آرامگاه های و بناهای معروف ایران

صفحه 1:
7 عنوان تحقیق : آرامگاه های و پناهای معروف ایران 

صفحه 2:
آرامگاه حجت الحق, بوعلی‌سینا که به مناسبت هزارمین سال تولد شيخ در سال 1330 به بهرهبرداری رسید؛ نگین معماری ایرانی و اسلامی معاصر است. بی اغراق استاد مهندس هوشنگ سیحون در ابتکاری ماندگار. شاهکاری ارایه کرده‌است که در تارک هنر معماری | ام فر کت جناب سيحون هر كس به بناى آرامكاه بوعلى نكاه مىكند و اين شكوه و عظمت را از نزديك می‌بیند. متوجه می‌شود فارغ از ویژگی‌های منحصر به فرد معماری و دست مریزاد يه طراح و معمار و سازنده آن. احساس مىكند رابطداى قلبى و نزديك بين طراح أن با جناب شيخالرئيس وجود داشتهاست بنابراين با توجه به امكاناتمان در طراحى و عوامل معمارى از يك طرف و از طرف دیگر از طریق نمادهای عددی یعنی سمبل رقمی, با اين 2 فاکتوره کاری را انجام بدهم که در حقیقت شخصیت آن کسی که در آنجا مدفون بود. اين مجسم شود. به جای این که قبر بسازم. من می‌خواستم نجسم وجود آن شخصیت را از طریق معماری و عدد نشان دهم یه و اساس اين بنا را روى فرم مريع هندسى قرار دهم. مربع يكى از زيباترين. خالصترين و نابترين شكلهاى هندسى خراهتدسه و مضمازی /. مثال : نقشه و اساس مجموعه تخت جمشید که متشکل از چند کاخ است از جمله کاخ آپادناه کاخ صدستون. کاخ‌های دیگر, مربع است. اگر اين تخت جمشید را جلوی خود بگذارید می‌بینید که جز فرم مربع چیز دیگری نیست بنابراین این مربع یک جنبه تاریخی فوقالعاده هم برای ما دارد. 

صفحه 3:
َاکاین آرامگاه تلفیقی از دو سبک ‎Glubs lore‏ باستان و ابران بعد از اسلام است. در طراح یی مجموعه از عباصوّق از هن معماری سنتی-ایرَای اتتتقاده-شدم است ‏ عناصری مانند برج. الهام گرقته از برج گنبد قابوس, باغچه ها متاثر از باغهای ایرانیسسس آب نماها الهام گرفته از حوض خانه های سنتی و نمائی با روکار سنگهای حجیم و خشن خارا که با سنگ گرانیت کوهستان الوند آراسته شده و نمودار کاخهای باستانی أير افاي تلکودهتند و خیره‌کننده؛ ظاهراً «تجسم شب کلاه از نماي بالا و کلاه عرفا و نیز شبیه به قطعه‌ي الماس تراشخورده و نيز جام وارونه است كه جامكونه مانندشدنبناء بر اساس يكي از رباعیات حکیم نيشابوري طراحي شده 

صفحه 4:
عاخ خزان ۰ ۱ دراه نیمه عم عاخآبروان ‎١١.‏ كاخ ارشير نک کاخ سه دوز کاخ صد متون ‏ دووازه ملل ان وروی | تصویر از آرامگاه بوعلی سیناهمدان ‎eal‏ 

صفحه 5:
بر اين بر اساس آن جه لتوناردو داوينجى طراحى كرده كه يك انسان متعارف بينالمللى كه دستها و باهايش را بار و يك مربع جايكزين شده است. يك مربع مىتواند سمبل خود انسان هم باشد. بنايراين من آمدم وكفتم كه تمام اصول و بايه و اساس اين نقشه روى مريع بايد باشد كما اين كه جه در بلان و جه در نما مىبينيد كه خود آرامكاه در يك سالن 100 درصد مربع قرار كرفته | از طرف ديكر تاثيريذيريى ايران از فلسفه يونان نيز در طرح آرامكاه مورد توجه قرار كرفت مىكويند كه بايدهاى فلسفه ايران روى يونان قرار كرفته است. وقتى به اين مطلب توجه مىكنيم. ما مىبينيم كه بر اساس آنجه دانشمندان بزرك يونان مثل افلاطون و ارسطو می‌گویند و یا گفته که شکل مربع را اب‌ترین شکل هندسى مىداند و یک فکل دیگر هم"هست. همین حالت و مشخصات را دازد و آن شکل هایره‌است مربع و دایه 2 شکل ناب هندسی هستند كه اكر اين 2 را با هم تلفيق كنيد ديكر نور على نور م شود. بنابراين آمدم خود سنگ قبر بوعلىرا كه كاملاً مريع انست در يك محيط دايره شكل كه بله مىخورد جاى دادم كه مريع در داخل دايره قرار كرفته باشد. در نماى كلى ساختمان أمدم و ايوان جلو را تا نوك برج در يك مربع قرار دادم. اندازه و طول ایوان را از کف زمین تا توک برج هر دو در یک مربع قرار دادیم. اگر از کف زمین اندازه بگیرید تا نوک برچ مخروطی شکل 5/28 متر است. و بعد هم اكر طول اين ايوان را يعنى كل آرامكاه بوعلى در يك مريع قرار كرفته ا 

صفحه 6:
شكل انسان »به مرکزیت ناف و ترسیم مربع و دایره 

صفحه 7:
برج آزادی که درساخت آن از دایره‌مربع 

صفحه 8:
TAG )ل وهب 

صفحه 9:


صفحه 10:
نخیر, موضوع تناسبات طلایی عالم معماری, هميشه مطرح بوده است. و هست. تناسبات طلایی چگونه به وجود می‌آید؟ این گونه است که اگر ما قطر یک مربع را که اساس آن تناسب است, به عنوان یک ضلع بگیریم و بخواهیم با ضلع مستطیل بسازیم, این مستطیل اولین تناسب طلایی اشت. یعتی قظر هریم را از یک طرف گرفتة: و با صلع خود فرع من‌شود یک مستطیل؛ که این اولین مستطیل تناسب طلایی است: آگر در همین م قطزش زا گرفته و با ضلع مرنع یک مستطیل نسازيم می‌شود دومین مستطیل طلانی و درحاراقکا ویو ید2 م همير توس مکی ممرلترو تسب سای + رف رک فخ !یردام فراکنيم. به 8 ترمی‌خوریم که افراد را به سمت بالا هدایت می‌کند و از سمت چپ یک نیم مریع به فاصله بین محور برج به طرف زمین تا آن پلکان دست راست وجود دارد که همه آن طبق تناسب طلاین طرح‌ریزی شده است. ابا یوت وخ که در ‎coal‏ يعنى طرح یان 10 ستونی و همچنین مشخصات و اجزا دیگری که با هم تركيب شدداند. اينها تداعى معمارى يونان قديم را تداعى مى كنتد البته از آن معماری کپی نشدهاست ولی تداعی کتنده آن معمازی اننت 

صفحه 11:
اعداد بکار رفته در ساح رز اهگاه بوعلی ‎“Tee‏ 0ستون پایین, هر کدام نشانه یک قرن است. یکی این که چون هزاره بوعلی را خواستند جشن بگیرند و اين نمایشگر این هزاره است. دوم؛ برجبالاست. کنبد قابوس 10 ترک ولی انشی می‌شتانستد و در 12 علم دانشمند بوده أننت از نظر عددی بیانگر شخصیت بوعلی‌سینا است چه در تما: جه در نقشه, هر جا به ان آزاشگاه نگاه کنیم من‌بینیم که ید دفعات مرتع تکرار شده و مربع شنخص خود بوغلی است از نظر یک انسان کامل و بی‌نقص 

صفحه 12:
فره چون نقش برجسته ادات و اصولی بودند که مردمان باور داشتند و آن را در پهنه ی عظیم کوه جاودان ساخته اند. (تصوير ۱) 

صفحه 13:
نقش برجسته ی شاپور دوم و سوم بنه سال ۳۸۸. ۳۸۳ میلادی و طاق بزرگ به روزگار خسرو دوم؛ معروف به پرویز» به سال ۶۲۸ - ‎۵٩۰‏ میلادی که مورد بحث این گفتار است. تصوير ۲ نقش برجسته ی منسوب به اردشیر دوم. 

صفحه 14:
نقوش موجود در طاق بزرگ را توان به دو دسته تقسيم كرد: ۱. نقوش رسمی تاج كيرى و هيبت نظامی حکومت. در انتهای طاق؛ ۲. نقوش شکار در دیواره های غربی و شرقی طاق. در گروه اول نقوش به طور کامل مشخص و گویاست: نمایش رسمی اثبات سلطنت و اقتدار شاهی(تصویر ۳). در نقوش دسته ی دوم شاه را در حال شکار می یابیم(تصویر ۳) تصوير ۴ نقش شکار دیواره ی شرقی طاق بزرگ, تصویر ۳. نقوش انتهای طاق بزرگ 

صفحه 15:
5 كت تار وته آست. از سری دبگر صید دات خداوندی پیروزی بر جانوران زیانکار ممکن نبوده. در انجام دادن هر شکار؛ مراسم معمول می شده و سفره ای نذر خدا می کرده اند و طعام مى خورده اند»[0]. چنانچه با این مفهوم به تقوش دیواره های شرقی و غربی طاق بزرگ بنگریم» مجموعیت اين مکان را در ارتباط با آیین های مذهبی بهتر درک خواهیم کرد. نقوش شکار در طاق بزرگ تنها نقش شکار در هنرهای دوره ی ساسانی نیست و بوفور با چنین نقش هایی برخورد می کنیم. در أيين مهرء ميترا با شكار كراز كه مظهر شر و اهریمن است جنگاوری و الهی بودن خود را به نمایش می گذارد. آیا شاه نیز در نقوش شکار در حال نبرد با نیروهای شر و پیروزمندی نشان داده شده است؟ شکار برای شاه مظهر ابراز لیاقت؛ قدرت و توانایی بوده و با نمایش این عمل به انحاء مختلف سعی در بیان اين مفهوم برای همگان داشته است ساختار طاق بزرگ اين که آثار نقش برجسته و طاق های خفته در دل صخره ی طاق بستان یا هر جای سرزمین ایران چگونه و به جه طريقى ساخته و پرداخته شده انده سوالی است که تاکنون پاسخ مستندی نداشته است. جه جيز سبب مى شود تا ايرانيان به نقش برجسته علاقه مند شده و نقش های مورد نظر خود را از دل صخرء های بلند و دور از دسترس بیرون بکشند؟ آنچه مسلم است تنها سلیقه نیست و در اين ميان تفکر و فلسفه ی کار نیز اهمیت شایان توجهی را داراست. این که اين نقش ها همانند رازی در دل سنگ ها خود را نشان می دهند و در کنار صخره های بلند و کوه مفهوم و موجودیت می یابند. نکته ی مهمی است. 

صفحه 16:
غاری به عمق تفریبی هفت منر یی همان سحرأمیز احداث کردن» نمی تواند کاری از سر تفنن و تنها یک نمایش سیاسی عصر خود باشد. ایده ی ساخت چنین طاقی با چنین نقرشی, ایده ای با ابتکاری شخصی هم نمی تواند باشد. چرا که تشابهات نقوش طاق بزرگ با سایر آثار فلزی؛ منسوجات و ... دوران ساسانیان آن را به یک نمایش عظیم از قدرت؛ جسارت و هوشمندی انسان زمان ساسانیان بدل کرده است. نقش برجسته های طاق بزرگ را به لحاظ فنی می توان به دو دسته ی نقش برجسته با برجستگی کم و نقش برجسته با برجستگی زیاده به طوری که به مجسمه نزدیک شده است تقسیم کرد. کلیه ی نقوش برجسته ی نما و دیواره های شرقی و غربی داخل طاق بزرگ در گروه اول و کلیه ی نقش برجسته های انتهای طاق بزرگ درگروه دوم جای می گیرند(تصویر ۳). انتخاب شیوه ی نقش برجسته با برجستگی زیاد در نقوش انتهای طاق بزرگ که شاه در اوج قدرت در دو وضع سیاسی و نظامی خود نشان داده شده است؛ 

صفحه 17:
نماى طاة زک ل جزبيات؛ به نماى طاق بزرك حاتیمتعدل و هماهنگ بخشیده است(تصویر ۱۰).: غربی به طوری حجاری و در نظر گرفته شده است ‎ees‏ ارس باکت تصویر ۱۰ تصویر ۱۱. طاق بزرگ و کوچک (ضلع غربی). 

صفحه 18:
نمای طاق مربع اضلاع شرقی و غربی قدری فاضله دارد. ‎Ro oe ee‏ مربع مستطیل تا اضلاع شمالی یا جنوبی) باز کرده؛ در نقاط ۸۸ و 13 قرار دهیم و دایره هایی رسم کنیم» دو دایره ی مساوی متداخل خواهیم داشت(تصویر ۱۰). محوطه ی تداخل این دو دایره همان قسمت هایی از نقوش انتهای طاق بزرگ است که شاه در دو وضع سیاسی و نظامی قدرتمند خود قرار گرفته است. حال اگر این دو قسمت را مشخص تر بررسی کنیم» با همان شعاع از نقاط ) و (آنیز قوس هایی رسم و مجددا دو دایره ی مساوی خواهیم داشت كه قسمت بالای تداخل دو دایره؛ محل قرارگیری شاه با هیبت نظامی سوار بر اسب است. فاصله ی نقاط 8 و 17 یبا برابر با عمق طاق بزرگ (مقدار تورفتگی طاق به داخل صخره) است (تصویر ۱۲). همان طور که در تصویر ۱۲ مشاهده می کنید. شعاع دایره های رسم شده نیز تقریبا برابر شعاع دایره ی محصور در مربع مستطیل نمای طاق است. اگر همین شعاع را در رابطه با نقوش دیواره های شرقی و غربى نيز عمل كنيمء قسمت هایی که شاه در حال شکار است. در محوطه ی تداخل دو دایره قرار خواهد گرفت. ضمن فاصله ی نقطه ی 9 تا نقطه ی 5) نیز برابر اندازه ی شعاع دایره ی محصور در نمای طاق بزرگ است تصویر ۱۲. 

صفحه 19:
تصویر ۱۳. ستاره ی هفت پر حک شده بر صفحه ی زیر شکم اسب در طاق بزرگ 

صفحه 20:
شرفین۱. زرودقا هابه شکارگاه ۱ صحنه ى شكلء ۲ بان فتکار:دبرازه ای غربی:۱ ر پزوه فیل هابه شکارگاه» ۲. شکار» ۳. پایان شکار. نمای طاق:۱. فرشته ی شرقی» ۲. ماه» ۳ . فرشته ی غربی. عدد هفت نیز قابل توجه است. تعداد کنگره ها هقت تا است و ستاره ی حک شده بر سطح صفه ی زیر شکم اسب نیز هفت پر است(تصویر ۱۳). و هفت «بیشتر با فرآیند مرتبط است تا با شکل. فرآیندی مستمر به همان گونه که برای بیرون کشیدن یک هفت ضلعی از یک دایره؛ روش ساده ی طبیعی وجود ندارد»[3]. به هر حال با توجه به اعتقادات گوناگونی که در اواخر دوران ساسانی وجود داشته است؛ رابطه ای میان مفاهیم نمادپردازی در عطق درگ و اقلا ‎SS Ae ts‏ له لوو لتقي ‎SAS Soh‏ ی هرد قلح و بررسی هستند. 

صفحه 21:
طق كتسرى رطاق خسرو) 1 سس 

صفحه 22:


صفحه 23:
دیمان چهار دسته وبرانه مشاهد: منود کلب ترسن آن‌ها لي اس معروف به حرم كسرى' 'نن ویرانه‌ها جوء ایوان کسری بوددا سک ۲ 9۳9129 (۷3 ۴۳ متریسجحوب سرتی طاق بقایای ساختمان‌هایی مشاهده می شوک ستل كو" دیوار معروف به بستان کسری. که شاید حصار باغ وحش بوده‌است. امتدا بنستان تلى به ارتفاع + الى ۵/۷ متر واقع است. که قاعه‌اش چهار گوش است. . معروف به تل‌الذهب (ثل طلم يا خزانة كسرق است. و آن ظاهراً در اصل بنای واحدی بوده که خسرو پرویزبرای خزاین خود ساخته بوده‌است. طاق کسری که عظیم‌ترین و نظ رگیرترین یادبوة عظمت گذشتة تیسفون است: در وسط ویرانه‌های مداین قراز خازد. آن‌چه که از آن باقیست نمالی است عظین به طوّل خدود ‎٩۳‏ متره که اضلاً بیش از ۳۰ متر ارتفاع داشته و طاق‌تمایی به عرض حدود ۲۳ عتر نامساوی تقسیم می‌کند. تالاری به طول بیش از ۴۵ متر و دارای ۱۰ ردیف اطاق‌های جانبی دارد. در عقب تالار دری پهناور اتب که به حیالی ومی یار می‌شود ارد. در فاصلةٌ حدود ‎٩۱۰‏ متری جنوب غربی Send geal, 

صفحه 24:
> ‎ere‏ ز در برابر ایوان تیسفوزج 431 بسبار مجللی آویزان کرده بودند که جواهرنشان.بود و عسكريان عرب آن را قطعه قطعه کرده میال کرد قتعت گرنند. باز همان فردوسی چنین نقل می‌کند که در روز بازحا قبلا شاهنشاه روی تخت طلای خود جلوس می‌کرد و جون تاجى كه بايد برسر بكذارد بسيار سنكين بود أن را به زنجيرى از طلا در بالاى سر شاهنشاه از بالاى طاق طورى أويزان مىكردند كه در بالاى سر وى قرار كيرد. همين كارها را در همين اواخر براى يادشاهان قاجاريه انجام مىدادند و اين نشانه اين است كه اين عادات و رسوم از دهان به دهان تا دورههاى جديد ادامه يافتهاست ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 25:
نج آکتانی_طبقات مختلف مملکت در بیز رن رد9 می‌کشیدند را کنر میرک5 1691971۳0567 چدل, مخصوصی ری تخت .بار مىداد 

صفحه 26:


صفحه 27:
چهل‌ستون از بناهای تاریخی استان اصفهان د در دوره شاه عباس یکم احداث آن آغاز شد و کاخ جهلستون از نخستين بناهايى است كه در آن تزئين وسيع: آينهكارى: نقاشيهاى بزرك ديوارى و ستونهای چوبی. با سرستونهای مقرنس به كار رفته است. تمام ديوارها با آينههاى قدى و شيشهها و نقاشيهاى رنكى و زيبا تزئين شده يوده و همه درها و پنجره‌ها از نوع منبت و خانم بوده است. مهارت و استادى ايرائيان در طرح اين كاخ به خوى مشاهده ميشود که هرآن فضای خارج از عمارت با فضای داخل آن, چنان مربیط و هماهنگ اس که نمی توان تشخیص دلذ کجا یکی بايان مييابد و ديكرى آغاز ميكرد 

صفحه 28:
ايان اضلی و چفمگیر کشک با نتونهای متفه که از = گیهای بنا محسوب میگردند. موجب تسمیهبنابه کاغ چهلستون كرديد. در ايران تعد و كثرت را بيشتر يا عدد چهل بیان میکنند و به طور تصادفی چون تعداد ستونهای تاه پیست عدد و نعکاس عمارت و ستونها هم در استخر مقابل آن به خوبی مشهود است. این کاخ با انعکاس آن در آب مفهوم «چهل ستون» پیدا می کند. هریک از ستون های بیست گانه تلا ازیک تنه درخت چنار تشکیل شده و بر روی نها لاه نزکی از تخته رنگ ‎ape gant‏ هاره که سا با ينه و قیعه‌های رتك يوشيده شده بون 

صفحه 29:
از آیوا تون سه در به تالار پذیرابی که نیام گوشک را اشفال گرده. راهدارد. دیوارهای با روغنی بزرگ ریت ‎LLG Ly Ey Sy a yeaa ۳99 ٩۳۹۹۲‏ فرن هفدهم را در نظر یکی از اين تابلوها غاه باس را هنگام پذیرایی از خان ازیک نشان:میدهد. شاه وان هردو ذر یک ۵ نقاشی های پایین ديوار اين تالار بذيرابى. همانند عالى قابو مناظرى از تفريحات ييلاقى و روستایی را نشان می دهد. همانند بناى جهلستون. باغ آن نيز دستخوش تغييراتى بوده است كه ازمهمترين آنها مى توان به احداث خيابان سبه بر سمت شمالى باغ . و تغيبر ورودى باغ از ضلع شرقى به ضلع شمالى و ايجاد جلوخان نيمدايره شكل امروزى از دوره بهلوى آشاره مود شین تخستهاند, 

صفحه 30:
505177 مجو اصلى طولى در جيت رفاك للق اكه تخر آب_تشیده را دومیان‌داردو یک محور غر ی بدون جوی آب به چهار قسمت اصلی ‎ata pee‏ اين محور عرضی با كذر از ايوان ستوندار در سوی دیگر نیز ‎HEIL‏ ‎Glee a) lg‏ قعبایی عیاتی؛ پیوند ‎hae Gia‏ از و فضای بسته را مورد تأکید قرار میدهد. محور طولی دیگر که از سمت شمالی کوشک می‌گذرد دارای جویی در میان است که آب جوی شاهی بدان وارد می شده است. آیراهه‌ای از بلوک هاى سنك قواره در بسرامون كوش ميانى قار دارد و داخل حوض هاى كوجكى مى كردد. جزثيات اين أبراهدها. يادأور نمونه هاى موجود در ياساركاد است و سنتى مداوم از زمان هخامنشيان را به نمايش ميكذارد. كوشك اصلى - كاخ جهلستون - يك سوم بالابى باغ جاى كرفته است. ساير كرث بندى ها و تقسيم بندى هاى باغ از تناسبات قائمه بيروى كرده و باغ عتقارن است- باغ چهلستون به عنوان فضای درباری و محلی برای پذیرانی رسمی از مبهغانان خارجی شکل گرفته ست: از ‎ale‏ که نقاشی هی با ارزش ‎lal jE luo‏ از زمان صفویه بر بجای ماتدداندء امروزه تالار الی خود به عنوان موزه موردبهره برداری قرار گرفته است 

صفحه 31:
در ابتدا ستونها با پوششی از آئینه کاری‌های زیبا تزیین شده بوده که در زمان حکومت ظل السلطان قاجار در .اصفهان این ‎lacs IS ala‏ تخریب: شده‌است و روی نقاشی‌های صفوی با گچ پوشانده قدهاست. 

صفحه 32:
یی در محله شادیاخ در نیشایور (شهر کهن) و موقعیت کنونی در ‎Sete so!‏ (پیمون) مربعی‌شکل تشکیل شندة: که مستطیلی با تناسب ‎Ha‏ را می‌سازند. ضلع‌های مریع. در نما با یک قوس نیم‌دایره خودنمایی می‌کنند. حجم بنا از قوس‌هایی متقاطع که بر روی قطرهای مریع زده شده‌اند پدید آمده كه اين قوس‌های متقاطع, «تاق‌های چهاربخش» را که در معماری سنتی ایران بشیار دیده مي‌شوند را تداعی می‌کنند و احتمالاً منبع الهام طراح نیز بوده است. طراح, با بهره‌گیری خلاقانه از قوس و با پیچشی که در ایده‌ی کلی آن ۳ بم نتيجهاى ظاهراً متفاوت 

صفحه 33:
و کیال امک ووم 099 ۱ آب‌شود_ شش قوس نیم نسبت دهانه به ارقا آن هل جه ۲/۳ نست. ۲۲ چهار قوس متقاطع که بر روی قطراس دیده می‌شوند. همچنین در پایین قوس‌های اصلی نماء از روبرو, دو قوس کوتاه‌تر نیز وجود دارند که در واقع, تلاقی قوس‌های متقاطع هستند. شاید بتوان گفت حجم کلی پنا از پوسته‌ای سهیُعدی در فضا حاصل آمده است که در یک حرکت نرم, دو نوع قوس یاد شده را به هم پیوند می‌دهند. اين قوس‌ها و پوشش آن‌ها در بالاء اشکال هندسی مخروطی‌شکلی را به وجود آورده‌اند که ابتکاری هندسی بوده و اوج خلاقیت معماری را در بهزهكيرق از عتاضز معمارى ستتئ ابران: در ترکیبی جدید و موزون: ‎J) dade Oli‏ ارم نمه عزد أب اكلم مل ودوك كايقى هنا بر قود جلبرن وجيوند ‎dibs Yolen) Blot‏ ا رامیب لوگ كفراب ابید کننده در بدو ورود به باغ و در نگاه اول آندو را So be i> aa 

صفحه 34:
باغ آرامگاه خیام که از باغ‌های دیدنی در ایران معاصر است و مجموعه‌آی از کتابخانه: موزه و مهمانخانه را داراست. تندیسی از حکیم عمرخیام در محوطه ورودی باغ نصب شده است. مساحت باغ خيام بيست هزار متر مريع و طول بنای یادبود مشبک آن ۱۸ متر است و اطراف آن‌را درختان کاج احاطه کرده‌اند. آرامگاه یا بنای یادبود ‎pls‏ ‏از ساختمان‌های شاخص طراحی شده در ایران است که تلفیقی موفق از عناصر سنتی و مدرن را به نمایش گذاشته است. 

صفحه 35:
و و ۱ ار ۱۹939 گاه حبام درباغ امامزاده محرول ۱ قرار داشت آولین کارق که تایج۳تجام یدام آين بود که به گونهای طراحی کنم که آامگاه" خيام و امامزاده محروق تداخل پیدا نکنند به همین منظور من برای باغ محوری عرضی تعریف کردم تا آرامگاه را که در گوشه شمال شرقی باغ قرار داشت از امامزاده جدا کنم.من آرزو دارم مزارم در جایی باشد که در بهاران برگ گل روی مزارم بریزد. بنابراین من مکانی در باغ را که اختلاف ارتفاع سه مترى نسبت به درختان زردآلوی باغ داشت انتخاب کردم جون ابن مكان سه متربائينتر قرار دارد فصل بهار شکوفه‌های زردآلو روی | مزار 

صفحه 36:
Ss ox ‏پایه مستقر باشد . عدد 10 اولین عدد دو رقمی ریاضی و پایه ی اصلی بسیاری از اعداد‎ ‏از يايه ها دو تيغه مورب به طرف بالا حركت مى كند, به ترتيبى كه با تقاطع اين‎ Sy Syl ‏تيغه ها حجم كلى برج در فضا ساخته مى شود و جون تيغه ها مورب اند خطوط افقى آن‎ ‏ها بايد ناظر بر محور عمودى باشذ . يس تيغه ها به صورت ماربيجى شكل به سوى بالا‎ ‏حركت مى کنند تا با هم تلاقی یابند و از طزف دیگر سر در بیاورند که خود شکل پیچیده‎ . ‏ریاضی و هندسی است . این شکل با عدد 10 هر دو سمبل دانش ریاضی خیام است‎ ‏برخورد نیغه ها با یک یگر فضاهای پر و خالی و به خصوص در بالا ستاره های درهمی به‎ ‏وجود می آورند که از لا به لای آن ها آسمان آبی نیشابور پیداست و به تدریج به طرف‎ ‏نوي گنبد ستاره ها کوچکتر می شوند تا در آخر یک ستاره ی پنج پر آن ها را کامل می کند‎ ‏اين ستاره ها و آسمان به شخصیت نجومی خیام اشاره دارد و اما برخورد تیغه ها با هم‎ . ‏ده لوزی بزرگ می سازد که باید با کاشی پر شوند‎ يام ‎lisa‏ نيشآن دادة مى. شبد . <1 

صفحه 37:


صفحه 38:


صفحه 39:
دور تارج در قسمت اختلاف سطح, چشمه سارها در آطراق, دایره ای وسیع به-" مرکز خود برج شکل گرفتند . همه ی بنا از سنگ گرانیت با اجزای مثلثی شکل و تو رفتگی ها و برون آمادگی هایی ساخته شده که تا اندازه ای شکل خیمه را تداعی می كنند و اين به نام خیام اشاره دارد. چون پدرش خیمه دوز بوده نامش را به همین مناسبت برگزیده است . از طرف دیگر حوض ها با کاشی فیروزه, که در مجموع قسمتی از ستاره را نشان می دهند, به تعداد هفت فلک و هفت آسمان و هفت تیه باز به دانش ستاره شناسی و نجوم خیام اشاره دارد . روی هم رفته, مجموعه حال و هوایی شاعرانه با درختان تنومند در اطرافش به وجود آمد و همان طور که خواست خود خیام بود, کاملا باز است و مزارش بهاران گل اقشان . ... » 

صفحه 40:


صفحه 41:
رابرت, هندسه ی مقدس, ترجمه ی هایده معیری, تهران. موسسه ی مطالعات و .۱۳۶۸ ‏ات فرهنگی,‎ i - ورمازرن, مارتن, آیین میتراء ترجمه ی بزرگ نادرزاد. تهران. نشر چشمه, ۱۳۷۲. - تعویضی, محمد, گزارش زمین شناسی قسمتی از استان باختران, دانشگاه رازی کرمانشاه. ۳ سم ‎eb lil Ste‏ رد کارت یکخهما ‎wad sph uid a?‏ راو رورم گیورد 89 ق هن 51. به کوشش ققنوس شرق, ابرشهر: دإنبهنامه ببشايوي. لب بتع ياف دام جوادزاده, ۱۳۸۰, کتاب خراسان, کانون آگهی ors) abl 

صفحه 42:


عنوان تحقیق :آرامگاه های و بناهای معروف ایران ماری آرامگاه بوعلی ،تجسم حکمت سینوی آرامگاه حجت الحق ،بوعلی‌سینا که به مناسبت هزارمین سال تولد شیخ در سال 1330به بهره‌برداری رسید؛ نگین معماری ایرانی و اسالمی معاصر است. بی اغراق استاد مهندس هوشنگ سیحون در ابتکاری ماندگار ،شاهکاری ارایه کرده‌است که در تارک هنر معماری ایران می‌درخشد جناب سیحون هر کس به بنای آرامگاه بوعلی نگاه می‌کند و این شکوه و عظمت را از نزدیک می‌بیند ،متوجه می‌شود فارغ از ویژگی‌های منحصر به فرد معماری و دست مریزاد به طراح و معمار و سازنده آن ،احساس می‌کند رابطه‌ای قلبی و نزدیک بین طراح آن با جناب شیخ‌الرئیس وجود داشته‌است بنابراین با توجه به امکاناتمان در طراحی و عوامل معماری از یک طرف و از طرف دیگر از طریق نمادهای عددی یعنی سمبل رقمی ،با این 2فاکتور ،کاری را انجام بدهم که در حقیقت شخصیت آن کسی که در آنجا مدفون بود ،این مجسم شود .به جای این که قبر بسازم ،من می‌خواستم تجسم وجود آن شخصیت را از طریق معماری و عدد نشان دهم پایه و اساس این بنا را روی فرم مربع هندسی قرار دهم .مربع یکی از زیباترین ،خالصترین و ناب‌ترین شکل‌های هندسی در هندسه و معماری است مثال :نقشه و اساس مجموعه تخت جمشید که متشکل از چند کاخ است از جمله کاخ آپادانا ،کاخ صدستون ،کاخ‌های دیگر ،مربع است .اگر این تخت جمشید را جلوی خود بگذارید می‌بینید که جز فرم مربع چیز دیگری نیست بنابراین این مربع یک جنبه تاریخی فوق‌العاده هم برای ما دارد. بنای این آرامگاه تلفیقی از دو سبک معماری ایران باستان و ایران بعد از اسالم است. در طراحی این مجموعه از عناصری از هنرمعماری سنتی ایرانی استفاده شده است. عناصری مانند برج ،الهام گرفته از برج گنبد قابوس ،باغچه ها متاثر از باغهای ایرانی، آب نماها الهام گرفته از حوض خانه های سنتی و نمائی با روکار سنگهای حجیم و خشن خارا که با سنگ گرانیت کوهستان الوند آراسته شده و نمودار کاخهای باستانی ایرانیان است شكوهمند و خيره‌كننده ،ظاهرًا «تجسم شب كاله از نماي باال و كاله عرفا و نيز شبيه به قطعه‌ي الماس اين بناي تراش‌خورده و نيز جام وارونه است كه جام‌گونه مانندشدنبنا ،بر اساس يكي از رباعيات حكيم نيشابوري طراحي شده است تصویر از آرامگاه بوعلی سیناهمدان پالن تخت جمشید بر این بر اساس آن چه لئوناردو داوینچی طراحی کرده که یک انسان متعارف بین‌المللی که دست‌ها و پاهایش را بازکرده و یک مربع جایگزین شده است ،یک مربع می‌تواند سمبل خود انسان هم باشد .بنابراین من آمدم وگفتم که تمام اصول و پایه و اساس این نقشه روی مربع باید باشد کما این که چه در پالن و چه در نما می‌بینید که خود آرامگاه در یک سالن 100درصد مربع قرار گرفته است. از طرف دیگر تاثیر‌پذیریی ایران از فلسفه یونان نیز در طرح آرامگاه مورد توجه قرار گرفت می‌گویند که پایه‌های فلسفه ایران روی یونان قرار گرفته است .وقتی به این مطلب توجه می‌کنیم ،ما می‌بینیم که بر اساس آن‌چه دانشمندان بزرگ یونان مثل افالطون و ارسطو می‌گویند و یا گفته که شکل مربع را ناب‌ترین شکل هندسی می‌داند و یک شکل دیگر هم هست همین حالت و مشخصات را دارد و آن شکل دایره است مربع و دایره 2 ،شکل ناب هندسی هستند که اگر این 2را با هم تلفیق کنید دیگر نوٌر علی نور می‌شود .بنابراین آمدم خود سنگ قبر بوعلی‌را که کامًال مربع است در یک محیط دایره شکل که پله می‌خورد جای دادم که مربع در داخل دایره قرار گرفته باشد .در نمای کلی ساختمان آمدم و ایوان جلو را تا نوک برج در یک مربع قرار دادم .اندازه و طول ایوان را از کف زمین تا نوک برج هر دو در یک مربع قرار دادیم .اگر از کف زمین اندازه بگیرید تا نوک برج مخروطی شکل 5/28متر است ،و بعد هم ،اگر طول این ایوان را یعنی کل آرامگاه بوعلی در یک مربع قرار گرفته است شکل انسان ،به مرکزیت ناف و ترسیم مربع و دایره برج آزادی که درساخت آن از دایره،مربع آیا 5/28متر عدد خاصی بوده که استفاده کرده‌اید؟ نخیر ،موضوع تناسبات طالیی عالم معماری ،همیشه مطرح بوده است .و هست .تناسبات طالیی چگونه به وجود می‌آید؟ این گونه است که اگر ما قطر یک مربع را که اساس آن تناسب است ،به عنوان یک ضلع بگیریم و بخواهیم با ضلع مستطیل بسازیم ،این مستطیل اولین تناسب طالیی است .یعنی قطر مربع را از یک طرف گرفته ،و با ضلع خود مربع می‌شود یک مستطیل؛ که این اولین مستطیل تناسب طالیی است ،اگر در همین مستطیل ،قطرش را گرفته و با ضلع مربع یک مستطیل بسازیم می‌شود دومین مستطیل طالیی و ایران خیلی در تناسب یک ترتیب.تاکه می همین چهارم نیز سوم و ‌کنیم ،به رسم می کهفضا دودر بر را طالیی ‌شودتناسب مستطیل ‌بینیم که 2 بوعلی؛بهمی آرامگاه در است. بوده مرسوم پله دست راست برمی‌خوریم که افراد را به سمت باال هدایت می‌کند و از سمت چپ یک نیم مربع به فاصله بین محور برج به طرف زمین تا آن پلکان دست راست وجود دارد که همه آن طبق تناسب طالیی طرح‌ریزی شده است. ندانند خیلی اینازرایکشاید این که در پایین ،یعنی طرح ایوان 10ستونی و همچنین مشخصات و اجزا دیگری که ‌ها دیگر جهت جهت ،از این با هم ترکیب شده‌اند ،اینها تداعی معماری یونان قدیم را تداعی می‌کنند البته از آن معماری کپی نشده‌است ولی تداعی کننده آن معماری است اعداد بکار رفته در ساختن آرامگاه بوعلی سینا 10ستون پایین ،هر کدام نشانه یک قرن است .یکی این که چون هزاره بوعلی را خواستند جشن بگیرند و این نمایشگر این هزاره است .دوم؛ برج باالست .گنبد قابوس 10ترک ولی برج آرامگاه بوعلی 12ترک دارد .چون بوعلی را به عنوان دانشمند 12دانشی می‌شناسند و در 12علم دانشمند بوده است بنابراین در این طرح 12ترک در نظر گرفته شد و این 12ترک نیز از نظر عددی بیانگر شخصیت بوعلی‌سینا است چه در نما ،چه در نقشه ،هر جا به این آرامگاه نگاه کنیم می‌بینیم که به دفعات مربع تکرار شده و مربع شخص خود بوعلی است از نظر یک انسان کامل و بی‌نقص نگاهی به ساختار طاق بزرگ طاق بستان طاق بستان حکایت گر شیرین سخنی از تاریخ است .تاریخ فرمانروایانی که همچون نقش برجسته ها خود تابع اعتقادات و اصولی بودند که مردمان باور داشتند و آن را در پهنه ی عظیم کوه جاودان ساخته اند .نقوش طاق بستان ،رازی است از آیینی مقدس که از دل سخت صخره های یکپارچه خودی نشان می دهند .این راز آن چنان کنجکاوی را تحریک می کند که ساعت های متمادی می توان بدان اندیشید وجود کوه های سر به فلک کشیده و چشمه ی پرآب طاق بستان و موقعیت ممتاز آن در مسیر جاده ی ابریشم که هرتسفلد ،باستانشناس آلمانی ،آن را دروازه ی آسیا خوانده است اهمیت این مکان را در برخوردکاروان ها ،اعتقادات و از نظر سیاسی مشخص می کند (تصویر )١ (تصویر )١ در طاق بستان به طور مشEEخص سEEه اثEEر از سEEه دوره ی تEEاریخی ساسEEانی مشEEاهده می شEEوند .این سEEه اثEEر تEEاریخی عبارت هستند از :نقش برجسته ی منسوب به اردشیر دوم ،به سال ٣٨٣ـ ٣٨٠میالدی(تصEEویر ،)٢طEEاق کوچEEک بEEه نقش برجسته ی شاپور دوم و سوم ،به سال ٣٨٨ـ ٣٨٣میالدی و طاق بزرگ بEEه روزگEEار خسEEرو دوم ،معEEروف بEEه پرویز ،به سال ۶٢٨ـ ۵٩٠میالدی که مورد بحث این گفتار است. تصویر ٢نقش برجسته ی منسوب به اردشیر دوم. نقوش طاق بزرگ نقوش موجود در طاق بزرگ را می توان به دو دسته تقسیم کرد .١ :نقوش رسمی تاج گیری و هیبت نظامی شاه ـ حکومت ،در انتهای طاق .٢ ،نقوش شکار در دیواره های غربی و شرقی طاق .در گروه اول نقوش به طور کامل مشخص و گویاست :نمایش رسمی اثبات سلطنت و اقتدار شاهی(تصویر .)٣در نقوش دسته ی دوم شاه را در حال شکار می یابیم(تصویر )۴ تصویر ۴نقش شکار دیواره ی شرقی طاق بزرگ. تصویر .٣نقوش انتهای طاق بزرگ شکار از دوره های باستان همچون مکتب سرسخت و سخت جانی تصور می شده است .مبارزه با صید حیوانات نشانه ی فتح ،جرأت و هوش آدمی و شکست خشونت و توحش بوده است .از سوی دیگر صید حیوانات مذهبی هم داشته و بدون تأییدات خداوندی پیروزی بر جانوران زیانکار ممکن نبوده .در انجام دادن هر شکار ،مراسم قربانی معمول می شده و سفره ای نذر خدا می کرده اند و طعام می خورده اند»].[1 چنانچه با این مفهوم به نقوش دیواره های شرقی و غربی طاق بزرگ بنگریم ،مجموعیت این مکان را در ارتباط با آیین های مذهبی بهتر درک خواهیم کرد .نقوش شکار در طاق بزرگ تنها نقش شکار در هنرهای دوره ی ساسانی نیست و بوفور با چنین نقش هایی برخورد می کنیم .در آیین مهر ،میترا با شکار گراز که مظهر شر و اهریمن است ،جنگاوری و الهی بودن خود را به نمایش می گذارد .آیا شاه نیز در نقوش شکار در حال نبرد با نیروهای شر و پیروزمندی نشان داده شده است؟ شکار برای شاه مظهر ابراز لیاقت ،قدرت و توانایی بوده و با نمایش این عمل به انحاء مختلف سعی در بیان این مفهوم برای همگان داشته است ساختار طاق بزرگ این که آثار نقش برجسته و طاق های خفته در دل صخره ی طاق بستان یا هر جای سرزمین ایران چگونه و به چه طریقی ساخته و پرداخته شده اند ،سؤالی است که تاکنون پاسخ مستندی نداشته است. چه چیز سبب می شود تا ایرانیان ،به نقش برجسته عالقه مند شده و نقش های مورد نظر خود را از دل صخره های بلند و دور از دسترس بیرون بکشند؟ آنچه مسلم است تنها سلیقه نیست و در این میان تفکر و فلسفه ی کار نیز اهمیت شایان توجهی را داراست .این که این نقش ها همانند رازی در دل سنگ ها خود را نشان می دهند و در کنار صخره های بلند و کوه مفهوم و موجودیت می یابند ،نکته ی مهمی است. مجموعه آثار طاق بستان ،بویژه طاق بزرگ که مورد بحث ماست ،نیز نمی تواند از این نظر به دور باشد. غاری به عمق تقریبی هفت متر و به بلندای تقریبی نه متر در دل صخره ای سخت و یکپارچه با نقوش شگفت و سحرآمیز احداث کردن ،نمی تواند کاری از سر تفنن و تنها یک نمایش سیاسی عصر خود باشد .ایده ی ساخت چنین طاقی با چنین نقوشی ،ایده ای با ابتکاری شخصی هم نمی تواند باشد ،چرا که تشابهات نقوش طاق بزرگ با سایر آثار فلزی ،منسوجات و ...دوران ساسانیان آن را به یک نمایش عظیم از قدرت ،جسارت و هوشمندی انسان زمان ساسانیان بدل کرده است. نقش برجسته های طاق بزرگ را به لحاظ فنی می توان به دو دسته ی نقش برجسته با برجستگی کم و نقش برجسته با برجستگی زیاد ،به طوری که به مجسمه نزدیک شده است ،تقسیم کرد .کلیه ی نقوش برجسته ی نما و دیواره های شرقی و غربی داخل طاق بزرگ ،در گروه اول و کلیه ی نقش برجسته های انتهای طاق بزرگ درگروه دوم جای می گیرند(تصویر .)٣انتخاب شیوه ی نقش برجسته با برجستگی زیاد در نقوش انتهای طاق بزرگ که شاه در اوج قدرت در دو وضع سیاسی و نظامی خود نشان داده شده است، تصویر .٣نقوش انتهای طاق بزرگ اگر خطی فرضی از کنگره ی مرکزی رو به پایین کشیده شود ،به طوری که از وسط نقش هالل ماه عبور کند، نمای طاق بزرگ به دو قسمت مساوی که قرینه ی یکدیگر هستند ،تقسیم می شود .این قرینگی با اندکی تغییر در جزییات ،به نمای طاق بزرگ حالتی متعادل و هماهنگ بخشیده است(تصویر .)١٠نقوش دیواره های شرقی و غربی به طوری حجاری و در نظر گرفته شده است که بیننده ،آنها را از نزدیک مشاهده کند(تصویر .)١١در حالی که نقوش برجسته ی انتهای طاق و نمای آن از فواصل دور نیز قابل رؤیت هستند تصویر ١٠ تصویر .١١طاق بزرگ و کوچک (ضلع غربی). اگر خط شروع کنگره ها را از باالی طاق که در امتداد خط یکی از پله گونه های ضلع شرقی است ،رسم کEEنیم، نمای طاق مربع مستطیلی خواهد بود که با رسم اقطEEار آن می تEEوان دایره ای را در آن محصEEور کEEرد .این دایره بEEا اضالع شرقی و غربی قدری فاصله دارد .حال اگر دهانه ی پرگار را به اندازه ی شEEعاع این دایره(فاصEEله ی مرکEEز مربع مستطیل تا اضالع شمالی یا جنوبی) باز کرده ،در نقاط Aو Bقرار دهیم و دایره هایی رسم کنیم ،دو دایره ی مساوی متداخل خواهیم داشت(تصویر .)١٠محوطه ی تداخل این دو دایره همان قسمت هEEایی از نقEEوش انتهEEای طEEاق بزرگ است که شاه در دو وضع سیاسی و نظامی قدرتمند خود قرار گرفته است .حال اگر این دو قسمت را مشEEخص تر بررسی کنیم ،با همان شعاع از نقاط Cو Dنیز قوس هایی رسم و مجددا دو دایره ی مسEEاوی خEEواهیم داشEEت کEEه قسمت باالی تداخل دو دایره ،محل قرارگیری شEEاه بEEا هیبت نظEEامی سEEوار بEEر اسEEب اسEEت .فاصEEله ی نقEEاط Eو F تقریبا برابر با عمق طاق بزرگ (مقدار تورفتگی طاق به داخل صخره) است (تصویر .)١٢همان طور که در تصویر ١٢مشاهده می کنید ،شعاع دایره هEEای رسEEم شEEده نEEیز تقریبEEا برابEEر شEEعاع دایره ی محصور در مربع مستطیل نمای طاق است .اگر همین شEEعاع را در رابطEEه بEEا نقEEوش دیواره هEEای شEEرقی و غربی نیز عمل کنیم ،قسمت هایی که شاه در حال شکار است ،در محوطه ی تداخل دو دایره قرار خواهEEد گEEرفت .در ضمن فاصله ی نقطه ی Bتا نقطه ی Gنیز برابر اندازه ی شعاع دایره ی محصور در نمای طاق بزرگ است تصویر .١٢ تصویر .١٣ستاره ی هفت پر حک شده بر صفحه ی زیر شکم اسب در طاق بزرگ نکته ی دیگر این که در طاق بزرگ عدد سه به شکل های گونEEاگون خEEود را نشEEان می دهEEد :در انتهEEای طEEاق قسمت باال .١:اورمزد .٢ ،شاه .٣ ،آناهیتا .قسمت پEEایین .١:سEEتون .٢ ،شEEاه سEEوار بEEر اسEEب .٣ ،سEEتون .دیواره ی شرقی .١:ورود فیل ها به شکارگاه .٢ ،صEEحنه ی شEEکار .٣ ،پایان شEEکار .دیواره ی غEEربی .١:ورود فیل هEEا بEEه شکارگاه .٢ ،شکار .٣ ،پایان شکار .نمای طاق .١:فرشته ی شرقی .٢ ،ماه . ٣ ،فرشته ی غربی. عدد هفت نیز قابل توجه است .تعداد کنگره ها هفت تا است و ستاره ی حک شده بر سEEطح صEEفه ی زیر شEEکم اسب نیز هفت پر است(تصویر .)١٣و هفت «بیشتر با فرآیند مرتبط اسEEت تEEا بEEا شEEکل .فرآینEEدی مسEEتمر بEEه همEEان گونه که برای بیرون کشیدن یک هفت ضلعی از یک دایره ،روش ساده ی طبیعی وجود ندارد»] .[3به هر حEEال بEEا توجه به اعتقادات گوناگونی که در اواخر دوران ساسانی وجود داشته است ،رابطه ای میان مفEEاهیم نمEEادپردازی در طاق بزرگ و اعتقادات مهرپرستی ،مسیحیت ،و زرتشتی به طور مشخص وجود دارد که به جEEای خEEود قابEEل بحث و بررسی هستند. طاق كسری(طاق خسرو) طاِق کسری (تاق خسرو) یا ایواِن مداین نام کاخ پادشاهان ساسانی در شهر اسبانبار در ساحل خاوری رود دجله و از مهمترین سازه‌های دوران ساسانیان است.بیشتر گمان می‌شود که طاِق کسری در تیسفون جای‌دارد ولی تیسفون، اسبانبر و چند شهر کوچک دیگر مانند بغداد ،روی هم شهرگان یا مدائن را تشکیل می‌دادند بلندای این طاق ۳۵متر ،پهنایش ۲۵متر و درازایش ۵۰متر است.بنابر آنچه در نوشتار پهلوی خدای‌نامگ آمده‌است این کاخ به دستور شاپور اول ساخته‌شده‌است.بازمانده این کاخ هنوز در کشور کنونی عراق به‌جاست .هارون الرشید خلیفه عباسی کوشید تا آن را ویران سازد ولی در این کار ناکام ماند.سبک معماری بنا شیوه پارتی است طاق اصلی این کاخ بلندترین طاق خشتی ساخته شده به دست انسان می‌باشد در مجاورت طاق چهار دسته ویرانه مشاهده می‌شود که جالب‌ترین آن‌ها تّلی است معروف به حرم کسری؛ این ویرانه‌ها جزء ایوان کسری بوده‌است .به فاصلٔه حدود ۴۶۰متری جنوب شرقی طاق بقایای ساختمان‌هایی مشاهده می‌شود ،که تا گوشٔه دیوار معروف به بستان کسری ،که شاید حصار باغ وحش بوده‌است ،امتداد دارد .در فاصلٔه حدود ۹۱۰متری جنوب غربی بستان تلی به ارتفاع ۶الی ۵/۷متر واقع است ،که قاعده‌اش چهار گوش است . ،معروف به تل‌الذهب (تل طال) یا خزانٔه کسری است ،و آن ظاهرًا در اصل بنای واحدی بوده که خسرو پرویز برای خزاین خود ساخته بوده‌است .طاق کسری که عظیم‌ترین و نظرگیرترین یادبود عظمت گذشتٔه تیسفون است ،در وسط ویرانه‌های مداین قرار دارد .آن‌چه که از آن باقیست نمایی است عظیم ،به طول حدود ۹۳متر ،که اصًال بیش از ۳۰متر ارتفاع داشته و طاق‌نمایی به عرض حدود ۲۴متر آن را به دو قسمت نامساوی تقسیم می‌کند .تاالری به طول بیش از ۴۵متر و دارای ۱۰ردیف اطاق‌های جانبی دارد .در عقب تاالر دری پهناور است ،که به حیاطی وسیع باز می‌شود فردوسی می‌گوید :در برابر ایوان تیسفون پرده بسیار مجللی آویزان کرده بودند که جواهرنشان بود و عسکریان عرب آن را قطعه قطعه کرده میان خود قسمت کردند .باز همان فردوسی چنین نقل می‌کند که در روز بارعام قبًال شاهنشاه روی تخت طالی خود جلوس می‌کرد و چون تاجی که باید برسر بگذارد بسیار سنگین بود آن را به زنجیری از طال در باالی سر شاهنشاه از باالی طاق طوری آویزان می‌کردند که در باالی سر وی قرار گیرد. همین کارها را در همین اواخر برای پادشاهان قاجاریه انجام می‌دادند و این نشانه این است که این عادات و رسوم از دهان به دهان تا دوره‌های جدید ادامه یافته‌است سپس اعیان و طبقات مختلف مملکت در بیرون پرده صف می‌کشیدند و (بنابر گفته جاحظ) با انجام مراسمی پرده را کنار می‌زدند و شاهنشاه ایران با شکوه و جالل مخصوصی روی تخت خود پدیدار می‌گشت و به طبقات مختلف .بار می‌داد به هرحال بنابر نظر فردوسی ،آن معمار رومی دیوارهای کاخ را تا پایه طاق باال برد و از پادشاه خواهش کرد زنجیری از طال آوردند و دیوار را در حضور جمع اندازه گرفتند ،سپس آن را در جعبه‌ای قرار دادند و آن جعبه را با مهروموم بستند و در خزانه شاه قرار دادند .فردای آن روز معمار رومی ناپدید گشت و سه سال غیبت او طول کشید و تمام جست‌وجوها و تهدیدها یا وعده‌های پادشاه نتیجه‌ای نبخشید .بعد از سه سال معمار رومی پدیدار شد و از شاه خواست زنجیر طال را بیاورند ،و دیوار را اندازه گرفت و معلوم شد که دیوار مقداری نشست کرده. این امر طبیعی بود ،چون اکنون ما در عکس فوق می‌بینیم که پایه‌های دیوار بسیار قطوراند و طبعًا معمار .نمی‌توانست با عجله روی آن طاق به آن بزرگی را قرار دهد عمارت زیبای چهل ستون چهل‌ستون از بناهای تاریخی استان اصفهان در ایران است .باغ چهلستون که بالغ بر ۶۷۰۰۰متر مربع مساحت دارد ،در دوره شاه عباس یکم احداث آن آغاز شد و در وسط آن عمارتی ساخته شده بود کاخ چهلستون از نخستین بناهایی است که در آن تزئین وسیع ،آینه‌کاری ،نقاشیهای بزرگ دیواری و ستونهای چوبی ،با سرستونهای مقرنس به کار رفته است .تمام دیوارها با آینه‌های قدی و شیشه‌ها و نقاشیهای رنگی و زیبا تزئین شده بوده و همه درها و پنجره‌ها از نوع منبت و خاتم بوده است .مهارت و استادی ایرانیان در طرح این کاخ به خوبی مشاهده میشود که درآن فضای خارج از عمارت با فضای داخل آن ،چنان مربوط و هماهنگ است که نمی توان تشخیص داد کجا یکی پایان مییابد و دیگری آغاز میگرد ایوان اصلی و چشمگیر کوشک با ستونهای متعدد که از ویژگیهای بنا محسوب میگردند ،موجب تسمیه بنا به کاخ چهلستون گردید .در ایران تعدد و کثرت را بیشتر با عدد چهل بیان میکنند و به طور تصادفی چون تعداد ستونهای تاالر ،بیست عدد و انعکاس عمارت و ستونها هم در استخر مقابل آن به خوبی مشهود است ،این کاخ با انعکاس آن در آب مفهوم «چهل ستون» پیدا می کند .هریک از ستون های بیست گانه تاالر ازیک تنه درخت چنار تشکیل شده و بر روی آنها الیه نازکی از تخته رنگ شده وجود دارد که سابقًا با آینه و شیشه‌های رنگی پوشیده شده بود از ایوان چهلستون سه در به تاالر پذیرایی که تمام عرض کوشک را اشغال کرده ،راه دارد .دیوارهای باال را سه تابلو رنگ روغنی بزرگ زینت داده و به تماشاگران کمک می کند تا زندگی پر غوغا و با نشاط قرن هفدهم را در نظر مجسم سازند. یکی از این تابلوها شاه عباس را هنگام پذیرایی از خان ازبک نشان میدهد .شاه و خان هردو در یک شاه نشین نشسته‌اند. نقاشی های پایین دیوار این تاالر پذیرایی ،همانند عالی‌قاپو مناظری از تفریحات ییالقی و روستایی را نشان می دهد. همانند بنای چهلستون ،باغ آن نیز دستخوش تغییراتی بوده است که ازمهمترین آنها می توان به احداث خیابان سپه بر سمت شمالی باغ ،و تغییر ورودی باغ از ضلع شرقی به ضلع شمالی و ایجاد جلوخان نیمدایره شکل امروزی از دوره پهلوی اشاره نمود باغ به کمک یک محور اصلی طولی درجهت شرقی – غربی که استخر آب کشیده را در میان دارد و یک محور عرضی بدون جوی آب به چهار قسمت اصلی تقسیم گشته است .این محور عرضی با گذر از ایوان ستوندار در سوی دیگر نیز تداوم یافته است .ایوان به عنوان فضایی میانی ،پیوند میان فضای باز و فضای بسته را مورد تأکید قرار میدهد .محور طولی دیگر که از سمت شمالی کوشک می‌گذرد دارای جویی در میان است که آب جوی شاهی بدان وارد می شده است .آبراهه‌ای از بلوک های سنگ‌قواره در پیرامون کوشک میانی قرار دارد و داخل حوض های کوچکی می گردد .جزئیات این آبراهه‌ها ،یادآور نمونه‌های موجود در پاسارگاد است و سنتی مداوم از زمان هخامنشیان را به نمایش میگذارد .کوشک اصلی – کاخ چهلستون – یک‌سوم باالیی باغ جای گرفته است .سایر کرت‌بندی ها و تقسیم‌بندی های باغ از تناسبات قائمه پیروی کرده و باغ متقارن است .باغ چهلستون به عنوان فضای درباری و محلی برای پذیرایی رسمی از میهمانان خارجی شکل گرفته است. از آنجایی‌ که نقاشی های با ارزش بر دیوار تاالر اصلی از زمان صفویه بر جای مانده‌اند ،امروزه تاالر اصلی خود به عنوان موزه مورد بهره برداری قرار گرفته است اگرچه انعکاس ستونهای بیست گانه تاالرهای چهلستون در حوض مقابل عمارت ،مفهوم چهلستون را بیان می‌کند ولی در حقیقت عدد چهل در ایران کثرت و تعدد را می‌رساند و وجه تسمیه عمارت مزبور به چهلستون به علت تعدد ستونهای این کاخ می‌باشد. در ابتدا ستونها با پوششی از آئینه کاری‌های زیبا تزیین شده بوده که در زمان حکومت ظل السلطان قاجار در .اصفهان این آئینه کاری‌ها تخریب شده‌است و روی نقاشی‌های صفوی با گچ پوشانده شده‌است آرامگاه کمال الملک بنایی است در شهر نیشابور که مدفن کمال‌الملک است .موقعیت این بنا در نزدیکی امگاه عطار نیشابوری در محله شادیاخ در نیشابور (شهر کهن) و موقعیت کنونی در ابان عرفان (نیشابور) است. این بنا ،در نقشه ،از دو مدول (پیمون) مربعی‌شکل تشکیل شده ،که مستطیلی با تناسب ۱بر ۲را می‌سازند .ضلع‌های مربع ،در نما با یک قوس نیم‌دایره خودنمایی می‌کنند ،حجم بنا از قوس‌هایی متقاطع که بر روی قطرهای مربع زده شده‌اند پدید آمده که این قوس‌های متقاطع« ،تاق‌های چهاربخش» را که در معماری سنتی ایران بسیار دیده می‌شوند را تداعی می‌کنند و احتماًال منبع الهام طراح نیز بوده است .طراح ،با بهره‌گیری خاّل قانه از قوس و با پیچشی که در ایده‌ی کلی آن ایجاد کرده ،به نتیجه‌ای ظاهرًا متفاوت با هندسه‌ای پیچیده دست یافته است .این طرح نوآورانه ،با بکارگیری سازه‌ی پوسته‌ای بتنی اجرا شده است. در بنای یادبود کمال الملک ،دو نوع قوس ،دیده می‌شود )۱ :شش قوس نیم‌دایره‌ی نما که نسبت دهانه به ارتفاع آن‌ها ۱به ۲/۱است )۲ .چهار قوس متقاطع که بر روی قطرها دیده می‌شوند .همچنین در پایین قوس‌های اصلی نما ،از روبرو ،دو قوس کوتاه‌تر نیز وجود دارند که در واقع ،تالقی قوس‌های متقاطع هستند .شاید بتوان گفت حجم کلی بنا از پوسته‌ای سه‌ُبعدی در فضا حاصل آمده است که در یک حرکت نرم ،دو نوع قوس یاد شده را به هم پیوند می‌دهند .این قوس‌ها و پوشش آن‌ها در باال ،اشکال هندسی مخروطی‌شکلی را به وجود آورده‌اند که ابتکاری هندسی بوده و اوج خالقیت معماری را در بهره‌گیری از عناصر معماری سنتی ایران ،در ترکیبی جدید و موزون ،نشان می‌دهد .در مجاور را با بنای این بنا پیوند باعمیق هارمونی دارد شایان توجه آرامگاهوخیام، فرمبنا، این یعنی بس وعجیب نقشی ها، هندسه ،کاشی همچنین رنگ همچونتزیینات کلی بنا و بطوریکه کرده ایرانی ،برقرار معماری نظام است .کننده در بدو ورود به باغ و در نگاه اول آندو را شاید بازدید عطار دارد، آرامگاه دو جزء از یک بنا درک کند! هی ویژه به معماری آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابوری باغ آرامگاه خیام که از باغ‌های دیدنی در ایران معاصر است و مجموعه‌ای از کتابخانه ،موزه و مهمانخانه را داراست .تندیسی از حکیم عمرخیام در محوطه ورودی باغ نصب شده است .مساحت باغ خیام بیست هزار متر مربع و طول بنای یادبود مشبک آن ۱۸متر است و اطراف آن‌را درختان کاج احاطه کرده‌اند.آرامگاه یا بنای یادبود خیام از ساختمان‌های شاخص طراحی شده در ایران است که تلفیقی موفق از عناصر سنتی و مدرن را به نمایش گذاشته است. هوشنگ سیحون خود در باره این بنا می‌گویند :آرامگاه خیام در باغ امامزاده محروق نیشابور قرار داشت اولین کاری که باید انجام می‌دادم این بود که به گونه‌ای طراحی کنم که آرامگاه خیام و امامزاده محروق تداخل پیدا نکنند به همین منظور من برای باغ محوری عرضی تعریف کردم تا آرامگاه را که در گوشه شمال شرقی باغ قرار داشت از امامزاده جدا کنم.من آرزو دارم مزارم در جایی باشد که در بهاران برگ گل روی مزارم بریزد .بنابراین من مکانی در باغ را که اختالف ارتفاع سه متری نسبت به درختان زردآلوی باغ داشت انتخاب کردم چون این مکان سه متر پائین‌تر قرار دارد فصل بهار شکوفه‌های زردآلو روی مزار می‌ریزد. خیام در واقع سه شخصیت دارد :ریاضیدان ،منجم و شاعر است که باید هر سه شخصیت در بنا نشان داده می شد .دایره ی کف به ده قسمت تقسیم شد ،به طوری که یادبود بر 10 پایه مستقر باشد .عدد 10اولین عدد دو رقمی ریاضی و پایه ی اصلی بسیاری از اعداد است هر .یک از پایه ها دو تیغه مورب به طرف باال حرکت می کند ،به ترتیبی که با تقاطع این از تیغه ها حجم کلی برج در فضا ساخته می شود و چون تیغه ها مورب اند خطوط افقی آن ها باید ناظر بر محور عمودی باشد .پس تیغه ها به صورت مارپیچی شکل به سوی باال حرکت می کنند تا با هم تالقی یابند و از طرف دیگر سر در بیاورند که خود شکل پیچیده ریاضی و هندسی است .این شکل با عدد 10هر دو سمبل دانش ریاضی خیام است . برخورد تیغه ها با یک یگر فضاهای پر و خالی و به خصوص در باال ستاره های درهمی به وجود می آورند که از ال به الی آن ها آسمان آبی نیشابور پیداست و به تدریج به طرف نوِک گنبد ستاره ها کوچکتر می شوند تا در آخر یک ستاره ی پنج پر آن ها را کامل می کند .این ستاره ها و آسمان به شخصیت نجومی خیام اشاره دارد و اما برخورد تیغه ها با هم ده لوزی بزرگ می سازد که باید با کاشی پر شوند بهترین تزیین خود رباعیات خیام اند که به صورت خط شکسته و در هم به روش سیاه مشق های خطاطان بزرگی همچون میر عماد و بعضی استادان شکسته نویس با کاشی به صورت نقوش انتزاعی سر تاسر لوزی ها را پر می کنند ... .باید گفت در تاریخ معماری ایران اولین باری بود که خط شکسته در تزیینات بنا به کار رفت .از داخل نیز قسمت های پر ،از جمله همین لوزی ها با نقش گل و برگ و پیچک باز هم با کاشی معرق زینت یافتند . تماما شخصیت شاعری خیام را می نمایند دور تا دور برج ،در قسمت اختالف سطح، چشمه سارها در اطراف ،دایره ای وسیع به مرکز خود برج شکل گرفتند .همه ی بنا از سنگ گرانیت با اجزای مثلثی شکل و تو رفتگی ها و برون آمادگی هایی ساخته شده که تا اندازه ای شکل خیمه را تداعی می کنند و این به نام خیام اشاره دارد ،چون پدرش خیمه دوز بوده نامش را به همین مناسبت برگزیده است .از طرف دیگر حوض ها با کاشی فیروزه ،که در مجموع قسمتی از ستاره را نشان می دهند ،به تعداد هفت فلک و هفت آسمان و هفت تپه باز به دانش ستاره شناسی و نجوم خیام اشاره دارد .روی هم رفته، مجموعه حال و هوایی شاعرانه با درختان تنومند در اطرافش به وجود آمد و همان طور که خواست خود خیام بود ،کامال باز است و مزارش بهاران گل افشان » ... . فهرست منابع ـ لولر ،رابرت ،هندسه ی مقدس ،ترجمه ی هایده معیری ،تهران ،موسسه ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.١٣۶٨ ، ـ ورمازرن ،مارتن ،آیین میترا ،ترجمه ی بزرگ نادرزاد ،تهران ،نشر چشمه.١٣٧٢ ، ـ تعویضی ،محمد ،گزارش زمین شناسی قسمتی از استان باختران ،دانشگاه رازی کرمانشاه. خيامتناسبات این عمریافتن مرا در آرامجايکه کوهستانی سیروس بنا؛آقای گرامی، ‌حسن ،دوست میتدانم از * نيشابوري»، حكيم معناي تأملي در «رازهاي يك الزم حج ناظر، نمایم. قدردانی تشکر و دادند، یاری گفتار ص .51به کوشش ققنوس شرق ،ابرشهر: ،1383 شهريور ش ،6 حافظ، ماهنامه دانشنامه نیشابور ،اردیبهشت‌ماه 1 وب‌گاه حکیم عمر خیام نیشابوری· هاشم جوادزاده ،۱۳۸۰ ،کتاب خراسان ،کانون آگهی ایران نوین