محیط زیست و زیست‌شناسیعلوم پایه

آشنایی با اثرات زیست محیطی طرح‌های آب و خاک و توسعه پایدار محیط زیست

صفحه 1:
سیخ ا ‎eee te ke‏ طرح هاى آب و خاك و توسعه بايدارمحيط (إوتست را 1۱ & ot atts idly GAT oo ۱ ‏محیط زیست وچگونگی مقابله با آنها‎

صفحه 2:
محتوای دوره : * مقدمه و کلیات *آشنایی با برخی مفاهیم محیط زیست * ضرورت ارزیابی زیست محیطی و اهداف آن * زمینه های تحلیل زیست محیطی شبات یبای تست میتی ‎cacy)‏ سس سینت ا ا ل ل ‎ie”‏ ی بر ای مرت ای ی بت "روش ارزیابی

صفحه 3:
مقدمه : مقدمه : به طور کلی هدف از بحث محیط زیست و اجرا ی طرح ها ی عمرانی در طبیعت واین موضوع که آیا ارزیابی زیست محيطى براى يروزه اى انجام بشود يا نشود ءو اينكه آسيب های جدی بر اثر اجرای پروژه های عمرانی چگونه قابل يبش بينى و يا قابل بيشكيرى و كاهش كردد. از اين رو براى تعريف محيط زيست بهتر است به تمامى كزينه هاى موجود در طبيعت اشاره بشود . 5

صفحه 4:
‎tal‏ سس هس م۱۱ تعريف :مجموعه اى از كل فاكتور هاى فيزيكى .شيميايى ,بيولوزيك »اجتماعى » اقتصادى كه در ‎Se‏ ا ۳ ‎Bed‏ ا ا كت ‎ee ee‏ ا ا لم ا ا ل ا ‎PS EO‏ ی تیاه ‎ic‏

صفحه 5:
THD YE Water storage ‏ید‎ ‏اي‎ Water storage in the ۵10۵0۲۵۲۶ ۳5 Condensation es Sublimation 5 7 Ge, 1 Evapotranspiration 4 4+ ۳ ¥ 1 ۱ ۴۷2۵۵۸ ‏جا‎ ‎Surface runoff ۱ Water storage in oceans er ee cles le

صفحه 6:
زه ۲ 0220 مع هكاناة 0.000 ممم ‎ene‏ ل ۵,۵09 موب cod ‏مهو‎ 37,000 2000-0 reactive sediments (6,000)

صفحه 7:
۵ ‎els aes Ig oe Pes ene‏ ا ‎OO et eee ee Ren‏ ‎AS doce she) ef 9 se) ote‏ منحصرا در نظر كرفته مىشوندء در حللى كه عبارت محيط زيست با توجه به برهم السو ضاق ميان اسان و یت و از دیدگاه آن توصیف شده‌است. 9

صفحه 8:
‎ere my‏ وم ‎PLCS US aT Oe | eer Grey Pero ear ‏كك و ساير موجودات ۳ شرایط‎ Pree ics Oe aah ‏طبيعى 127 در یک 52010 وبزه‎ See ‏شود. يى زيستبوم با انواع حيات‎ ‏مشخص با توجه به موقعیت. شرایط آب‎ ‏هوايى,. عرض جغرافيايى و ارتفاع تعيين‎ ‏می‌شود.یک زیست‌بوم از اکوسیستم‌های‎ ‏زيادى با جمعيت اندكى از كياهان و جانوران‎ ‏(قسمتهاى طبيعى 0 در آتها) ساخته‎ 1 ‏اي الا‎ lll ‏ا‎

صفحه 9:
عوامل مویر در ایجاد زیست بوم‌ها: 1 تنوع آب و هوایی نوع خاک.

صفحه 10:

صفحه 11:

صفحه 12:
بايدارى پایداری با پایایی (به 00 مفهومى است در مبحث بوم شناسى و محيط زيست كه اشاره دارد به اعمالى كه با ادامة روند حيات و اكوسيستم ها در ستيز قرار ندارد ا ‎FOCI De eee ener‏ زندگی طولانی و سالم جنگل ها وتالاب هادیرپا نمونه‌هایی از سیستم‌های از نظر زیستی پایا ‎sete‏

صفحه 13:
توسعه بایداز : اصطلاح توسعه پایدار با ارتباط پایا (طلعسه 0 بکار بردن واژه توسعه پایدار بعد از کنفرانس ريودوزائيرو در سال ‎١197‏ در محافل علمى فراكير اسه لخدراس و لالب اب تغییری است در استفاده از منابع هدايت ‎We Orr re Sev meni YER Cre pany‏ 0 تغییری نهادی است که با نیازهای حال و آینده ‎Sinn)‏ ۳ 51

صفحه 14:
محیط زیست در اسلام

صفحه 15:
“مخيط ريست دز اسلام در هيج يك از منابع اسلامى به عنوان محيط زيست 0 ‎Pap‏ اناق لاقت ء الود فى د زرك إن ۱ گرد وخاک .آتش سوزی . در آیات و احادیث و سایر ‎oI cory ere prey Cea see‏ 1۱ ‎In eSe- FT peng oes rooney rer pe‏ ۱ Pal oer ‏فا ا ال ا‎ ay 29 ۵

صفحه 16:
»يعنى خداوند كسى است كه همه انجه در كره خاكى است ا ۱ ا ا 0 گیاه و حیوان . تنعم و بهره وری انسان است نباید آنهارا آلوده و ‎EE‏ ا امام صادق (ع) فرمود : دعاى قومى كه به واسطه داشتن آب و و پس به خوبی در خواهیم یافت ادیان الهی نیز بر حفاظت و بهره برداری مناسب و پایدار از منابع تاکید بسیار صورت گرفته است زیرا حیات همه موجودات به سلامت طبیعت بستگی دارد .

صفحه 17:

صفحه 18:
«توقوا البرد فی اوّله. و تلوه فی آخره. فائه یفعل فی الابدان کفعله فى الاشجار: اوله يحرق و آخره يورق؛ (نهج البلاغه. فيض الاسلام. ص 1146 حکمت 123؛ صبحی صالح. ص 491. حكمت 128)

صفحه 19:
3 تكاوهاى أن ‎SESS o nay‏ ا ا ل لا عبارتاند از سنك كره (ليتوسفر)» آب كره (هيدروسفر)؛ ا ۱ ا ا ا ا ا ل شان شامل اکوسیستم های گوناگون هستند که به طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند. ‏۰ اکوسیستم‌های اصلی آبی ‎۱7 de ib Serr Lew sin ‎٠‏ زيستكاههاى اصلى خشكى ‏* زیستگاه‌های اصلی هواکره

صفحه 20:

صفحه 21:

صفحه 22:
RAT | Freeper [ei eee ‏به منظور كاهش صدور گاز های‎ ‏ا‎ eres ‏شدن زمین در دهه‌های اخیر‎ ۱ ‏مىكند در جارجوب سازمان ملل‎ ‏متحد شكل كرفت.طى سالهاى اخير‎ prt vee ‏ا ل‎ ‏متان» دى اكسيد كربنء: بخار آب و‎ ‏اكسيد نيتروزن در جو زمين» دماى‎

صفحه 23:
متعهد شدند ثه ظرفق ده شال اينده زان انتشار كازهاى كلخانهاى خود را ۵ گاهش دهند و به کشورهای در حال توسعه كمكهاى مالى براى افزايش ضريب نفوذ استفاده از انرزی‌های تجدید پذیر نظیر انرژی خورشیدی و بادى» اعطا نمايند. البته 0060 كه از گازهای صنعتی می‌باشد نیز از جمله 201113 گلخانه‌ای محسوب می‌شود | ا ا ‎BP Seer et‏ کندانسورهای یخچال و بمنظور خنک كردن درون يخجال ت۳1 رت ‎Ll‏ ل ‎ul > BY‏ م

صفحه 24:

صفحه 25:
نقشه اعضای پیمان کیوتو» که با کشورهای رنك سبز تيره نشان داده شدهاست؛ قرارداد را تصويب و امضا كردهاند و رنك آبى نشان دهنده كشورهايى است كه بيمان را امضا كرده و در صدد تصويب آن مىباشند.به ويز.هء استراليا و ايالات متحده آمريكا كه بيمان را امضا كردهاند اما از تصويب آن سر باز مىزنند

صفحه 26:
اثرژی های کاملا پاک

صفحه 27:
رس 9 50 نیروگاه پر انرژی خورشیدی جهان که در نزدیکی سوبل اسپانیا قرار دارد . ظرفیت تولید این نیروگاه ‎ips‏ مگاوات ‎cowl‏ 9 ‎CSPI Pty om mee Sree‏ ‎Se Sees |e‏

صفحه 28:
۷ Ope

صفحه 29:
و

صفحه 30:
ل ا ا 00

صفحه 31:

صفحه 32:

صفحه 33:
19 RUC rem pec ee Fl ‏ااي‎ Us! anlais gl jo aS aul ۱ ‏زا‎ ‏خشک و لم یزرع می شود, معمو‎ 0000 ‏ل‎ ve iarre ‏حیات وحش خود را از دست می دهد.‎ ‏ما‎ ‏فعالیت های انسانی در اين باره‎ ‏موثراند. بيابانى شدن يكى از مسائل‎ ‏محيطى در جهان است.‎

صفحه 34:
مهار بیابان ز ابی کارها و روش‌هایی است که برای سبزکاری در بیابان و جلوگیری از روند شتابناک تخریب سرزمین در ‎Pere Eee Mme Cea)‏ ا لك شود. گوشش‌ها ۳ كوششهايى كه براى مهار بيابان زايى در ايران اغاز شده است» پیشینه ای بیش از ۵ دهه داشته و به دهة ‎٠‏ خورشيدى در سبزوار و خوزستان باز مى كردد. تا سال ‎١١84‏ خورشيدى 78 ميليون و يكصد هزار ‎Ses ID‏ ا ‎BEDE Cre Sp ere‏ متناسب با مناطق خشک در ایران ایجاد شده است.

صفحه 35:
۳ 0 مناطق خشک همچون گیاهان شورزی ‎oe‏ پخش سیلاب بر آبخوان ها تعادل دام و مراتع براى حفاظت از يوشش كياهى موجود بهره گیری از روش‌های کار در انباشتن آب ۳ احياء شوره زارها سوختهای جایگزین

صفحه 36:

صفحه 37:

صفحه 38:
بیابان‌های ادران فلات مركزى ايران يكى از معروفترين مناطق ‎Nee eens‏ ل ل ايران با مساحت ‎ce Ser Oma‏ ا ‎CD‏ ‏و در نوار خشک جهان قرار گرفته است.حدود ۰ از کل سرزمین ایران از آب و هوای خشک و نيمه خشك برخوردار است و به اين ترتيب در معرض خطر فرآیند پیشروی بیابانها قرار دارد. كوير لوت و دشت كويراز بيابانهاى اصلى و بزرك ايراناند.

صفحه 39:

صفحه 40:

صفحه 41:
OS VAD میانگین سالانه ریزش باران در بیابانهای ایران کمتر ‎SDSS ELS eve eee EN he weer Las)‏ در كل كشور به ‎"7٠‏ ميليمتر در سال مى رسد. بيابانها و مناطق بيابانى بر روی هم ۲۳۴ میلیون هکتار از اراضى ايران را دربر مى كيرند و ‎١١‏ ميليون هكتار نيز ماسه اى بوده و يا از شن و ریگ روان يوشيده شده است. بارندكى در ايران يك سوم ميانكين بارندكى جهانى است درحالىكه به دليل قراركرفتن بر روى كمربند خشكى جهان تبخير آب ” برابر ميانكين

صفحه 42:
۳ ۳ ينف کار : ‎c‏ در لقن ‎SS‏ هتک» سم ۳ ‎oe‏ » اقاقب» اکاسیا» كرت ‎eee‏

صفحه 43:
ی بر اساس گزارش سازمان همکاری ار ل رك تمامى عوامل تشكيلدهندة محيط زيست تحت تأثير فعاليتهاى انسان قرار كرفتهاند.يعنى مكانى بر روى كره زمين وجود ندارد كه از تعرض انسان مصون مانده باشد

صفحه 44:
فرسایش خاک زمین‌های کشاررزی به دست انسان,

صفحه 45:
See ‏ا‎ ee ee ee ee ei ee woe ‏و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به طور‎ ‏در‎ ‏عواانتى حون ماله رروانات مطنص رن فقبير راك ويا انحا‎ ‏سارت اين حلله تسليكجاق اقسان ار صل‎ ‏زراعت مفرطء آبيارى زمينهاى زراعى؛ محصولات‎ ‏تک کشتی» جريدن بيش از حد دامها در مراتع» جنكل‎ ‏زدايى و بيابان زايى باعث از بين رفتن تعادل موجود‎ ‏ميان روند تخريب و ايجاد خاكء و در نهايت الودكى‎ .آن می‌شوند

صفحه 46:
ا ل لا ۱ ا ‎ene se‏ ل بيابان زايى به عنوان سومين جالش مهم جامعه جهانی در قرن ۱ محسوب می شود » به ‎Seeing‏ گزارش ‎ee‏ 0 5 اراضی خشک و ی يك سوم خشكى های جهان به مساحت دميليارد هكتار در ‎٠١١‏ كشور جهان در معرض پدیده بیابان زایی است.

صفحه 47:
. بیش از نیمی از مساحت کشور مارا مناطق بیابانی یا نیمه بيابانى تشكيل مى دهد. از اين سان كا حت ار 1 کشور نیز در شمار بیابان هاى واقعى جهان قرار دارد.

صفحه 48:
‎bE yee cs‏ رست قن لحن درن حداقل ممكن است.به واقع يى ينجم از مساحت كشورما مطلقا كت انواع فعاليت هاى توسعه انسانى از قبيل كشاورزى و غيره ندارد و به صورت محدود شاید فقط برای بیابان گردی آن هم 05 و باشد.

صفحه 49:
کشور ما روز به روز بیابان تر و بیابان های ما روز به روز مخوف تر شده اند. ايران در شمار ‎١ ٠‏ كشور اول بيابان زاى جهان قرار دارد و بنا به تاكيد سازمان مللء بيابان زايى بزركترين بحران بشر در دوره كنونى است ۱ بو

صفحه 50:
بيابان زايى يا توسعه بيابان عبارت است. ‎Bee Ss ere eS)‏ منابع يايه بيش از حد تعادل و توازن و Penny ‏ا‎ mee PIB E eet ee oer re a ee eT 1 ‏ا‎ ‏مربوط به نسل هاى آتى را فراموش كند..‎

صفحه 51:
‎ROS eS‏ ا ‎TENE EES‏ ان لكا كنار ا 000 نيلي متر باشد به عنوان اراضی بیابانی تلقی می کنند. اما اين تعریف با آن مفهومی که الامن ما برای بیابان قایل هستیم متفاوت ‎Seren ger is nore]‏ لل ل در جهت حفظ و تعادل يايدارى طبيعت و اکوسیستم ها انجام می شود به عنوان ‏اقدام بيابان زدايى تلقى مى شود

صفحه 52:
واقعيت اين است كه بر اساس تعاريف اقليم ‎Per‏ 1 11101011 خشكء نيمه خشك و فراخشك واقع شده است و همه متخصصان بر اين قضیه وقوف دارند که در شرایط آینده» کره زمین نگران کننده است چرا که اطلاعات و آمار خطرناکی وجود دارد که نشان می دهد تا 0 گرمای کره زمین افزوده شود.

صفحه 53:
در ايران حدود ١٠٠ميليون‏ هكتار از اراضى در معرض كاهش يتانسيل توليد ‎POON OMT EE COE LINE)‏ 000 هکتار در معرض فرسایش آبی » ا ‎Cee ee wer‏ بادی و ۵میلیون هکتار در معرض دیگر اشكال شيميايى و فيزيكى تخريب ا ا ال ۱ شورى زايى است .

صفحه 54:
‎ae‏ ل اه ‎eS eee IO Eee a]‏ لت لت ‎SRA Lae Ee‏ 0 ل ا ا ۱[ (*.11 درصد) است.در مجموعه ايران با ‎١.7‏ درصد خشكى هاى جهان داراى ۲.۴ درصد پدیده های ا ل 0 بيابانى جهان است. مهمترين عوامل بيابان زا دركشور را می توانیم به ۲ دسته عوامل محیطی و عوامل لس ور ۳

صفحه 55:
در بين عوامل محيطى عوامل اقليمى همجون زمان و میزان نامناسب 1 تبخیر بالاء فراوانی و ‎re een kee‏ 7 خشكسالى هاء كستردكى مناطق با أقليم خشك و فراخشك و عوامل زمين شناسى مثل وجود سازندهاى ‎(ote ee Eee hee EY)‏ بلاياى طبيعى همجون لغزش و رانش زمين و سيل از ولى عامل بسيار مهم و مديريت بذير عوامل انسانى بیابان زاست.

صفحه 56:
بر اساس گزارش هاو آمار موجود ۱۳۴ میلیون و شونده تعلق دارد در صورتی که سهم تولیدات گیاهی ‎ae eS)‏ ۱ ‎ee eens peter non‏ ‎ee Leer Te‏ 9 ‎Be Ue We Ree To Rae ke ee rer es)‏ ‎Skala g Cau) juice Cale Jal yo Ly Qualities JL‏ ‎eat Ceo ey)‏ 0 9

صفحه 57:
lal

صفحه 58:
OB et oles ees) ‏آلودگی آب تعریفی ارائه شد: آلودگی آب‎ ‏عبارت است از افزایش هرمقدار معرف‎ ‏اعم از شیمیایی » فیزیکی یا بیولوژیکی‎ ‏كه موجب تغيير خواص و نقش اساسى‎ REN ce Sere Bee Ts)

صفحه 59:
عوامل آلوده کننده آب ۱3 0 Pee) ‏حیات موجودات زنده است از اين نظر‎ ‏جلوگیری از آلودگی آب نیز به همان نسبت‎ ‏مهم و مورد توجه می‌باشد عوامل آلوده کننده‎ ‏ار ل‎ Se here ‏لالس ل یه‎

صفحه 60:
:عوامل آلوده کننده آبهای سطحی ‎TS ٠‏ صنعتى: بسیاری از ضایعات صنعتی به آبزیان زیانهای جدی می‌رسانند. اين ضايعات براى خنثى شدن مقدار زيادى از اكسيزن محلول در ‎oe Be reap ye)‏ ال ل 0 ل را ۱ بسيارى از خود اين ضايعات سمى بوده و موجب مسموميت ل للف سن ار ا سس 3 اه و نیتروژن‌دار در آب موجب رشد جلبک‌هائی می‌شود که ضمن ایجاد بو و مزه غیر طبیعی آب . اكسيزن آب را مصرف كرده و باعث كاهش ميزان آن و بروز صدمات و تلفات آبزیان می‌شود.

صفحه 61:
ل ا ل ‎OSE‏ ‏ا تغییر و تبدیل به عامل آلوده کننده مبدل می‌شود. مثلا آب ل اد تن 0 ما ل ‎COU De NE ern‏ ‎Pe eee ees" D)‏ و سپس در اثر واکنش » هوا آنرا به اسید سولفوریک ‎Spear‏ ا ‎tere Te me‏ ۱ ‎a ee‏ 3

صفحه 62:
EVES SIT ‏ا ا‎ Smail well yieldi Clean water ‏عب‎

صفحه 63:
۱ مستقیما وارد زمین شده یا آنهایی که از زباله‌های جامد شسته شده‌اند» از محل استقرار خود حرکت نمایند. در چنین شرایطی » مقدار آلودگی وابسته به قابلیت تحرک مواد » میزان دسترسی آنها به سیستم آب زیر زمینی » ویژگیهای ا ا ا ‎Bene‏ ‏115 1ذ 520111111 حرکت آب زیرزمینی و مساقت طی شده » ممکن است همه يا بخشى از آلودكى بيولوزيكى از بين برود. در صورتى كه آلودكى شيميايى ممكن است تا مسافتهاى دور حمل شود.

صفحه 64:
طبق نظر سازمان همكارى اقتصادى و ‎Crees)‏ ا ل 20 ا م مىشود: مصرف بيش از حد آب 0 ‎enero yer‏ ل رك ‎FeSO Se earn‏

صفحه 65:
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخى كشورها در بيش رو دارند. ميزان آلودكى برخى آبها و روند افزايش آن در بسیاری ‎CUS EES‏ زمين بسيار eV ry angen ‏در معرض آلودكى توسط فعای‌های‎ ‏انسان قرار دارند.‎

صفحه 66:
ل لاسن ‎rae‏ همجون آلودكى گرمایی(مصرف آب برای خنک کردن دستكاههاى صنعتى كه موجب افزايش ۷ اس ‎Ove Se‏ گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیو اکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).

صفحه 67:
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در 1 فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زيرزمينى يا سطحى است كه مستقيماً موجب مرك بسيارى ‎i‏ ا ا ‎SNe Tee‏ ‎Be ee ee ore sb renee ioe)‏ ‎RPO peie pe err nee en Ney tre‏ ‎ree See Ue een Ee irs!‏ موجب كمبود اكسيزن محلول در آب و در نتيجه مرك اغلب كونههاى ساكن زير آب مىشوند.

صفحه 68:

صفحه 69:
CED Ce eee ae ee PP eer ‏سرب و روى نيز كه حاصل از فعاليت كارخانههاست‎ ‏طی زنجیره های غذایی_انباشته می‌شود و جان بسیاری‎ ‏از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کن.آلودگی آب‌ها‎ بارش های اسیدی : ها(همجون نفت)» در ۳ 0 داروهاء مواد شوينده... نيز مثالهاى ديكرى از آلودكى شيميايى آبها هستند.

صفحه 70:

صفحه 71:

صفحه 72:
جايكاء ايان ان نظر, محيطريست در سال 5000 رتبه ‎١١‏ در ميان ‎١‏ كشور! جايكاه ايران از نظر محیطزیست در سال ۲۰۱۲ است. یعنی ۷۴ پله سقوط نسبت به سال ‎7٠٠١#‏ كه ايران رتبه ‎٠١‏ را كسب كرده ا ا ا 0 عملكرد سازمان محيطزيست را كه طبق قانون هم ‎Sew re reer f)‏ ل 0 برابر تخریب‌ها و تجاوزها و هم مسئولیت نظارت بر محیطزیست انسان‌ساخت و جلوگیری از انوا آلودگی را برعهده دارندء كاملا ناموفق ارزيابى مىكنند.

صفحه 73:
کشمکش‌های راهسازی در جنگل ابر» تخریب ‎PE Ny ren cn ores ere‏ در تالاب انزلی» تخریب دریاچه پریشان» تداوم ‎Ci pcecy‏ ل مسائل مهم محیط زیستی دیگر در برابر ۱ Sere or. ‏در حالی ادامه داشته که سازمان محیط زیست‎ ۷ ESE IES SE a ‏ل‎

صفحه 74:

صفحه 75:
آلودگی هوا لودگی هوا عبارت است از ورود ‎ee ee meee)‏ لك ‎EME) elected ibys ‏نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط‎ ‏زیست را داشته باشد..

صفحه 76:

صفحه 77:

صفحه 78:

صفحه 79:

صفحه 80:
4 ba ‎Bese ae‏ لك ۰ آب باران هیچگاه ۰ کاملا خالص نبوده و با پیشرفت صنعت بر ‎BY Wop ye permet nwa TB (Walmer erect}‏ عمده ناشی از نمکهای دریایی است و گازها و دودهای ناشی از ۱ ‎eb re ECL rte ne ete as‏ ۱ ‎Seen ic eye Se CBE eee En BL)‏ آلوده کننده جو را در مقیاس محلی » منطقه‌ای و جهانی در فضا منتشر می‌کنند. به عنوان مثال » در صورت وجود جریانات باد در نواحی صنعتی ۰ مواد خارج شده از دودکشهای کارخانه‌ها در ‎IB hee WS P Pen]‏ ا

صفحه 81:
اتات بوم شتاختى باران اسيدى ‎٠»‏ الايندهدهاى نوع اول هوا مانند 000 و ©6602 آب باران را جندان ل ا ا ‎BED mene‏ ‎arr seh ery‏ رت را ل ‎HOD es eran IS‏ ۱ تمام قدرت اسيدى در باران اسيدى ‎٠‏ به علت وجود اين دو اسيد است. میزان تأثیر باران اسیدی بر روی حیات زیست شناختی در یک منطقه اال ا واقع استء بستكى دارد. مناطقى كه در زير لايه سطحى زمين كرانيت يا كوآرتزدارند» بيشتر تحت تاثير قرار مىكيرند» زيرا خاك ‎ery‏ ال ۱ سنكى در زير لايه سطحى زمين از نوع سنگ آهک یا گچ باشد» اسید ‎are ere er a eds Ost ere Ce Tero)‏ و با اسید وارد واکنش می‌شود.

صفحه 82:
‎is oreo‏ م ‎IBIS ee oye ew Sarees Tee te bes i‏ دشوارى مىتوان تعيين كرد. ولى با اين وجود بررسيهاى ‎RVC TICE Derm EN EE Be PONT LIN,‏ در را ‎Te Str‏ ۱ سل ۱ ‎(ee‏ ‎EE Le)‏ ا ا ‎Meee CM TED EES BP)‏ ۱ معرض آنها قرار دارنده تاثیر نامطلوبی روی درختان و پوشش درل ‎(E)‏ ا ا ‎Poe pe ce eae‏ الا

صفحه 83:
Bee oe recat ere eee ‏بسا 0672 نبز به آتها آشاره کرده اسنته عبارعند از‎ ۰ مضر برای انسان : ایجاد تنگی نفس » برونشیت » التهاب ريه ‎٠‏ آنفلوآئزا و سرماخوردكى ا ل ل 1 باكتريهاء كاهش روند رشد » تقليل ميزان محصول دهى » كم شدن قدرت حيات. ل ا | ‎eve Sr ey Br)‏ ا 00 0

صفحه 84:
اصل بنجاهم قالون اساسی در جمهورى اسلامى ايران حفاظت از محيط ‎eee en Los)‏ ۳ 9 آن حيات روبه رشدى داشته باشند وظيفه عمومی 0 اقتصادى و غير آن كه با آلودكى محيط زيست يا تخريب غير قابل جبران آن ملازمه ‎ear]‏ |

صفحه 85:
ل 0 تامين آب انتقال آب توزیع آب 1 چاه » قنات ۰ چشمه و ایستگاه های پمپاژ انجام می شود. نقال آب استحصالی بوسیله کانال یا وله انجام می گردد توزیع آب بوسیله شبکه های توزیع اصلی و فرعی انجام میشود که یا کانال هستند یا لوله

صفحه 86:
7:19) ارزيابى زيست محيطى ‎‘pact‏ رم مه ۱3۳ ‎Ossesswerdt‏

صفحه 87:
CON a ee ee ‏در تعریف توسعه پایدار چنین عنوان می گردد »: تامین‎ ‏نيازهاى منطقى نسل حاضر بدون به خطر انداختن توان‎ نسل آينده. ee ‏ل‎ Pee nese | Se eevee ‏در محیطهای طبیعی به نحوی که هیچگونه آسیب جدی‎ ‏غير قابل جبران و بركشت در محيط بوجود نيايد.‎

صفحه 88:
Environmental Management System

صفحه 89:
ار ۱ ارزیابی زیست محیطی ابزاری براى بررسى ييامد هاى منفى يروزه ‎gyi‏ مفخصى كردق اتدازبات اصلاحى در جهت 50 بهينه 5 منابع ( طبيعى و غير طبيعى )و 0 ا ا ‎feared‏

صفحه 90:
۳ oO ‏مطالعات ارزیابی اثرات محيط‎ ‏زیستی دارای دو هدف بلند مدت‎ : ‏وكوتاه مدت به شرح زير مى باشد‎ ‏اهداف كوتاه مدت‎ ‏اهداف بلند مدت‎

صفحه 91:
ال - تعیین اقدامات اصلاحی مناسب و درج آن در برنامه پروژه و ۱ مداه - تعيين ويزكى هاى بيامدهاى محيط زيستى مهم و ماندگار پیش بینی نشده - تعیین درآمد ها و هزینه های محیط زیستی پروژه

صفحه 92:
ب ۰ اهداف بلند مدت 5 كك تمام ييامدهايي كه پروژه پیشنهادی توسعه اعم از خصوصى يا دولتى در محیط زیست ‎Sie)‏

صفحه 93:
ضرورت ارزیابی زیست

صفحه 94:
ا 0 توسعه عمرانی کشور و ملازمه آن با محیط زیست بر گرفته از قوانينى است كه بطور مستقيم يا غير مستقيم فعاليت هاى اقتصادى را ا ا ا ا 000 قانون اساسى نيز بر آن تكيه دارد .اما نجه براى اولين بار ارايه ‎aero be DB‏ ل ا ل ‎Oren‏ ‎T= fa)c a7 oF SPS enn eI)‏ 1 ‎SESE ets)‏ ا ‎DLS Dre‏ ها » نیروگاه ها » صنایع فولاد » سد هاو سازه های آبی ؛ شهرک های صنعتی » و فرودگاه ها ) و بعدا با مصوبات دیگر کشت و صنعت ا ‎Tees eye‏ ل كل موظف کرد که به همراه گزارش امکان سنجی و مکانیابی نسبت به تهیه گزارش ارزیابی زیست محیطی پروژه یز قدام نایند.

صفحه 95:
تفسیر ضرورت ارزیابی

صفحه 96:
2 گزارش ارزیابی زیست محیطی به ا 9 ‎ret oe)‏ ل 0 9 ارزيابى زيست محيطى بروذه »اين امكان به طبيعت و نهايتاً به محيط زيست داده ميشود و ۱ . سلامت محیط زیست باشد

صفحه 97:
منبع : موه و همکاران 1997 جدول اررشکداری ار متايع ‎Ree red iy‏ ع كسيد لاو ۱ ارزش درختان در کاهش هزینه های تصفیه آب و حذف آلاینده ها ارزش چمنزارها ( مرلتع) در کاهش هزینه های تصفیه آب و 0 ‎cs ens‏ ا 1 زمین. ارزش درختان در جهت جلو گیری از فرسایش تشدید شونده. ارزش خاکسازی در شرایط جنگل و مرتع ارزش ناشى از تحولات و سيكل مواد غذايى در ‎OND Sere‏ 1 Ss ارزش هکتار ۳ ۳1 ۲۳۵ ۸2 ۸۷ 534 ١ ۲ ۹1۹ a ‏بازسازی(د‎ ‎Oy هكتار

صفحه 98:
استاندارد خروجی فاضلابها

صفحه 99:
ا ات 0000000 Pate seeeel ۱۳ irate ‏ا ل‎ Pe CP ‏همکاری وزارتخانه های بهداشت درمان و آموزش‎ ۲ کشاورزی توسط سازمان حفاظت محیط زیست تهیه و ‎ene eee Ye ES‏ ۳۳ اصطلاحاتی که به کار رفته است به شرح ذیل می باشند.

صفحه 100:
ا ا ۰۱۶ 0 آلودگی آنها بیش از استانداردها نباشد میتوانند فاضلاب خود را با كسب موافقت سازمان بدون تصفیه دفع كد

صفحه 101:
محد واذه محار ‎Bre ee‏ در بساب حر وجي ‎Pode ea ey‏ فرآوری Pre pes ery ‏الم‎ 6 ‏مجموع ذرات‎ Peewee le اب ی pare) روی سرب جیوه كادميوم دك متوسط روزانه 30 30 10 6 002/0 10 6-9 1-7 30 peers ey ‏كاري‎ ‎20 15 5 3 001/0 001/0 6-9

صفحه 102:
منطقه تجاري- ‎rere‏ ‏منطقه تجاري مره ار را ی Be ere ee ‏روز:‎ ‏شیب‎ ‏ت۱۳‎ ests 65 70 م نیمه 107 قسم ‎(are Ue Ae)‏ ‎leas)‏ تحت 45 50 55 60

صفحه 103:
OE a

صفحه 104:
0 ماكزيمم ميزان سروصدا ي قابل قبول در مورد خود رو هاي معدني Petree خودروها خودروهاي د ‎ity‏ ‎ee‏ ره بکار گرفته شده اند.

صفحه 105:
خلبق ضوایط استاکارد اروپاء ‎6٩‏ سطح آرامش صبزئی فيد ارما و ۱ ۳ اهر وها ۴۵/۴۰۵ تاقها (شب هنگام) 0000 اتاقها (طى روز) ۳

صفحه 106:
2 منطقه مسكوني : محدوده اي كه بيش از (0© درصد آن داراي كاربري مسكوني خالص باشد و بقیه آن (علاوه بر شبکه معایر) شامل خدمات مربوط به مسكوني و بدون مزاحمت براي مسكوني باشد. . منطته تجاري- مسكوني : منطقه ایست که معمولا طبقات همکف بصورت تجاري را بیش از تجاري است, . منطته تجاري : منطقه اي است که عمدتا داراي كاربري هاي مربوط به آن (دفاتر اداري» تفريحي؛ فرهنكي و غيره...) باشد." بيش از (0)© درصد اراضي" ا ا ا ا م ‎Bec‏ ‏ا ا ا ا ‎PED eT‏ ۰ re ee Te Se TS OTe BLE ‏ا‎ ملاحظات زیست محيطي با فاصله اي بیرون از شهر و نواحي مسكوني قرار كيرد.

صفحه 107:
Bee ‏ا ل ل‎ ee حد اکثر صداي 0 نوع ماشين Fe بولدوزر متري حد مجاز صوت us) 120/2 Ferry dB dB dB 559556

صفحه 108:
شدت اصوات مختلف شدت اصوات مختلف پنانسیل ‎oll‏ ‏حد شنوايي طبيعي صدا آزار و اذيت كم زر اك ا 0 ‎ae 39‏ تحمل مي ‎pyar‏ ات ‎ ‎ ‏میزان ‏صوت (018) 60 ‎1S) ‎85 ‎119 ‎1335) ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 109:
يارامتر ا حد مجاز عناصر در خاف حد مناسب در خاک Ye ۲.۰ ١ حد مجاز براى سلامتى انسان و محيط ۳۰ fe 0 حدی که بهبود وضعیت خاى ضرورى مى نمايد co ۳۹۰ تس 55 وزن خشك بداب يا ‎SAF O39‏ يا ‎wey SS 359‏ وزن خشك بوداي وزن خشکبس وزن خشك يداي وزن خشك-!د وزن خشك واو وزن خشك بايد ‎SF O59‏ يها

صفحه 110:
الايندة ها ی NO, O, 1-hour ©, 8-hour امتوتسيد كزين دی اکسید نیتروژن ازن (متوسط غلظت ‎١‏ ساعته) ۹ 1 ذرات معلق (ذرات کمتر از ۲۰ ذى اكسيد كوكرد هوا قسمت در میلیون قسمت در میلیون در قسمت در میلیون ل قسمت در میلیون

صفحه 111:
|

صفحه 112:
١ eee ae ) 67 ‏ارزیابی زیست محیطی اولیه با تعیین گستره(‎ ‏مطالعه آغاز می شود. ( یعنی اين که مطالعه باید در چه‎ ‏ل ل لي‎ ‏زیست محیطی تفصیلی یا تکمیلی » زمانی ضرورت دارد‎ ‏وس اسف یت‎ Ste Te cy ۱ ‏ا ا‎ ‏وا(‎ ۱7 ۱ Ee SECs ERR Sree er ‏سم ی و‎ 7

صفحه 113:
رل و را و استاندارد های زیست محیطی وجود دارد ( در ایران استاندارد ‎cir‏ ۱ ل فعالیتهای ‎ree‏ ۳ وجود دارد. نیاز به مقایسه گزینه های مختلف پروژه در ارتباط با اثرات زیست محیطی وجود داردو باید تاثیرات دیگر پروژه هارا مقایسه BP نياز به مشاركت جوامع محلى در منطقه تحت تاثير فعاليت هاى عمرانى براى مديريت محيط زيست نياز به برنامه بايش و كنتريل اثرات زيست محيطى

صفحه 114:
een nee eae ea ‎ae dang eae OO‏ ی بروزه بدون آسيب رسانى به طبيعت كدام است 0 اثرات ا چنانچه پیامد های مخرب وجود ۱ ‎ole bye SSD)‏ ره ‎en ar ars SL OCe CCRT penis Te‏ 0 بر گروه های اجتماع جلوگیری یا کاهش داده شود) ‎۱ sare) ‏بايد موارد سودمند آن به اثرات سوء آن ارجحیت داشته باشد در واقع دارای‎ ‏توجیه از نظر زیست محیطی و اقتصادی باشد که معمولاً در تهیه گزارشات‎ ‏مد نظر قرار می گیرد.‎

صفحه 115:
مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی دارای دو هدف بلند مدت وكوتاه مدت به شرح زير مى باشد : ‎pier J baer)‏ ل ‏- تعيين اقدامات اصلاحى مناسب و درج آن در برنامه يروزه - ييش بينى يروزه ييامدهاى محيط زيستى مهم و مانا ‏- تعیین ویژگی های پیامدهای محیط زیستی مهم و ماندگار ‏- تعیین درآمد ها و هزینه های محیط زیستی پروژه ی ‎Bete oat ate)‏ ا رك ‎coe ee eG CTE ELIE Tees‏

صفحه 116:
زمینه های تحلیل زیست محیطی انسانی 0- جمعیت ©- جنبه هاى اقتصادى اجتماعى و فرهنكى ©- ميراث فرهنكى

صفحه 117:
ins دلیل عمده نگرانی های زیست محیطی در رح سوی شهر هی بزرگ است. از آنجا که بفت جمعیتی ايران جوان است ايجاد شغل براى جمعيت جوان يك ‎OREN Wore Cet Peete eee TEBE De‏ منجر به بار گذاری در محیط طبیعی و تحول در 0 ۱ م ا سرزمین توجه نشود این تحولات جمعیتی منجر به 0

صفحه 118:
جنبه هاى اقتصادى + اجتماعى و فر هتكى 9 Spe eos) ۱ PIF ESTE et reser ‏و محيط زيست طبيعى و اثرات باالقوه آن بر جمعيت و منابع انسانى‎ ‏صورت كيرد .بويزه آن كه اجتماعات و مردمى وجود دارند که‎ (۰ » ‏بينند.مثل جوامع روستايى منحصر بفريدءويزكيهاى قومى خاص‎ ECMO So Some Ee ‏ل ل ا‎ ‏منابع بايه و حساس تكيه دارند.كه در صوريت اجراى طرح هاى‎ ‏یا‎ Tee TELE Lie eee ie poets Sen ys Sack eres ES Teno bey cere oe) اجرای طرح های عمرانی و نابودی سکونتگاه ها »تخريب مراتع » و تخریب

صفحه 119:
میراث فر هتگی ایران کشور ی باستانی است و گهواره تمدن بشری محسوب می شود و در سراسر نقاط آن مکان های 9 tr ere SB ‏اهميت است .مناطق باستانى بسيارى در ايران وجود دارد‎ Boe pene serene ‏که هنوز ناشناخته مانده است‎ Boe Vee Sn eri recon eret ۱9 he peor fons Serer ‏معرض تخریب قرار گیرند.لذا نیاز به شناسایی و تهیه‎ ‏فهرست آثار و مكان هاى باستانى در ايران يك‎ ‏ضرورت اساسى است.‎

صفحه 120:
000 بنا هاى حائز اهميت هنرىءتاريخى ؛ اجتماعى BSP eee ye SC) cee wy ‎Haas‏ اي ‎ore)‏ ‏باغات با ارزش هنری مربوط به مناطق کهن و تاریخی ‏( باغ شازده در کرمان- باغ فين و..) ‏بناهاى باستانى و مناطق باستانى. ‏دستاورد های انسانی موزون و هماهنگ با طبیعت که ‏تاريخى هستند ( آثار هنذرى و سنك نوشته هاى تاريخى

صفحه 121:
برآیند ارزیابی زیست محیظی را ل ل ‎Lote Te Cee E Cae SE SD‏ ا ل متقاضی پروژه پیشنهادی .بر جامعه و محیط زیست طی این فر آیند ۱ ۱ در واقع ارزیابی یکی ازروش‌های مقبول برای دستیابی به اهداف توسعه پایداراست ومي‌تواند به‌عنوان یک ابزار برنامه ریزی در دسترس برنامه ریزان» مدیران وتصمیم گیرندگان قرارگیرد تا براساس ا ا ل عمرانى وتوسعه بديدارمى شوند را شناسايي نموده و كزينه هاى منطقى جهت رفع کاهش آنها انتخاب کنند.

صفحه 122:
- غربالكري (200980001000):تصميمكير: د لزوم انجام ارزيابي اثرات 0 ا د زر ‎ae‏ و ‎Bag‏ عمده ‎rey See‏ ل ی موی میت لیم و ‎ae eye‏ ار ۱ ‎oe‏ ا دص و ٍِ ‎Pree eve So TPS (ed COM OC ee Seg‏ - تصمم‌گيري (06100 06018100): يذيرش» رد ويا يذيرش پروژه ۱ ‎ee oe eee‏ ‎(@OOL10‏ ‏- مشاركت مره ل آگاه سازي و دخالت

صفحه 123:
در فرایند ارزیابی زیست محیطی باید به مناطق حساس توجه لل ما حساس زیست محیطی کشور ۳ جنگل های مانگرو » حرا . چندل »و آبسنگها ‎ee‏ و دریاچه ها و تالابها رود خانه ها وآبراهه ها جنگل ها ۱ POTS RCS, TOE eee)

صفحه 124:
Pee ee ere ee ee sl ‏جذكل‎ مرتع بيابان و مناطق كويرى مناطق ساحلی ۳ ‎ERS PRCA‏ رشع ريسك

صفحه 125:
Se 9۳ ‏ادا‎ ke ae) De were ‏ل ا‎ شامل مى شوند كه اين مساحت براى كشورى به يهناورى ايران فوق العاده ‎eo Oe eee eS)‏ ‎mye ene‏

صفحه 126:
r=) oe BOOTS BIT Wes ol ۱ ae Soak) 0 eee ee Sone) | ۱ ‎(oe very‏ ةد

صفحه 127:
Pree pero rst Poise She nr Teen ‏هوای سالم می باشند که به سرعت در حال نابودی‎ ‏هستند و سالانه در حدود 6000 هزار هكتار از اين‎ . ‏عرصه ها در حال تخريب است .بهره بردارى نا‎ ‏ا ل‎ tee) [7۳ eeC PrN mE aPC a Oe ‏ل م‎ OTe eS re Neo ea PBS eet ‏ا‎ Rey eve TS Te IS) ‏و دامپروری در خطر نابودی قرار گرفته اندصنعت‎ ‏لك‎ ens nes

صفحه 128:
تسیا _ قدامات حفاظتی برای احیای جنگل ها و مراتع کشور که با کاشت. ‎Rae Ie LO eee)‏ 50 روشهای علمی نباشد عواررض نا به هنجار, زیست محیطی بوجود خواهد آورد . به طور مثال ۰ کاشت گونه های سوزینی برگ در برخی مناطق که دارای رودخانه های دائمی هستند و مشرف به رودخانه میباشند از مواردی است که اخیراً به طور جد در مورد کاشت آن هامطالعه می شود » زیرا درختان سوزینی برگ و بعضاً گونه های غیر بومی برای بقا و دوام » اقدام به از بین بردن دیگران 231011101011100 ‎ean‏ ری آليلو ياتى) مى كويند

صفحه 129:
لاس سر رم ۱ ‎ingle a gerogecn‏ کر توليد مثل ماهيان سرد آبى كه براى تخم ريزى به ‎an we en Te cos rn ee‏ در برخی مواقع مانع حرکت ماهیان آزاد و قزل آلا به سرچشمه ها میشود پس در می یابیم عدم ارزیابی ‎Tot CIE ee rwrs)‏ 2 ‎S‏ ی

صفحه 130:
مورد دیگب هجوم گیاه وارداتی آزولا به تالاب ها و آب بندان ‎Mee EN Selene.)‏ ا 20100 بصورت یک معضل مهم برای حیات تالاب های کشور ‎Pre ew ees Ves kop rents)‏ حرارريت به قسمت هاى زبيرين و زيست كياهان هيدرو فيت جلوكيرى بعمل مى آورد. ‎We ist er LUO retey ©]‏ الل در فصول زاد آورى ماهيان مهاجر و تخم ريز به سرجشمه شده و این ماهیان در اين زمان که نیاز به آب صاف و خنک 5 ‎Byer See koro)‏

صفحه 131:

صفحه 132:
ee تعريف مرتع ازديدكاه سازمان جنكل هاو مراتع و ‎Hep ete)‏ زمينى اعم از كوه » تيه يا مسطح كه در فصل جراى دام دارای پوشش علوفه ای خودرو باشد مشروط به اینکه تاج پوشش درختی و درختچه ای آن کمتر از یک ‎eee Rae S‏ | در این تعریف دو مزیت دیده میشود: الف .تاج يوشش درختى و درختجه اى كمتر از يك درصد که مرز جنگل و مرتع است. |

صفحه 133:
دريف مركم إن دود كاه محيط ريست : مرتع كستره اى از سرزمين است كه داراى يوش كياهى علفى و بوته اى ا ا ا اا ‎Bee Wee Sere‏ يك درصد باشد. مزیت های این تعریف اینکه پوشش گیاهی در گستره مرتعی از نظر كاركردى داراى ويزكيهايى است ا ل ا ل 0 0 ‏ل ال‎ Bp Same ا ا ا اا ‎PANNE‏ prc Pere IS Cee Poon een en tee Er ree ‏و صنعتى‎ ‏اللا‎

صفحه 134:
بیابان و مناطق ‎Ce‏ کشور ایران از نظر شرایط اکولوژیکی ۰ منطقه ای ‎dS eee enero nea‏ ام گرفته است .لذا رعایت ویژه گی ها و توان زیست محیطی آنها در روند توسعه بسیار ضروری است.زیرا به سادگی در معرض تخریب و انهدام قرار گرفته و بیبان زابی را تشدید خواهند کرد که نتیج اقتصادی و ‎Tea ee BT Treo‏ 9 از دیگر مناطق کشور است . بطور معمول نتایج آن » مهاجرت ‏ فشار مضاعف بر دیگر مناطق کشور و ‎reyes‏ ۱0

صفحه 135:
0 UES Sa ‏ل ا ل ل‎ Scent ace) عمان در جنوب از دو نوع ویزه گیهای خاص و اکوسیستم جداگانه منحصر ۱ oreo ee ele So wy wer eke SY SES ‏.در سالهاى اخير برخى جمعيت آبزيان درياى‎ 0 خزر به علت الودكيهات " فوق العاده خطر ناك شامل انواع حشره كش ها - است .بعلاوه تخريب و انهدام تالاب ها و آبهاى شيرين ساحلى كه محل كذران. ‎see are Acorn atari‏ و و > ی ‎Aone AS‏ Fe ar mae Pe an ie 3B ys ghd sana ‏ااي قا‎ ERIE eT Pel

صفحه 136:
ey ‏برودخاند‎ رودخانه های کشور به مثابه رگ های حیاتی کشور هستند و به عنوان یک ‎nce yo CSU TPO ITS‏ ‎Wen)‏ ا ا ا ۱ اين ركه هاى حياتى در كنش متابوليستى هستند آنها را به شدت در معرض ‎SR EIB S Jtr Ch if ars res‏ 00 ‎B eres‏ ال ل ا ‎EY‏ ‏072 ‎ea ye tober)‏ ا ل ا ‎OE‏ ‏کارون -زاینده رود » به شدت در معرض آلودگی های مختلف قرار دارند آلودگی هایی مثل سموم نباتی » و تخلیه پساب از صنایع فلزی و طرح های کشت و صنعت و نشت تصادفی ناشی از صنایع و منابع انرژی .به هر صورت اکوسیستم رودخانه ای ايران در معرض خطر پخش و ریزش مصنوعات صنعتی » مواد زائد و زباله های خانگی قرار دارد .

صفحه 137:
متاطق تعت: حفاظت و تنوع زیستی Ere SD OE Lo Eee een) ‏درصد )از مساحت کل کشور مناطق تحت حفاظت‎ ٩ ‏ل ل‎ bE ero e sl] ye eee ‏ا‎ ew Ln) ‏اراضی ملی » مهمترین خطرات را برای موجودیت این‎ ۱ ‏زیست محیطی کشور هستند . طبق کنوانسیون رامسر‎ ‏از مجموع ©05 تالاب ايران تعداد ©0 تالاب شرايط‎ ‏احراز عضويت در كنوانسيون رامسر را كسب نموده‎ ۱ ‏ا ل ل ل‎ Lee) ‏جدیت از موجوديت آنها حراست شود.‎

صفحه 138:
تالابها ا لت لبزى » يستانداران »كياهان آبزى می باشد. تالابها زیستگاه حدود یک سوم گونه های گیاهی و جانوری در خطر ل 0 امن ‎Teer Perm Tr St‏ ساو ‎ee eS EDs)‏ ۱ بی مبالاتی حاشیه نشینان دارای آلودگی بسیار بالایی هستند به طور ا ‎re tence‏ ۱ العاده بالایی بر خوردار هستند ,رودخانه هایی مثل زرجوب ‏ پیر ‎irre Crees eCPM Pp Yorn EC ay b‏ رودخانه سیاه رود در قائم شهر استان مازندران .این آلودگی ها اثرات ل ا 0 7 Pe gee a ee ۱ sire Se beer Ec

صفحه 139:
5 با در نظر كرفتن اينكه فعاليتهاى اقتصادى » شاخه های گوناگونی را تشکیل میدهد و وارد ‎enn Ree‏ 101101011 در يك سند امكان بذير نمى باشدءاز اين رو با تحليل بروزه و غربال كرى آن » تصميم لازم در خصوص اينكه آيا بروزه ميبايد تحت ارزيابى قرار كيرد را غربال كرى ميكويند.

صفحه 140:
‎st‏ و ‎BP SB EYP SEs)‏ ۱ نیاز باشد این مرحله با اقداماتی مرتبط با رویه هدفمند سازی یا دامنه كار بايد دنبال شود طى برنامه ارزيابى تفصيلى عمق و ‎cne)‏ ل ل 0 0 ‎Bl ere ey‏ اطلاعات كلى و غير ضروری جلو گیری نموده و از هزینه های بی حاصل ممانعت بعمل آورد.تعیین اطلاعات و آمار قابل دسترس در کتابخانه های ‎POs SOT Ces ieee‏ ۱ ‎SB COLES ew nero)‏ ل ‎Raw pe‏

صفحه 141:
تشخیص و تعیین مباحث مهم » تعیین چگونگی و نحوه پیش بینی و ارزشیابی آنها 9 is) ey) ‏با‎ ‏ات‎ ‏و۱6۳‎ eye 55) PUES E SOB eC evens eR eens] ۱

صفحه 142:
مشارکت کنندگان برای تعبین دامنه کار ‎SE SES Tet ere‏ ۱ مشاوران و متخصصان و صاحب نظران كه توان عر ال | سازمان حفاظت محيط زيست يا ادارات كل تابعه سازماتهاى غير دولتى ( 0060 ) مسئولان قانونی سایر موارد یا منابع محیط زیست سازمانها و وزارتخانه های مرتبط نمايندكان جامعه محلى يا شوراهاى محلى

صفحه 143:
پیش بیتی ر کاهش پیامد ها 1 Oe Ee re CE OCe TCE Peer pe cere eve oe Coys CHARS PrP Ce) ‏محيطى » اجتماعى انطباق داشته باشدتا بدين طريق سود مندى‎ ‏پروژه های عمرانی را افزایش دهد» بطوری که اقدامات کاهش‎ ‏دهنده در جهت رفع عملیات زیانبار محیطی و پیامد های‎ ۱ .توسعه شود.بطور مثال در مواقعى كه بروذه بيشنهادى باعث » تخت قاپو »» با بر پا شدن مراکز جمعیتی شود می باید برنامه اسکان مجددبرای جمعیت بر پا شده تدوین گردد. Ripe Starrett ein ree ee OLIN Ties ‏جمعیت ها و گروه های مرتبط تمایلات و دانش آنها مورد توجه و‎ BYE Soe)

صفحه 144:
اقداميات كاهش در اجراى بروذزه بايد اقدامات كاهش مورد توجه قرار بكيرد كه اين اقدامات ميتواند شامل موارد ذيل باشد لمكا دسو ست وك لحنت رو راق ور اك بريه قافن تاثير يذير ‎SES Trp yeeros teas es‏ 00 تامين منافع اجتماعى در درون بروذه

صفحه 145:
پايش زیمت محیطی برنامه يايش ابزار مطمئن براى مديريت محيط اك ا ۱ ‎tones)‏ ل ف لل كنندكان بايد تهيه و ارائه شود همواره تحت ‎ios‏ ا ‎Tees‏ 5 خورد برای بهبود پروژه محسوب شده و | ‎Sete seer re Tee hc)‏ نامه ریزی آتی پروژه مطرح گردد.

صفحه 146:
هشار کت مردمی سطوح مشارکت مردمی و نهاد ها در فرایند ارزیابی زیست محیطی » به بزرگی .و اهمیت پروژه و میزان ‎eS SBOTE DT IBN‏ ۱ ‎CURLED rye. Weep E> Ser B Avene)‏ کار و حدود مطالعه پروژه یعنی در بین نشست های مسئولان بروذه و كروه هاى ذينفع يا ذيعلاقه ميتواند بر قرار شود. تا نسبت به تعیین موضوعات حائز اهمیت و اولویت یا مورد نظر در مطالعات ارزیابی زیست محیطی اتفاق ارایی بوجود آید.

صفحه 147:
گروه های مشارگت کننده ‎my aS‏ مردمی که به نحوی از پروژه تاثیر می پذیرند سازمانهاى غير دولتى (ملى - محلى ) ا ال ك2 ار( (Ba Wore Yee ery eteey ‏متخصصان آزاد غير وابسته به طرح‎

صفحه 148:
1 مشاركت مردم در فرايند ارزيابى زيست محيطى صرفا مساعدت به برنامه ريزنى است و متقاضى يروذه را توانمند مى سازد لذا كسب نظرات اجتماعى و تداوم سلامت و ايمنى مردم و پایداری پروژه» شناسایی پیامد های روانی و مادی پروژه بر جامعه با ‎eel ser Se Soe ges STE Ee‏ ل ‎ape eee SSE Ie‏ ترغیب و اقدام در جهت پذیرش اجتماعی پروژه در مرحله اولیه و اجتناب از اصلاحات بر هزينه يا تغيير و اصلاح در مرراحل بعدى آن.يايش تغيير ارزش زيست محيطى در جامعه؛ دستيابى به اللا ا ا ا ‎esis Sige oy‏ ‎WP pce)‏ ۱ ‎DBS ern re ey eo)‏

صفحه 149:
2 ‏ل‎ eee eo) gen ED ‏پروژه بعمل می آید و شامل یک کند و کاو یا بررسی مقدماتی از‎ ‏ا ل ات‎ rsa زيست محيطى كه قابل دسترس باشد صورت مى بذيرد . اين عمل مى ۱ Pr ee eee ea ee ارزيابى ابتدا 000006 21223 هدف ارزيابى آتى قرار كيرد. معلوم نمودن اقدامات كاهش دهنده كه مى تواند از تاثيرات احتمالى. ‎REN COP EEE‏ ا ل ‎BY Epc‏ تعیین آنکه پروژه به ارزیابی کامل زیست محیطی نیاز دارد یا خیر.

صفحه 150:
ماتريس ها

صفحه 151:
ماتریس ها ا ‎Eee Se Tt‏ از ارتباط بين فعاليت هاي بروذه واجزاي خاص محيط ا 7 ل 0 ‎Br‏ ‏و اجزاي محيط زيست در محور ديكر جدول ارائه لا ل ل ۱ ‎hve BD)‏ ا ویژه تهبه مي شود

صفحه 152:
CS Dot te Lert err ee) ‏تاثير خود را بر بارامتر هاى محيط مشخص مى سازد‎ ‏و در جدول گنجانده شده است.‎ ماتريس ها اشكال مختلف دارند .اما مهمترين آنها ماتريس 100100 كه به نام ماتريس كميته بين المللى ‎ee SB TT Ee)‏ 7 مبحث بروزه هاى كوجك آب و خاك جندان اهميت ا 00 خاك از آن بيشتر استفاده مى شود. به علت كامل تر ‎Yerey ove Forts‏ ال ل 2 ‎OCD te Ee Sve toe Sis)‏ از اين ماتریس استفاده می نمایند.

صفحه 153:

صفحه 154:
انتقال اطلاعات به دیگر اعضای گروه

صفحه 155:
۰ مثال : پیش بینی اثربات برای یک آزاد زاه 211111111110559 تفاوتهای آشکار از نظر شدت ۰ اهمیت و دامنه می باشند . برای ارزیابی پروژه های آزاد راهها اثرات مختلفی می بايست مورد بررسى » تحليل و تشريح قرار كيرند» عمده ترين طبقه بندى اثرات شامل موارد زير مى باشند . ا ا ا ل ل 0000 اا 0 اا ا ا ا م ‎OO‏ ‏ااا مواد زاید خطرناک در رودخانه ها . ااا ۳ 0 اا ا لي م ا ا ا ااا ل 0 ا اا ااا اا بدلیل ورود رسوبات به آن در مرحله. ساختمانی + -._._._ا_" " ماند کاهش جمعیت ماهیان تجاری در اثر بر هم خوردن تعادل اکولوژیک رودخانه . مانندسهولت دسترسی جوامع محلی به آزاد راه ؛ ] eh RUSTE) SES Te)s ce nS Drs irre recs Sere ‏ا‎ ks. Sa ‏ا ا‎ 700

صفحه 156:
۳( تغییر مسیر رودخانه 0 ‎Sys‏ مرگ و میر جانوران در اثر برخورد با وسائط كت" انقجار تخلیه و ریزش باطله ها ‎as‏ فرسایش دیواره ها ل اثر تغيرات در مورفولوزى و بستر | رودخانه ‎ra‏ ا وك کاهش جمعیت جانوران. ‏0 ‏ولاو مهاجرت جانوران ‏تغییر در کیفیت آب رودخانه (کدورت-هاش و .. ) كافش تسد مب سر ی زیبا شناختی و چشم انداز ‏افزایش فرسایش تفیبر کیفیت. آب رودخانه 7 بروز رانش و لفزش ‎FEDS ‏ل‎ ‎BT ee 1 ‎ ‏فهرست اقدامات كاهش اثرات آجرای فعاليت در رژیم کم آبی ‏ايجاد مسير هاى زير كذر ‏حصار کشی دز امتداد راه - ایجاد مسیر های زیر گذر ‏کنترل و برنامه ریزی زمان انفجار. ‏استفاده از موانع فیزیکی در محل فعالیت تا ساحل رودخانه ‎Cee as‏ ها- نظارت بر نحوه بارگیری وحمل باطله ها-استفاده از بل هاى سيار - انتقال به محل ‎reese‏ ‎erent emer Stead ۱ 0 ‏ا ال‎ ‏دح ‏الح ‎SOEs‏ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 157:
ماتزیس لو پولد ماتريس لئو يولد يكى از انواع متكامل و متداول ماتريس ها است و بستكى ا ل ا ل ل ل رت ‎ay‏ ا ‎NN rar ere‏ مرتبط با پروژه . و در ردیف های آن فهرستی از پارا متر های اکولوژیک »اقتصادی اجتماعی »که تحت تاثیر فر ایند اجرای پروژه قرار گیرند تنظیم شده است. Eels. Seton SPs Toe ete ieee evs ee ‏در(‎ ‏ا ا ل‎ ‏مستقيم »و منطقه اثرات غير مستقيم هستند استفاده شده است.‎ امتیاز دهی شدت اثر بر اساس پنج وزن ( از یک تا پنج ) صورت گرفته که ‎ee‏ مح مد ‎oe‏ ‏ا ‎ped Severe Se ew REE et Oe‏ وزنهای ۰6 ۰9 6 می باشد.

صفحه 158:
در ماتريس لئو بولد بر آيند اثرات اجرا يا عدم اجراى بروزه توسط كارشناس خبره » با عوامل زيست محيطى بصورت عددى وزن داده مى شود . در واقع اثرات فرايند با ‎eB Tere‏ لت 5 منفى بار دهى ميشود .در انتها با بر رسى ا 2 در مورد موضوع خاص ماتريس مرتبط با پروژه به کارفرما ابلاغ خواهد شد .

صفحه 159:
نجوه عم با ماتریس در ارزیابی زیست مصطی بریای اریزیایی توسط ماتریس ها بخصوص ماترریس لتوپولد» ‎SIS eye. eye enter fee eer)‏ بر محیط های مختلف تهیه نمائیم .بطور مثال برای احداث سد ار ۱ زير مى بايستى جك ليست تهيه بشود م اا ا 00 ‎e a‏ 077 ۱ اثر بر محيط زيست ( بعد از عمر مفيد) در محيط هاى فوق اثرات داراى بان مثبت و منفى هستند. ‎Pb Tos: ier itr‏ ا می باشندکه ذیلاً به آنها اشاره میشود

صفحه 160:

صفحه 161:
Ji abs اثر پروژه قطعی و اجتتاب نا يذيراست اثر پروژه احتمالی است اثر پروژه غیر محتمل است Bare دانمی ۱ ‎env key‏ ‎oe.)‏ ‎Boe‏ ‏مستقیم خر سیم

صفحه 162:
برگشت پذیری اثر. قابل برگشت غیر قابل برگشت

صفحه 163:
چک لیست ها

صفحه 164:
‎heel alee ee ed‏ اس سس ‎Ie" ee te ee > EST)‏ و۱ در فاز ساختمانی و هم در فاز بهره برداری ‎eS pI‏ 1 كارشناس خبره زيست محيطى بر بارامتر هاى. بيش بينى اثرات با تلاقى اثرء علامت زده مى شود. که پس از تکمیل اين چک لیست جدول ماتریس تهیه و ارزشگذاری می شود.

صفحه 165:
00 06 أتذكر : امتياز متعلقه در هر موضوع شامل جمع جبرى حاصلضرب دامنه ائر در شدت اثر ميباشد SRS ‏ا ا ا‎ eee Lb er bc)

صفحه 166:
۱ veyed ay هدف از ساخت سدها اعم از کوتاه خاکی و 1 طرح هاى مختلف شامل : ثامين آب كشاورزى براى كشاورزان و مردم ال ااه تامين آب شرب شهر ها 2-2 Been Ty Cy پیشگیری از سیلابهای مخرب

صفحه 167:
ل ۱ ‎ees er on)‏ 00 0 عمده عوامل آن را مى توان به شرح ذيل بيان نمود

صفحه 168:
ا ل ۰ بهره بردارى بى رويه( بردا شت غير اصولى) فا ا لت عدم هدایت آب های سطحی به لایه های ریرین بافت خاک خالی شدن آبخوان ها(دشت جنوب تهران)

صفحه 169:
عرامل لا 2 ev) eB BC neve ete ker eatin) Bp kere y Ss) پوشش گیاهی مناسب

صفحه 170:
اثرات زیست محیطی افت و خیز آبهای زیر زمینی ‎aCe ee cr ee.)‏ ممکن است در سطوح فوقانی نزدیک به سطح خاک اتفاقاتی بیفتد که دارای اثرات مثبت و منفی برای محیط زیست باشد .

صفحه 171:
Fee ee Bye hese eee Bee ‏شور شدن اراضی چنانچه آب تحت الارض شور باشد‎ 52200007 كم شدن محصول تحمیل هزینه های سنگین زهکشی با پایین رفتن سطح آب خشک شدن اراضی از بين رفتن پوشش گیاهی ره ober kere ‏ا‎ ایجاد زیستگاه آبی برای پرندگان هدایت آب به اراضی پایین دست بطور اجمال اتفاقات فوق در صورت آبيارى هاى غير اصولى در ا ا ا ۱

صفحه 172:
اكرات ريست محيطى يروقه هاى اب و حاف يز تترع اباى هوا ‎r WEEE)‏ ا ل ا 20 واقع میکرو کلیما موجبات تغییر محسوس در کیفیت آب و هوا خواهد شد .ايجاد جنكل » »مزارع 2 ‏ا‎ we Sr re cen 2-007 ST ore SES Ir Toe’ SWE ECU WTE Weer me We eae Bis)

صفحه 173:
‎neces iat‏ ون ‎Pep TOPS ere ree te rere reas rey Oe ee ‏یک نیاز اساسی تلقی می نمایدو لزوماً حفاظت و بهداشت خاک‎ ‏را باید به دنبال داشته باشد.از اين رو چنانچه استفاده از کود و‎ 0102111111 Taner ‏محیط زیست ( آب و خاک ) وارد خواهد ساخت که مهمترین آنها‎ ۱3 ete COVE er ‏ا‎ ED) ‏حشرات مفيداز قبيل زنبور عسل »كفشدوزك هاى مفيد » زنبور‎ ‏هاى يارازيت ؛و موجودات ميكروسكويى خاك .لذا در بروذه‎ ‏های آب و خاک مدیریت مزیرعه بایستی با آگاهی کامل از اثرات‎ ‏را رت‎ ‏بيردازد‎

صفحه 174:
آثر پررزه.های آب و خاک بر خسوصیات» خاک ل ل 2 ‎Seer ns)‏ ل ا ۱۵ مواد و نمک ها همراه است که اغلب کلروره و سولفاته هستند» چنانچه در حجم زیاد باشد اين املاح توسط آب ‎EE eye OTe STEEDS TED‏ 3 تابش شدید خورشید نیز قرار بگیرند پس از چند دوره آبیاری املاح و نمک ها در سطح خاک تجمع خواهند ‎rer‏ ا ‎OEE‏ ‏خصوصیات شیمیایی خاک تغییر خواهد یافت,لذا ضروری است عمليات حفاظتى خاك مد نظر قرار بكيرد.

صفحه 175:
7 rere coe Eo ‏عملیات ماشینی بر روی خاک موجبات فرسایش و شستشو را فراهم‎ ‏ل ا ا ل‎ ery) ‏شودكشورماسالانه ميليون ها تن خاك با ارزش خود را بر اثر انواع.‎ ١ ‏فرسایش هااز دست ندهد.‎ eS eee ease eae ee ‏زنساتى وموم اشتاسى‎ ‏ی‎ ‏اا ا ا ل‎ ۱۳ ۱ ۹ ‏ا ال‎ SME) ‏دبرینهدار.هر جا آب و خاک مرغوب هست زندگی هست از آين رو‎ ‏بروزه هاى آب و خاك كه توسط آنها عمليات عمرانى و زراعى بر‎ 0 ‏تغيير مى دهد.‎

صفحه 176:
ساخت سدهاى كوتاه خاكى ‎٠‏ كانال هاى آبيارى » سيستم هاى زهكشى ؛ هدايت آب به مزارع كشاورزى و... ۰ ۳ ‎ine err aeny Eres‏ 1۳۹ امال ‎Bynes‏ ‏تعادل زیستی هستند. دست اندازی انسان بر عرصه ‎eee PS UTS Te ae Tr)‏ ۱[ ‎ee‏ 3 ‎Pe eye ee ee ES‏ اکن جوامم خاصی بشود

صفحه 177:
اا ‎BUCH ete er 97) eer‏ های جدیدی را برای برخی گونه ها ی آزی و ۳ جانوری فراهم خواهد ساخت که شاید قبلاً وجود نداشته است .ایجاد زیستگاه جدید آبی میتواند رونق اقتصادی 6 ا ا كم به زير كشت بردن زمينهاى باير -اسكان مجدد-ايجاد ا 2 2 پروری » ورزشی » اکو توریسم BAe SS TES Cee تغییرات در میکرو کلیما

صفحه 178:
‎airs‏ و ما ‎Bee‏ ‏0 ‏برخى جمعيت هاى مهاجرت كرده ايجاد نمايد . از دست ريفتن آب قابل دسترس عامل مهم در كوج جوامع به شمار مى رود » ‎B'S)‏ ا ا ۱ خاک و حفاظت و بهره برداری معقولانه از آن ها موجب حیات و دوام جمعیت ها و گروه ها ی زیستی طبیعی می شود. ‏ايجاد اشتغال در راستاى اجراى يروذه هاى آب و خاك از قبيل : كشاورزى ‎٠‏ دامبيورى » صنعت ‎٠‏ شيلات » باعث بالا رفتن در آمد و ترفیع درجه رفاه ساکنان خواهد شد .

صفحه 179:
2 احداث سد قانلو در استان زنجان علاوه بر هدايت أب به زمينهاى زير دست باعث اشتغال عده اى از اهالى روستاى مورد نظر را فراهم ساخته است.اهالى با ايجاد ‎oe ee Ee ETS SIS TD‏ بصورت شناور بر روى درياجه سد سالانه ‎Ber Sie sre ee Cres‏ نصیب خود می نمایندو اين درآمد درجه رفاه ‎OP ee aL‏ اك

صفحه 180:

صفحه 181:

صفحه 182:
میاجزیت رو اجان تمدن های بسیاری بر اثر خشکی و خشکسالی و نهایتاً قحطی مجبور به مهاجرت شدند .بالعکس نیز بر اثر تر. سالی ها و ‎RE Peron ese Cre hE Toes re rene)‏ جديدى بنا شدند.انسان ها با تغيير كاربرى اراضى و انتقال آب ‎sais See De‏ ا رس 1/0[ ۱ ‎ie rpycen‏ ۱ ازدياد جمعيت در يى دست اندازى به اراضى ديك بر آمدو با ‎Be Peo ere seer eee ae ee Benen en‏ ا ۱

صفحه 183:
اا عبارت‌است از جابه‌جایی مردم از مكانى به مكانى ديكر براى كار يا زندكى. مردم معمولاً به دليل دور شدن از شرايط يا ‎ROWS any SFO CWS Pd‏ ۱ كمبود غذاء بلایای طبیعی» جنگ بیکاری و کمبود امنيت مهاجرت مىكنند. دليل دوم مىتواند شرایط و عوامل مساعد جذب کننده مانند امکانات بهداشتی بیشتر» آموزش بهترء درآمد ‎SOO UE Ep CRT}‏ ا ‎PRSSEN PD‏ ۳

صفحه 184:
Wow, Jaghocuk. Cou

صفحه 185:

صفحه 186:

صفحه 187:
أأككذ لعن مركم أذ 7 3 | 4

صفحه 188:
CSE eh eS eae Tee ioe) مرغوب و سالم روبه رو است » مشارکت مردمی و ‎Tete ort els)‏ ا 20 ۳ eee TEE Ey Sree eee a Slee TTS. ‏استفاده کنندگان از طرح های آب و خاک . مجریان‎ Nem ECE Ape pre Oe a cE SEE ae CS Derk Tee be OTP Or een ‏ل ا‎ e's) ‏ل ل‎

صفحه 189:

صفحه 190:
موضوعات بررسی شونده در فر ایند آرزیابی زتیست محیطی اثرات قابل بررسی در فرایند های مختلف ‎een‏ كيفيت هوا peers ‏کیفیت آلودگی آب سطحی‎ ‏كيفيت آلودكى آب زير زمينى‎ ‏کیفیت آب سطحی‎ هوا و اقليم لرزه خیزی سيل فرسایش بار معلق و رسوب گذاری منابع خاک

صفحه 191:
0 ده درختان بوته ها كياهان مرتعى كياهان آبزى و كنار آبزى

صفحه 192:

صفحه 193:
ا ا اللي کشاورزی و دامپروری تاسیسات زير بنایی و ارتباطات افزايش در آمد ات اشتغال صنعتى و تجارى [eee BE) ‏كيفيت زندكى‎ ‏سواد و تخصصس‎ ‏رفتار اجتماعى‎ ۱ ‏ال‎

صفحه 194:
ta eee eee Seen ye Spe Senn py ene Pot eee Teese راهنمای ارزیابی پیامد های زیست محیطی توسعه - سازمان محیط زیست مالزی ترجمه پرستو میراب زاده - انتشارات سازمان محیط زیست ا ا ا ضا اریاب ان : علی حسینی مرکز مطالعات و تحقیقات حوزه نمایندگی ولی فقیه وزارت جهاد کشاورزی ©-آلودكى زمینی که در آن زندگی مى كنيم نویسنده : کلیر جونز ‏ ترجمه : حسن دولت آبادی ا 00 دانشنامة رشد. بازبينىشده در ‎١١‏ خرداد .1780 م فرهنكستان زبان و ادبيات فارسى. بازبينىشده در ‎١7‏ خرداد .1784 OOS es ‏ل‎ eb e) PE hie Loess Yeo cies rac) ‏0سمبانی محیط زیست : تالیف کنت وات» ترجمه عبدالحسین وهاب‌زاده‎

صفحه 195:
QRePrewe! ۱ ‏رم مه‎ ات نیما ‎Te a kee ee ec aa‏ تست تسم ۱۱ بدا :0.0 مه امه توا 010 ایو هه ۶ باس

صفحه 196:
با تشکر از دانش پژوهان محترم

بسمه تعالی عنوان دوره :آشنایی با اثرات زیست محیطی طرح های آب و خاک و توسعه پایدارمحیط زیست تعداد ساعت 16 :ساعت هدف دوره :آشنا ساختن فراگیران با عوامل موثر و تاثیر گذارفعالیت های انسانی روی محیط زیست وچگونگی مقابله با آنها محتوای دوره : • مقدمه و کلیات •آشنایی با برخی مفاهیم محیط زیست • ضرورت ارزیابی زیست محیطی و اهداف آن • زمینه های تحلیل زیست محیطی (Environment Impact )EIA • فرایند ارزیابی زیست محیطی ‏Assessment • پارامتر های عمده زیست محیطی طرح های آب و خاک • تغییرات زیستی و بوم شناختی • اثرات اقتصادی و اجتماعی •روش ارزیابی 2 مقدمه : مقدمه : به طور کلی هدف از بحث محیط زیست ،و اجرا ی طرح ها ی عمرانی در طبیعت واین موضوع که آیا ارزیابی زیست محیطی برای پروژه ای انجام بشود یا نشود ،و اینکه آسیب های جدی بر اثر اجرای پروژه های عمرانی چگونه قابل پیش بینی و یا قابل پیشگیری و کاهش گردد .از این رو برای تعریف محیط زیست بهتر است به تمامی گزینه های موجود در طبیعت اشاره بشود . 3 تعریف محیط زیست: محیط زیست Environment: تعریف :مجموعه ای از کل فاکتور های فیزیکی ،شیمیایی ،بیولوژیک ،اجتماعی ،اقتصادی که در اشکال مختلف با فرد ،اجتماع و جمعیت ارتباط پیدا میکند. محیط زیست طبیعی :مجموعه عوامل زیستی و محیطی در غالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی ،شیمیایی) که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارند و از آن تأثیر می‌بینند. 4 این نمودار از حرکت سریع چرخه کربن بین زمین ،جو و اقیانوس را نشان می دهد .اعداد زرد شار طبیعی می باشند ،و قرمزها سهم بشر بر حسب گیگاتن کربن در هر سال می باشد .اعداد سفید نشان می دهد کربن ذخیره می شود. (نمودار از وزارت انرژی ایاالت متحده امریکا ،مرکز تحقیقات اطالعات زیستی و سیستم پژوهشی محیط زیست ). تفاوت محیط زیست با طبیعت: : تفاوت محی ط زیس ت ب ا طبیع ت :در این اسOت کOه تعریOف طبیعOت شامOل مجموعOه عوامل طبیعOی ،زیسOتی و غیOر زیسOتی می‌شود که منحصOراً در نظOر گرفتOه می‌شونOد ،در حالOی که عبارت محیOOط زیسOOت بOOا توجOOه به برهم‌کنش‌های میان انسOان و طبیعت و از دیدگاه آن توصیف شده‌است. 5 زیست بوم زیس ت‌بوم ب ه مناط ق زندگ ی تمام گیاهان،حیوانات و س ایر موجودات ب ا شرای ط طبیع ی محی ط در ی ک منطق ه ویژ ه گفت ه م ی شود .ی ک زیس ت‌بوم ب ا انواع حیات جانوری مشخص با توجه به موقعیت ،شرایط آب و هوای ی ،عرض جغرافیای ی و ارتفاع تعیی ن می‌شود.ی ک زیس ت‌بوم از اکوس یستم‌های زیادی ب ا جمعی ت اندک ی از گیاهان و جانوران ب ه همراه شرای ط محی ط زندگی‌شان (قس مت‌های طبیع ی موث ر در آنه ا) س اخته شده‌اس ت .در حال ی ک ه مرزهای ی ک زیس ت عوامل موثر در ایجاد زیست : بوم‌ها: • تنوع آب و هوایی ،نوع خاک، ‌ها. اختالف ارتفاع و نا همواری 7 پایداری پایداری یا پایایی (به انگلیسیSustainability : مفهومی است در مبحث بوم شناسی و محیط زیست که اشاره دارد به اعمالی که با ادام ٔه روند حیات و اکوسیستم ها در ستیز قرار ندارد پایایی ،ظرفیت یک پدیده است برای تحمل. زندگی طوالنی و سالم جنگل ها وتاالب هادیرپا نمونه‌هایی از سیستم‌های از نظر زیستی پایا هستند. 8 توسعه پایدار: اصVطالح توسVعه پایدار یVا ارتباط پایا (Sustainable ) development بکار بردن واژVVه توسVVعه پایدار بعVVد از کنفرانس ریودوژانیرو در سVال ۱۹۹۲در محافVل علمVی فراگیر شVد (ضرابVی و اذانVی .)۱۳۸۰ ،توسVعه پایدار فرایند تغییری اسVVVت در اسVVVتفاده از منابVVVع ،هدایت سVVرمایه‌گذاری‌ها ،سVVمت گیری توسعه فناوری و تغییری نهادی اسVVت کVVه با نیازهای حال و آینده سازگار باشد. 9 محیط زیست در اسالم :محیط زیست در اسالم در هیچ یک از منابع اسالمی به عنوان محیط زیست حکمی داده نشده است ولی در باره آب ،خاک ،زمین ، هوا ،پاکی ،ناپاکی ،نظافت ،آلودگی ،طوفان ،باد ، گرد وخاک ،آتش سوزی ،در آیات و احادیث و سایر منابع حکم بسیار است که به وسیله آنها می توان مقررات و دستور العمل برای محیط زیست بدست آورد. 29 ،،هو الذی خلق لکم ما فی االرض جمیعا. ،،.....بقره آیه 10 ،،یعنی خداوند کسی است که همه آنچه دOر کره خاکی است برای استفاده شما قرار داده است .، ،...هدف از این آیه این است که چون هدف از آفرینش همه Oمخلو قات از جمله آب و گیاه و حیوان ،تنعم و بهره وری انسان است نباید آنهارا آلودOه و تباه و ویران ساخت . امام صادق (ع) فرمود :دعای قومی که به واسطه داشتن آب و خاک مناسب به فقر بیفتند هرگز مستجاب نخواهد شد. پس به خوبی در خواهیم یافت ادیان الهی نیز بر حفاظت و بهره برداری مناسب و پایدار از منابع تاکید بسیار صورت گرفته است زیرا حیات همه موجودات به سالمت طبیعت بستگی دارد. O سوره اعراف ( )7آیه .58 «سرزمین پاکیزه ،گیاهش به Oفرمان پروردگار می روید؛ اما سرزمینهای بد طینت [و شوره زار] ،جز گیاه ناچیز و بی ارزش ،از آن نمی روید». از این آیه مبارک استفاده می شود همان طور که طبیعت و سرزمین پاک در رشد و پرورش بهینه گیاهان مؤثر است ،دOر رشد و تکامل انسان نیز مؤثر می باشد ،و همان گونه که از زمینهای شوره زار جز گیاهان بی ارزش نمی روید ،محیط آلوده نیز تأثیر منفی و اثرات زیانباری بر تربیت انسان دارد. (نقش محیط زیست سالم در پرورش انسان های سالم). امام علی ـ علیه السالم ـ درباره اثر طبیعت بر انسان فرموده است: «توقوا البرد فی ا ّوله ،و تل ّقوه فی آخره ،فانّه یفعل فی االبدان کفعله فی االشجار :ا ّوله یحرق و آخره یورق؛ (نهج البالغه ،فیض االسالم ،ص ،1146حکمت 123؛ صبحی صالح ،ص ،491حکمت ).128 «از سرما در آغاز آن (فصل خزان) پرهیز کنید و در پایان آن (فصل بهار) به پیشواز آن بشتابید؛ زیرا سرما بر بدنها همان تأثیر را می گذارد که بر درختها؛ ا ّول آن سوزاننده و نابود کننده است ،و پایان آن رویاننده و شکوفا کننده.».کالم امام درباره تأثیر طبیعت بر جسم و جان آدمی بسیار روشن و صریح است و همان سان که طبیعت بر جسم و بدن اثر گذار است ،بر روح و روان بشر نیز اثر گذار می باشد زیستگاه‌های جهان • • • • • سطح کر ٔه زمین به طور کلی به ۴بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ کره (لیتوسفر) ،آب کره (هیدرVوسفر)، هوا کرVه (اتمسفر) و بیوسفر .بعضی از دانشمندان یخ کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند .هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم های گوناگون هستند که به طور Vکلی محیط زیست رVا تشکیل می‌دهند. اکوسیستم‌های اصلی آبی زVیستگاه‌های مرVز بین خشکی و دریا زیستگاه‌های اصلی خشکی زVیستگاه‌های اصلی هواکره پیمان کیوتو پیمان کیوتو پیمانی است بین‌الملی به منظور کاهش صدور گاز های گلخانه ای ،که عامل اصلی گرم شدن زمین در دهه‌های اخیر محسوب می‌شوند .این پیمان که پیمان نامه ریو را تکمیل و ترمیم می‌کند در چارچوب سازمان ملل متحد شکل گرفت.طی سالهای اخیر با افزایش گازهای گلخانه‌ای نظیر متان ،دی اکسید کربن ،بخار آب و اکسید نیتروژن در جو زمین ،دمای کره در حال افزایش می‌باشد که این متعه د شدن د ک ه ظرف ده سال آینده میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را ٪۵گاهش دهند و به کشورهای در حال توس عه کمک‌های مال ی برای افزایش ضری ب نفوذ استفاده از انرژی‌های تجدی د پذی ر نظی ر انرژی خورشیدی و بادی ،اعط ا نمایند .البت ه CFCکه از گازهای ص نعتی می‌باش د نی ز از جمله گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شود، ای ن گاز در گذشت ه بطور وسیع در کندانس ورهای یخچال و بمنظور خنک کردن درون یخچال بکار می‌رف ت ،اما امروزه ب ه دلی ل ایجاد اثر گلخانه‌ای، اعضاء پیمان کیو تو نقشVه اعضای پیمان کیوتVو ،کVه با کشورهای رنVگ سVبز تیره نشان داده شده‌است ،قرارداد را تصVویب و امضVا کرده‌انVد و رنVگ آبی نشان دهنده کVشورهایVی اسVت که پیمان را امضVVا کرده و در صVVدد تصVVویب آن مVی‌باشند.بVه ویژVه ،استرالیا و ایاالت متحده آمریکVا کVه پیمان را امضVا کرده‌انVد اما از تصویب آن سر باز می‌زنند ً انرژی های کامال پاک پی‌اس۲۰ PS۲۰دومین نیروگاه بزرگ انرژی خورشیدی جهان که در نزدیکی سویل اسپانیا قرار دارد .ظرفیت تولید این نیروگاه ۲۰مگاوات است و می‌تواند با این مقدار انرژی، برق مصرفی ۱۰هزار خانه نیروگاه خورشیدی در اسپانیا نیرو گاه های بادی Wind Energyنیرو گاه بادی منجیل -Geothermalمشگین شهر-زمین گرمایی بیابانی شدن نوعی از تخریب زمین است که در آن منطقه ای با زمین های تقریبا ً خشک ،به طور فزاینده ای خشک و لم یزرع می شود ،معموال ً چنین منطقه ای آب ،پوشش گیاهی و حیات وحش خود را از دست می دهد. عوامل گوناگونی مانند تغییر اقلیم و فعالیت های انسانی در این باره موثراند .بیابانی شدن یکی از مسائل قابل مالحظه بوم شناسی و زیست محیطی در جهان است. مهار بیابان زایی کارها و روش‌هایی است که برای سبزکاری در بیابان و جلوگیری از روند شتابناک تخریب سرزمین در مناطق خشک ،نیمه خشک و نیمه مرطوب انجام می شود. کوشش‌ها کوشش‌هایی که برای مهار بیابان زایی در ایران آغاز شده است ،پیشینه ای بیش از ۵دهه داشته و به ده ٔه ۲۰خورشیدی در سبزوار و خوزستان باز می گردد. تا سال ۱۳۸۸خورشیدی ۲۶میلیون و یک‌صد هزار هکتار از جنگل‌های دست‌کاشت از گونه‌های مقاوم و متناسب با مناطق خشک در ایران ایجاد شده است. راهکارها کاشت درختان و گیاهان مقاوم و متناسب با مناطق خشک همچون گیاهان شورزی بارش باران مصنوعی پخش سیالب بر آبخوان ها تعادل دام و مراتع برای حفاظت از پوشش گیاهی موجود بهره گیری از روش‌های کارآ در انباشتن آب باران احیاء شوره زارها سوختهای جایگزین بیابان‌های ایران فالت مرکزی ایران یکی از معروفترین مناطق خشک جهان محسوب می شود .ایران با مساحت ۱/۶۵میلیون کیلومتر مربع در جنوب غربی آسیا و در نوار خشک جهان قرار گرفته است.حدود ٪۸۰از کل سرزمین ایران از آب و هوای خشک و نیمه خشک برخوردار است و به این ترتیب در معرض خطر فرآیند پیشروی بیابانها قرار دارد. کویر لوت و دشت کویراز بیابان‌های اصلی و بزرگ ایران‌اند. ریزش باران میانگین ساالنه ریزش باران در بیابانهای ایران کمتر از ۵۰میلیمتر می‌باشد و میانگین ساالنه ریزش باران در کل کشور به ۳۲۰میلیمتر در سال می رسد. بیابان‌ها و مناطق بیابانی بر روی هم ۳۴میلیون هکتار از اراضی ایران را دربر می گیرند و ۱۲میلیون هکتار نیز ماسه ای بوده و یا از شن و ریگ روان پوشیده شده است .بارندگی در ایران یک سوم میانگین بارندگی جهانی است درحالی‌که به دلیل قرارگرفتن بر روی کمربند خشکی جهان تبخیر آب ۳برابر میانگین جهانی است. درختان و گیاهان ویژه مقابله با بیابان‌زایی بنه ،کنار ،کهور ،سمر ،کرت، کوهنگ ،سلم ،اکالیپتوس ،اقاقیا، آکاسیا ،کرتکی ،رمیلک تأثیرات انسان برمحیط زیست بر اساس گزارش سازمان همکاری اقتصاد و توسعه در سال ،۲۰۰۱تقریبا ً تمامی عوامل تشکیل‌دهند ٔه محیط زیست تحت تأثیر فعالیت‌های انسان قرار گرفته‌اند.یعنی مکانی بر روی کره زمین وجود ندارد که از تعرض انسان مصون مانده باشد. فرسایش خاک زمین‌های کشاورزی به دست انسان. مهم‌ترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک : عبارت اند از مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند .به طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیل ٔه عواملی چون باد ،رواناب سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد .با این حال ،فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط ،آبیاری زمین‌های زراعی ،محصوالت تک کشتی ،چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع ،جنگل زدایی و بیابان زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک ،و در نهایت آلودگی .آن می‌شوند بیابان دشمVن انسان قرن ۲۱ پس از ۲چالش تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین، بیابان زایی به عنوان سومین چالش مهم جامعه جهانی در قرن ۲۱محسوب می شود ،به طوری که براساس گزارش های سازمان های بین المللی یک ششم جمعیت ،سه چهارم اراضی خشک و یک سوم خشکی های جهان به مساحت ۵میلیارد هکتار در ۱۱۰کشور جهان در معرض پدیده بیابان زایی است. .بیVش از نیمVی از مسVاحت کشور مVVا را مناطVVق بیابانVVی یVVا نیمVVه بیابانVVی تشکیVVل مVVی دهد .از ایVVن میان ،یVVVVک پنجVVVVم از مسVVVVاحت کشور نیVVVVVز در شمار بیابان های واقعی جهان قرار دارد. بیابان واقعVVVی در تعریVVVف اقلیمVVVی یعنVVVی جایVVVی کVVVه زادآوری زیسVVVتی در آVVVن در حداقVل ممکVن اسVت.به واقVع یVک پنجVم از مسVاحت کشورمVا مطلقVا هیVچ قابلیتVی برای انواع فعالیVت های توسVعه انسVانی از قبیVل کشاورزی و غیره ندارد و بVVVه صVVVورت محدود شایVد فقVط برای بیابان گردی آVن هVم در قالVVVب تورهای ماجراجویانVVVه مناسVVVب باشد. کشور مVا روز بVه روز بیابان تVر و بیابان های مVا روز بVه روز مخوف تVر شده اند .ایران در شمار ۱ ۰کVشور اول بیابان زای جهان قرار دارد و بنVا بVه تاکیVد سVازمان ملVل ،بیابان زایVی بزرگتریVن بحران بشVر در دوره کنونVی اسVت و ایVن پدیده در سVده پیVش رو بVا توجVه بVه پیVش بینVVVVی فرارسVVVVیدن یVVVVک دوران طوالنVVVVی خشکسVVالی بیشتVVر از گذشتVVه گسVVترش خواهVVد یافت. بیابان زایVی یVا توسVعه بیابان عبارت اسVت از هرگونVه اقدامVی کVه در بهره برداری از منابVVع پایVVه بیVVش از حVVد تعادل و توازن و توان اکولوژیVVVک طبیعVVVت انجام شود بVVVه نوعVVی کVVه صVVرفا اهداف کمVVی و کیفVVی کوتاه مدت را مدنظVر قرار دهVد و مسVائل مربوط بVه نسل های آتی را فراموش کند.. در ایران اکثVر صVاحب نظران مناطقVی را کVه بارندگVی در آVن جVا کمتVر از ۲۰۰میلVی متVر باشVد بVه عنوان اراضVی بیابانVی تلقVی مVی کنند .امVا ایVن تعریVف بVا آVن مفهومVی کVه اآلVVن مVVا برای بیابان قایVVل هسVVتیم متفاوت اسVت.بر ایVن اسVاس کلیVه فعالیVت هایVی کVه در جهVت حفVظ و تعادل پایداری طبیعVت و اکوسVVیستم هVVا انجام مVVی شود بVVه عنوان اقدام بیابان زدایی تلقی می شود واقعیت این است که بر اساس تعاریف اقلیم شناسان ،قسمت اعظم کشور ما در مناطق خشک ،نیمه خشک و فراخشک واقع شده است و همه متخصصان بر این قضیه وقوف دارند که در شرایط آینده ،کره زمین نگران کننده است چرا که اطالعات و آمVار خطرناکی وجود دارد که نشان می دهد تا سال ۲۱۰۰ممکن است ۳الی ۴درجه به گرمای کره زمین افزوده شود. در ایران حدود ۱۰۰میلیون هکتار از اراضی در معرض کاهش پتانسیل تولید قرار دارد که از این مساحت ۷۵میلیون هکتار در معرض فرسایش آبی ، ۲۰میلیون هکتار در معرض فرسایش بادی و ۵میلیون هکتار در معرض دیگر اشکال شیمیایی و فیزیکی تخریب سرزمین همچون کاهش حاصلخیزی ، شوری زایی است . در مجموع از نظر تناسب سطح مناطق خشک ایران با جهان ،کشور ما روی کمربند خشک جهان قرار گرفته و ۶۴/۶درصد از مساحت آن دارای اقلیم خشک و فراخشک است که ۳/۳برابر درصد جهانی ( ۱۹.۶درصد) است.در مجموعه ایران با ۱.۲درصد خشکی های جهان دارای ۲.۴درصد پدیده های بیابانی فاقد پوشش گیاهی و ۳.۰۸درصد مناطق بیابانی جهان است .مهمترین عوامل بیابان زا درکشور را می توانیم به ۲دسته عوامل محیطی و عوامل انسانی طبقه بندی کنیم. در بین عوامل محیطی عوامل اقلیمی همچون زمان و میزان نامناسب بارندگی ،تبخیر باال ،فراوانی و سرعت باد نسبتا زیاد ،دوره برگشت کوتاه و استمرار خشکسالی ها ،گستردگی مناطق با اقلیم خشک و فراخشک و عوامل زمین شناسی مثل وجود سازندهای شور ،قلیایی ،تبخیری و حساس به فرسایش و همچنین بالیای طبیعی همچون لغزش و رانش زمین و سیل از مهمترین عوامل محیطی بیابان زا محسوب می شوند ولی عامل بسیار مهم و مدیریت پذیر عوامل انسانی بیابان زاست. بر اساس گزارش هاو آمار موجود ۱۳۴میلیون هکتار از مساحت کشور به منابع طبیعی تجدید شونده تعلق دارد در صورتی که سهم تولیدات گیاهی زراعت و باغبانی چیزی در حدود ۱۸میلیون هکتار است .با چنین شرایطی باید اذعان داشت که عرصه های کشور در حال فرسایش است و میزان فرسایش براساس آمارمختلف از ۷تن تا ۳۰تن در هکتار در سال متناسب با شرایط مختلف متغیر است و متاسفانه این خطر در تمام عرصه های طبیعی کشور بسیار جدی است. آب‌ها در سال 1969در مجامع علمی برای آلودگی آب تعریفی ارائه شد :آلودگی آب عبارت است از افزایش هرمقدار معرف اعم از شیمیایی ،فیزیکی یا بیولوژیکی که موجب تغییر خواص و نقش اساسی آن در مصارف ویژه‌آب بشود. عوامل آلوده کننده آب آب یکی از مهمVترین و بنیادی‌ترین عامل حیات موجودات زنده است از این نظر جلوگیری از آلودگی آب نیز به همان نسبت مهم و مورد توجه می‌باشد عوامل آلوده کننده آب بسیار گوناگون‌اند و می‌توانند هم منابع آبهای زیرزمینی و هم آبهای سطحی را آلوده کنند. :عوامل آلوده کننده آبهای سطحی • آلوده کننده‌های صنعتی: بسیاری از ضایعات صنعتی به آبزیان زیانهای جدی می‌رسانند. این ضایعات برای خنثی شدن مقدار زیادی از اکسیژن محلول در آب را به مصرف رسانیده و موجب کاهش اکسیژن مورد نیاز برای آبزیان می‌شود و تهدید به مرگ می‌کنند .از طرف دیگر بسیاری از خود این ضایعات سمی بوده و موجب مسمومیت آبزیان می‌شوند مانند فلزات سنگین ،جیوه ،سرب ،مس و غیره. وارد شدن ترکیبات فسفردار و نیتروژن‌دار در آب موجب رشد جلبک‌هائی می‌شود که ضVمن ایجاد بو و مزه غیر طVبیعی آب ، اکسیژن آب را مصرف کرده و باعث کاهش میزان آن و بروز صدمات و تلفات آبزیان می‌شود. :عوامل آلوده کننده آبهای زیرزمینی • کانیهای موجود در معادن سطحی که در اثر تغییر و تبدیل به عامل آلوده کننده مبدل می‌شود .مثال آب جاری سطحی ( حاصل از باران و …) هنگام عبور از معادن زغال سنگ ،دی‌سولفید آهن « »II ( پیریت ) همراه با ذغال سنگ را در خود حل کرده و سپس در اثر واکنش ،هوا آنرا به اسید سولفوریک تبدیل می‌کند .اسید حاصل ضمن عبور از الیه‌های مختلف مخازن زیرزمینی ،موجب آلوده شده آن می‌شود. ورود آالینده ها به آبهای زیر زمینی آلودگی آب زمانی اتفاق می‌افتد که فضوالت مایعی که مستقیما وارد زمین شده یا آنهایی که از زباله‌های جامد شسته شده‌اند ،از محل استقرار خود حرکت نمایند .در چنین شرایطی ،مقدار آلودگی وابسته به قابلیت تحرک مواد ، میزان دسترسی آنها به سیستم آب زیر زمینی ،ویژگیهای سفره آبها و آب و هوای منطقه می‌باشد .درخاکهای نفوذپذیر حرکت آلوده‌سازها نسبتا سریع است .البته بسته به سرعت حرکت آب زیرزمینی و مسافت طی شده ،ممکن است همه یا بخشی از آلودگی بیولوژیکی از بین برود .در صورتی که آلودگی شیمیایی ممکن است تا مسافتهای دور حمل شود. طبق نظر سازمان همکاری اقتصادی و توسعه ،مهم‌ترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آبها در سه مورد خالصه می‌شود :مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب ،و آلودگی آبهای سطحی و زیر زمینی. کیفیVت آب‌هVا نیVز بحران دیگری اسVت که برخVی کشورهVا در پیش رو دارند .میزان آلودگVی برخVی آب‌هVا و رونVد افزایVش آن کره VزمیVن بسیار در بسVیاری از نقاط ٔ نگران‌کننده می‌باشد .آب‌های سفره های زیVر زمینVی و رودهVا و دریاچه‌هVا منابع مهVم تأمیVن آVب شیریVن هسVتند کVه مستقیما ً در معرض آلودگVVی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند: آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی(مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیو اکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای). آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها ،کشاورزی یا فاضالب‌های شهری به درون آب باشد .مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیما ً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود .همچنین ،مصرف کودهای نیترات دار و فسفات دار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود .در نتیجه ،باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند. آلودگی توسط فلزات سنگین چون جیوه ،آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند .آلودگی توسط هیدرو کربن ها(همچون نفت) ،پلی کلرو بی فنیل ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی چون انواع داروها ،مواد شوینده ...نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند. جايگاه ايران از نظر محيط‌زيست در سال2012 رتبه ۱۱۴در ميان ۱۳۴کشــور! جايگاه ايران از نظر محيط‌زيست در سال ۲۰۱۲است .يعنی ۷۴پله سقوط نسبت به سال ۲۰۰۶که ايران رتبه ۴۰را کسب کرده بود.بسياری از صاحب‌نظران و دغدغه‌مندان ،منتقدان عملکرد سازمان محيط‌زيست را که طبق قانون هم وظيفه حفاظت از مناطق چهارگانه طبيعی ايران در برابر تخريب‌ها و تجاوزها و هم مسئوليت نظارت بر محيط‌زيست انسان‌ساخت و جلوگيری از انواع آلودگی را برعهده دارند ،کامال ناموفق ارزيابی می‌کنند. کشمکش‌های راهسازی در جنگل ابر ،تخريب گسترده جنگل‌های حفاظت‌شده دنا ،راهسازی در تاالب انزلی ،تخريب درياچه پريشان ،تداوم خشکی تاالب هامون و خشکی دریاچه ارومVیه مسائل مهم محيط‌زيستی ديگر در برابر چشمان مديران محيط‌زيست و با مماشات آنان در حالی ادامه داشته که سازمان محيط زيست طبق قانون وظيفه مقابله با اين تخريب‌های غيرقانونی را عهده‌دار بود هوا آلودگی هوا آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سالمتی انسان و محیط زیست را داشته باشد.. باران اسیدی عوامل موثر در اسیدیته باران • آVب باران هیچگاه ،کامال خالVص نبوده و بVا پیشرفVت صنعت بر ناخالصVیهای آVن افزوده شده اسVت .ناخالصVی طبیعی باران بطور عمده ناشVی از نمکهای دریایVی اسVت و گازهVا و دودهای ناشی از فعالیVت انسVان در فرآینVد ابرهVا دخالVت می‌کنند.آتVش سVوزVی جنگلها نیVز ، Vاز جملVه عواملVی اسVت کVه در میزان اسVیدیته آVب باران نقش دارد .فرآیندهای بیولوژیکVی آتشفشانVی و فعالیتهای انسان ،مواد آلوده کننده جVو را در مقیاس محلVی ،منطقه‌ای و جهانVی در Vفضا منتشVر می‌کنند .بVه عنوان مثال ،در صورVت وجود جریانات باد در نواحVی صVنعتی ،مواد خارج شده از دودکشهای کارخانه‌ها در سطح وسیعی در فضا پراکنده می‌شوند. اثرات بوم شناختی باران اسیدی • آالینده‌های نوع اول هوا ماننVد NOو SO2آب باران را چندان اسVیدی نمی‌کننVد ،امVا ایVن آالینده‌هVا می‌تواننVد طVی چنVد سVاعت یVا چند روز بVه آالینده‌های نوع دومVی مثVل H2SO4و HNO3تبدیVل شونVد که هVر دو در آVب بسVیار انحالل پذیVر و جVز اسVیدهای قوی می‌باشند .در واقع تمام قدرت اسVیدی در باران اسVیدی ،بVه علVت وجود ایVن دو اسVید اسVت. میزان تأثیVر باران اسVیدی بر روی حیات زیسVت شناختVی در یVک منطقه بVه ترکیVب خاک و صVخره سVنگی کVه در زیVر الیVه سVطحی زمیVن آVن منطقه واقVVع اسVVت ،بسVVتگی دارد .مناطقVVی کVVه در زیVVر الیVVه سطحی زمیVن گرانیVت یVا کوآرتزدارنVد ،بیشتVر تحVت تاثیVر قرار می‌گیرند ،زیرا خاک وابسVته بVه آVن ،ظرفیVت کمVی برای خنثVی کردن اسVید دارد .چنانچVه صخره سVنگی در زیVر الیVه سVطحی زمیVن از نوع سVنگ آهVک یVا گVچ باشVد ،اسید بطور موثVر خنثVی می‌شود ،زیرا کربنات کلسVیم بVه صVورت باز عمل کرده و با اسید وارد واکنش می‌شود. تاثیرباران اسیدی روی گیاهان و جنگلها • تاثیر باران اسیدی بر روی جنگلها و محصوالت کشاورزی را به دشواری می‌توان تعیین کرد .ولی با این وجود بررسیهای آزمایشگاهی حاکی از این هستند که گیاهان زراعی رشد یافته در شرایط بارانهای اسیدی رفتار متفاوتی نشان می‌دهند .محصوالت برخی افزایش یافته و محصوالت گروهی کاهش می‌یابد .آلودگی هوا اثرات بدی روی درختان دارد .اسیدی شدن خاک ،مواد غذایی موجود در آن را شسته و از بین می‌برد .باران اسیدی که در جنگلها می‌ریزد ،ازن و سایر اکسنده‌های هوا ،که درختان جنگلی در معرض آنها قرار دارند ،تاثیر نامطلوبی روی درختان و پوشش گیاهی می‌گذارد و این تاثیرات نامطلوب وقتی باخشکسالی ،دمای باال و بیماری و … همراه باشد ،ممکن است باعث خشک شدن درختان شود. بعضی از اثرات مهم باران های اسیدی که « فومارVو » در :سال 1997نیز به آنها اشارVه کرده است ،عبارتند از • مضر برای انسان :ایجاد تنگی نفس ،برونشیت ، التهاب ریه ،آنفلوآنزا و سرماخوردگی تخریب جنگلها :ریختن برگها ،تخریب ریشه توسط باکتریها ،کاهش روند رشد ،تقلیل میزان محصول دهی ،کم شدن قدرت حیات. خطرناک برای دریاچه‌ها :مرگ صدها گونه زیستی تسریع در خوردگی مواد :خوردگی وسایل نقلیه و بناهای تاریخی اصل پنجاهم قانون اساسی در جمهوVری اسالمی ایران حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات روبه رشدی داشته باشند وظیفه عمومی تلقی می گردد.از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن مالزمه پیدا کند ممنوع است هدف از اجرای پروژه های آبی کشور تامین آب انتقال آب توزVیع آب تامین آب در پروژه های آب و خاک بوسیله سد ها ،بند ها، چاه ،قنات ،چشمه و ایستگاه های پمپاژ انجام می شود. انتقال آب استحصالی بوسیله کانال یا لوله انجام می گردد توزیع آب بوسیله شبکه های توزیع اصلی و فرعی انجام میشود که یا کانال هستند یا لوله ارزیابی زیست محیطیEIA Environmental Impact Assessment توسعه پایدار : ‏Sustainable development در تعریف توسعه پایدار چنین عنوان می گردد :،تامین نیازهای منطقی نسل حاضر بدون به خطر انداختن توان نسل آینده. چنانچه بخواهیم بطور کاربردی تعریف نمائیم ،می گوئیم توسعه پایدار یعنی اجرای کلیه فعالیتهای انسانی در محیطهای طبیعی به نحوی که هیچگونه آسیب جدی غیر قابل جبران و برگشت در محیط بوجود نیاید. سیستم مدیریت زیست محیطی ارزیابی زیست محیطی ‏Environment ImpactEIA ‏Assessment ارزیابی زیست محیطی ابزاری برای بررسی پیامد های منفی پروژه ها و مشخص کردن افدامات اصالحی در جهت استفاده بهینه از منابع ( طبیعی و غیر طبیعی )و پیشبرد اقتصاد ملی است اهداف ارزيابی محيط زيستی مطالعات ارزيابی اثرات محيط زيستی دارای دو هدف بلند مدت وکوتاه مدت به شرح زير می باشد : اهداف کوتاه مدت اهداف بلند مدت الف :اهداف کوتاه مدت تعيين اقدامات اصالحی مناسب و درج آندر برنامه پروژه پيش بينی پروژه پيامدهای محيط زيستیمهم و ماندگار تعيين ويژگVی های پيامدهای محيط زيستیمهم و VماندگVار پيش بينی نشده تعيين درآمد ها و هزينه های محيط زيستیپروژه ب :اهداف بلند مدت ارزيابی تمام پيامدهايي که پروژه پيشنهادی توسعه اعم از خصوصی يا دولتی در محيط زيست ايجاد می کند. ضرورت ارزیابی زیست محیطی ضرورت ارزیابی زیست محیطی توسعه عمرانی کشور و مالزمه آن با محیط زیست بر گرفته از قوانینی است که بطور مستقیم یا غیر مستقیم فعالیت های اقتصادی را ملزم به رعایت برخی مسایل محیط زیست می نماید .و اصل پنجاهم قانون اساسی نیز بر آن تکیه دارد .اما آنچه برای اولین بار ارایه گزارشات زیست محیطی را برای پروژه ها الزامی نمود مصوبه شورای عالی محیط زیست مورخ 23/1/1373می باشد .که طی آن مجریان پروژه های هفتگانه ( کارخانجات ،پتروشیمی وپاالیشگاه ها ،نیروگاه ها ،صنایع فوالد ،سد هاو سازه های آبی ؛ شهرک های صنعتی ،و فرودگاه ها ) و بعدا با مصوبات دیگر کشت و صنعت ها ،مراکز دفن زباله ،راه و راه آهن و غیره را الزامی نمود .و آنها را موظف کرد که به همراه گزارش امکان سنجی و مکانیابی نسبت به تهیه گزارش ارزیابی زیست محیطی پروژه نیز اقدام نمایند. تفسیر ضرورت ارزیابی الف -گزارش ارزیابی زیست محیطی به عنوان یک سند مهم در راستای توسعه پایدار محسوب می گردد ،زیرا با تهیه گزارش ارزیابی زیست محیطی پروژه ،این امکان به طبیعت و نهایتا ً به محیط زیست داده میشود که آنچه در طبیعت رخ مVی دهد در جهت .سالمت محیط زیست باشد منبع castansa :و همکاران 1997 جدول ارزشگذاری اقتصادی منابع طبیعی بر حسب دالر- ردی ف عنوان 1 ارزش اقتصادی نقش درختان در تنظیم جریانهای سطحی 2 ارزش درختان در کاه'ش هزین'ه های تص'فیه آب و حذف آالینده ها ارزش چمنزاره'ا ( مرات'ع) در کاه'ش هزین'ه های تص'فیه آب و حذف آالینده ها نق'ش درختان در بهبود کم'ی و کیف'ی س'فره های آ'ب زیر زمینی ارزش درختان در جه'ت جل'و گیری از فرس'ایش تشدید شونده ارزش خاکسازی در شرایط جنگل و مرتع 3 4 5 6 7 8 ارزش ناش''ی از تحوالت و س''یکل مواد غذایی در خاک() N,P,K ارزش خدمات اکوسیستمی جنگل هزینه ارزش هکتار بازسازی(د در سال الر) (دالر) هکتار 25 87 87 29 1 22 969 1000 استاندارد خروجی فاضالبها استاندارد خروجی فاضالبها تعاریف : این استاندارد باستناد ماده 5آئین نامه جلوگیری از آلودگی آب و با توجه به ماده سه همین آئین نامه و با همکاری وزارتخانه های بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی ،نیرو ،صنایع ،معادن و فلزات کشور و کشاورزی توسط سازمان حفاظت محیط زیست تهیه و تدوین گردیده است.در این استاندارد تعاریف و اصطالحاتی که به کار رفته است به شرح ذیل می باشند. آندسته از فاضالبهای صنعتی که آلودگی آنها بیش از استانداردها نباشد میتوانند فاضالب خود را با کسب موافقت سازمان بدون تصفیه دفع .نمایند محدوده مجاز عناصر در پساب خروجی کارخانجات فرآوری متوسط 30روز کاري ويژگي خروجي ها () mg/Lit متوسط روزانه مجموع ذرات جامد معلق ()TSS مس روی سرب جیوه کادمیوم ‏PH 30 20 30 10 6 002/0 10 6-9 15 5 3 001/0 001/0 6-9 نوع منطقه روز 7 :صبح الي 10شب ‏Leq (30),dB شب 10 :شب الي 7صبح ‏Leq (30),dB منطقه مسكوني منطقه تجاري- مسكوني 55 45 60 50 منطقه تجاري 65 55 منطفه مسكوني- صنعتي 70 60 Leq-equivalent continuouse sound level استاندارد های صدا در ایران ماكزيمم ميزان سروصدا ي قابل قبول در مورد خود رو هاي معدني انواع خودرو خودروهاي سنگين(كاميون ها) تراكتور- لكوموتيو ديگر خودروها خودروهاي در حال كار خودروهاي در حال كه پس از آوريل 1980كار كه پس از نوامبر 1980بكار بكار گرفته شده اند. گرفته شده اند. 89dB 92dB 89dB 92dB 85dB 89dB طبق ضوابط استاندارد اروپا 4 ،سطح آرVامش صوتی باید در سازمان ها برقرVار Vشود(.سازمان حفاظت محیط زیست ) نوع فضا حد پائین /حد مناسب /حد باال dBA راهروها اتاق کار اتاقها (شب هنگام) اتاقها (طی روز) 45/40/35 45/40/35 35/30/25 40/35/30 :تعاريف • • • • -1منطقه مسكوني :محدوده اي كه بيش از 50درصد آن داراي كاربري مسكوني خالص باشد و بقيه آن (عالوه بر شبكه معابر) شامل خدمات مربوط به مسكوني و بدون مزاحمت براي مسكوني باشد. -2منطقه تجاري -مسكوني :منطقه ايست كه معموال طبقات همكف بصورت تجاري و طبقات باالتر بصورت مسكوني پيش بيني شده باشد اما كاربري مسكوني معموال بيش از تجاري است. -3منطقه تجاري :منطقه اي است كه عمدتا داراي كاربري هاي مربوط به آن (دفاتر اداري ،تفريحي ،فرهنگي و غيره )...باشد ".بيش از 50درصد اراضي" -4منطقه مسكوني – صنعتي :منطقه ايست كه كنار نواحي مسكوني بعضي از صنايع غير مزاحم و غير آلوده مي گيرد(مانند بعضي از كارگاهها) در اينجا كاربري عمده مسكوني است . • -5منطقه صنعتي :منطقه ايست كه داراي كاربري صنعتي بوده و بر حسب مالحظات زيست محيطي با فاصله اي بيرون از شهر و نواحي مسكوني قرار گيرد. حد اكثر صداي مجاز برخي از وسايل در فاصلهمتري 15/30 15/30 فاصله در حد اكثر صداي مجاز برخي از وسايل متري نوع ماشين حد مجاز صوت و.احد لودر بولدوزر تراكتور گريدر كمپرسور پمپ ژنراتور دريفتر واگن دريل ابزار پنوماتيك 75 75 75 75 70-78 75 75 95 80 80 ‏dB ‏dB ‏dB ‏dB ‏dB ‏dB ‏dB ‏dB ‏dB ‏dB شدت اصوات مختلف شدت اصوات مختلف كيفيت پتانسيل اثرات ميزان صوت()dB حد شنوايي طبيعي صدا 60 خيلي خوب آزار و اذيت كم آزار و اذيت زياد ماكزيمم شدت صوت كه انسان تحمل مي كند. بسيار دردناك 75 85 115 تقريبأ خوب متوسط بد 135 خيلي بد حد مجاز عناصر در خاک پارامتر حد مناسب در خاک حد مجاز برای سالمتی انسان و محیط حدی که بهبود وضعیت خاک ضروری می نماید واحد آرسنیک 20 30 50 وزن خشکmg/kg باریم کادمیوم 200 400 2000 وزن خشکmg/kg 1 5 20 وزن خشکmg/kg 100 250 800 وزن خشکmg/kg 20 50 300 وزن خشکmg/kg 50 100 500 وزن خشکmg/kg 50 150 600 وزن خشکmg/kg 0.5 2 10 وزن خشکmg/kg 10 40 2090 وزن خشکmg/kg 50 100 500 وزن خشکmg/kg 200 500 3000 وزن خشکmg/kg کرم کبالت مس سرب جیوه مولیبدو ن نیکل روی آالينده ها ی هوا ‏CO منوکسيد کربن قسمت در ميليون ‏NO2 دی اکسيد نيتروژن قسمت در ميليون ‏O3 1-hour ازن (متوسط غلظت 1ساعته) ‏O3 8-hour ازن (متوسط غلظت 8ساعته) قسمت در ميليون ‏PM 10 ذرات معلق (ذرات کمتر از 10 ميکرومتر) ميکروگرم بر متر مکعب ‏SO2 دی اکسيد گوگرد قسمت در ميليون قسمت در ميليون ارزیابی زیست محیطی سطوح مطالعه ارزیابی زیست محیطی ارزیابی زیست محیطی اولیه با تعیین گستره( ) Scoping مطالعه آغاز می شود ( .یعنی این که مطالعه باید در چه سطحی انجام بشود و وسعت کار چقدر است ) ارزیابی زیست محیطی تفصیلی یا تکمیلی ،زمانی ضرورت دارد که اجرای پروژه پیامد مهمی ()Significant impact را به دنبال داشته باشد ( .این پیامد ها از این جهت اهمیت دارد که اثرات مفید و مضر آن نهایتا ًمتوجه جوامع انسانی میگردد و در نتیجه کلیه تالش های مطالعاتی بر این اساس است که پروژه نباید به جوامع انسانی آسیب برساند) اهمیت ارزیابی زیست محیطی ( چرا به ارزیابی زیست محیطی می پردازیم ) چون احتمال وقوع مسایل زیانبار زیست محیطی با توجه به استاندارد های زیست محیطی وجود دارد ( در ایران استاندارد های قابل قبول بین المللی به ندرت اعمال می شود) زیرا احتمال وقوع مسایل زیانبار اقتصادی ،اجتماعی ،فعالیتهای عمرانی بر جامعه تحت تاثیر و اثرات جانبی پروژه مورد نظر وجود دارد. نیاز به مقایسه گزینه های مختلف پروژه در ارتباط با اثرات زیست محیطی وجود داردو باید تاثیرات دیگر VپرVوژه هارا مقایسه نمود نیاز به مشارVکت جوامع محلی در منطقه تحت تاثیر فعالیت های عمرVانی برای مدیریت محیط زیست نیاز به برنامه پایش و کنترVل اثرات زیست محیطی اهداف ارزیابی زیست محیطی در واقع به این نتیجه برسیم که بهترین حالت و بهترین گزینه برای اجرای پروژه بدون آسیب رسانی به طبیعت کدام است ) (در ارزیابی زیست محیطی باید توصیه های علمی و منطقی برای کاهش اثرات زیانبار اجرای طرح لحاظ گردد ،که چنانچه پیامد های مخرب وجود داشته باشد چگونه بتوان آن ها را به حداقل رساند) ( در ارزیابی زیست محیطی پروژه ها اثرات دراز مدت و ماندگار طرح باید پیش بینی شود تا با برنامه ریزی های علمی و کاربردی از عوافب آن بر گروه های اجتماع جلوگیری یا کاهش داده شود) (کلیه طرح های عمرانی در راستای منفعت جوامع بهره بردار می باشد لذا باید موارد سودمند آن به اثرات سوء آن ارجحیت داشته باشد در واقع دارای توجیه از نظر زیست محیطی و اقتصادی باشد که معموالً در تهیه گزارشات مد نظر قرار می گیرد. مطالعات ارزيابی اثرات محيط زيستی دارای دو هدف بلند مدت وکوتاه مدت به شرح زير می باشد : الف :اهداف کوتاه مدت تعيين اقدامات اصالحی مناسب و درج آن در برنامه پروژه پيش بينی پروژه پيامدهای محيط زيستی مهم و ماندگار تعيين ويژگی های پيامدهای محيط زيستی مهم و ماندگارپيش بينی نشده تعيين درآمد ها و هزينه های محيط زيستی پروژهب :اهداف بلند مدت ارزيابی تمام پيامدهايي که پروژه پيشنهادی توسعه اعم از خصوصی يا دولتی در محيط زيست ايجاد می کند. زمینه های تحلیل زیست محیطی انسانی -1جمعیت -2جنبه های اقتصادی اجتماعی فرهنگی و -3میراث فرهنگی .جمعیت دلیل عمده نگرانی های زیست محیطی در ایران رشد سریع جمعیت ،جوانی آن ،مهاجرت به سوی شهر های بزرگ است .از آنجا که بافت جمعیتی ایران جوان است ایجاد شغل برای جمعیت جوان یک اقدام ضروری به حساب می آید.که این ایجاد شغل منجر به بار گذاری در محیط طبیعی و تحول در الگوهای کاربری زمین می گردد.چنانچه در تحوالت الگوی کاربری زمین ،به ظرفیت های اکولوژیک سرزمین توجه نشود این تحوالت جمعیتی منجر به فرآیند آسیب های زیست محیطی خواهد شد. جنبه های اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی در Vجریان ارزیابی زVیست محیطی و در تمامی مراحل بطور تنگاتنگ باید توجه ویژه ای به ارVتباط بین پیامد های اجرای پروژه و محیط زیست طبیعی و اثرات باالقوه آن بر جمعیت و منابع انسانی صورت گیرد .بویژه آن که اجتماعات و مردمی وجود دارند که بطور مضاعف از Vاجرای طرح های عمرانی نا پایدار Vآسیب می بینند.مثل جوامع روستایی منحصر VبفرVد،ویژگیهای قومی خاص ، ایالت و عشایر ،ساحل نشینان ،کوه نشینان ،و مردم کوچرو که بر منابع پایه و حساس تکیه دارVند.که در VصورVت اجرای طرح های توسعه ای نا پایدار در معرض نابودی قرار Vمی گیرند.در چنین شرVایطی انجام مراقبت های ویژه برVای عدم تعارVض بین پیامد اجرای طرVح های عمرVانی و نابودی سکونتگاه ها ،تخریب مراتع ، و تخریب میراث فرهنگی ایران کشور ی باستانی است و گهواره تمدن بشری محسوب می شود و در سراسر نقاط آن مکان های تاریخی مهم وجود دارد که از نظر ملی و بین المللی حائز اهمیت است .مناطق باستانی بسیاری در ایران وجود دارد که هنوز ناشناخته مانده است .این مناطق می توانند در نتیجه ساخت جاده ها و سد ها و بند ها و بی دقتی در امر توسعه و زیر ساخت های عمرانی وابسته به آن در معرض تخریب قرار گیرند.لذا نیاز به شناسایی و تهیه فهرست آثار و مکان های باستانی در ایران یک ضرورت اساسی است. انواع میراث های فرهنگی بنا های حائز اهمیت هنری،تاریخی ،اجتماعی شهرها ،مناطق داخل شهری یا دهکده های با ارزش فرهنگی ،تاریخی با ارزشهای هنری(ماسوله ،کندوان ، ابیانه و)... باغات با ارزش هنری مربوط به مناطق کهن و تاریخی ( باغ شازده در کرمان -باغ فین و).. بناهای باستانی و مناطق باستانی دستاورد های انسانی موزون و هماهنگ با طبیعت که تاریخی هستند ( آثار هنری و سنگ نوشته های تاریخی فرآیند ارزیابی زیست محیطی فرایند ارزیابی زیست محیطی طبق مراحلی انجام می شود .تا اطمینان الزم در خصوص کاهش یا حذف تاثیرات مضر احتمالی از سوی متقاضی پروژه پیشنهادی ،بر جامعه و محیط زیست طی این فر آیند حاصل شود .اهم این مباحث طی یک برنامه مطالعاتی به عنوان سند زیست محیطی از سوی متقاضی یا مشاور وی ارائه می شود . در واقع ارزيابی يکی ازروش‌های مقبول برای دستيابی به اهداف توسعه پايداراست ومي‌تواند به‌عنوان يک ابزار‌ برنامه ر‌يزی در دسترس برنامه ريزان ،مديران وتصميم گيرندگان قرارگيرد تا براساس آن بتواننداثرات بالقوه محيط زيستی که درنتيجه اجرای پروژه های عمرانی وتوسعه پديدارمی شوند را شناسايي نموده و گزينه های منطقی جهت رفع کاهش آنها انتخاب کنند. پيش امكان سنجي فني-اقتصادي غربال‌گري (:)SCREENINGتصميم‌گيري‌درمورد لزوم انجام ارزيابي اثراتتوسعه ،سطح وعمق مطالعات مربوط به‌آن تعيين محدوده ( :)SCOPINGتعيين مسايل عمده و تعيين محدوده و شرح خدماتمطالعه تعيين و تحليل اثرات ( :)IMPACT ANALYSISپيش‌بيني اثرات طرح وتعيين اهميت آن اقدامات اصالحي ( :)MITIGATIONاقداماتي در جهت جلوگيري ،كاهش ياجبران اثرات تهيه گزارش‌ ( :)REPORTINGآماده سازي اطالعات الزم جهت تصميم‌گيريدر مورد پروژه بازنگري ( :)REVIEWINGآزمون كيفيت گزارش تهيه شده. تصميم‌گيري ( :)DECISION MAKINGپذيرش ،رد و يا پذيرش پروژهمشروط به رعايت ضوابط‌زيست محيطي. پيگيري ( :)FOLLOW UPكنترل ،مديريت و مميزي اثرات اجراي پروژه، مشاركت مردمي ( :)PUBLIC INVOLVEMENTآگا‌ه سازي و دخالتگروه‌هاي ذينفع وذي‌نفوذ درفرآيند تصميم‌گيري. در فرایند ارVزیابی زیست محیطی باید به مناطق حساس توجه ویژه نمود.عمده ترVین مناطق حساس زیست محیطی کشور عبارVتند از:V آبهای ساحلی جنگل های مانگرو ،حرا ،چندل ،و آبسنگها مصب رود خانه هاو خلیج های کوچک ساحلی دریاچه ها و تاالبها رود خانه ها وآبراهه ها جنگل ها مناطق حفاظت شده زیست محیطی مناطق بیابانی و تحت فرسایش بادی برخی محدوده های شهری و روستایی زمینه های ارزیابی محیط زیست طبیعی جنگل مرتع بیابان و مناطق کوVیری مناطق ساحلی رودخانه ها مناطق تحت حفاظت و تنوع زیستی .جنگل از 164میلیون هکتار وسعت کشور جنگل ها حدود 12میلیون هکتار را شامل می شوند که این مساحت برای کشوری به پهناوری ایران فوق العاده اندک است و باید از آن با تمام کوشش حفاظت نمود. - 1جنگل های زاگروس و ارسباران 5/5م،ه - 2جنگل های پسته 2/4م،ه - 3جنگل های شمال 1/9م،ه - 4جنگل های اورس 1/2م،ه - 5جنگل های گرمسیری 1م،ه جمع کل 12میلیون هکتار جنگل های ایران بزرگترین تامین کننده طبیعی آب ،و هوای سالم می باشند که به سرعت در حال نابودی هستند و ساالنه در حدود 200هزار هکتار از این عرصه ها در حال تخریب است .بهره برداری نا بخردانه همراه با تخریب موجب نابودی مناطق جنگلی شمال کشور طی چند دهه گذشته شده است .که عوارض آن عبا رتند از :رودخانه های مناطق تحت تاثیر بیش از پیش سیالبی و فصلی شده اند-کشاورزی و دامپروری در خطر نابودی قرار گرفته اند-صنعت چوب از بین خواهد رفت. توضیحات : اقدامات حفاظتی برای احیای جنگل ها و مراتع کشور که با کاشت گونه های وارداتی از نظر تنوع و غیر بومی بودن چنانچه منطبق بر رVوشهای علمی نباشد عوارVض نا به هنجار VزVیست محیطی بوجود خواهد آورد .به طور مثال ،کاشت گونه های سوزVنی برگ در برخی مناطق که دارای رودخانه های دائمی هستند و مشرف به رVودخانه میباشند از مواردی است که اخیراً به طور جد در مورد کاشت آن هامطالعه می شود ،زVیرا درVختان سوزVنی برگ و بعضا ً گونه های غیر Vبومی برای بقا و دوام ،اقدام به از بین بردن دیگران برای زیست خود میکنند وتا شعاع چند متری اطراف ریشه خود مواد سمی از ریشه ترشح مینمایند که در خاک منتشر میشود (این عمل رVا آلیلو پاتی) می گویند . این مواد سمی با شستشو و بارش وارد جریان آب رودخانه شده و آب را سمی میکند .البته این مسمومیت برای انسان بسیار حاد نیست ولی برای تولید مثل ماهیان سرد آبی که برای تخم ریزی به سرچشمه مهاجرت می کنند بسیار خطر ساز است و در برخی مواقع مانع حرکت ماهیان آزاد و قزل آال به سرچشمه ها میشود پس در می یابیم عدم ارزیابی زیست محیطی در کاشت گونه های غیر بومی چگونه میتواند گونه های دیگر رابه انقراض بکشاند. مورد دیگر ،Vهجوم گیاه وارVداتی آزوال به تاالب ها و آب بندان های شمال کشور را میتوان نام برد که در Vحال حاضر بصورت یک معضل مهم برVای حیات تاالب های کشور بخصوص تاالب انزلی در Vآمده است .و از رسیدن نور Vو حرارVت به قسمت های زVیرین و زیست گیاهان هیدرو فیت جلوگیری بعمل می آورد. تخریب حوزVه های آبخیز و فرVسایش خاک موجب گاللودی آب در Vفصول زاد آوری ماهیان مهاجر و تخم ریز به سرچشمه شده و این ماهیان در این زVمان که نیاز به آب صاف و خنک دارند برای تخم ریزی ولی متاسفانه این امر محقق نمی شود و موجبات انقراض گونه ها میشود. مرتع مرتع تعریف مرتع ازدیدگاه سازمان جنگل هاو مراتع و آبخیز داری : زمینی اعم از کوه ،تپه یا مسطح که در فصل چرای دام دارای پوشش علوفه ای خودرو باشد مشروط به اینکه تاج پوشش درختی و درختچه ای آن کمتر از یک درصد باشد و عرفا ً مرتع شناخته شود. در این تعریف دو مزیت دیده میشود: الف .تاج پوشش درختی و درختچه ای کمتر از یک درصد که مرز جنگل و مرتع است. ب .عرفا ً به عنوان مرتع شناخته شده باشد. تعریف مرتع از دید گاه محیط زیست : مرتع گستره ای از سرزمین است که دارای پوش گیاهی علفی و بوته ای یکساله و چند ساله خودرو بوده و پوشش درختی و درختچه ای آن کمتر از یک درصد باشد. مزیت های این تعریف اینکه پوشش گیاهی در گستره مرتعی از نظر کارکردی دارای ویژگیهایی است الف .حفاظت و پایداری خاک در مقابل روان آب و جریان باد ب .حفظ رطوبت خاک برای تولید دوباره () recovery ج .تامین غذا برای بقا حیات وحش علفخوار و تعادل در چرخه زیستی جانوران د .تامین علوفه برای تعلیف دام یا درو علوفه یا جمع آوری گیاهان دارویی و صنعتی لذا در می یابیم که تعریف مرتع از دیدگاه محیط زیست دارای جامعیت ویژه ای است بیابان و مناطق کویری کشور ایران از نظر شرایط اکولوژیکی ،منطقه ای خشک محسوب می گردد.و بخش اعظم آنرا بیابان فرا گرفته است .لذا رعایت ویژه گی ها و توان زیست محیطی آنها در روند توسعه بسیار ضروری است.زیرا به سادگی در معرض تخریب و انهدام قرار گرفته و بیابان زایی را تشدید خواهند کرد که نتایج اقتصادی و اجتماعی بیابان زایی در مناطق خاص بسیار جدی تر از دیگر مناطق کشور است .بطور معمول نتایج آن ، مهاجرت ،فشار مضاعف بر دیگر مناطق کشور و تداوم روند بیان زایی است. مناطق ساحلی مناطق ساحلی ایران شامل دریای مازندران در شمال و خلیج فارس و دریا ی عمان در جنوب از دو نوع ویزه گیهای خاص و اکوسیستم جداگانه منحصر بفرد برخوردار است.دریای خزر که بزرگترین دریاچه جهان است از طریق رود ولگا تغذیه اساسی میشود .در سالهای اخیر برخی جمعیت آبزیان دریای خزر به علت آلودگیهای فوق العاده خطر ناک شامل انواع حشره کش ها – فلزات سنگین –و مواد نفتی و فاضالبهای شهری به شدت کاهش یافته است .بعالوه تخریب و انهدام تاالب ها و آبهای شیرین ساحلی که محل گذران دوره های حساس زیستی برخی از ماهیان دریایی است موجب کاهش جمعیت آبزیان دریا شده است. در خلیج فارس آب سنگها و صخره های مرجانی و جنگل های حرا ( مانگرو) در برخی از مناطق ساحلی پراکنده اند واز اکوسیستم های در معرض خطر می باشند .طبق مطالعات انجام گرفته سطح آبهای خلیج فارس در نتیجه آلودگیهای نفتی چندین برابر آلوده تر از آبهای آزاد می باشد. .رودخانه ها رودخانه های کشور به مثابه رگ های حیاتی کشور هستند و به عنوان یک منبع عمده و زمینه ساز خدمات آبیاری اراصی کشاورزی و تامین کننده آب آشامیدنی هستند.رشد سریع جمعیت در حوزه رودخانه ها که بطور مستقیم با این رگه های حیاتی در کنش متابولیستی هستند آنها را به شدت در معرض تهدید انواع آلودگیها قرار می دهد.بطور مثال سد ها که جریان رودخانه ها، درجه حرارت و دیگر عوامل کیفی رودخانه هارا تغییر می دهند و یا صنایع فوالد و ذوب آهن که در حجم های زیاد آب رودخانه هارا به مصرف می رسانند.رود خانه هایی که از زاگرس سرچشمه می گیرند مثل کارون –زاینده رود ،به شدت در معرض آلودگی های مختلف قرار دارند آلودگی هایی مثل سموم نباتی ،و تخلیه پساب از صنایع فلزی و طرح های کشت و صنعت و نشت تصادفی ناشی از صنایع و منابع انرژی .به هر صورت اکوسیستم رودخانه ای ایران در معرض خطر پخش و ریزش مصنوعات صنعتی ،مواد زائد و زباله های خانگی قرار دارد . مناطق تحت حفاظت و تنوع زیستی مجموعادر ایران حدود 8ملیون هکتار ( نزدیک به 5درصد )از مساحت کل کشور مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست وجود دارد .چرای بی رویه ، شکار غیر قانونی ،دست اندازی به مناطق و تملک اراضی ملی ،مهمترین خطرات را برای موجودیت این مناطق ایجاد نموده است .تاالب ها از مناطق حساس زیست محیطی کشور هستند .طبق کنوانسیون رامسر از مجموع 152تاالب ایران تعداد 18تاالب شرایط احراز عضویت در کنوانسیون رامسر را کسب نموده اند و به ثبت رسیده اند که ارزش جهانی دارندو باید با جدیت از موجودیت آنها حراست شود. تاالبها زیستگاه دوزیستان ،آبزیان ،خزندگان ،پرندگان آبزی و کنار آبزی ،پستانداران ،گیاهان آبزی می باشد .تاالبها زیستگاه حدود یک سوم گونه های گیاهی و جانوری در خطر انقراض و نادر بوده و همین امر ارزش تاالبها را به عنوان حافظان تنوع زیستی روشن می سازد. اکثر رودخانه های شمال کشور به تاالب ها می ریزند .که اغلب هم با بی مباالتی حاشیه نشینان دارای آلودگی بسیار باالیی هستند به طور نمونه رود خانه هایی که به تاالب انزلی می ریزند از آلودگی فوق العاده باالیی بر خوردار هستند .رودخانه هایی مثل زرجوب ،پیر بازار ،هنده خاله و چندین رودخانه دیگر در استان گیالن .و یا رودخانه سیاه رود در قائم شهر استان مازندران .این آلودگی ها اثرات جبران ناپذ یری را بر حیات آبزیان در یای خزر وارد ساخته است واین بزرگترین دریاچه جهان را با خطر انقراض گونه های بومی و نادر مواجه نموده در واقع آن چیزی که به تصور عامه صید بی رویه خوانده میشود اثرات کمتری از آلودگی زیست محیطی دارد. غربالگری : با در نظر گرفتن اینکه فعالیتهای اقتصادی ، شاخه های گوناگونی را تشکیل میدهد و وارد نمودن تمامی این فعالیتها و ظرفیت مVتداول آن در یک سند امکان پذیر نمی باشد،از این رو با تحلیل پروژه و غربال گری آن ،تصمیم الزم در خصوص اینکه آیا پروژه مVیباید تحت ارزیابی قرار گیرد را غربال گری میگویند. . تعیین دامنه کارScoping در VصورVتی که ارزیابی زیست محیطی تفصیلی کامل یا جامع مورد نیاز باشد این مرحله با اقداماتی مرتبط با رویه هدفمند سازی یا دامنه کار باید دنبال شود طی برنامه ارزیابی تفصیلی عمق و محدوده مطالعه ،روشهای مورد نظر برای مطالعه اطالعات و آمار مورد نیاز Vتعیین خواهد شد . دامنه کار باید از مواردی چون جمع آوری اطالعات کلی و غیر ضروری جلو گیری نموده و از هزینه های بی حاصل ممانعت بعمل آورد.تعیین اطالعات و آمار قابل دسترس در کتابخانه های تخصصی ،دانشگاه ها و دیگر مراکز تحقیقاتی و پژوهشی ،یک منبع مهم در مراحل اولیه ارزVیابی زیست محیطی است. تعیین دامنه مطالعات تشخیص و تعیین مباحث مهم ،تعیین چگونگی و نحوه پیش بینی و ارزشیابی آنها میزان دقت و عمق جزئیات مطالعه مورد نیاز برای مباحث مختلف توافق بر موارد محوری مطالعه ( تهیه فهرست گزارش ارزیابی زیست محیطی ) تهیه دستور العمل یا راهنما برای گروه های مطالعه کننده مشارکت کنندگان برای تعیین دامنه کار پیشنهاد دهنده پروژه یا دستگاه های اجرایی مشاوران و متخصصان و صاحب نظران که توان هدایت ارزیابی زیست محیطی را دارند. متخصصان آزاد و امین سازمان حفاظت محیط زیست یا ادارات کل تابعه سازمانهای غیر دولتی ( ) NGO مسئوالن قانونی سایر موارد یا منابع محیط زیست سازمانها و وزارتخانه های مرتبط نمایندگان جامعه محلی یا شوراهای محلی پیش بینی و کاهش پیامد ها تهیه و تدوین برنامه کاهش برای تشخیص و شناسایی فعالیتهایی است که می تواند با کاهش یا حذف پیامدها ی باالقوه منفی زیست محیطی ،اجتماعی انطباق داشته باشدتا بدین طریق سود مندی پروژه های عمرانی را افزایش دهد ،بطورVی که اقدامات کاهش دهنده در جهت رفع عملیات زیانبار محیطی و پیامد های اجتماعی ،منجر به دستیابی هر چه بیشتر Vبه منافع طرح های توسعه شود.بطور مثال در Vمواقعی که پروژه پیشنهادی باعث ،، تخت قاپو ،،یا بر پا شدن مراکز جمعیتی شود می باید برنامه اسکان مجددبرای جمعیت بر پا شده تدوین گردد. ضمنا از پروژه های مشابه قبلی نیز استفاده شود .به هر تقدیر باید جمعیت ها و گروه های مرتبط تمایالت و دانش آنها مورد توجه و به کار گرفته شود. اقدامات کاهش در اجرای پروژه باید اقدامات کاهش مورد توجه قرار بگیرد که این اقدامات میتواند شامل موارد ذیل باشد تغییر در مکان استقرار طرح اصالح فرآیند پروژه اقدامات اضافی و کنترل آلودگی ها امکان دسترسی به مستغالت و زمین برای گروه های تاثیر پذیر جبران خسارات مالی برای گروه های آسیب پذیر تامین منافع اجتماعی در درون پروژه پایش زیست محیطی برنامه پایش ابزار مطمئن برای مدیریت محیط زیست پروژه است .مسئوالن پروژه به این وسیله شرایط مناسب پروژه را که از سوی مطالعه کنندگان باید تهیه و ارائه شود همواره تحت سنجش دارند .بنا بر این پایش می تواند یک باز خورد برای بهبود پروژه محسوب شده و اطالعات حاصل از آن می تواند بعنوان داده های پایه برای پیش بینی پیامد زیست محیطی در بر نامه ریزی آتی پروژه مطرح گردد. مشارکت مردمی سطوح مشارکت مردمی و نهاد ها در فرایند ارزیابی زیست محیطی ،به بزرگی ،و اهمیت پروژه و میزان تاثیر پذیری مردم بستگی خواهد داشت .معموال نخستین تماس با مردم در خالل بررسی های مرتبط با دامنه کار و حدود مطالعه پروژه یعنی در بین نشست های مسئوالن پروژه و گروه های ذینفع یا ذیعالقه میتواند بر قرار شود ،تا نسبت به تعیین موضوعات حائز اهمیت و اولویت یا مورد نظر در مطالعات ارزیابی زیست محیطی اتفاق ارایی بوجود آید. گروه های مشارکت کننده گروه های خاصی در این مشارکت دخیل هستند مردمی که به نحوی از پروژه تاثیر می پذیرند سازمانهای غیر دولتی (ملی – محلی ) مردم ،متخصصان و افراد عالقمند که آگاهی تخصصی از محیط زیست دارند. نمایندگان مردمی در انجمن ها و شوراها متخصصان آزاد غیر وابسته به طرح منافع گروه های مشارکت کننده مشارکت مردم در فرایند ارزیابی زیست محیطی صرفا مساعدت به برنامه رVیزVی است و متقاضی پروژه را توانمند می سازد لذا کسب نظرات اجتماعی و تداوم سالمت و ایمنی مردم و پایداری پروژه ،شناسایی پیامد های روانی و مادی پرVوژه بر جامعه با توجه به ویژگیهای خاص مردم همچون زنان ،کودکان ،اقشار کم در آمد و مردمان محلی تاثیر پذیر. ترVغیب و اقدام در جهت پذیرVش اجتماعی پروژه در مرحله اولیه و اجتناب از اصالحات پر هزینه یا تغییر و اصالح در مرVاحل بعدی آن.پایش تغییر ارVزش زیست محیطی در جامعه ،دستیابی به اطالعات و تجرVبیات زیست محیطی مرVدم محلی ،زVیرا مردم محلی آگاهی های دراز مدت از رسوم گذشته خود برVای استفاده معقوالنه از منابع طبیعی در اختیار دارند. روشهای مطالعات پایه ارزیابی اولیه زیست محیطی معموال در مراحل اولیه بر نامه ریزی پروژه بعمل می آید و شامل یک کند و کاو یا بررسی مقدماتی از پروژه پیشنهادی است که طی آن جمع آوری از آمار و اطالعات زیست محیطی که قابل دسترس باشد صورت می پذیرد .این عمل می تواند با تکمیل یک پرسشنامه انجام شود .عامل اصلی در این بررسی ارائه هر چه بیشتر اطالعات مفید از سوی متقاضی پروژه یا مشاور زیست محیطی وی و تصمیم گیرندگان محیط زیست می باشد.در این ارزیابی ابتدا : تعیین و تشخیص آن دسته از فرایند و مکانهای مورد نظر که بتواند هدف ارزیابی آتی قرار گیرد. معلوم نمودن اقدامات کاهش دهنده که می تواند از تاثیرات احتمالی پروژه بکاهد یا آنها را حذف نماید.یا با پروژه هماهنگی داشته باشد. تعیین آنکه پروژه به ارزیابی کامل زیست محیطی نیاز دارد یا خیر. ماتریس ها ماتریس ها • ماتريس ها جداول دو بعدي براي شناسايي اثرات ناشي از ارتباط بين فعاليت هاي پروژه واجزاي خاص محيط زيست مي باشند .به طور کلي فعاليت هايي که در مراحل مختلف پروژه به وقوع مي پيوندد در يك محور و اجزاي محيط زيست در محور ديگر جدول ارائه ميشوند .به طور کلي براي هر فعاليتي که به انجام ارزيابي ملزم است يك ماتريس ويژه تهيه مي شود در این جدول اثرات بصورت کیفی توسط کارشناس تاثیر خود را بر پارامتر های محیط مشخص می سازد و در جدول گنجانده شده است. ماتریس ها اشکال مختلف دارند .اما مهمترین آنها ماتریس ICOLDکه به نام ماتریس کمیته بین المللی سد های بزرگ International Committee Large Damsکه در مبحث پروژه های کوچک آب و خاک چندان اهمیت ندارد .و ماتریس Leopoldکه در پروژه های آب و خاک از آن بیشتر استفاده می شود .به علت کامل تر بودن این ماتریس که برای تجزیه و تحلیل و ارزیابی اثرات زیست محیطی به کار می رود اغلب کارشناسان از این ماتریس استفاده می نمایند. ماتریس ایرانی یکی از روش های ارزیابی اثرات یک فعالیت یا فرایند یا پدیده بر یک فعالیت یا پدیده یا فرایند است مراحل ارVزیابی اثرVات با ماتریس ایرVانی شرح پروژه محدوVده بندی و انتخاب شاخصهای Vمحیط نمونه برداری و مطالعات جمع آوری اطالعات پایه داده های موجود ارز تصمیم گیری پروژه پیشنها دی و یا جایگز ینها غربال کردن ارزیابی داده های پایه نهایی کردن داده های پایه انتقال اطالعات به دیگر اعضای گروه برنامه مدیریت مشارکت عمومی ارزیابی اثرات پیشنهاد گامهای بهسازی تصمیم گیری آماده سازی بیانیه اثرات زیست محیطی • مثال :پیش بینی اثرVات برVای یک آزاد راه ا ثرات وپیامدهای ناشی از فعالیتهای پروژه های آزاد راهها در مراحل ساختمانی و بهره برداری مختلف بوده و دارای تفاوتهای آشکار از نظر شدت ،اهمیت و دامنه می باشند .برای ارزیابی پروژه های آزاد راهها اثرات مختلفی می بایست مورد بررسی ،تحلیل و تشریح قرار گیرند ،عمده ترین طبقه بندی اثرات شامل موارد زیر می باشند : - اثرات برگشت ناپذیر و غیر قابل جبران :مانند تخریب زیستگاههای منحصر به فرد حیات وحش ؛ اثرات قابل برگشت و تجدید ناپذیر :مانند بهره برداری از منابع آبهای سطحی ؛ اثرات مفید :مانند ایجاد اشتغال و فرصتهای شغلی و یا کاهش میزان بیکاری ؛ اثرات مشخص و مهم :مانند نشست مواد زاید خطرناک Vدر رودخانه ها ؛ اثرات کوتاه مدت :مانند ایجاد سر و صدای مزاحم در مرحله ساختمانی ؛ اثرات بلند مدت :مانند سر و صداVی رفت و آمد وسائط نقلیه موتوری ؛ اثرات استراتژیکی :مانند تغییر در ساختارهای قومی ؛ اثرات اولیه :مانند افزایش رسوبات ناشی از فعالیتهای ساختمانی ؛ اثرات ثانویه :مانند برهم خوردن تعادل اVکولوژیک رودخانه بدلیل ورود رسوبات به آن در مرحله ساختمانی ؛ اثرات ثالثیه :مانند کاهش جمعیت ماهیان تجاری در اثر بر هم خوردن تعادل اکولوژیک رودخانه ؛ اثرات مستقیم :مانند سهولت دسترسی جوامع محلی به آزاد راه ؛ اثرات غیر مستقیم :مانند کاهش میزان صید و کاهش درآمد صیادان ؛(گاللودی رودخانه چالوس) اثرات تجمعی یا تراکمی :مانند ایجاد راه بندان ها در جاده های محلی یا ذسترسی منتهی به آزاد راه ( منوری . )30، 1380 ، فعالیت تغییر مسیر رودخانه ایجاد مانع در مسیر عبور جانوران مرگ و میر جانوران در اثر برخورد با وسائط نقلیه انفجار تخلیه و ریزش باطله ها در زمان انفجار ،حمل و نقل اثر تغیرات در مورفولوژی و بستر رودخانه مهاجرت یا کاهش جمعیت جانوران کاهش جمعیت جانوران اختالل در الگوهای رفتاری و زاد و ولدو مهاجرت جانوران تغییر در کیفیت آب رودخانه (کدورت-هاش و ) ..کاهش انسداد چشمه ها ،کاهش ارزشهای زیبا شناختی و چشم انداز فرسایش دیواره ها افزایش فرسایش –تغییر کیفیت آب رودخانه – بروز رانش و لغزش دپوی باطله ها و زایدات تخریب چشم انداز و مناظر – افزایش فرسایش – تغییر در کیفیت منابع آب فهرست اقدامات کاهش اثرات اجرای فعالیت در رژیم کم آبی ایجاد مسیر های زیر گذر حصار کشی در امتداد راه – ایجاد مسیر های زیر گذر کنترل و برنامه ریزی زمان انفجار استفاده از موانع فیزیکی در محل فعالیت تا ساحل رودخانه –برداشت سریع باطله ها -نظارت بر نحوه بارگیری وحمل باطله ها-استفاده از پل های سیار – انتقال به محل دفع مجاز تراس بندی -گابیون بندی – سدهای خشکه چین – ایجاد بانکت – نهال کاری – آبخیز داری – دیواره سازی – تقسیم آب باالدست به آبراهه های موازی – کاربرد توریهای سیمی انتقال سریع به محل های مجاز دفع ماتریس لئو پولد ماتریس لئو پولد یکی از انواع متکامل و متداول ماتریس ها است و بستگی به نوع پروژه دارد .که جهت تحلیل و ارزیابی اثرات در ارزیابی زیست محیطی به کار برده می شود.در ستون های این ماتریس انواع فعالیت های مرتبط با پروژه ،و در ردیف های آن فهرستی از پارا متر های اکولوژیک ،اقتصادی اجتماعی ،که تحت تاثیر فر ا یند اجرای پروژه قرار گیرند تنظیم شده است. در این ماتریس نحوه تاثیر اثرات بر اجزای محیط زیست بر اساس دامنه و شدت اثرات بررسی گردیده است.برای نشان دادن مسزان دامنه اثر از اعدادی بین ،1،3،5که به ترتیب بیانگر منطقه بالفصل ،منطقه اثرات مستقیم ،و منطقه اثرات غیر مستقیم هستند استفاده شده است. امتیاز دهی شدت اثر بر اساس پنج وزن ( از یک تا پنج ) صورت گرفته که عدد یک بیانگر شدت اثر خیلی کم و عدد پنج نشان دهنده تاثیر خیلی شدید است ،اثرات با شدت کم ،متوسط ،و شدید در این ماتریس به ترتیب دارای وزنهای 4 ، 3 ، 2می باشد. در ماتریس لئو پولد بر آیند اثرات اجرا یا عدم اجرای پروژه توسط کارشناس خبره ، با عوVامل زیست محیطی بصورت عددی وزن داده می شود .در واقع اثرات فرایند با عوامل زیست محیطی با دادن نمرات مثبت و منفی بار دهی میشود .در انتها با بر رسی نمرات حاصل شده توصیه های کارشناسی در مورد موضوVع خاص مVاتریس مرتبط با پروژه به کارفرما ابالغ خواهد شد . نحوه عمل با ماتریس در ارزیابی زیست محیطی برVای ارVزیابی توسط ماتریس ها بخصوص ماترVیس لئوپولد، ابتدا بایستی چک لیست شناسایی و پیش بینی اثرات پروژه را بر محیط های مختلف تهیه نمائیم .بطور مثال برای احداث سد اعم از Vسد های بلند و سد های کوتاه خاکی برای محیط های زیر می بایستی چک لیست تهیه بشود محیط های بیولوژVیک در دو فاز (ساختمانی و بهره برVدارVی ) محیط های اجتماعی در دو فاز( Vساختمانی و بهره برVداری ) اثر بر محیط زیست ( بعد از عمر مفید ) در Vمحیط های فوق اثرات دارای بار Vمثبت و منفی هستند. ضمنا ً این اثرات دارای کیفیت هایی نیز می باشندکه ذیالً به آنها اشاره میشود شدت اثر شدت کم شدت متوسط شدت زیاد دامنه اثر دامنه اثر بالفصل دامنه اثر مVستقیم دامنه اثر غیر مستقیم قطعیت اثر اثر پروژه قطعی و اجتناب نا پذیراست اثر VپرVوژVه احتمالی است اثر پروژه غیر محتمل است تداوم اثر مقطعی دائمی طول مدت اثر کوتاه مدت دراز Vمدت نحوه عمل اثر مستقیم غیر مستقیم برگشت پذیری اثر قابل برگشت غیر قابل برگشت چک لیست ها این چک لیست اثرات را با کVیفیت های مختلف مورد تالقی قرار مVی دهد .این چک لیست ها هم در فاز ساختمانی و هم در فاز بهره برداری مورد استفاده هستند.و اثرات مترتب توسط کارشناس خبره زیست محیطی بر پارامتر های محیط زیست در جدول چک لیست شناسایی و پیش بینی اثرات با تالقی اثر ،عالمت زده می شود .که پس از تکمیل این چک لیست جدول ماتریس تهیه و ارزشگذاری می شود. * = 1دامنه اثر * = -2شدت اثر تذکر :امتیاز متعلقه در هر موضوع شامل جمع جبری حاصلضرب دامنه اثر در شدت اثر میباشد ماتریس اثرات فیزیکی فاز ساختمانی پروژه دریاچه چیتگر برای گزینه احرای طرح بهره برداری از سد ها هدف از ساخت سدها اعم از کوتاه خاکی و سد های بتونی کوتاه – سد زیر زمینی ،در طرح های مختلف شامل : تامین آب کشاورزی برای کشاورزان و مردم بهره بردار مرتبط تامین آب شرب شهر ها تامین آب برای صنعت پیشگیری از سیالبهای مخرب افت و خیز سفره های آب زیر زمینی در طبیعت افت و خیز آب های زیر زمینی به شرایط مختلفی بستگی دارد که عمده عوامل آن را می توان به شرح ذیل بیان نمود عوامل افت آب های زیر زمینی بهره برداری بی رویه( بردا شت غیر اصولی) از بین رفتن پوشش سطحی خاک عدم هدایت آب های سطحی به الیه های زیرین بافت خاک خالی شدن آبخوان ها(دشت جنوب تهران) عوامل خیز آبهای زیر زمینی سال آبی مناسب هدایت آب های سطحی به الیه های زیرین توزیع مناسب باران پوشش گیاهی مناسب اثرات زیست محیطی افت و خیز آبهای زیر زمینی بر اثر نوسانات آب های زیر زمینی ممکن است در سطوح فوقانی نزدیک به سطح خاک اتفاقاتی بیفتد که دارای اثرات مثبت و منفی برای محیط زیست باشد . اثرات منفی زیست محیطی افت و خیز آب های زیر زمینی شور شدن اراضی چنانچه آب تحت االرض شور باشد ماندابی شدن خاک کم شدن محصول تحمیل هزینه های سنگین زهکشی با پایین رفتن سطح آب خشک شدن اراضی از بین رفتن پوشش گیاهی اثرات مثبت زیست محیطی در دسترس قرار گرفتن آب سهل الوصول ، ایجاد زیستگاه آبی برای پرندگان هدایت آب به اراضی پایین دست بطور اجمال اتفاقات فوق در صورت آبیاری های غیر اصولی در برخی اراضی موجب بروز اختالالت زیست محیطی فوق خواهد شد اثرVات زVیست محیطی پروژه های آب و خاک بر تنوع آب و هوا پروژه های آب و خاک با ایجاد کلیمای جدید یا در واقع میکرو کلیما موجبات تغییر محسوس در کیفیت آب و هوا خواهد شد .ایجاد جنگل ، ،مزارع مختلف ،پارک های جنگلی و شهری که بعضا با هدایت آب به زمین های زیر دست سد ها و در پی طرح های آبیاری زهکشی صورت می گیرد موجب تغییرات محسوس در آب و هوای منطقه خواهد شد آلودگی محیط به مواد شیمیایی(کود و سم ) در پروژه های آب و خاک پرVوژه های آب و خاک با ایجاد فضای سبزو رونق مزارع کشاورزی و باغات استفاده از Vنهاده های کشاورزی را به عنوان یک نیاز اساسی تلقی می نمایدو لزوما ً حفاظت و بهداشت خاک را باید به دنبال داشته باشد.از این رو چنانچه استفاده از کود و سم در Vحفظ نباتات کنترل شده نباشد زیان های جبران ناپذیری به محیط زیست ( آب و خاک ) وارد خواهد ساخت که مهمترین آنها ( شور Vشدن خاک ،انقراض گونه های مختلف جانوری مثل حشرات مفیداز قبیل زنبور عسل ،کفشدوزک های مفید ،زنبور های پارازیت ،و موجودات میکروسکوپی خاک .لذا در پروژه های آب و خاک مدیرVیت مزVرعه بایستی با آگاهی کامل از اثرات زیست محیطی استفاده از نهاده های کشاورزی ،به فعالیت بپردازد اثر پروژه های آب و خاک بر خصوصیات خاک پروژه های آب و خاک تاثیرات قابل لمسی را بر محیط زیست می گذارد .انتقال آب بر روی زمین همواره با حمل مواد و نمک ها همراه است که اغلب کلروره و سولفاته هستند ،چنانچه در حجم زیاد باشد این امالح توسط آب آبیاری بر روی زمین منتقل میشوند و چنانچه در معرض تابش شدید خورشید نیز قرار بگیرند پس از چند دوره آبیاری امالح و نمک ها در سطح خاک تجمع خواهند داشت و باعث میشوند که رشد گیاه مختل گردد.در واقع خصوصیات شیمیایی خاک تغییر خواهد یافت.لذا ضروری است عملیات حفاظتی خاک مد نظر قرار بگیرد. ضمنا ً با عملیات شخم ،تسطیح ،مرز بندی ،احداث کانال ها و سایر عملیات ماشینی بر روی خاک موجبات فرسایش و شستشو را فراهم می نمائیم که بایستی به این موضوع بصورت علمی نگریسته شودکشورماساالنه میلیون ها تن خاک با ارزش خود را بر اثر انواع فرسایش هااز دست ندهد. اثرات زیست محیطی پروژه های آب و خاک بر تغییرات زVیستی و بوم شناسی همانطور که می دانیم تمدن ها در حاشیه رودها و مناطق حاصلخیز شکل گرفتند.همچون تمدن هایی که در حاشیه دجله و فرات ،نیل ،گنگ و سند ،و کارون .……,شکل گرفتند .پس حیات با آب و آبادانی الفتی دیرینه دارد.هر جا آب و خاک مرغوب هست زندگی هست از این رو پروژه های آب و خاک که توسط آنها عملیات عمرانی و زراعی بر روی زمین صورت می گیردکاربری های آب و خاک را به نحو چشمگیری تغییر می دهد. ساخت سدهای کوتاه خاکی ،کانال های آبیاری ،سیستم های زهکشی ،هدایت آب به مزارع کشاورزی و... چنانچه در راستای توسه پایدارنباشد منجر به تخریب محیط زیست خواهد شد .در یک اکو سیستم کلیه اجزا چنانچه به آنها تعرض نگردد با یکدیگر در تعامل و تعادل زیستی هستند .دست اندازی انسان بر عرصه های طبیعی با هدف بهره برداری های یک طرفه و سود جویانه موجب تغییرات اساسی در زیست بوم ها خواهد شد.در واقع ممکن است حتی موجب کوچ و یا .اسکان جوامع خاصی بشود بطور مثال :ساخت سد های کوچک خاکی ،زیستگاه های جدیدی را برای برخی گونه ها ی آبزی و جانوری فراهم خواهد ساخت که شاید قبالً وجود نداشته است .ایجاد زیستگاه جدید آبی میتواند رونق اقتصادی جدید را در بر داشته باشد .که مهمترین آنها را می توان به شرح ذیل بیان نمود: به زیر کشت بردن زمینهای بایر -اسکان مجدد-ایجاد اشتغال در زمینه های کشاورزی ،دامپروری ،آبزی پروری ،ورزشی ،اکو توریسم ایجاد زیستگاه جدید برای پرندگان مهاجر تغییرات در میکرو کلیما اثرات اقتصادی و اجتماعی پروژه های آب و خاک تغییرات جمعیتی برخی پروژVه های آب و خاک می تواند اسکان مجدد را برVای برVخی جمعیت های مهاجرت کرVده ایجاد نماید .از دست رVفتن آب قابل دسترس عامل مهم در کوچ جوامع به شمار می رود ، زVیرا کشاورزی و زیست بدون آب هرگز Vمیسر نیست .احیا آب و خاک و حفاظت و بهرVه برداری معقوالنه از Vآن ها موجب حیات و دوام جمعیت ها و گروه ها ی زVیستی طبیعی می شود. ایجاد اشتغال در راستای اجرVای پروژه های آب و خاک از قبیل : کشاورزی ،دامپرVوری ،صنعت ،شیالت ،باعث باال رVفتن درV آمد و ترفیع درجه رفاه ساکنان خواهد شد . مثال :احداث سد قانلو در استان زنجان عالوه بر هدایت ّآب به زمینهای زیر دست باعث اشتغال عده ای از اهالی روستای مورد نظر را فراهم ساخته است.اهالی با ایجاد کارگاه پروزش ماهی سرد آبی در قفس بصورت شناور بر روی دریاچه سد ساالنه در آمد قابل توجهی از پروژه احداث سد را نصVیب خود می نمایندو این درآمد درجه رفاه .اهالی را متاثر ساخته است مهاجرت و اسکان تمدن های بسیاری بر اثر خشکی و خشکسالی و نهایتا ً قحطی مجبور به مهاجرت شدند .بالعکس نیز بر اثر Vتر Vسالی ها و آبادانی مهاجرVت به زیستگاه جدید نیز اتفاق می افتد و تمدنهای جدیدی بنا شدند.انسان ها با تغییر کاربری اراضی و انتقال آب بر روی زمین ها شرVایط رVا به سود خود تغییر Vدادند،کم کم تمدن ها در آنجا شکل گرفت و انها توانستند با کار بر روی زمین و استفاده از آب و خاک به تولید محصول پرداختند.و پیوسته رونق اقتصادی شکل گرفت.اما انسان با تولید مثل و ازدیاد جمعیت در پی دست اندازVی به ارVاضی دیگر Vبر Vآمدو با استفاده نا بخردانه از خاک و آب به تخرVیب ارVاضی پرداخت و این مقدمه کوچ به سرVزمین های دیگر شد. مهاجرت :عبارت‌است از جابه‌جایی مردم از مکانی به مکانی دیگر برای کار یا زندگی. مردم معموالً به دلیل دور شدن از شرایط یا عوامل نامساعد دورکننده‌ای مانند فقر ،کمبود غذا ،بالیای طبیعVی ،جنگ ،بیکاری و کمبود امنیت مهاجرت می‌کنند .دلیل دوم می‌تواند شرایط و عوامل مساعد جذب کننده مانند امکانات بهداشتی بیشتر ،آموزش بهتر ،درآمد بیشتر و مVسکن بهتر در مقصد مهاجرت باشد اعتراض مردم ترکیه به ساخت سد عظیم ایلیسو به هر حال در عصر حاضر که بشر با کمبود زمین مرغوب و سالم روبه رو است ،مشارکت مردمی و آگاهی های عمومی برای کاربران زمین های کشاورزی و طبیعی امری حیاتی است.امید است با ترویج فرهنگ زیست محیطی در میان مردم بخصوص استفاده کنندگان از طرح های آب و خاک .مجریان پروژه ها و سایر اقشار جامعه بتوانیم کلیه فعالیت های عمرانی را در راستای توسعه پایدار به انجام برسانیم . زیرا این مهم در راستای تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسالمی خواهد بود. موضوعات بررVسی شونده در Vفرایند ارزیابی زVیست محیطی اثرات قابل بررسی در فرایند های مختلف اثرات فیزیکی کیفیت هوا کیفیت صدا کیفیت آلودگی آب سطحی کیفیت آلودگی آب زیر زمینی کیفیت آب سطحی هوا و اقلیم لرزه خیزی سیل فرسایش بار معلق و رسوب گذاری منابع خاک اثرات بیولوژیکی محیط گیاهان درختان بوته ها گیاهان مرتعی گیاهان آبزی و کنار آبزی اثر برجانوران شامل: خزندگان دوزیستان پرندگان کف زیان پستانداران حشرات ماهی ها پالنگتون ها اثرات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی کشاورزی و دامپروری تاسیسات زیر بنایی و ارتباطات افزایش در آمد جمعیت اشتغال صنعتی و تجاری توریسم و تفرج کیفیت زندگی سواد و تخصص رفتار اجتماعی آداب و سنن منابع -1دستورالعمل عمومی ارزیابی پیامد های زیست محیطسی طرح های عمرانی انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی -2راهنمای ارزیابی پیامد های زیست محیطی توسعه -سازمان محیط زیست مالزی ترجمه پرستو میراب زاده -انتشارات سازمان محیط زیست -3توسعه اقتصادی و محیط زیست -نویسنده ریموند اف میکسل ترجمه حمید رضا ارباب -4طبیعت و محیط زیست از دیدگاه اسالم نویسنده :علی حسینی مرکز مطالعات و تحقیقات حوزه نمایندگی ولی فقیه وزارت جهاد کشاورزی -5آلودگی زمینی که در آن زندگی می کنیم نویسنده :کلیر جونز ترجمه : حسن دولت آبادی -6زمین در خطر است نویسنده :ر .ف .داسمن ترجمه :محمود بهزاد دانشنام ٔه رشد .بازبینی‌شده در ۱۳خرداد ۱۳۸۸. -7فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی .بازبینی‌شده در ۱۳خرداد ۱۳۸۸. -8ویکیپد یای فرانسوی بازبینی‌شده در ۲۴اکتبر .۲۰۰۹ -9ویکیپدیای انگلیسی بازبینی‌شده در ۲۴اکتبر .۲۰۰۹ -10مبانی محیط زیست :تالیف کنت وات ،ترجمه عبدالحسین وهاب‌زاده Refrence: 1-Berlin II,Guidelines for Mining and Sustainable Development, Appendix3h, United Nations, 2002 2-D.C.Trainor(1960), A Hand Book of Industrial Toxicology Sydny, Angus and Robertson 3- Ben .H.Sharp, pavl R. Donavan," Motor vehicle Noise"chapter 32 Hand book of Noise control C.M.Harris second edition M.C.Graw Hiu 1989 با تشکر از دانش پژوهان محترم

51,000 تومان