اندازه اداره یک
ماه کشور؛ ذخیره مالی داشته باشد تا پتواند ۵ تا ۶ میلیارد
دلار در شرایط اضطرار, کالا وارد کند.
وی ادامه داد: بنابراین پيشنهاد ما این است که بخشی از
منابع مالی به عنوان یک سوپاپ اطمینان؛ در حساب ذخیره
ارزی باقی بماند تا اگر مشکلی برای دولت و کشور پیش
.امد به راحتى بتوان از آن برداشت کرد
صفحه 20:
تاریخ انتشار: ۱۶ مهر ۱۳۹۰ - ۰۶:۰۶
سیدشمس الدین‌حسینی پنجشنبه شب در حاشیه جلسه هیئت
دولت اظهار کرد: صندوق توسعه ملی جایگزین حساب ذخیره
ارزی شده‌است و با وجود استفاده از این صندوق اعتبار
فعلی ۲۷۲ مبلیارد دلار است که پیش‌بینی می‌شود این رقم تا
پایان امسال به ۳۰ میلیارد دلار برسد.
فارس: وزیر اقتصاد در خصوص نرخ تورم در پایان شش ماه
نخست سال جاری گفت: طبق آخرین اخبار نرخ تورم حدود
۷ درصد است که با توجه به افزایش قیمت انرژی, نفت» غذا
و تورم‌های جهانی به طور طبیعی افزایش پیدا می‌کند.
صفحه 21:
GDP GROWTH
Dhe نموه oP Tras prope OOP qowk b werme O% bowers GOW ad 06
fay Oper rrr wu tevebpwe pBovorkn b Ookeos Drubr eervatrad (BO'1) ۰
2000, qouk ud wera 9.9% betwers GDOG/OOIO unl 016/60167۳0 ۶
للدت اواك bebw wa eokodted 0.8% Por previne © pray.
Dher ‘etermstoad Dovetary Puad (10P) Porevwrts rents covey ull row 1.96 ۰ 0
vad O% ts COU, Prow 1.0% ts OOOS wad 1% ts SOOO aed ۳/63۵ ۰ 600
be worl koplrwrckton oP te nntos Browns RePore Phau (
ot rete oP نی وا تیه وج pls partake), fe OP pedo تذاسله تسه لیر
۰ بط O%
۰ با مسا 304.6 همست و۲ ام 9000 و نت9 با و۳
Dre Crowes OOO -reverd proprio Por BOP qrutc tn Iroa ev: 8.0% (COM);
.)2009( 6.9% :(6006) 0.9% :(©600) 8.4% ز(©600) 6.696 (COM); 9.0%
hers wrulwidOvdird Bods oP te ‘lokrow. pP Aras
صفحه 22:
افزايش قیمت نفت به نفع اقتصاد کشور هست يا به ضرر
آن؟
پدیده ای در کشورهای تک محصولی
کابوس اقتصادی < بیماری هلندی
30% 60 < در آمد منابع طبیعی
افزایش وابستگي اقتصاد به خارج
صفحه 23:
ECONOMY
60 مس power pty, SDA wet): $ O89. blow.
BOC (cFPekd machoae rie, QDWO wet): $897.0 blow.
BOE red yok rte (GOO vat): 996.
GOP vrwpoetra by ever (ODD vot): سسمه ,۳6:3 وله ,107 فصو ©: 096.
Por repta Komow (POP, ODIO زبس 00۰
Dork Poroe (GOI wv): 66.10 هه
Ook Poror - by vomgrtim (hee COD? ): Oyrmbre OO%, erbwry 00%, سم 6:
Owwrrborwrd ree (DAO wet, eooorcko b te ractos Boveracord): 0.3%.
cod, chrowhn, BOPP, ra ore, lead coomER, 2, wPr. رسب یقت راو میور لول
eyes: Precip prodit—whet, ror, ober orcs, vera beets, Prat, te, vot, chiry proche, wok
وی
مات تسم اس( bk coterie, اجه نی ره طساو روپ و( ولو
prank, carpet, Pre, née, Dab مسجل ,(96. ©©. ©0) ماک (6005) سجمور جوج )00.© 96(, rb
005 ۹۵(, 64 ores (7. SF %), Terhey (P.89 %). oper $80.2? blhra (DAO vet.)
eked raw oxiorkdy ond Kisroretkie wot, vopkd swede, PobP Py wad obwr orwnsrer words, tctricd
مسجم احرص و .امه رات ,سور (2DDO)-0.0.. (18.4 %), Okie (12.0 %),
سبط (8.90%), Ors Cores (P.0 %), Roots (P.O %), “kdy (8.87%), “tks (#.00%).
صفحه 24:
IRAN AND THE OTHERS
ECONOMY STATS: IRAN VS
UNITED STATESIRAN VS
JAPAN
IRAN VS NETHERLANDS
GDP _ countries
صفحه 25:
پدیده بیماری هلندی در ایران
اولین شواهد ورود بیماری هلندی به اقتصاد ایران به سال
۳ قلنمتتی, بر می‌گردد. دز ایز: سال .تخت تائیز جهاز palpi
شدن قیمت نفت بودجه عمومی کشور به دو برابر افزايش
یافت و دولت پهلوی در آن زمان با طرح شعار آموزش
رایگان و کاهش قیمت کالاهای اساسی انتظارات عمومی را
افزایش داد اما به دلیل رشد واردات و کاهش سطح تولیدات
داخلی همزمان با کاهش ۱۴ درصدی درآمدهای نفتی در
فاصله سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ دوره‌ای از رکود اقتصادی آغاز
شد و به دلیل افزایش نقدینگی نرخ تورم سالانه کشور تا
سال ۱۳۵۷ به طور متوسط به ۳۵ درصد رسید.
صفحه 26:
اين در حالى بود که دولت در آن زمان خود را متعهد به صرف
هزینه‌های هنگفت عمومی کرده بود و کاهش درآمدهای نفتی
به دلیل کاهش قیمت نفت سیب کاهش توانایی عملی دولت
در پاسخ به مطالبات عمومی شد. تحلیلگران مسائل اقتصاد
سیاسن بر اين باوزند که رشد بیش از حد مصارف ارزی
دولت از محل فروش نفت بار دیگر شرایط را برای گسترش
بیماری هلندی در اقتصاد ایران فراهم خواهد کرد. آنها
معتقدند با توجه به اینکه نرخ تورم در سال ۱۳۸۵ ۱۳ درصد
پیش بینی شده‌است و بر اساس برآوردهای صندوق
بین‌المللی پول, نرخ تورم جهانی در سال ۲۰۰۶ ۳ درصد است
بتابر این در سال ۸۵ کالاهای ایرانی در بازارهای جهانی ۱۰
درصد گرانتر خواهد شد و در مقابل کالاهای خارجی برای
مصرف كننده ايرانى بيش از ٠١ درصد ارزانتر مى شود .اين
امر با توجه به عدم افزايش نرخ ارز در حد نرخ تورم طى
سالهای ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۸ عینیت می‌يابد.
صفحه 27:
ویژگی یک کشور نفتی مثل‌ایران این است که درآمد آن تحت‌تأثیر نوسانات
جهانی قیمت نفت قرار دارد و با کم و زیاد شدن قیمت نفت درآمد عمومی
کشور در قالب بودجه سالانه نیز کم و زیاد می‌شود. حنی در سال‌هایی که
درآمد نفت بالا بوده, کشور از آثار منفی آن مصون نبوده و پدیده‌هایی مثل
بیماری هلندی باعث می‌شده تورم سنگینی متوجه کشور شود. همچنین در
مواقعی که درآمد نفت پایین بوده (مثل سال 1378 که قیمت نفت ایران به
حدود 8 دلار در هر بپشکه رسید) کلیه برنامه‌های دولت به‌دلیل کمبود بودجه
Sire می‌گردیده است. از طرف دیگر در برنامه‌های 5 سالهای که در کشوو به
اجرا درآمده» به یکی از نکاتی که همواره تکیه می‌شده است کاهش وا
بودجه دولت به نفت بوده و اینکه درآمد نفتی بعنی سرمایه زیرزمین باید
تبدیل به پروژه‌های سرمایه‌گذاری در روی زمین شود و نه اینکه درآمد نفتی
صرف هزینه‌های جاری شود.
نخستین اقدامی که در اين راستا صورت پذیرفت تشکیل حساب ذخیره ارزی
در کشور بود که بعد از کاهش قیمت جهانی نفت در سال 1378 طرح‌ریزی
شد. هدف اصلی‌حساب ذخیره ارزی این بود که بخشی از منابع ارزی حاصل از
فروش نفت در سال‌هایی که میزان درآمدهای نفتی بالاست ذخیره کند و در
سال‌هایی که درآمد نفتی پایین می‌آید مورد استفاده قرار گیرد.
صفحه 28:
محمد قلي يوسفي استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه
طباطبايي مي گوید:
بيماري هلندي اقتصاد در هلند به این صورت بود که اکتشاف
معادن در این کشور به یکباره درآمد ارزي فراواني را نصیب
دولت کرد. تزریق این درآمدهاي کاذب به اقتصاد توسط دولت
شکلاتي را براي اقتصاد این کشور به همراه آورد از جمله
اينکه درآمدهاي مالياتي اهمیت خود را از دست داد و دولت به
دلیل دسترسي آسان به منابع ارزي واردات خود را افزايش
داد که این امر موجب افزایش وابستگي کشور به خارج شد.
يوسفي در مورد مشكلاتي که بيماري هلندي براي کشور ایجاد
مي کند مي گوید: وقتي درآمدهاي فراواني از یک بخش
اقتصادي مانند معدن؛ نفت, گاز و... نصیب کشور مي شود
این درآمدها سیاستمداران را وسوسه مي کند اين منابع غني
را در جهت تداوم قدرت خود به کار گیرند و چون معمولاً
دولت ها صاحب این منابع هستند, با در اختیار گرفتن منابع
قدرت بخش خصوصي را از هرگونه رقابت خارج مي کنند.
صفحه 29:
اما مهدي تقوي دیگر کارشناس اقتصادي و استاد دانشگاه علامه طباطبايي در
پاسخ به این سوال که اقتصاد ایران به بيماري هلندي مبتلاشده با ته, مي كويد:
پاسخ به این سوال مستلزم اندازه گيري ضریب همبستگي براي قیمت نقت و سایر
تولیدات ( مثلاً صنعتی) است. در اين صورت اگر درجه ضریب همبستگي معمولي با
بالابود, کشور به بيماري هلندي شدید مبتلااست و آگر پایین بود, ابتلاکمتر است.
أوي با بيان اينكه در سال هاي اخيرء مطالعه دقيقي در این مورد انجام نشده با وي
از آن بي اطلاع است, خاطر نشان مي کند: در اين مورد نمي توان اظهار نظر
قطعي کرد اما من بعید مي دام بيماري هلندي در ایران به آن شدتي باشد که در
هلند اتفاق افتاد, چون اقتصاد هلند صنعتي بود, اما اقتصاد ما اين طور نیست. وي
مي افزايد: وقتي قيمت نفت در كشور ما افزايش مي يابده جون تقريباً 60 درصد
اقتصاد دولتي استء بول زيادتري نصيب دولت مي شود در نتیجه دولت پول
بيشتري را صرف هزينه هاي جاري خود مي كند و توليد صنعتي و كشاورزي كاهش
مي بابد
اقتصاد انكلستان توسعه يافته است و با اقتصاد عقب مانده يا در حال توسعه ما
قابل مقايسه نيست. در ايران 80 درصد درآمد ارزي از محل صادرات نفت و 20
درصد از صادرات محصولات دیگر است و تولید صنعتي در ما به دليل كاهش
سرمایه گذاري و مستهلک شدن واحدهاي توليدي بسیار کم است.
صفحه 30:
سوال
»
با اين درآمد چگونه باید مواجه گردید؟
آيا بايد اين درآمد را ذخيره نمود؟
آيا بايد آن را تبديل به كالا نمود و مصرف را بالا برد تا
بازار داخل كسترش يابد؟
آيا بايد زير بناهاى اقتصادى را كسترش داد؟ آيا بايد آن
را تبديل به صنعت نمود؟
آيا آصولاً اين درآمد براى هر اقتصادى قابل هضم است؟
صفحه 31:
جواب
طیف کشورهای مختلف پاسخ‌هاي متفاوتی را به این موضوع داده sail
در یک سوی کشورهاء اقتصادهای صنعتی است که امکان هضم چنین
درآمد عظیمی در اقتصاد خود را مضٌّر تشخیص داده اند, و لذا با
تأاسیس صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري جهت نسل‌هاي آینده» مصرف در
آینده را جایگزین مصرف جاری نموده‌اند. نروژ از قبیل همین کشورها
طبقه بندی مي‌گردد. برخي کشورهای عربی صادر کننده نفت تبز با
انضباط مالی متاسب از همین روش پیروی تموده اند و سرمایه‌گذاري
قابل توجهی خارج از اقتصادهای خود را سامان داده اند, و برغم
اقتصادهای تک محصولی خود از گرایش به هزینه نمودن فراگیر آن
خودداری تموده اند, ولی در عین حال به دلیل پائین بودن جمعیت این
کشورها و ویژگیهای اجتماعی اين جوامع که آرمان پذیری ملی را در
حد یک بهعجون )اجتماع) محدود ساخته است يك نظام مرفه تأمين
اجتماعی در اين کشورها را امکان‌پذیر ساخته است. البته در سال‌هاي
اخیر همین کشورها برای تنوع درآمدهای ارزی خود اقدامات مناسبی
را در جهت گسترش دیگر فعاليت‌هاي اقتصادی خود بوجود آورده‌اند.
صفحه 32:
صندوقهای ثروت ملی شناخته شده جهان و حجم دارایی آنها
عریستان سعودی 397 نروژ 875 امارات دلارکشور میلیارد
3 هنگ SS 254 کویت 586 جين 464 سنگابور 365
7 آلاسکاالحزای 50 لیبی 59 استرالبا 60 قطر 163 روسیه
2 فرافستان 26 مالزی‌ی 30 وب جن‌کر:40 برونثی 30
نیجریه 14 نیوزیلند 15 تابوان 16 شیلی 16 مکزیک 17 کانادا
1 کرواسی 0.4
صفحه 33:
پیامدهای بیماری هلندی
در واقع با ارزان شدن قیمت نفت موجودی حساب ذخیره ارزی نیز به صفر
خواهد رسید و آن گاه دیگر امکان تعدیل نوسان درآمدهای نفتی وجود نخواهد
داشت. کارشناسان معتقدند که نباید درآمدهای آتی خود را بر پایه قیمتهای
متغیر بازارهای جهانی محاسبه کنند و همواره باید درصد قایل قبولی خطا را
در پیش بینی‌های آتی قیمتها لحاظ کنند. در شرایطی که درآمدهای نفتی
کشورهای صادر کننده نفت با شوک مثبت رو به رو می‌شود هزینه کردن
کامل آن در یکسال در میان مدت آثار معکوسی از خود به جای میگذارد و در
قالب بیماری هلندی به فعال سازی مکانیسمهای معیوب اقتصاد منجر
می‌شودگا.
این گونه تأثیرات تا انتهای دهه ۱۹۷۰ در کشورهای دارای ذخایر عمده نفتی
به وقوع پیوست که در آنها فيمت‌های نفت ناگهان بالا رفت و افزایش
صادرات نفتی به زیان بخش‌های تولیدی و صنعتی تمام شد. البته بخشی که
تولیدات آن پائین می‌آید ضروری نیست که تنها بخش تولیدی و صنعتی باشد.
چرا که مثلاً درکشورهای درحال توسعه و تولیدکننده نفت, مثل نیجریه,
آندونزی و مکزیک» بخش کشاورزی تولید کننده کالاهای قابل تجارت (مبادله
شدنی) است و بنابراین عملکرد آن در اثر بیماری هلندی دچار مشکل
می‌گردد!
صفحه 34:
درمان بیماری هلندی
نروژی‌ها از بلایی که بر سر هلندی‌ها آمد, درس گرفتند و با تاسیس صندوق ذخیره ارزی؛ به
چای اینکه درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام را در بودجه‌های سالانه ریخته و بودجه را
آلوده کنند, آن را به این صندوق فروختند و به بیماری هلندی دچار نشدند. صندوق اد شده
چند کاربرد عمده دارد؛ اول اینکه درآمد حاصل از ثروت ملی یک کشور را از نظر زمانی و"
توزیع بین نسلی, به شکلی مناسب مدیریت می‌کند تا نسل‌های بعد, احساس زیان نکنند. دوم
اينكه این صندوق در تثبيت نرخ ارز و جلوگیری از شوک‌های ناشی از نوسان ترخ ارز و با
میزان ارز در یک کشور تاثیر بسیار کارآمدی دارند. سوم؛ با ایجاد موانع شدید قانونی» دست
دولت از اين تروت بادآورده کوناه شده و دولت صرفا به کارایی اقتصادی بخش خصوصی و
مالیاتی که از اين بخش دریافت می‌دارد, بسنده کرده و علاوه بر اینکه به دولتی پاسخگو و
کوچک و با تمرکز حداقلی تبدیل می‌شود, تمام تلاش خود را برای ایجاد زمینه‌های موفقیت
بخش خصوصی ایجاد کرده و خود را بعنوان رقیب بخش خصوصی در نظر نمی‌گیرد. و در آخر
اینکه اين صندوق سیب کسب اعتبار جهانی برای کشور مورد نظر شده و مسبب ورود
سرمایه گذاران خارجی به آن کشور می‌شود.(اگر سیاست نروژ را در نظر بگیریم که منابع
حاصل از این صندوق را صرقا در کشورهای دیگر سرمایه گذاری می‌کند. این اعتبار آفریتی و
قدرت چانه زنی کشور در عرصه جهانی چندین برابر می‌گردد.) البته تاسیس این صندوق
پیش‌نیازهایی دارد, که اگر مهیا نشوند, اين صندوق نمی‌تواند به وظایف اصلی خود عمل
نماید.از جمله اینکه لازم است تا ساختار سیاسی کشور به گونه‌ای نهادینه شده و
سیستماتیک, دستش از اين صندوق برای مصرف آن در داخل, کوتاه باشد و نیز لازم است,
شفافیت کامل از نظر دخل و خرح در مدیریت صندوق وجود داشته باشد به گونه‌ای که
هم‌اکنون مدیریت این صندوق در تروژ با شفافیت کامل عمل می‌کند. به طوری که هر
شهروند نروژی می‌تواند هر لحظه از جریان فعالیتهای این صندوق آگاه شود
صفحه 35:
پیشگیری از بیماری هلندی
پانک جهانی درسالهای اخبر به دولت‌های صادرکننده نعت که دارای صندوق ذخبره ارزی می‌باشند
توصیه‌هایی می‌کند. اول اینکه درآمد حاصل از تروت ملی یک کشور را ازنظر زمانی و توزیع بین
نسلی, به شکلی مناسب مدیریت کنند که آنها احساس زیان نکنند ۰ دوم اینکه این صندوق‌ها در تثبیت
نیح آرز و جلوگیری از شوک‌های ناشی ارنوسان برح أرز وبا مبزان ار دریک کشور کارآهدی داسته
باشند . Sib جهانی به کشورهایی که این صندوق‌ها را تاسیس کرده‌اند همچنین توصیه می‌کند که aul
شفافیت کامل ازنظر دخل وخرج درمدیریت صندوق‌ها وجود داشته باشد به گونه‌ای که هم اکنون
مدیریت این صندوق در نروژ با شفافیت کامل عمل می‌کند . به طوری که هرشهروند نروژی می‌تواند
هرلحظه آزجریان فعالیتهای این صندوق آگاه شود . ازنکات مهمی که درباره صندوق ذخیره ارزی"
می‌توان گفت, انتفاد برخی کارشناسان از این بود که چرا پول نفت را باید درصندوق حبس کرد و از
آن استفاده‌ای نکردچرا که وجود منابع قابل دسترسی در اين صندوق‌هاء مدیران صنعتی, مدیران
سیاسی و دیگر گروه‌های ذینفع را به طمع می‌اندازد تا درشرایط خاص از آنها استفاده کنند .
قشبارهای یادشده موجب شد که درنروژ منابع دراختیار دولت نباشد به طوریکه اگر دولت بخواهد
آزمنابع صندوق استفاده کند باید دلایل اقتصادی اراثه کند و اين طور نیست که دولت تروژ هرلحظه
که بخواهد ازمنابع صندوق استفاده کند . بانک جهانی به دلیل مدیریت مناسب این صندوق درکشور
نروژ به کشورهای دارنده صندوق همیشه توصیه می‌کند که از مدل تروژ استفاده کتند . نکته قابل
توجه این است که صندوق ذخیره ارز نفت درنروژ اصولاً به بودجه وصل نشده‌است و دولت نمی‌تواند
engl آن برای مصارف بودچه, رقمی را پیش بینی کند. دشواریهای احتمالی دراین صندوق وجود
نقرد. فشاد مهمترین عامل بهدند کنتام خایم ان مندوق آشت لكر ابن يدوق ‘Galil
سلذقه‌های شعضی مدیریت شوده من‌تواند فساد آفرین باشد . فسناد اداری درمدیریت صندوق دهیرة
ارزی مساله‌ای است که نباید به آن بی اعتنا بود برهمین اساس برای جلوگیری از فساد درصندوق
ذحیره نفتی علاوه بر این که پانک جهانی تلاش می‌کند علاوه بر صندوق بین‌المللی بول سازمان‌ها و
تشکل‌های مدنی غیردولتی نیز برای عملکرد دولت‌ها در اداره این صندوق نظارت داشته باشندتا ماه
این شندوق كد نزوت ملف موب مدعو به درتی تصرف شور
صفحه 36:
تنها لنگرگاه جلوگیری از بحران در اقتصاد سیاسی ole!
وجود انضباط فراگیر مالی دولت است. همان انضباطی که
اقتصاد دولت‌های عربی صادرکننده نفت در طی بيش از سه
دهه آن را به خوبی در خود نهادینه ساخته اند و در اين
موضوع به آزمون و خطا نپرداخته و لذا امروزه از شرایط
منامتب توسعه پایدارتر بزخوردار مي‌باشند: اتضباط عالن
یعنی حس گردن؛ و حس دادن به اینکه منابع اقتصادی دچار
کمیابی است و مدیریت کردن بر مبنای چنین نهادی, عين
تربیت جامعه و اصلاح ساختار انگیزشی در توسعه کسب و
کار مي‌باشد. پدیده معجزه اقتصادی در هر تجربه جهانی یک
پدیده مدیریت مدار است و نه مخارج مدارء که مهمترین شاه
بیت این مدیریت ایجاد نهادهای مناسب برای به صحنه آوردن
فراگیر انگيزه‌هاي فعالیت مولد اقتصادی مردم و ظهور
سازمان‌هاي کارآفرین است
صفحه 37:
au
منابع
مجاهدی نسب, علیرضا. «سماری هلندی چیست؟». (۰۳ فروردین ۱۳۸۷).
جعفريورء وحید. «درمان سماری هلندی, جگونه؟». (۱۵ آذر ۱۳۸۶). بازبینی
۰ اردیبهشت ۰۱۳۸۷
الحسینی, محمدصادق. «بیماری هلندی در اقتصاد ایران». روزنامه حیات
نوء
اقتصاد بهم پیچیده ایران - دکتر محسن محبی
www.wikipedia.com
بختیاری,صادق و حفی, زهراء بررسی آثار افزایش درآمدهای نفتی بر
بخش کشاورزی؛ مورد: بیماری هلندی در اقتصاد ایران؛ مجله اقتصاد
کشاورزی و توسعه, سال نهم, شمارة ۳۵؛ باییز ۱۳۸۰
پداله زاده طبری, ناصر, اثر افزایش قیمت نفت بر ساختار اقتصاد ایران
(بیماری هلندی), پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده اقتصاد دانشگاه
علامه طباطبایی
فیاض منش, فرید. بررسی بیماری هلندی در ایران, پایان نامه کارشناسی
ارشد دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.
صفحه 38: