باغ‌های ایرانی

صفحه 1:
‎٠‏ باغ های روی تهه (باغ تهه) ‏در بعضی از موارد موقعیت طبیعی مناسبی برای ساختن باغ به نحوی وجود داشت که امکان بهره برداری از یک تیه پا دامنه ای با شیب زياد برای ساختن بخشی از عمارت ها و فضاهای باغ يديد مى آمدء باغ را به گونه ای ط در ‎ott:‏ برداری از ‎ ‎ 

صفحه 2:


صفحه 3:
‎٠‏ باغ خانه ‏در شمار اندکی از خلنه های بزرگ شهری واعیان نشین » در بخشی از خانه باغی طراحی وساخته می شد که نحوه تركيب آن با فضای خلنه به صورت هلیی متنوع انجام می شد. در بعضی از موارده باغ به شکلی ساده ومتشکل ‎US‏ فصای سبز دز یک:سمت:"خانه قرار داده می شد و ارتباط آندوبیا یک فضای ورودی میسر می شد. اما در یک ترکیب بسیار زیبا ومعمارانه, فضاهای ساخته شده خانه به صورتی با فضاهای باغ ترکیب می شد که استفاده از منظر وسایر کیفیت های فضایی باغ به بیشترین حد ممکن افزایش می یافت. 

صفحه 4:
* باغ در كنار رودخانه بسيارى از شهرهاى قديمى ايران در كنار يا دوسوى رودخانه اى بزرك يا متوسط شكل مى كرفتند وتوسعه مى يافتند. در بعضى از مواردى كه باغى در اينكونه شهرها در كنار رودخانه ساخته می شد. درصورت امکان ترجيح می دادند که عمارت کوشک آن را به ‎ub‏ ن که در میان باغ بسازند » درکنار رودخلنه بسازند وبه بهترین نحو ممکن از آن استفاده کنند. 

صفحه 5:


صفحه 6:
* معرفی فضاهای کالبدی باغ ها عمارت سردر: در بسیاری از باغ های سکونتگاهی» حکومتی وسکون؟ا عمارتی در فضای ورودی ساخته می شد که در بیشتر دار از نان کریتنانه صعاه سک( ‎gts‏ خف مسا سردر باغ قرار داشت به عنوان ساختمان دیولنی وحکومتی استفاده مى کردند» زیرا در این حالت حکام و دیوان سالاران می توانستند در همان عمارت که یک سمت آن داخل باغ وسمت دیگر آن درکنار یک معبر یا میدان قرار داشت, به امور دیولنی رسیدگی کنند وبه این ترتیب لازم نبود که مراجعه کنندگان به درون عرضه داخلی باغ وارد شوند و درنتیجه حریم عرصه های داخلی به خوبی حفظ می شد وعرصه آمور دیوانی از عرصه مربوط به سکونت متمایز می شد. 

صفحه 7:
عمارت اندرونى : درانواع باغ هاى سكونتكاهىء به ويزه باغ هاى سكوزتكافى - حكومتى بيكديا جند عمارت براق کرک سكونت دائمى در نظر كرفته مى شدكه غالباً آن را اندرونی می نامیدند. زیرا به گونه ای طراحی وساخته می شد که از لحاظ اجتماعی وکالبدی دارای حریم مشخص ومعینی بود به نحوی که اگر در فضای کوشک باغ سکونتگاهی - حکومتی مجلس ميهمانى بريا بود واز افراد نامحرم در آنجا يذيرايى مى شد. خلوت و حریم عرصع اندرونى حفظ مى شد وبه اين ترتيب زندكى خانوادكى افراد در آنجا بدون اشكال تداوم مى يافت. تسس سيسسبىي)ب-اا سي سس سس سس 

صفحه 8:
فضاهای خدماتی وجانبی: در بسیاری از باغ های بزرگ» متناسب با وسعت » نوع وكاركرد باغ وهمچنین عده ومنزلت اجتماعی استفاده کنندگان از باغ» یک یا چند فضای خدماتی مائند اصطبل» انبار, خایشاناه. عناجر وان انار ساعند. می.شد. اندازه» موقعیت » نحوه همجواری نسبت ‎Ay‏ ‏سایرفضاها و سایر خصوصیات کالبدی اين فضاها از الگوهای ثلبت وکاملا معینی پیروی نمی کرد بلکه در هر مورد از سایر خصوصیات اصلی باغ تاثیر می پذیرفت. دربرخى از باغ های بزرگ . فضاهایی ‎a ee‏ او ا ا ا ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 9:
: هندسه باغ ایرانی در باغ ایرلنی توجه خاصی به شکلهای هندسی می شد وشکل مربع که فاصله بین اجزاء باغ رابه طور ساده وروشن نشان می داد از اهمیت خاصی برخوردار بود. به وقت کاشتن درخت» نخستین گام دقت در تعیین فاصله محل کاشت از هرطرف بود. وبلین ترئیب:موببهاین-شکل می گرفت.کة از هر طرفت که نگاه می کردند. ردیف درختان را می دیدند. درختها را چه درهم وچه جدا؛ روی خطوط عمودی » به شكل مربع می کاشتند. یک اصل مهم دیگر در باغسازی ایران بازبودن چشم انداز اصلی به شکل مستطیل کشیده بود. در این باغ هاء در مقابل ‎clad Ly‏ باز و کشیده ای بود که درست در چشم انداز اصلی واقع می شد. در این فضا درختان بلند نمی نشاندند. معمولاً گیاهلنی می کاشتند که زیاد بلند نشوند ومنظر باز را سدنکنند و لا ار 

صفحه 10:
بنا را در نقاط مختلف باغ می ساختند. مثلاً گاه بنای اصلی در وسط باغ بود واز چهار طرف دیده می شد و بناهای فرعی وسردر در اطراف بودند. یا بنای یک طرف بود وبناهای فرعی در اطراف » یا دو راه متقاطع» و منظر اصلی در امتداد محور طولی باغ بود. در باغ هایی نیز کوشک به نسبت یک سوم در امتداد محور طولى قرار داشت و بناهای اندرون را در طرف خلوت باغ قرار مى دادند و منظر اصلى در جهت مخالف اندورن بود. باغ طرف اندرون موسلن كرك وحم يعابر لعزت راد ذاقنت: اجأ پشت آن مسدود بوده مثل باغ دلكشا نوعی باغ هم بود كه در بت بای اسلی آن یک حیاط بسته بود و رو به جلو منظر داشت اما در پشت بنا فقط حیات خلوت وگوشه دنجی بود مثل باغ ارم شيراز باغ مزار كاشان وسروستان 

صفحه 11:
بلغ هايى نيز بودند كه علاوه بر باغ اصلى مو هي ر بود و بعل عبو باغ هولت آبادديرد که درجلوی تن با همباغسمن داشت 

صفحه 12:
اما در تمام این باغ ها ء در مقلبل بنا حتما ميان كرت بود با يك فضای مستطیل کشیده که در ن آبنما یا استخر می ساختند. هیچ باغی بدون این فضای باز نبود (مگر اينکه از زمان احمدشاه به بعد احداث شده باشد) برعکس میان کرت در خیابانهای فرعی نیز که به صورت منظم ومربع همدیگر را قطع می کردند انواع درختان دیگر کاشته می شد ولین خیابان بندیها را به شکل مربع مربع تقسیم می کردند. معمولاًاندازه کوشک باغ "ها بین ۱۲ ت۲۰۱ متر بود وبزرگترین آنها در مورد كوشكهاى مدورء هشت گوش» كوش eden oe ew gle SB ‏تیا مت یس ره‎ 

صفحه 13:


صفحه 14:
بنابرلين » تقسیمات باغ معمولاً به اين شكل بود كه خیابانهای دوطرف باغ تا جلوى ساختمان مى آمد ودر اطراف خيابانها قطعات مربعی شکل یعنی کرتها بودند. وسط خیابانها یا میان کرت بود يا آبنما و در اتتهای خیابانها قبل از رسیدن به کوشک حوض کلکی قرار داشت. هم گلزار بود. قسمت عمده وپرکار باغ» يك پنجم عرض باغ, شامل کوشک » خیابانهای اصلی ومیان کرت بود. 

صفحه 15:
در باغ های ایرانی » علاوه بر عمارت اصلی یا کوشک اصلی بناهای سردر هم بودند كه در حقيقت بيرونى باغ يا محل يذيرليى باغ محسوب مى شدند ومعمولا بسیار زیبا ‎ss‏ هی هم ند جای روز یک در معفهلن بوده آماادزمقانلین بگنه9 پرش» بوده 

صفحه 16:
در هندسه باغ ایرانی دواصل مهم بود سه م7 کشیدگی در کنار هم و تقسیم باغ به مربعهایی ‎aay plate gales gel aged‏ شکل سک بودند. غیر از مستطیل کشیده ومربع. شکلهای هشت گوش, کشکولی ونگینی وچهارگوش هم در ‎EL‏ بود. 

صفحه 17:
| یکی از اتفاقات مهم در هندسه 1 باغ ایرانی در دوره صفویه استفاده | ‎fn‏ ‏از خیابانهای مورب(قطری) در ‎ee‏ ‏جهت چشم انداز عمارت کوشک هشت ضلعی می باشد . به طور مثال در نقشه باغ بلبل که عمارت هشت بهشت در آن قرار دار وجود لین نوع خیابانها دیده می شود. این شیوه در نقشه چهلستون نیز مشهود است. 

صفحه 18:
كياهان در بالغ ايراني: گیاهان در باغ ایرلنی با هدف ایجاد سایه» برداشت وتزيين كاشته مى شوند. حجم اصلی گیاهان متوجه درختان سایه دار ومحصول دار است ی در باغ ها وجود دارند. گیاهان را دا وكياهان 

صفحه 19:
درختان: برای ایجاد سایه در باغ های ایرلنی از درختان سايه فد مانند بيد چنار» نارون ومانند ن استفاده شده است وبرای کمک بیشتر به ایجاد سایه » گذرگاه های باغ ها را باریک انتخاب نموده لند تا مايه درختان دوطرف همه سطح گذرگاه ها را بپوشاند. در محور های اصلی ‎EL‏ » بیشتر ردیف درختان سرو و چنار استفاده شده است و نیز در م و و چنار کاشته شده است. رختلنی مثل تبربزی » در زمین های رسی و زبان گنجشک و کبودا 

صفحه 20:


صفحه 21:
بوته ها: این دسته از گياهان باغ های ایرانی شامل انواع كل سرخ وانواع ياسها است. محبوب ترین درخت " ‎Eb‏ های ایران است. 

• باغ هاي روي تپه (باغ تپه) در بعضي از موارد موقعيت طبيعي مناسبي براي ساختن باغ ب ه نح وي وجود داشت كه امكان بهره برداري از يك تپه يا دامنه اي با ش يب زياد براي ساختن بخشي از عمارت ها و فضاهاي باغ پديد مي آمد ،باغ را ب ه گونه اي طراحي وسازماندهي مي كردن د ك ه ح داكثر به ره ب رداري از عرصه هاي مرتفع وسطوح شيب دار صورت پذيرد. • باغ آبي منظور از باغ آبي گونه اي است كه آبگيري بزرگ در قس متي از عرص ه آن به شكل مصنوعي با استفاده از عوارض طبيعي ساخته مي شد وب راي پديد آوردن منظره اي بديع وخوشايند ،عمارت كوشك در روي س كويي كه درميان آبگير با مصالح مقاوم در برابر آب ساخته ميشد ،برپامي گرديد وبراي ايجاد دسترسي به كوشك غالبًا معبر يا پلي بين كوش ك وعرص ه واقع در كنار آبگير ساخته مي شد. • باغ خانه در شمار اندكي از خانه هاي بزرگ شهري واعيان نش ين ،در بخش ي از خانه باغي طراحي وساخته مي شد كه نحوه تركيب آن با فضاي خانه ب ه صورت هايي متنوع انجام مي شد .در بعضي از موارد ،باغ به شكلي ساده ومتشكل از يك فضاي سبز در يك سمت خانه قرار داده مي شد و ارتباط آن دو با يك فضاي ورودي ميسر مي شد .اما در يك تركيب بس يار زيبا ومعمارانه ،فضاهاي ساخته شده خانه به صورتي با فض اهاي باغ تركيب مي شد كه استفاده از منظر وساير كيفيت هاي فضايي باغ ب ه بيش ترين حد ممكن افزايش مي يافت. • باغ در كنار رودخانه بسياري از شهرهاي قديمي ايران در كنار يا دوسوي رودخانه اي بزرگ يا متوسط ش كل مي گرفتن د وتوس عه مي يافتند .در بعضي از مواردي ك ه باغي در اينگون ه ش هرها در كن ار رودخانه ساخته مي ش د ،درص ورت امكان ترجيح مي دادند كه عمارت كوش ك آن را ب ه جاي آن ك ه در ميان باغ بسازند ،دركن ار رودخان ه بسازند وبه بهترين نحو ممكن از آن استفاده كنند.  :معرفي فضاهاي كالبدي باغ ها عمارت سردر: در بسياري از باغ هاي س كونتگاهي ،حكوم تي وس كونتگاهي – حكوم تي عمارتي در فضاي ورودي ساخته مي شد كه در بيشتر موارد مح ل اس تقرار درمحلباغ ها بود. خدماتي كاركنان باغبانان– وساير نگهبانان ، عمارتي كه حكومتي از سكونتگاهي وسكونت باغ هاي در بسياري از سردر باغ قرار داشت به عنوان ساختمان ديواني وحكومتي استفاده مي كردند ،زيرا در اين حالت حك ام و دي وان ساالران می توانس تند در همان عمارت كه يك سمت آن داخل باغ وس مت ديگر آن دركن ار يك معبر يا ميدان قرار داشت ،به امور ديواني رسيدگي كنند وب ه اين ترتيب الزم نبود كه مراجعه كنندگان به درون عرضه داخلي باغ وارد شوند و درنتيجه حريم عرصه هاي داخلي ب ه خ وبي حف ظ مي ش د وعرصه امور ديواني از عرصه مربوط به سكونت متمايز مي شد. عمارت اندروني : درانواع باغ هاي سكونتگاهي ،به وي ژه باغ هاي سكونتگاهي – حكومتي يك يا چند عمارت ب راي سكونت دائمي در نظر گرفته مي شدكه غالبًا آن را اندروني مي ناميدن د ،زي را ب ه گون ه اي طراحي وساخته مي شد ك ه از لحاظ اجتماعي وكالب دي داراي حريم مشخص ومعيني بود به نحوي كه اگر در فضاي كوشك باغ س كونتگاهي – حكوم تي مجلس ميهماني برپا بود واز افراد نامحرم در آنجا پذيرايي مي شد ،خلوت و حريم عرص ع ان دروني حفظ مي شد وب ه اين ترتيب زن دگي خ انوادگي افراد در آنجا بدون اشكال تداوم مي يافت. فضاهاي خدماتي وجانبي: زرگ ،متناسب با در بسياري از باغ هاي ب وسعت ،ن وع وك اركرد باغ وهمچ نين ع ده ومنزلت اجتماعي استفاده كنندگان از باغ ،يك يا چند فضاي خدماتي مانن د اص طبل ،انبار، چايخاناه ،حمام وآب انبار ساخته مي ش د. اندازه ،موقعيت ،نحوه همج واري نسبت ب ه سايرفضاها و ساير خصوص يات كالب دي اين فضاها از الگوهاي ثابت وكامًال معيني پ يروي ورد از ساير ه در هر م نمي كرد ،بلك خصوص يات اص لي باغ ت اثير مي پ ذيرفت. درب رخي از باغ هاي ب زرگ ،فض اهايي  :هندسه باغ ايراني در باغ ايراني توجه خاصي به ش كلهاي هندس ي مي ش د وشكل مربع كه فاصله بين اج زاء باغ را ب ه ط ور ساده وروشن نشان مي داد از اهميت خاصي برخوردار ب ود .ب ه وقت كاشتن درخت ،نخستين گام ،دقت در تع يين فاص له محل كاشت از هرطرف ب ود .وب دين ترتيب مربعهايي شكل مي گرفت كه از هر طرف ك ه نگ اه مي كردن د، رديف درختان را مي ديدند .درختها را چه درهم وچه ج دا، روي خطوط عمودي ،به شكل مربع مي كاشتند. يك اصل مهم ديگر در باغسازي ايران بازبودن چشم انداز اصلي به شكل مستطيل كش يده ب ود .در اين باغ ها ،در مقابل بنا ،فضاي باز و كشيده اي بود كه درست در چش م انداز اصلي واقع مي ش د .در اين فض ا درخت ان بلن د نمي بنا را در نقاط مختلف باغ مي ساختند .مثًال گاه بناي اصلي در وسط باغ بود واز چهار طرف ديده مي شد و بناهاي فرعي وسردر در اطراف بودند .يا بناي يك طرف بود وبناهاي فرعي در اطراف ،يا دو راه متقاطع ،و منظر اصلي در امتداد محور طولي باغ بود. در باغ هايي نيز كوشك به نسبت ي ك س وم در امتداد محور طولي قرار داشت و بناهاي اندرون را در طرف خلوت باغ قرار مي دادند و منظر اص لي در جهت مخالف اندورن بود .باغ طرف ان درون هم ميان كرت وهم ساير اج زاء راه داش ت اما پشت آن مسدود بود ،مثل باغ دلگشا نوعي باغ هم بود ك ه در پش ت بن اي اص لي آن يك حياط بسته بود و رو به جلو منظر داشت اما در پشت بنا فقط حيات خلوت وگوشه دنجي ب ود، مثل باغ ارم شيراز ،باغ مزار كاش ان وسروس تان فارس . چهار نحوه ی قرار گیری کوشک در محوطه باغ باغ هايي نيز بودند كه عالوه بر باغ اصلي ،يك باغ بيروني هم داشتندكه كلي تر وعمومي تر بود و بعد از عبور از آن وارد باغ اصلي مي شدند مث ل باغ دولت آباد يزد كه درجلوي آن باغ بهشت آيين بود .باغ جهان نماي شيراز هم باغ بيروني داشت. در جلوي بعضي از باغ ها نيز يك دربند يا يك بس ت يا جلوخ ان وج ود داشت مثل باغ شاهزاده ماهان. سردر باغ شاهزاده ماهان اما در تمام اين باغ ها ،در مقاب ل بن ا حتمًا ميان كرت ب ود با ي ك فض اي مس تطيل كش يده ك ه در آن آبنما يا استخر مي ساختند .هيچ باغي ب دون اين فضاي باز نبود (مگر اينكه از زمان احمدشاه ب ه بع د اح داث ش ده باش د) برعكس ميان كرت در خيابانهاي فرعي نيز كه به صورت منظم ومربع هم ديگر را قطع مي كردند ،انواع درخت ان ديگر كاشته مي شد واين خيابان بنديها را به شكل مرب ع مرب ع تقس يم مي كردن د. معموًال اندازه كوش ك باغ ها بين 12 تا 20متر بود وبزرگترين آنها در م ورد كوشكهاي مدور ،هشت گ وش ،گ وش پخ يا مربع به 25متر هم مي رسيد. خیابان بندی های باغ و کاشت انواع میوه در کرت ها بنابراين ،تقسيمات باغ معموًال به اين شكل بود كه خيابانهاي دوطرف باغ تا جلوي ساختمان مي آم د ودر اطراف خيابانها قطعات مربعي ش كل يع ني كرتها بودند .وسط خيابانها يا ميان كرت ب ود يا آبنما و در انتهاي خيابانها قبل از رس يدن به كوشك ح وض كلكي قرار داشت .بعضي جاها هم ميان سردر و ميان كرت گلزار ب ود. قسمت عمده وپركار باغ ،ي ك امل پنجم عرض باغ ،ش كوش ك ،خيابانهاي اص لي وميان كرت بود. در باغ هاي ايراني ،عالوه بر عمارت اصلي يا كوشك اصلي بناهاي سردر هم بودند كه در حقيقت بيروني باغ يا محل پذيرايي باغ محسوب مي شدند ومعموًال بسيار زيبا بودند. گاهي هم به جاي سردر يك در معمولي بود ،اما در مقابلش يك « َپرس» ب ود ،يع ني ديواري مشبك كه موجب مي شد داخل باغ از بيرون مستقيمًا قابل رؤيت نباشد. سردر باغ شاهزاده ماهان در هندس ه باغ اي راني ِدواص ل مهم ب ود س ه كشيدگي در كنار هم و تقسيم باغ ب ه مربعهايي ك ه خ ود داراي تقس يماتي منظم ومرب ع ش كل بودند. غير از مستطيل كشيده ومربع ،ش كلهاي هش ت گوش ،كشكولي ونگيني وچهارگوش هم در باغ بود. يكي از اتفاق ات مهم در هندس ه باغ ايراني در دوره صفويه استفاده از خيابانهاي م ورب(قطري) در جهت چشم انداز عمارت كوش ك هشت ضلعي مي باشد .ب ه ط ور مث ال در نقش ه باغ بلب ل ك ه عمارت هشت بهشت در آن قرار دارد ،وجود اين نوع خيابانها دي ده مي ش ود .اين ش يوه در نقش ه چهلستون نيز مشهود است. گياهان در باغ ايراني: گياهان در باغ ايراني با هدف ايجاد سايه ،برداش ت وتزيين كاش ته مي شوند .حجم اصلي گياهان متوجه درختان سايه دار ومحص ول دار اس ت وگلها وگياهان تزييني به ميزان كمتري در باغ ها وجود دارند .گياهان را مي توان در سه گروه تقسيم كرد كه شامل درخت ان ،بوت ه ها وگلهاي تزييني است. درختان: براي ايجاد سايه در باغ هاي ايراني از درختان سايه افكن مانند بيد ،چنار، نارون ومانند آن استفاده شده است وبراي كمك بيشتر ب ه ايجاد سايه ، گذرگاه هاي باغ ها را باريك انتخاب نموده اند تا سايه درخت ان دوطرف همه سطح گذرگاه ها را بپوشاند. در محور های اصلی باغ ،بیشتر از ردیف درخت ان سرو و چن ار اس تفاده شده است و نیز در موارد زیادی یکی در میان سرو و چن ار کاش ته ش ده است. در زمین های رسی و شور که چنار بار نمی آید ،درختانی مثل تبریزی ، زبان گنجشک و کبودار می کاشتند. فرم قرار گرفتن درختان در باغ بوته ها: اين دسته از گياهان باغ هاي ايراني شامل انواع گل سرخ وانواع ياسها است. محبوب ترين درخت نزد ايرانيان سرو است .گل سرخ محبوب ترين گل باغ هاي ايران است.