اشعه ماوراء بنفش

اشعه ماوراء بنفش

اسلاید 1: اشعه ماوراء بنفش اشعه ماوراء بنفش ذاراي طول موج 100 – 400 نانومتر بوذه و ذر طيف نور بين نو.ر مريي و اشعه ايكس قرار مي گيرد اشعه ماوراءبنفش را از نظر تاثيرات زيستي به سه گروه تقسيم مي كنند گروه uv-A كه از طول موج 400 تا 325 نانومتر ادامه داردگروهuv-B كه از 325 تا 280 ادامه داردگروه uv-C كه از 280 تا100 نانومتر طول موج دارد

اسلاید 2: طول موجهاي زير 200 نانومتر فقط در محيط خلا يا محيط هاي بسته گازهاي نادرمي توانند وجود داشته باشند چون در فاصله كوتاهي جذب مي شوند از منابع مهم توليد كننده اشعه ماوراء بنفش خورشيد است ولي بخش مهمي از اين اشعه توسط لايه ازن استراتوسفري جذب مي شود و تخريب لايه ازن مي تواند اين اشعه خطر ناك را كه از ازدياد آن سرطان پوست ايجاد مي شود به زمين بفرستد.منابع عمذه ذيگر توليدكننده اشعه ماوراءبنفش عبارتد از لامپهاي پرفشار يا كم فشار بخار جيوه ، فلورسنت ، ستگاههاي جوشكاري لوله هاي پلاسما و ليزر.

اسلاید 3: اثرات فيزيولوژيك اشعه ماوراء بنفش پوست يكي از ارگانهاي حساس بدن در مقابل اشعه است زيرا پوست بدن به صورت لايه محافظ مانع ورود اشعه به داخل بدن مي شود چنانچه اين پرتوها به لايه هاي ذاخلن پوست برسند به ساختمان داخلي سلولهاي پوست آسيب مي رساند و مي توانند عوارض مختلف زير را در آن بوجود آورند.

اسلاید 4: سرخي و سوختگي پوست : طول موجهاي كمتر از 320 نانومتر ابتدا سبب قرمزي پوست و سپس سوزانيدن آن مي شود جذب اشعه ماوراء بنفش بدرون قشر پوست سبب برخي تغييرات شيميايي ا ز جمله تغيير رنگ آن شذه تعداد پيگمانهاي را افزايش مي دهد علائم سوختگي ممكن است از قرمز شدن تا تاول زدن پوست و يا پوسته پوسته شدن آن ادامه يابد.ممكن است اين اثرات چنانچه تابش قطع شود بتدريج از بين بروند بر حسب نوع پوست بدن اين اثرات متفاوت باشد بعنوان مثال سياه پوستان نسبت به سفيذ پوستان در برابر اين پرتوها مقاومت بيشتري ا ز خود نشان مي دهند بديهي است كه درجه حرارت محيط و فصل تاثير اشعه نيز از عوامل موثر در تشديد اثر محسوب مي شوند . آفتاب تابستان حتي در مدت كماثراتي به مراتب بيش از آفتاب تابستان دارد بهمين ترتيب موفعيت جغرافيايي و ميزان ذما نيز موثر است ضخيم شدن پوست نيز از اثرات ناشي از اين اشعه است

اسلاید 5: سرطان زايي هرگاه پوست به مذت طولاني در معرض اشعه قرار گيرد مي تواند منجر به سرطان پوست شود زيرا اين پرتوها بر تاثير مي گذارند موارد افزايش سرطان پوست در كشاورزان ، كارگران ساختمان و يا افرادي كه به مدت زياد در معرض اشعه خورشيد بوده اند گزارش شده است اين اثرات در تابشهاي با طول موج كوتاهتر از 320 نانومتر مشاهده شده است. بنابراين حتي در موارد درماني نبايد پوست بيمار را به مدت طولاني در عرض اشعه ماوراء بنفش با طول موج كوتاهتر قرار داد اشعه گروه uv-A وuv-B مي تواند سرطان زا باشد.

اسلاید 6: اثر بر چشمها چنانچه چشمها به مدت طولاني در معرض تابش اشعه ماوراءبنفش قرار گيرد مبتلا به ورم ملتحمه و قرنيه مي شود. پرتوهاي با طول موج كوتاهتر كه آسيب پوستي بوجود مي آورند مي توانند منجر به ورم ملتحمه شوند ولي براي آسيب به قرنيه طول موجهاي كوتاهتري لازم است شديدترن آسيب تابش مربوط به طول موج 228 نانومتر است آبريزش چشم و حساس شدن به نور نيز از ديگر علائم سوء آن مي باشد اين علائم نزد جوشكاران بكرات مشاهده شده است اثرات حاد آن در چشم ، ورم ملتحمه و قرنيه بوده و اثرات مزمن آن نيز كاتاراكت مي باشد.

اسلاید 7: كاربرد اشعه ماوراء بنفش الف- اثر باكتري كشي : طول موجهاي كوتاه داراي اين اثر هستند اين اثرات سالها شناخته شده و جهت كاربرد آن لامپ هاي جيوه اي با فشار كم كه طول موج حدود350 نانومتر توليد مي كنند استفاده مي شود از اين لامپها براي ضدعفوني كردن هوا ، آب ، سطح مايعات و جامدات نيز مي توان استفاده نمود.

اسلاید 8: ب- اثر درماني : از اشعه فرابنقش به منظور تقويت پوست و نيز معالجه جوشها و زخمهاي عفوني مي توان استفاده نمود هذف از دادن اشعه از بين بردن باكتري ها و با سرعت ترميم پوست است درمان معمولا تسكين دهنده مي باشد ولي بايد با دقت صورت گيرد توليد ويتامين در بدن نيز از موارد درماني اشعه فرابنفش است در طول موج 0.31-0.27 بعضي از مواد شيميايي حساسيت را نسبت به اشعه تشديد مي كنند كه پزشكان در مورد درمان پوست ميتوانند از آن استفاده كنند.

اسلاید 9: افراذي كه نسبت به نور آفتاب شذيذ حساس هستند نبايد با آن درمان شوند همچنين در مورد فردي كه قبلا تحت درمان عمقي اشعه ايكس قرار گرفته از آنجا كه موجب حساسيت شديد نسبت به اشعه است بايد از درمان با اين اشعه اجتناب كند وجود قرمزي ، اريتما و اگزما نيز مانع استفاده از اين روش است استفاده از قانون غكس مجذوز فاصله بايد در نظر گرفته شود فقط در مورد اشعه ليزر اين قانون صادق نيست.

اسلاید 10: استاندارد مربوط به اشعه فرابنفش مقادير حد تماس شغلي توصيه مربوط به اشعه از استاندارد ايران:مقادير حد تماس براي پرتوگيري شغلي از تابش فرابنفش كه بر پوست مي تابد در حالي كه مقادير چگالي شار معلوم بوده و زمان پرتوگيري نيز كنترل شذه است بصورت زير مي باشذ:براي ناحيه طيفه فرابنفش نزديك 420-320 نانومتر چگالي كل شار تابش كه بر چشم بدون حفاظ مي تابد براي مدت زمان بيش از 1000 ثانيه (16 دقيقه) نبايد از 1 ميليون الكترون ولت تجاوز كند و همچنين براي مدت زمان پرتوگيري كمتر از 1000 ثانيه ميزان دوز جذبي نبايد از 1 ژول بر سانتيمير بيشتر شود

اسلاید 11: البته قابل به ذكر است كه دستگاه مورد اندازه گيري ميزان پرتو تابش حداكثر سنجش را در طول موج 365 نانومتر انجام مي ذهذ كه مطابق با دفترچه حدود تماس شغلي ، حد مجاز تماس آن (OEL ) برابر با5 10* 2.7 مي باشد.

اسلاید 12: روشهاي حفاظت در برابر پرتو فرابنفش آموزش- افراد در تماس با اين پرتو بايد آموزشهاي لازم را در زمينه اثرات و خطرات آن فرا گيرند فاصله از منبع پرتو- شدت پرتو با عكس مجذور فاصله از منبع كاهش پيدا مي كند.

اسلاید 13: وسايل حفاظت فردي- استفاده از عينك ،نقاب و... در حين جوشكاري ضروريست.محصور نمودن- با ايجاد اكران مناسب (پرده) بخصوص در محل جوشكاري براي حفاظت ديگر افراد حاضر در اطراف محل جوشكاري ضروريست. اين پرده ها از جنس پلي وينيل كلرايد بوده ورنگ استفاده شده در آن حاوي اكسيدزنگ و اكسيد تيتانيوم باشد.

اسلاید 14: پرتو های فروسرخ ( مادون قرمز) این پرتو ها دارای طول موجهای بین 0.75 تا 1 میلیمتر می باشند اثرات مستقیم تابش پرتو های فروسرخ می تواند منجر به عوارض عمومی وموضعی شود اثرات سوء این پرتوها روی قرنیه چشم انسان به اثباترسیده است از اثرات موضعی یکی آن است که می تواند سبب انبساط عروق شود که یک اثر حرارتی است و چنانچه ادامه پیدا کند سبب بالا رفتن متابولیسم در پوست و عضله شده همچنین می تواند نسج را ضایع نماید.

اسلاید 15: از اثرات موضعی دیگر می توان سوختگیهای روی پوست را نام برد که در مورد امواج با طول موجهای کوتاهتر از 1.5 میکرون اتفاق می افتد افزایش پیگمانها و مواد رنگی پوست ، سوزش ، ورم در چشمها ، ایجاد ورم ملتحمه م سرانجام اثر بر شبکیه و عدسی چشم نیز از عوارض ان است چنانچه چشم مدت طولانی در معرض این پرتوها قرار گیرد سبب تیرگی عدسی چشم و کاتاراکت می شود که در مورد کارگران شیشه گری مشاهده شده است همچنین افرادی که با فلزات مذاب و قوسهای الکتریکی کار می کنند ممکن است به این عارضهمبتلا شوند استفاده از وسایل حفاظتی ، لباسهای محافظ و بخصوص عینک های مخصوص جهت جلوگیری از اثرات سوء پرتوهای فروسرخ بسیار موثر می باشد.

اسلاید 16: تدابیر بهداشتی و ایمنی کنترل و توجه به اندازه ها برای آنکه فردی نسبت به پرتوگیری غیر ضروری از جانب پرتوهای غیر یونساز حفظ شود مسئله ای است که شامل محوطه ، حفاظ و وسایل حفاظت فردی می شود نظیر حفظت چشم با فیلترهای خاص و توجه خاص به کاهش شدت انرژی ورودی ناشی از چشمه های غیر متجانس با استتفاده از اثر قانون عکس مجذور فاصله . قانون عکس مجذور فاصله در مورد لیزر صادق نیست و فاصله نمی تواند بعنوان یک وسیله پیشگیری کننده از پرتو گیری مورد استفاده قرار گیرد.

اسلاید 17: هر دسته از پرتوها از لحاظ مشخصات جذب و انعکاس مستقل است بدین نحو دانستن این مطلب برای طرح و انتخاب اندازه گیری های کنترل کننده اجباری است مثلا وجود یک دستگاه تهویه کامل در جاهایی که پرتو می تواند زیان آور باشد ضروریست.در مواقعی که انرژیهای تابشی کافی امکان صدمه و آسیب را بوجود می آورد باید از وسایل دائمی هشدار دهنده استفاده کرد همچنین زمانی که انرژی تابشی نامریی یا غیر حاس باشد و از یک وسیله صنعتی صادر گردد باید در برابر چشمه هایی که این پرتوها غیر یونساز را صادر می کنند تدابیر حفاظتی اتخاذ گردد

اسلاید 18: به هر حال استفاده از ابزار های با ولتاژ زیاد نه تنها خطر برق گرتگی را در بر دارد بلکه ممکن است باعث تولید پرتو ایکس نیز بشود این حقیقت را باید در نظر گرفت که غالبا پرتوها در خیلی از قسمت های طیف الکترومانیتیکی همزمان با هم از یک چشمه صادر می شود و از این لحاظ حفاظت از آثار یک منطقه تابش ، ممکن است برای منطقه های دیگر کافی نباشد.

اسلاید 19: استاندارد مربوط به پرتو مادون قرمزمقادیر حد تماس شغلی تولید شده مربوط به مادون قرمز از استاندارد ایران :حد استاندارد برای پرتو مادون قرمز به صورت جداگانه موجود نمی باشد و استاندارد را از سنجش مربوط به لیزر استخراج شده که به صورت زیر است . محل پرتو گیریناحیه طیفطول موجزمان پرتو گیریحد تماس شغلیچشمIR – A:1400-7003 *104 – 103/10nm/CM2 پوستIR- A700- 14003 * 104- 10310 nm / cm2:

اسلاید 20: پیشگیری و تدابیر حفاظتی 1- ایجاد فاصله کافی با توجه به قانون عکس مجذور فاصله2- آموزش و آگاهی لازم به کارگران3- جداکردن منبع تابش و محصور سازی 4- استفاده از وسایل حفاظت فردی . در این رابطه سر ویلیام کروک عینک مخصوص خود را ساخت شیشه عینک کروک با توجه به اینکه اکسید برخی فلزات قادر به جذب تابش های حرارتی هستند از ترکیباتی مانند بیکربنات سدیم، اکسید سرنیک و اکسید فروکربن ساخته شده است .5- نسبت پرتو تابش بیشتر از 10 میلی وات بر سانتی متر مربع نباشد

اسلاید 21: پرتو هاي حاصل از جوشکاري در انواع مختلف عمليات جوشکاري پرتوههاي زيان آوري توليد مي شوند که موجب آسيب رساندن به جوشکار مي شوند. اين پرتو ها عمدتا در عمليات جوشکاري با قوس الکتريکي ايجاد مي شوند. به طور کلي مي توان پرتوهاي زيان آوري در عمليات جوشکاري را به شرح زير طبقه بندي نمود:

اسلاید 22: پرتوههاي يونساز: تجهيزات جوشکاري، پرتو x را به عنوان يک تابش ثانويه ايجاد مي کند. پرتو x هنگامي توليد مي شود که الکترونها با سرعت زياد به قطعه کار يعني فلز پايه و ديگر فلزات برخرود مي کنند، شدت انرژي پرتو x تابعي است از جريان الکترونها، ولتاز جريان و عدد اتمي که الکترونها با آن برخرود مي کنند. پرتو x عوارض مشخصي را در بدن ايجاد مي کند ولي در جوشکاري عوارض ناشي از اين اشعه بندرت ديده مي شود.

اسلاید 23: تابشهاي غير يونساز3 پرتو غير يونساز عمدتا در عمليات جوشکاري ايجاد مي شود که از نظر توزيع انرژي به قرار زير است:5 % انرژي در ناحيه فرابنفش26% انرژي در ناحيه مرئي29% انرژي در ناحيه مادون قرمز

اسلاید 24: فاکتور هاي متعددي مي تواند بر شدت پرتو هاي ناشي از جوشکاري با قوس الکتريکي تاثير بگذارد مثلا افزايش جريان برق دستگاهها يا افزايش ناگهاني در ناحيه فرا بنفش مي گردد و يا استفاده از گاز آرگون در جوشکاري جهت حفاظت از فلز پايه و جلوگيري از اکسيدشدن آن موجب افزايش تابشهاي مرئي و فرابنفش مي گردد.

اسلاید 25: به طور کلي 3 نوع پرتو ذکر شده با شدتهاي مختلف در عمليات جوشکاري توليد مي گردد:نور مرئي: پرتو هاي مرئي ممکن است توسط قوس هاي الکتريکي توليد شوند. تابشهاي ناشي از 50 آمپر مي تواند طول موج بين 800-200 نانو متر ايجاد کند. شدت اين نور خصوصا در طول موج بين 500-400 نانو متر باعث ايجاد آسيب هاي فوت شيميايي در شبکيه چشم مي شود.

اسلاید 26: پرتو مادون قرمز : پرتو مادون قرمز تنها داراي اثر حرارتي بر بافتهاي بدن است. اگر گرماي ناشي از اين پرتو براي ايجاد يک سوختي کافي نباشد خطري وجود ندارد و آسيبي ايجاد نمي کند. اين پرتو نيز در انواع مختلف جوشکاري به ميزان هاي متفاوتي وجود دارد.پرتوهاي ماوراء بنفش: قوس الکتريکي و شعله هاي گازي هر دو پرتو فرابنفش توليد مي کنند. ليکن ميزان پرتو فرابنفش توليد شده در جوشکاري کم است. در قوسهاي الکتريکي هر قدر انرژي تحريکي افزايش يابد، پرتو فرابنفش به اشعه x مي شود.به طور کلي عوامل مختلفي در ايجاد آسيبهاي ناشي از امواج فرابنفش در عمليات جوشکاري دخالت دارند که مهمترين آنها عبارتند از :

اسلاید 27: شدت پرتو فرابنفش توليد شده: هر چقدر شدت پرتو توليدي بيشتر باشد آسيب هاي ناشي از آن شديد تر است. شدت پرتو فرابنفش به چند عامل بستگي دارد:قطر سيم الکترود: قطر سيم الکترود با شدت پرتو توليدي نسبت مسقيم دارد. به اين معني که قطر بيشتر الکترود باعث افزايش شدت پرتو فرابنفش مي شود.شدت جريان الکتريکي: شدت جريان بيشتر باعث افزايش شدت پرتو فرابنفش توليدي مي گردد. مثلا در جوش co2 که نياز به شدت جريان بيشتري است قوس توليدي از شدت بالاتري برخوردار است. لذا پرتو بيشتري توليد ي کند

اسلاید 28: ولتاژ جريان: پرتو فرابنفش توليدي با ولتاژ جريان رابطه مستقيم دارد و ولتاژ جريان بالاتر پرتو زياد تري توليد مي کند. البته شدت جريان و ولتاژ جريان مستقل نيستند و خود به قطر الکترود وابسته اند بطوريکه هر قدر قطر الکترود افزايش يابد شدت جريان بيشتري براي جوشکاري لازم است.پوشش الکترود: الکترود هاي پوشش دار، ثبات قوس الکتريکي را افزايش مي دهند، در نتيجه ميزان پرتو فرابنفش توليد شده بيشتر خواهد بود

اسلاید 29: ترکيب شيميايي ماده جوشکاري: انواع فلز پايه و جنس الکترود نيز در ميزان پرتو توليدي موثر است.طول قوس: هر قدر طول قوس زده شده بيشتر باشد و از ثبات بالاتري برخورداز باشد مقدار پرتو فرابنفش توليد شده نيز بيشتر خواهد بود.زمان تماس: در نتيجه مواجه بيشتر با پرتو فربنفش، مقدار پرتو جذب شده افزايش مي يابد و آسيبهاي ناشي از پرتو نيز افزايش خواهد يافت.

اسلاید 30: انواع وسيله حفاظت فردي: نوع وسيله حفاظتي از عوامل موثر در ايجاد يا عدم ايجاد ناشي از اين پرتو مي باشد. چنانچه نوع وسيله حفاظتي (از نظر طول موجهايي که جذب مي کنند) متناسب با طيف فرابنفش توليد شده باشد. قسمت اعظم انرژي آن توسط وسيله حفاظتي جذب مي گردد. و بر عکس اگر در انتخاب وسيله حفاظتي دقت نشده و طيف جذبي آن در نظر گرفته نشود کارائي وسيله حفاظتي در جذب پرتو ها بسيار پايين خواهد آمد يا اينکه جوشکار از وسيله حفاظتي استفاده مي کند دچار آسسب مي گردد.

اسلاید 31: موقعيت تماس: اگر دو يا چند جوشکار مجاور همديگر کار کنند ممکن است فرد جوشکار زماني قوس را بزند که جوشکار دوم هنوز وسيله حفاظتي خود را بکار نگرفته است و در نتيجه باعث برق زدگي چشم جوشکار دوم شود.فاصله نقطه قوس زده شده: که در اين مورد قانون عکس مجذور ها صادق است و عوامل ذکر شده همگي باعث مي شوند تا ميزان پرتو دريافتي توسط کارگران جوشکار متفاوت باشد.