صفحه 1:
2 ا شه 2 age 0 as ۰ 86

صفحه 2:
۰ مطالعات توصیفی به مشخص شدن مشکل یک بیماری در جامعه کمک می کنند و با ربط دادن بیماری به یک یا چند عامل (مثلاً عوامل میزبان» عامل بيمارى زا و محيط)» به تنظیم فرضیات علیتی کمک می کنند. ۰ مطالعات تحلیلی و تجربی» فرضیه ای را که از مطالعات توصیفی به دست آمده است آزمون کرده و ارتباط بین عامل مورد نظر و بیماری تحت مطالعه را اثبات یا رد می کنند. منبع: ص 0413154 افصل دوم كتاب يارك ج اول

صفحه 3:
* تعریف ارتباط: همراهی قوی دو متغیر (مثلا بيمارى و عامل مورد نظر) به اندازه ای که نتوان آن را فقط به شانس نسبت داد. * به عبارت دیگر وقتی می گوئیم که دو متغیر با هم در ایتباط هستند که بیش از آنچه از شانس انتظار می رود. با هم اتفاق بیفتند. ۶ اما: ارتباط ضرورتاً رابطه علیتی را نشان نمی دهد.

صفحه 4:
همبستگی (۳۲۳۲۱۰۸): نشان دهنده «درجه» ارتباط بين دو خصوصيت يا متغير(از جنس کمّی) است. ضريب همبستكى از ‎-١‏ تا ‎+١‏ تغيير مى كند. ضريب همبستكى ‎+١‏ به اين معنى است كه دو متغير ارتباط خطى كامل (و مستقيم) دارند. ضريب همبستكى ‎-١‏ به معناى جيست؟ نكته: نمى توان همبستكى را براى توجيه عليت به كار برد همبستكىء عليت (خطر) را اندازه كيرى نمى كند. ممکن است گفته شود علیت همبستگی را نشان می دهد. اما نمی توان كفت همبستگی علیت را نشان می دهد.

صفحه 5:
«درجه» ارتباط بین دو خصوصیت با متغیر(از جنس کیفی) را با چه نشان می دهند؟ با نسبت شانس (؟6) از مطالعه مورد شاهدی با با خطر نسبى ‎(RR)‏ از مطالعه ‎ag‏ ‏8 يا 008از صفرتابية رم - بين صفر نا يك: اقباط معو ‎ee‏ ‏عامل مورد نظر يا مواجهه و بيامد) وجود دارد. - بیش از یک: ارتباط مستقیم بین دو متغیر (بیماری و عامل مورد نظر با مواجهه و پیامد) وجود دارد.

صفحه 6:
ارتباط را می توان تحت سه عنوان کلی گروه بندی کرد: ‎٠‏ الف- ارتباط كاذب ( دده صحصح8) ) ‎٠‏ ب- ارتباط غير مستقيم ‎٠‏ ج- ارتباط مستقيم (عليتى): - ارتباط علیتی تک به تک - ارتباط چند عاملی

صفحه 7:
ارتباط كاذب ‎٠‏ كاهى اوقات ارتباط به دست آمده بين يك بيمارى و عامل مورد نظر در یک مطالعه ممکن است واقعی نباشد. ‏۰ مثال: مطالعه ای در انکلستان که بر روی ۵۱۷۴ تولد در خانه و ۱۱۱۵۶ تولد در بیمارستان صورت كرفته بود: ‏نشان داد ميزانهاى مرك و مير برى ناتال در زايمان های خانگی ۴/۵ و در بيمارستان 4/91 در هر ‎1٠٠١‏ تولد بوده است.

صفحه 8:
۰_ در این مطالعه مرگ و میر پری ناتال در زایمانهای بیمارستانی بیشتر مى باشد! ۰ چنین نتایجی کاذب یا ساختگی است زیرا به طور معمول بیمارستان به خاطر وجود تجهیزات و متخصصان بیشترء زنانی را جذب می کند که در معرض خطر بالاتری قرار دارند در حالی که در زایمانمای خانگی چنین چیزی نیست. ۰ بیشتر بودن میزان مرگ و مير پری ناقال در بیمارستان فقط به همین دلیل است و نه به این علت که مراقبتها در بیمارستان بدتر می باشد. - عوامل دیگری نیز ممکن است دخیل باشند مثل متفاوت بودن سن, تعداد حاملگی هاءکیفیت. مراقبت های دوران بارداری» شرایط درون منزل, سلامت عمومی و ... بين دو گروه تحت بررسی (زایمان در منزل و بیمارستان))

صفحه 9:
ارتباط غیر مستقیم بسیاری از ار تباطات که در ابتدا علیتی محسوب می شوند با مطالعات بعدی معلوم می شود که ارتباط غیر مستقیم بوده اند. یک ارتباط غیر مستقیم. ارتباط آماری بین دو متغیر (عامل مورد نظر و بیماری یا همان مواجهه و پیامد) است که به علت وجود یک عامل دیگر ایجاد شده است. اين عامل سوم ممکن است شناخته پا ناشناخته باشد ولی بین عامل مورد نظر و بیماری مشترک است. این فاکتور سوم (یعنی همان عامل مشترک) به عنوان متغیر «مخدوش کننده» (طل29) پجلجی۰۳) نیز شناخته می شود

صفحه 10:
‎٠‏ از آنجائى كه اين عامل مخدوش كننده بين عامل ‏مورد نظر و بيمارى مشترك است ارتباط به دست آمده بين آن دو را به طور كامل يا تا حدودى توجيه مى كند. ‎٠‏ جنين متغيرهاى مخدوش كننده اى (مثل سن» جنس با طبقه اجتماعی) به صورت بالقوه با بالفعل در همه مطالعات وداده ها وجود دارند و یک مانع سر سخت در برابر ارزیابی ارتباطها می باشد.

صفحه 11:
مثال ارتباط غیر مستقیم: ارتباط شکر و بیماری عروق کرونر قلب ۰ ۲۷۰ و رد۲) دوبلفتند در ک‌سلنی‌کد سکن قلبیک رشه بسودندمصر فشکر بسیشتر از دیکیلن بسودملست مطالعه آنها بر اساس اطلاعات به دست آمده از طریق یک پرسش نامه 0 56 6 عادات غذائی گروه شاهد و مورد بود. آنها فرضیه جالبی را مطرح کردند مبنی بر اینکه کسانی که مقدار زبادی قند مصرف می کنند نست به کسانی که مصرف کمتری دارند بسبار بیشتر دجار حملات قلبی می شوند

صفحه 12:
‎٠‏ بعد از آن مطالعاتی انجام شد تا ارتباط بین مصرف شکر و دیگر متغیرها مثل کشیدن سیگار» که ممکن بود یکی از علل بیماری های عروق کروفر قلب باشد آزمون شود. ‎٠‏ 0 و شيكيلننشاردادند كه سيكلووقهار بوهنبا ‏توكش نوشيدرر ويلنه نوشيسترهاوماغ وافيلدشعقدار عصرف شکر لیتباط دارد. ‏۰ استنتاج آن ها این بود که ابن کشیدن سیگار و نه مصرف قند است که با بیماریهای عروق کرونر قلب همراه است. ‏۰ در مطالعه آنان هیچ مدرکی دال بر روند رو به افزایش بیماری عروق کروفر قلب به علت مصرف زیاد شكر یافت نشد. ‏۰ نهایتا مطالعات تجربی بر روی حبوانات ثابت کرد که مصرف ‎Si ob;‏ باعث بیماری تصلب شرائین در حیوانات نمی شود.

صفحه 13:
مثال دیگر ارتباط غیر مستقیم: ارتباط ارتفاع از سطح دریا و گواتر ۰ گواتر بیشتر در ارتفاعات دیده می شود: ۰ عامل اصلی ارتفاع نیست بلکه کمبود بد است که البته هم با ارتفاع مرتبط است و هم عامل گواتر است: ۰ کمبود ید عامل مشترک بین ارتفاع و گواتر است

صفحه 14:
۰ گاهی اوقات دانسته ها در مورد ارتباط غیر مستقیم می تواند در جهت کاهش خطر بیماری کمک کند. ۰ قبل از كشف باكترى ويبري و كلراء ارقباط بين بيمارى وبا و محل آبكيرى از رودخانه ديده شده بود. ۰ حذف بعضی منابع آب رسانی خاص به کاهش چشم گیر موارد جدید بیماری منجر شد» چنین ارتباطهای غیر مستقیمی» باید دنبال شود جرا که احتمال دارد کلیدهای سبب شناسی بیماری را پیدا کنند.

صفحه 15:
ارتباط مستقیم (علیتی) ارتباط علیتی تک به تک: وقتی دو متغیر (() ,0)) از نظر علیتی با هم مرتبط دانسته می شونده که تغییر در یکی موجب تغییر در دیگری شود. اگر این اتفاق نیفتد ارتباط علیتی نخواهد بود.چنین چیزی به عنوان ارتباط علیتی «تک به تک» خوانده می شود. بر اساس این مدل وقتی عامل <() وجود داشته باشد» بیماری ) نتيجه مى شود و بر عكسء وقتی بیماری وجود داشته باشد» عامل مسبب آن نيز بايد وجود داشته باشد. سرخك يكى از آن بيماريهائى است كه جنين ارتباطی در آن وجود دارد

صفحه 16:
ارتباط علیتی تک به تک: ۰ منهوم ارتباط علیتی تک به تک بالاه اساس فرضیه کخ بود. طرفداران نظربهةٌ میکروبی بیماربها اصرار داشتند که علت باید ۱- لازم و ۲- ضروری برای ایجاد بیماری باشد تا بتوان آن را به عنوان عامل بیماری محسوب کرد. ۰ به عبارت دیگر» هر جا بیماری رخ دهد عامل با علت آن بايد حضور داشته باشد. ۰ اگر چه فرضیه کخ از نظر تنوری درست به نظر می رسد منهوم «لازم و کافی بودن» با بسیاری از بیماریهاه جور در نمی آید. ۰ مثلا در مورد سل باسیل سل ممکن است در برخی بیماران قابل بافت شدن نباشد» اما این موضوع این حقیقت را نفی نمی کند که باسیل سل علت بیماری سل می باشد.

صفحه 17:
ارتباط علیتی تک به تک: ۰ کافی بودن» علت نیز در همه موارد لزوماً صدق نمی کند. در بیماری سل علاوه بر باسیل سل» مستعد بودن میزبان نیز برای ایجاد بیماری لازم است. ‎٠‏ يك عامل می تواند چندین پیامد ایجاد کند؛ ‏استریتو کوک . سح یک پیامد می تواند در اثر چندین عامل باشد: ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 18:
۰ به طور خلاصه ارتباط علیتی تک به تک اگر چه برای سبب شناسی مناسب به نظر می رسد اما نمی تواند برای تمام بيماريها و وقايع مرتبط با سلامت کارائی داشته باشد.

صفحه 19:
ارتباط مستقیم (علیتی) - ارتباط چند عاملی: ۰ برخی بیماریها یا شرایط غیر واگیری مثل بیماری عروق کروفر قلب به چند عامل بستگی دارند. سيكار برفشارى خون ال بیماری عروق کروفر جربى خون استرس

صفحه 20:
‎٠‏ عوامل علیتی متعدد به صورت تجمعی سب بروز بیماری مى شوند. اين مدل» مدل درستی برای اکثر بیمار بهاست. ‏۰ ممکن است هر کدام از این عوامل مختف به صورت مستقل عمل کنند» اما وقتی شخصی با دو عامل یا پیشتر مواجه می شود ممکن است اثر تقویت کننده ای (سبسسج) به وجود آید: ‎fa, ‏سيكار - . — سرطان‎ ٠ ‏آزبستوز -- سرطان ريه‎ ۰ ‏۰ سیگار + آزستوز ‎cobb ys‏ ره 18

صفحه 21:
Cuckrtes whether or ont there exists oc betwee the exposure und the putoowe DP interest, vod esticvote the size oP suck ) it exists)

صفحه 22:
* Cpitewivloyicd neseuck is vived ty verpveriagy the causes oP ‏حول‎ ٠ Cpitewivlowy is studpicy the ussvvicivd beter u poteuidl cowpoeedt couse (rsh Pacior) ond ‏ه‎ ‎spevitic diseuse. * Wow do we yw obo detercviciag Whether a ‏سوه مور‎ is onus?

صفحه 23:
Cus ‏ورب نی‎ by Gir BO Wi (IQS) ‏معیارهای 0۳۸۰۱۰۱7۸ برای‎ شش مس ساح لان (عامل و بیماری یا مواجهه و پیامد) رصجووم() . ‎Bivloxyicd yradicat‏ . ‎Phousibility‏ . ‎Experivedt‏ . ‎Ouaoqy‏ . DIOR OLR Oo OS Gir Busta CradPord Wilaeer-1990)

صفحه 24:
معیارهای فوق برای تأیید ,نسح در یک سوه با داصدد :داك : به دست آمده بين دو متغير (بيمارى و عامل) به كار می روند. ۰ برای قضاوت یا ارزیابی رابطه از نظر علیتی» همه معیار های بالا باید استفاده شوند ۰ و هیچ یک از آنها به تنهائی کافی نستند و هیچ کدام به 2 شرط لازم برای استنباط وجود رابطه علیتی از بطه هاى آمارى نيستند. ‎ey nik .‏ نب بر تداز شواهد مى ال ۲۳ ‏هم در بیان احتمال علیتی بودن رابطه سهیم هستند.

صفحه 25:
۰ Whe horger the ussvcidiivg, the wore likely the uorswokers = O; Retative risk oP ‏ا وی ریا‎ khewy vs. weeswokers = OO ‎ake # 88‏ من

صفحه 26:
٠ Cierny ‏را وه و سوه‎ to be vous bevouse they une udihely to be due eoticely to bias دا عصلمهدا دز لايجا أمصنوج دا بوبه صوص لواصم كوت عامج (]) 59 .لحن ص ‎bias ord coo‏ انم ‎nite‏ 06 #طا من

صفحه 27:
2 Whe ussvvidiod is vbserved repeutedhy ‏ذا‎ ‏لاد‎ persvus, plives, fitves, und 11۳۲۲۲۶۲۲۰ ٠ Replcaiay the ussvviciod ta dPPered suwples, wits dPPeredt study desiqes, ood ‏امعد ناك‎ Conca ake HOP

صفحه 28:
پایداری ارتباط (بصصحمی) وقتی است که ارتباط دو متغير (عامل-بیماری) در مطالعات مختلف و با روشهای مختلف (مورد شاهد- کوهورت-... طورمشابه به دست آید. فنایج حاصل از فقط یک مطالعه به ندرت برای اثبات ارتباط «علیتی» کنایت می کند. اگر پایداری وجود نداشته باشد» وجود علیت زیر سوّال می رود. ‎٩‏ مطالعه مختلف ارتباط بين سيكار و سرطان ربه را نشان داده اند.

صفحه 29:
power ia ut beust OO retrospective und proospevive studies. Ovte: Gowettwes there ure youd reusvus why wuy have looked ot low bevel exposures while ‏اه‎ locked ut high level exposures. 00 # من

صفحه 30:
9 ناه ۰ ) siente exposure shoul couse ‏عون وتو هن‎ 5 D his is a hokd-puer Prow the powepts oP ‏.سل‎ Drere ure woop exveptivas to this. ‎oke # OO‏ من

صفحه 31:
(0سسم) بعت عدم ‎٩.‏ (Exacwple: Guovhkieg is ussocicted with buoy coer oF well os woop viker diseases. ‏عكذدد! رل وا‎ power results Prow swwohieg os well us viher PXxPUSUES. vousdiiy, but its ubseuce does unt precide cousuiod. ‎she # 0‏ سوت

صفحه 32:
اختصاصی بودن ار تباط مفهوم اختصاصی بودن بیان کننده یک ارتباط «تک به تک» بین عامل بیماری زا و پیامد می باشد. در گذشته بیشتر بحثهای مربوط به سیگار کشیدن و سرطان ریه حول محور اختصاصی نبودن ارتباط دور می زد. یعنی سیگار کشیدن نه تنها سبب سرطان ریه می شود بلکه بیماریهای مختلف دیگری را از جمله بیماری عروق کرونر قلب» برونشیت؛ آمفیزم» سرطان دهانه رحم و غیره سبب می شود. همین موضوع» برای سالها به عنوان بحثی بر علیه رابطه علیتی سیکار و سرطان ریه» مطرح بود .

صفحه 33:
درست است که سیگار کشیدن با بسیاری از بیماریها در ارتباط است و همین موضوع بازتاب اختصاصی نبودن ارتباط است اما این بحث نمی تواند جندان قوی باشد که علیت را رد کند: چرا كه اثبات اختصاصی بودن» نه تنها در بیماریهای مزمن بلکه در برخی بیماری ها ی حاد نیز بسیار مشکل است. زیرا: |. یک علت با عامل» می تواند بش از یک بیماری ایجاد کند. ۲ بیشتر بیماریها به علت عوامل متعددی ایجاد می شوند که برای آنها نمی توان ارتباط تک به تک را نشان داد. توجیه اختصاصی نبودن ارتباط سیگار و سرطان ریه: - دود سیگار مجموعه ای از مواد مضر مثل نیکوتین منوکسید کربن» بنزیبرن» مواد ذره ای و ... می باشد که می توانند به صورت افزاینده (,10) با تقویت كننده (-9-ز 7 ح) عمل كنند: - اين اجزاء مختلف دود سيكار مسئول بروز بيماريهاى مختلف (سرطان ريهء آمفيزم و ... ) هستند. - عوامل ديكرى غير از سيكار كشيدن هستند كه خطر سرطان ريه را بالا مى برد مثل مواجهات شغلی با کروماتها؛ آزستوز؛ نیکل» اورانیوم و مواجهه با آلودگی هواء

صفحه 34:
3 0 eee ae oe pee eM toi ud ea eee a ee Cn) exposure is associated with lower IQ rather than a distinguishable brain ۱ cacy Peete ete ۱ kauae eau 0 (Cres

صفحه 35:
266 15 0156356 تاعتطلالا :2 ع امالاملاع ‎id‏ ا ‎Co AR‏ ۱ ‏یز‎ ek ee ery Caer eects ۱ ۱ 4 00 1.1 9و0 ا ee eee 12 4.۷۵۲۷۵ ۷۸ 0 3.0 (۵ لك 15 لمماءه؟ .5 عه لاو امع

صفحه 36:
۰ ‏ع جوم امه توت امصمی بل(‎ diseuse in five. ۴ his is the poly poe oP Will's criteria that ‎ayers wits.‏ مره ‎ok # 98‏ من

صفحه 37:
سین ۰ Decoporchy ومصصنج و مه سوق = Exposure The voly criteria thot is ‏امه‎

صفحه 38:
يا عامل موره نظر قبل از لیماری وجود داشته است یک رابطه علیتی بايد عامل (مواجهه) از نظر زمانى تقد ماس ل موا از نظر زمانى تقدم بر شروع تا بتواند زمان لازم برای دوره كمون يا بنهانى يبمارى را توجیه کند. تقدم زمانی ضرورت اساسی مفهوم علیت است. در برخی بیماریهای حاد مثل اسهالهای ناشی از غذا یا آب آلوده» دم ز انی راحت است. ولی در سيار از سارهاي مزمن به علت آغاز پنهانی و عدم آگاهی درباره ‎sie‏ دوره كمون به دشواري می توان سلسله زمانی بین اری و عامل مورد نظر را به دست آورد. تقدم زمانی در کدام نوع از مطالعات تحلیلی مشاهده ای قابل بررسی است؟ آیا در مطالعات مورد شاهد و مطالعات مقطعی نیز تقدم زمانی به دست مى آیند؟

صفحه 39:
9 @rospeviive studies dou youd job ‏نوی‎ the und o disease. Exacvple: © prospevive oohor study oP ‏له موی‎ uowswohers stats with the tu ycoups ‏منت‎ they a kedthy ocd Polos thew to deterciue the ‎ake # 98‏ من

صفحه 40:
Time-order (temporality, directionality) EXAMPLE 1. ‎NUTR B Ue‏ اتب ‎relationship between a person’s‏ 5005م ‎Pelle Ree Lk‏ ‎Oe ee aR UC‏ ‎PTE UTR eRe ie td‏ ‎۲1716-07067 620 2150 ۱۶ ۵ when disease has a long latent Peet MET MARR m Tg ‏(0ا۲2نا ۱۵9 5 ۲۵۵۳۵۵6۸ وعواد‎ ۲ ‎Cilia a ‎

صفحه 41:
۲: order 2۸۵۳۶ 00 ‏ل‎ ‎linked to increased risk of colon ۱ ease ee 2 ۱۵۱۵2۱8۲۵۱ 5۵۳ ۱۵ ج عا اب8 ‎Ce eer ee)‏ عكناةء أععمقء ومامء ‎CA ee‏ ‎ee‏ لل يت انا

صفحه 42:
‎Gradicat 9‏ اسبطا9) ‎2 0 “dose-respouse” relttivaship betters exposure urd ‎Cxanple: buey couver deuh rates rise with the cuber oP ‏وروی ارت‎ ‎5 Gowe exposures wight ut have ‏"موومووم صوصل" ه‎ eb Pent but rother a "threshold ePPect” below whick these ure ‏مصاناه حول مه‎ 755. ‏06 # من

صفحه 43:
DC ae AC as cc - ‏موو()‎ Ma aS Ae a ee ‏وی لو‎ e true causal associations show a single jump (threshold) than a monotonic trend ( e.g DES and cervical carcinoma)

صفحه 44:
Dose-response relationship (I) Dose-response relationship If a regular gradient of disease risk is found to parallel a gradient in exposure (e.g. light smokers get lung cancer at a rate intermediate between non-smokers and heavy smokers) the likelihood of a causal relationship is enhanced. Dose-response is generally thought of as a sub-category of strength.

صفحه 45:
Dose-response relationship (II) Dose-response relationship Pe ae eel ead PE Ua ORE cele tice ‎tel mee mel tL‏ ترا ‎Se mer ee eee Bible‏ ‎Riemer Me RU:‏ ‎dose-response relationship need not‏ ‎be eer‏ ‎misclassification of adjacent classes‏ ‎can easily produce an apparent‏ ‎Prete ee us)‏ ‎

صفحه 46:
۱۹ / Cokerewe .O/? © @iloyicd or soci wodel exists to expla the ussuviuicd. Pssociaiog does unt coor lict wits diseuse. Exavple: Cigarettes poctaia woop macciayeuir ‏اوتنك‎ 0725. Conca # 06

صفحه 47:
منطقی بودن از نظر زیست شناختی (سه) اکر وجود ارتباط؛ از نظر زیست شناختی معتبر شناخته شود یعنی ارتباط موجود با دانش فعلی ما از پاسخ سلولهاء اعضاء» بافت ها و سیستم های بدن به محرک توافق داشته باشد» رابطه علیتی تأیید می گردد. ارتباط بین غذا و سرطان روده کوچک یا بزرگ منطقی است اما ارتباط بين غذا و سرطان پوست هیچ منطق زیست شناختی ندارد و اين موضوع را بیان می کند که قوت ارتباط به تنهائی علیت را نشان نمی دهد. غفلت از این معیار ممکن است موجبات بروز اشتباه در نتیجه کبری از مطالعات همبستگی شود. نباید این معیار را با تعصب به کار برد. یعنی به صرف منطقی نبودن از نظر زیست شناختی نباید فوراً عليتى بودن ارتباط یک عامل و پیامد حاصل از آن را رد کرد چرا که ممکن است این موضوع فقط به علت محدودیت دانش فعلی بشر باشد

صفحه 48:
و ۱۹ ٠ Quay epitewivloyic studies have ‏-حصجی ال‎ substruves iu cigarette swooke were discovered ‏لاه‎ ‎the iutial epidewivlogic studies tobi scovhiegy to rover. Conca oh # PO

صفحه 49:
پیوستگی ارتباط بین دو متغیر (عامل -بیماری) با حقایق شناخته شده ای که مرتبط با موضوع هستند. برای مثال شواهد تاریخی افزايش مصرف تنباکو به شکل سیگار و افزايش سرطان ریه پیوستگی دارند. اختلاف میزانمای مرگ ناشی از سرطان ریه در مردان و زنان نیزه با فزایش اخیر مصرف سیکار در زنان پیوستگی دارد. میزان مرگ در ابتدا در مردان بالا رفت و در حال حاضر در زنان» نسبتا با سرعت بیشتری در حال افزایش است

صفحه 50:
Biological Coherence (I) EXAMPLE: Presence of a serological marker of ‏ا ل ل‎ (in Asia at least) with greatly elevated ‎ee)‏ تا نت تا ‎egg‏ ل ‎eRe‏ ‎ee eee Ud‏ ‎finding of the viral genome in many‏ ۰ 1۷/۲ ‎

صفحه 51:
Biological Coherence (Il) ]-( 6 ‏رولیت‎ CECE hypertensive drug) was thought to be a cause of breast cancer based on some ES ‏تا‎ ار نا CC Ce ‏ل‎ et sly ۱ tuceueulcumectseer eis Fife mee Rr RoR emily ee

صفحه 52:
9 Sovesicgio—ivitced iotervedion that wodities the exposure through preveuiog, tacked, or rewovdl should result iu fess disease. نها و ‎result‏ حور موه روهظ :عاممم) ۰ 1۳۳۲7 5 Provides strvay evideure Por cousuiva, but wost 00 # من

صفحه 53:
Ontoy .O ۰ 4Wes u sivilar relivashiy bee observed wit Exavple: GPRevts oP Dhuldocide cod Rubeto ot substowwes va the Petus. 00 # من

صفحه 54:
۰ امروزه از ‎٩‏ معیار برادفورد هیل» ۲معیار زیر حذف شده اند: - و = ‎Opec —‏ ‎٠‏ سؤال تحقيقى: - دلايل حذف معيارهاى فوق جه بوده است؟ (با ذكر رفرنس)

صفحه 55:

صفحه 56:
۰ لا «٠ ‏ميتوانيد براى مرور مطالب به نشانى الكترو‎ i ‏.زیر مراجعه فرمائید‎ پزشکی ‎py cy — x ۱ li‏ : ی 0 اك اپیدمیولوژی بالینی <- اسلایدهای آموزشی <

ارتباط و علیت ()Association & Causation • مطالعات توصيفي به مشخص شدن مشكل يك بيماري در جامعه كمك مي كنند و با ربط دادن بيماري به یک یا چند عامل (مثًال عوامل ميزبان، عامل بيماري زا و محيط) ،به تنظيم فرضيات عليتي كمك مي كنند. • مطالعات تحليلي و تجربي ،فرضيه اي را كه از مطالعات توصيفي به دست آمده است آزمون كرده و ارتباط بين عامل مورد نظر و بيماري تحت مطالعه را اثبات يا رد مي كنند. منبع :ص 149تا159فصل دوم کتاب پارک ج اول ارتباط و علیت ()Association & Causation • تعريف ارتباط :همراهي قوي دو متغير (مثًال بیماری و عامل مورد نظر) به اندازه اي كه نتوان آن را فقط به شانس نسبت داد. • به عبارت ديگر وقتي مي گوئيم كه دو متغیر با هم در ارتباط هستند كه بيش از آنچه از شانس انتظار مي رود ،با هم اتفاق بيفتند. • اّم ا: ارتباط ضرورتًا رابطه عليتي را نشان نمي دهد. .اپيدميولوژيست ها عالقه مند به مشخص كردن «علت» هستند • • • • • • • همبستگي ( :)correlationنشان دهنده «درجه» ارتباط بين دو خصوصيت یا متغیر(از جنس کّم ی) است. ضريب همبستگي از -1تا +1تغيير مي كند. ضريب همبستگي +1به اين معني است كه دو متغير ارتباط خطي كامل (و مستقیم) دارند. ضريب همبستگي -1به معنای چیست؟ نکته :نمي توان همبستگي را براي توجيه عليت به كار برد همبستگي ،علیت (خطر) را اندازه گيري نمي كند. ممكن است گفته شود عليت همبستگي را نشان مي دهد، اما نمي توان گفت همبستگي عليت را نشان مي دهد. • «درجه» ارتباط بين دو خصوصيت یا متغیر(از جنس کیفی) را با چه نشان می دهند؟ با نسبت شانس ( )ORاز مطالعه مورد شاهدی یا باخطر نسبی ( )RRاز مطالعه کوهورت • RRیا ORاز صفر تا بینهایت تغيير مي كند: – بین صفر تا یک :ارتباط معکوس بین دو متغیر (بیماری و عامل مورد نظر یا مواجهه و پیامد) وجود دارد. – بیش از یک :ارتباط مستقیم بین دو متغیر (بیماری و عامل مورد نظر یا مواجهه و پیامد) وجود دارد. ارتباط را مي توان تحت سه عنوان كلي گروه بندي كرد: الف -ارتباط كاذب () Spurious association • • ب -ارتباط غير مستقيم • ج -ارتباط مستقيم (عليتي): ارتباط علیتی تک به تک -ارتباط چند عاملی ارتباط كاذب • گاهي اوقات ارتباط به دست آمده بين يك بيماري و عامل مورد نظر در یک مطالعه ممكن است واقعي نباشد. • مثال :مطالعه اي در انگلستان كه بر روي 5174 تولد در خانه و 11156تولد در بيمارستان صورت گرفته بود: نشان داد ميزانهاي مرگ و مير پري ناتال در زايمان هاي خانگي 4/5و در بيمارستان 8/27در هر 1000تولد بوده است. • در این مطالعه مرگ و مير پري ناتال در زايمانهاي بيمارستاني بیشتر مي باشد! • چنين نتايجي كاذب يا ساختگي است زيرا به طور معمول بيمارستان به خاطر وجود تجهيزات و متخصصان بيشتر ،زناني را جذب مي كند كه در معرض خطر باالتري قرار دارند در حالي كه در زايمانهاي خانگي چنين چيزي نيست. • بيشتر بودن ميزان مرگ و مير پري ناتال در بيمارستان فقط به همين دليل است و نه به اين علت كه مراقبتها در بيمارستان بدتر مي باشد. – عوامل ديگري نيز ممكن است دخيل باشند مثل متفاوت بودن سن ،تعداد حاملگي ها ،کیفیت مراقبت هاي دوران بارداري ،شرايط درون منزل ،سالمت عمومي و ...بين دو گروه تحت بررسي (زایمان در منزل و بیمارستان) ارتباط کاذب به خاطر طراحی غلط مطالعه یا وجود تورش در مطالعه رخ می دهد ارتباط غير مستقيم • • • • بسياري از ارتباطات كه در ابتدا عليتي محسوب مي شوند با مطالعات بعدي معلوم مي شود كه ارتباط غير مستقيم بوده اند. يك ارتباط غير مستقيم ،ارتباط آماري بين دو متغير (عامل مورد نظر و بيماري یا همان مواجهه و پیامد) است كه به علت وجود يك عامل ديگر ايجاد شده است. اين عامل سوم ممكن است شناخته يا ناشناخته باشد ولي بين عامل مورد نظر و بيماري مشترك است. اين فاكتور سوم (يعني همان عامل مشترك) به عنوان متغير «مخدوش كننده» ( )Confounding Variableنيز شناخته مي شود • از آنجائي كه اين عامل مخدوش کننده بين عامل مورد نظر و بيماري مشترك است ارتباط به دست آمده بين آن دو را به طور كامل يا تا حدودي توجیه مي کند. • چنين متغيرهاي مخدوش كننده اي (مثل سن ،جنس يا طبقه اجتماعي) به صورت بالقوه يا بالفعل در همه مطالعات وداده ها وجود دارند و يك مانع سر سخت در برابر ارزيابي ارتباطها مي باشد. مثال ارتباط غیر مستقیم :ارتباط شکر و بيماري عروق كرونر قلب • Yodkinو Roddyدريافتند در كساني كه سكته قلبي كرده بودند مصرف شكر بيشتر از ديگران بوده است. • مطالعه آنها بر اساس اطالعات به دست آمده از طريق يك پرسش نامه دربارة عادات غذائي گروه شاهد و مورد بود .آنها فرضيه جالبي را مطرح كردند مبني بر اينكه كساني كه مقدار زيادي قند مصرف مي كنند نسبت به كساني كه مصرف كمتري دارند بسيار بيشتر دچار حمالت قلبي مي شوند • • • • • بعد از آن مطالعاتي انجام شد تا ارتباط بين مصرف شكر و ديگر متغيرها مثل كشيدن سيگار ،كه ممكن بود يكي از علل بيماري هاي عروق كرونر قلب باشد ،آزمون شود. Benntو ديگران نشان دادند كه سيگاري قهار بودن با افزايش نوشيدن روزانه نوشيدني هاي داغ و افزايش مقدار مصرف شكر ارتباط دارد. استنتاج آن ها اين بود كه اين كشيدن سيگار و نه مصرف قند است كه با بيماريهاي عروق كرونر قلب همراه است. در مطالعه آنان هيچ مدركي دال بر روند رو به افزايش بيماري عروق كرونر قلب به علت مصرف زياد شكر يافت نشد. نهايتًا مطالعات تجربي بر روي حيوانات ثابت كرد كه مصرف زياد شکر باعث بيماري تصلب شرائين در حيوانات نمي شود. مثال دیگر ارتباط غیر مستقیم: ارتباط ارتفاع از سطح دریا و گواتر • گواتر بیشتر در ارتفاعات دیده می شود: • عامل اصلی ،ارتفاع نیست بلکه کمبود ید است که البته هم با ارتفاع مرتبط است و هم عامل گواتر است: • کمبود ید عامل مشترک بین ارتفاع و گواتر است • گاهي اوقات دانسته ها در مورد ارتباط غير مستقيم مي تواند در جهت كاهش خطر بيماري كمك كند. • قبل از كشف باكتري ويبريوكلرا ،ارتباط بین بیماری وبا و محل آبگیری از رودخانه دیده شده بود. • حذف بعضي منابع آب رساني خاص به كاهش چشم گير موارد جديد بيماري منجر شد ،چنين ارتباطهای غير مستقيمي ،بايد دنبال شود چرا كه احتمال دارد كليدهاي سبب شناسي بيماري را پيدا كنند. ارتباط مستقيم (علیتی) • • • • • ارتباط عليتي تك به تك: وقتي دو متغير ( )A, Bاز نظر عليتي با هم مرتبط دانسته مي شوند ،كه تغيير در يكي موجب تغيير در ديگري شود. اگر اين اتفاق نيفتد ارتباط ،عليتي نخواهد بود.چنين چيزي به عنوان ارتباط عليتي «تك به تك» خوانده مي شود. بر اساس اين مدل وقتي عامل Aوجود داشته باشد ،بيماري B نتيجه مي شود و بر عكس ،وقتي بيماري وجود داشته باشد ،عامل مسبب آن نيز بايد وجود داشته باشد. سرخك يكي از آن بيماريهائي است كه چنين ارتباطي در آن وجود دارد ارتباط عليتي تك به تك: • • • • مفهوم ارتباط عليتي تك به تك باال ،اساس فرضيه كخ بود. طرفداران نظرية ميكروبي بيماريها اصرار داشتند كه علت بايد -1الزم و -2ضروري براي ايجاد بيماري باشد تا بتوان آن را به عنوان عامل بيماري محسوب كرد. به عبارت ديگر ،هر جا بيماري رخ دهد ،عامل يا علت آن بايد حضور داشته باشد. اگر چه فرضيه كخ از نظر تئوري درست به نظر مي رسد مفهوم «الزم و كافي بودن» با بسياري از بيماريها ،جور در نمی آید. مثًال در مورد سل ،باسيل سل ممکن است در برخی بيماران قابل يافت شدن نباشد ،اما اين موضوع اين حقيقت را نفي نمي كند كه باسيل سل علت بيماري سل مي باشد. ارتباط عليتي تك به تك: • كافي بودن» علت نيز در همه موارد لزومًا صدق نمی کند .در بيماري سل عالوه بر باسيل سل ،مستعد بودن ميزبان نيز براي ايجاد بيماري الزم است. • یک عامل می تواند چندین پیامد ایجاد کند: استرپتوکوک • یک پیامد می تواند در اثر چندین عامل باشد: سیگار آزبست فارنژیت مخملک بادسرخ سرطان ریه • به طور خالصه ارتباط عليتي تك به تك اگر چه برای سبب شناسي مناسب به نظر مي رسد ،اما نمي تواند برای تمام بیماریها و وقایع مرتبط با سالمت ،کارائی داشته باشد. ارتباط مستقيم (علیتی) • ارتباط چند عاملی: • برخی بيماريها يا شرايط غير واگيري مثل بيماري عروق كرونر قلب به چند عامل بستگي دارند. سیگار پرفشاری خون چربی خون استرس بیماری عروق کرونر • عوامل عليتي متعدد به صورت تجمعي سبب بروز بيماري مي شوند .اين مدل ،مدل درستي براي اكثر بيماريهاست. • ممكن است هر كدام از اين عوامل مختف به صورت مستقل عمل كنند ،اما وقتي شخصي با دو عامل يا بيشتر مواجه مي شود ممكن است اثر تقويت كننده اي ( )synergisticبه وجود آيد: • سیگار • آزبستوز سرطان ریه سرطان ریه • سیگار +آزبستوز سرطان ریه Analytical Epidemiology Evaluates whether or not there exists an association between the exposure and the outcome of interest, and estimate the size of such .association (if it exists) Associations Vs. Causation • Epidemiological research is aimed to uncovering the causes of disease. • Epidemiology is studying the association between a potential component cause (risk factor) and a specific disease. • How do we go about determining whether a given association is causal? Causal "guidelines" suggested by Sir AB Hill (1965) 1. Strength of the association 2. Consistency 3. Specificity 4. Temporality 5. Biological gradient 6. Plausibility 7. Coherence 8. Experiment 9. Analogy برایBradford Hill معيارهاي قضاوت در مورد عليتی بودن ارتباط آماری به دست آمده بین دو متغیر )(عامل و بیماری یا مواجهه و پیامد Sir Austin Bradford Hill(1897-1991) معیارهای فوق برای تأیید causalityدر یک Associationیا relationshipبه دست آمده بین دو متغیر (بیماری و عامل) به کار می روند. • براي قضاوت يا ارزيابي رابطه از نظر عليتي ،همه معيارهاي باال بايد استفاده شوند • و هيچ يك از آنها به تنهائي كافي نيستند و هيچ كدام به تنهايي شرط الزم براي استنباط وجود رابطه عليتي از رابطه هاي آماري نيستند. • اما هر يك از آنها بر مقدار شواهد مي افزايند و همه با هم ،در بيان احتمال عليتي بودن رابطه سهيم هستند. Strength of the association .1 • The larger the association, the more likely the exposure is causing the disease. Example: Relative risk of lung cancer in smokers vs. non-smokers = 9; Relative risk of lung cancer in heavy vs. non-smokers = 20 Causation slide # 25 Strength of the association (cont’d) .1 • Strong associations are more likely to be causal because they are unlikely to be due entirely to bias and confounding. • Weak associations may be causal but it is harder to rule out bias and confounding. Causation slide # 26 Consistency .2 • The association is observed repeatedly in different persons, places, times, and circumstances. • Replicating the association in different samples, with different study designs, and different investigators gives evidence of causation. Causation slide # 27 پايداري ارتباط ()Consistency • • • • وقتي است که ارتباط دو متغیر (عامل-بیماری) در مطالعات مختلف و با روشهاي مختلف (مورد شاهد-کوهورت )...-به طورمشابه به دست آید. نتايج حاصل از فقط يك مطالعه به ندرت براي اثبات ارتباط «عليتي» كفايت مي كند. اگر پايداري وجود نداشته باشد ،وجود عليت زیر سؤال مي رود. 59مطالعه مختلف ،ارتباط بین سیگار و سرطان ریه را نشان داده اند. Consistency (cont’d) .2 Example: Smoking has been associated with lung cancer in at least 29 retrospective and 7 prospective studies. Note: Sometimes there are good reasons why study results differ. For example, one study may have looked at low level exposures while another looked at high level exposures. Causation slide # 29 Specificity .3 • A single exposure should cause a single disease. • This is a hold-over from the concepts of causation that were developed for infectious diseases. There are many exceptions to this. Causation slide # 30 3. Specificity (cont’d) Example: Smoking is associated with lung cancer as well as many other diseases. In addition, lung cancer results from smoking as well as other exposures. • When present, specificity does provide evidence of causality, but its absence does not preclude causation. Causation slide # 31 اختصاصي بودن ارتباط • مفهوم اختصاصي بودن ،بيان كننده يك ارتباط «تك به تك» بين عامل بيماري زا و پيامد مي باشد. • در گذشته بيشتر بحثهاي مربوط به سيگار كشيدن و سرطان ريه حول محور اختصاصي نبودن ارتباط دور مي زد. • يعني سيگار كشيدن نه تنها سبب سرطان ريه مي شود بلكه بيماريهاي مختلف ديگري را از جمله بيماري عروق كرونر قلب، برونشيت ،آمفيزم ،سرطان دهانه رحم و غيره سبب مي شود. همين موضوع ،براي سالها به عنوان بحثي بر عليه رابطه عليتي سيگار و سرطان ريه ،مطرح بود . • • • • • درست است كه سيگار كشيدن با بسياري از بيماريها در ارتباط است و همين موضوع بازتاب اختصاصي نبودن ارتباط است ،اما اين بحث نمي تواند چندان قوي باشد كه عليت را رد كند: چرا كه اثبات اختصاصي بودن ،نه تنها در بيماريهاي مزمن بلكه در برخی بيماري ها ی حاد نیز بسيار مشكل است .زیرا: .1يك علت يا عامل ،مي تواند بيش از يك بيماری ايجاد كند. .2بيشتر بيماريها به علت عوامل متعددي ايجاد مي شوند كه براي آنها نمي توان ارتباط تك به تك را نشان داد. توجیه اختصاصي نبودن ارتباط سیگار و سرطان ریه: – دود سیگار مجموعه اي از مواد مضر مثل نيكوتين ،منوكسيد كربن ،بنزپيرن، مواد ذره اي و ...می باشد كه مي توانند به صورت افزاينده ( )additiveيا تقويت كننده ( )synergisticعمل كنند: – این اجزاء مختلف دود سیگار مسئول بروز بیماریهای مختلف (سرطان ریه، آمفیزم و ) ...هستند. – عوامل ديگري غير از سيگار كشيدن هستند كه خطر سرطان ريه را باال مي برد مثل مواجهات شغلي با كروماتها ،آزبستوز ،نيكل ،اورانيوم و مواجهه با آلودگي هوا. خالصه آنكه اختصاصي بودن ارتباط ،عليتی بودن آن را تأیید مي كند ولي نبود آن ،عليت را رد نمي كند . Specificity of Outcome Specificity of Exposure Temporality .4 • The causal factor must precede the disease in time. • This is the only one of Hill's criteria that everyone agrees with. Causation slide # 36 • Temporality – Exposure must precede outcome Exposure Time Outcome The only criteria that is inarguable تقدم زمانی رابطه ()Temporality • • • • • • • • آیا عامل مورد نظر قبل از بیماری وجود داشته است؟ در یک رابطه علیتی باید عامل (مواجهه) از نظر زمانی تقدم بر شروع بیماری (پیامد) داشته باشد تا بتواند زمان الزم برای دوره کمون یا پنهانی ییماری را توجیه کند. تقدم زمانی ضرورت اساسی مفهوم علیت است. در برخی بیماریهای حاد مثل اسهالهای ناشی از غذا یا آب آلوده، کشف تقدم زمانی راحت است. ولی در بسیاری از بیماریهای مزمن به علت آغاز پنهانی و عدم آگاهی درباره جزئیات دوره کمون به دشواری می توان سلسله زمانی بین بیماری و عامل مورد نظر را به دست آورد. تقدم زمانی در کدام نوع از مطالعات تحلیلی مشاهده ای قابل بررسی است؟ آیا در مطالعات مورد شاهد و مطالعات مقطعی نیز تقدم زمانی به دست می آیند؟ Temporality (cont’d) .4 • Prospective studies do a good job establishing the correct temporal relationship between an exposure and a disease. Example: A prospective cohort study of smokers and non-smokers starts with the two groups when they are healthy and follows them to determine the occurrence of subsequent lung cancer. Causation slide # 39 Time-order (temporality, directionality) Time order Biological Gradient .5 • A “dose-response” relationship between exposure and disease. Persons who have increasingly higher exposure levels have increasingly higher risks of disease. Example: Lung cancer death rates rise with the number of cigarettes smoked. • Some exposures might not have a "dose-response" effect but rather a "threshold effect" below which these are no adverse outcomes. Causation slide # 42 Bradford Hill Criteria • Biologic Gradient – Dose response relationship between exposure and outcome Smoking Status Lung Cancer None 1.0 Ex-smoker )0.7-1.6( 1.1 per day 1-20 )1.7-4.0( 2.6 per day 20-40 )2.8-6.9( 4.4 per day +40 )4.3-10.7( 6.8 Some true causal associations show a single jump (threshold) ather than a monotonic trend ( e.g DES and cervical carcinoma) Dose-response relationship (I) Dose-response relationship (II) Plausibility / Coherence .6/7 • Biological or social model exists to explain the association. Association does not conflict with current knowledge of natural history and biology of disease. Example: Cigarettes contain many carcinogenic substances. Causation slide # 46 • منطقي بودن از نظر زيست شناختي ()Plausibility اگر وجود ارتباط ،از نظر زيست شناختي معتبر شناخته شود يعني ارتباط موجود با دانش فعلي ما از پاسخ سلولها ،اعضاء ،بافت ها و سيستم هاي بدن به محرك ،توافق داشته باشد، رابطه عليتي تأييد مي گردد. • ارتباط بين غذا و سرطان روده كوچك یا بزرگ منطقی است • اما ارتباط بين غذا و سرطان پوست هيچ منطق زيست شناختي ندارد و اين موضوع را بيان مي كند كه قوت ارتباط به تنهائي عليت را نشان نمي دهد. • غفلت از اين معیار ممكن است موجبات بروز اشتباه در نتیجه گبری از مطالعات همبستگي شود. • البته نبايد این معيار را با تعصب به كار برد .يعني به صرف منطقي نبودن از نظر زيست شناختي نبايد فورًا علیتی بودن ارتباط يك عامل و پيامد حاصل از آن را رد كرد ،چرا كه ممكن است اين موضوع فقط به علت محدوديت دانش فعلي بشر باشد Plausibility / Coherence .6/7 • Many epidemiologic studies have identified causeeffect relationships before biological mechanisms were identified. For example, the carcinogenic substances in cigarette smoke were discovered after the initial epidemiologic studies linking smoking to cancer. Causation slide # 48 پيوستگي ارتباط ()Coherence • پيوستگي ارتباط بین دو متغیر (عامل-بیماری) با حقايق شناخته شده اي كه مرتبط با موضوع هستند. • براي مثال شواهد تاريخي افزايش مصرف تنباكو به شكل سيگار و افزايش سرطان ريه پيوستگي دارند. • اختالف ميزانهاي مرگ ناشي از سرطان ريه در مردان و زنان نيز ،با فزايش اخير مصرف سيگار در زنان پيوستگي دارد .ميزان مرگ در ابتدا در مردان باال رفت و در حال حاضر ،در زنان، نسبتًا با سرعت بيشتري در حال افزايش است Biological Coherence (I) Biological Coherence (II) Experiment .8 • Investigator-initiated intervention that modifies the exposure through prevention, treatment, or removal should result in less disease. Example: Smoking cessation programs result in lower lung cancer rates. • Provides strong evidence for causation, but most epidemiologic studies are observational. Causation slide # 52 Analogy .9 • Has a similar relationship been observed with another exposure and/ or disease? Example: Effects of Thalidomide and Rubella on the fetus provide analogy for effects of similar substances on the fetus. Causation slide # 53 • امروزه از 9معیار برادفورد هیل3 ،معیار زیر حذف شده اند: – Analogy – Coherence – Specificity • سؤال تحقیقی: – دالیل حذف معیارهای فوق چه بوده است؟ (با ذکر رفرنس) Liver of the Nature Rt hepatic duct Lt hepatic duct Large gall stone Common hepatic duct Cystic duct CBD :منبع ميتوانيد براي مرور مطالب به نشاني الكترونيك .زير مراجعه فرمائيد دانشكده پزشكي ‏www.kaums.ac.ir گروههای آموزشی اپیدمیولوژی بالینی گروه پزشکی اجتماعی اسالیدهای آموزشی

51,000 تومان