اوراق بهادار استصناع مکمل بازار پول و سرمایه ایران

صفحه 1:
اوراق بهادار استصناع مکمل بازار ول و سرمایه ایران دکتر سیُدعباس موسویان عضو هيات علمى يزوهشكاه فرهنك و انديشه اسلامى 

صفحه 2:


صفحه 3:
تعریف استصناع واژه استصناع در لغت از باب استفعال از مادة «صنع» است و به معنای طلب و سفارش ساخت چیزی را می‌گویند و در استعمال عرفی عبارت از این است که کسی» ساخت شی‌ای را از صنعت‌گر یا هنرمندی تقاضا کند و در اصطلاح فقهی و حقوقی» استصناع قراردادی است که به موجب آن یکی از طرفین قرار داد» در مقابل مبلغی معین» ساخت و تحویل چیز مشخصی را در زمان معین نسبت به طرف دیگر به عهده می‌گیرد . 

صفحه 4:
تفاوت استصناع با سابر قراردادها سه نکته در قرارداد استصناع وجود دارد که آن را از سایر قراردادها متمایز می‌کند» 0 در قرارداد استصناع به طور معمول کالای مورد نظر موجود نیست و سازنده در آینده ساخته و تحویل می‌دهد» ©. در قرارداد استصناع تهیه مواد ازلیه و لوازم كار به عهده سازنده است. بطور معمول زمان انعقاد قرارداد بخشی ازثمن به عنوان پیش پرداخت داده می‌شود بخش دیگر به صورت دفعی یا تدریجی تا زمان تحویل کالا پرداخت می‌شود. 

صفحه 5:
انواع استصناع سفارش ساخت به چند صورت قابل تصور است. که از جهت تحلیل فقهی و حقوقی متفاوت هستند. سفارش ساخت و تکمیل کالا یا طرح نیمه تمام 2 سفارش ساخت تعدادی کالای متعارف» 9. سفارش ساخت کالای خاص» سفارش احداث طرح یا پروژه‌ای خاص» 6 سفارش ساخت برای انجام معامله. 

صفحه 6:
ار کان قرارداد استصناع طرفین قرارداد در قرارداد استصناع» سفارش دهنده را مستصنع و سازنده را صانع می‌گویند» ©. عقد (ايجاب و قبول) قرارداد استصناع همانند ساير قراردادهاء نياز به ابراز اراده و رضايت طرفين به انعقاد قرارداد دارد. 9. عوضين ‎see‏ 3 ساخت آن داده می‌شود» موضو قرارداد استصنا. ‎wee‏ مصاع می‌گویندسیفی که در قال اسلف و تحویل ‎G WS‏ پروژه وه پرواعت می‌شود را عوض استصناع می‌گویند. 

صفحه 7:
دیدگاه‌های فقهی و حقوفی پیرامون قرارداد استصناع استصناع قرارداد باطل ‎CO‏ استصناع قرارداد صحیح 0 استصناع مصداقی از بیع سلف مو. استصناع به عنوان بیع مستقل مهو. استصناع به عنوان اجاره یا جعاله مو. استصناع به عنوان قرارداد مستقل مو. استصناع در قالب قرارداد صلح 

صفحه 8:
انحام استصناع در قالب قر داد صلح با توجه به اختلاف دیدگاه‌ها پیرامون استصناع به نظر می‌رسد انجام استصناع از طریق قرارداد صلح مناسبترین راهکار حقوقی باشد صلح قراردادی است که به موجب آن انسان با دیگری توافق می کند که مقداری از مال یا منفعت مال خود را ملک او كندء يا از طلبء یا از حق خود بگذرد که او هم در عوض» مقداری از مال» یا منفعت مال خود را به او واگذار نماید» یا از طلب» یا حقی که دارد بگذرد یا متعهد می‌شود عمل خاصی را در مقابل قیمتی انجام دهد. 

صفحه 9:
مزایای انحام استصناع در قالب قرارداد صلح . صلح قراردادی لازم است. ‎Sc ae eo‏ سفارش ساخت و طراحی آنواع کالاها» پروژه‌ها طرح‌های عمرانی» خدماتی» طراحی برنامه‌های آموزشی و تربیتی» همه را در بر می‌گیرد. ‏9 در قرارداد صلح» طرفین می‌توانند به هر نحوی که بخواهند روی اوصاف موضوع قرارداد و کیفیت پرداخت بهای آن از جهت زمان و مکان و نحوة پرداخت به توافق برسند. ‏<. در قرارداد صلح طرفین می‌توانند برای پرهیز از ضرر و زیان خود انواع پیشامدها را پیش بینی کرده متناسب با آن شرط ‏ناسبی چون شرط خیار فسخ بگنجانند. 

صفحه 10:
تعریف اوراق استصناع اوراق استصناع» اوراق بهاداری هستند که دارندگان آنها به صورت مشاع مالک دارایی مالی (دینی) هستند که براساس قرارداد استصناع حاصل شده است. این اوراق قابل مبادله در بازبار ثانوی بوده و دارای بازده معین است. 

صفحه 11:
انواع اوراق استصناع ۰ وزارت خانه هاء شهرداری‌ها» شرکت‌های دولتی و بخش خصوصی برای تأمین مالی طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای می‌توانند از طریق استصناع اقدام كنند و اين به دو روش قابل اجرا است. ۰ روش اول: استصناع مستقیم ۰ روش دوم: استصناع غیر مستقیم 

صفحه 12:
استصناع مسقیم در این روش سفارش دهنده که در صدد احداث پروژه خاصی لست و ار مقی لام بای نجل آن را اد با کر یک سسه مالی موا و اجرای پروژه را از ريق رد تسام اس ‎ae Se‏ مىسيارد و به جای قیمت آن اوراق بهادار با سررسیدهای معین مي‌پردازد. موسسه مالی نیز بق قرارداد استصناع دومی ساخت پروژه مورد نظر را به پیمانکار (سازنده) مربوطه سفارش می‌دهد و در مقابل متعهد می‌شود قیمت پروژه را طبق زمان آن بندی مشخص به سازندة بپردازد؛ موسسه مالی اوراق بهادار استصنا را از طریق بانک سرمایه گذاری به مردم موفروشد (لتزيل مىكن) و بدهى خود به بياذكار را امى بردازد. 

صفحه 13:
مثال استصناع ‎ea ith‏ ی و از طریق قرارداد استصناع اجرای پروژه معینی را می‌خواهد» موسسه مالی انجام پروژه 7 در مقابل هزار میلیارد ریال متعهد می‌شود وزارت راه نیز متعهد می‌شود آن مبلغ را به صورت اوراق استصناع با سررسیدهای معین بپردازد. سپس موسسه مالی براساس قرارداد استصناع دوم ساخت پروژه را به پیمانکار خاصی واگذار می‌کند» پیمانکار متعهد می‌شود پروژه را طبق زمان بندی مشخص مثلاً سه ساله تحویل دهد و موسسه مالی نیز متعهد می‌شود مبلغ هفتصد میلیارد ربال طبق زمان بندی مشخص به پیمانکار بپردازد. بعد از شروع پروژه» وزارت راه متتاسب با پیشرفت پروژه» هزار میلیارد ربال را به صورت اوراق استصناع در اختیار موسسه مالی می‌گذارد که در سررسیدهای مشخص قابل وصول هستند» موسسه مالی این اوراق بهادار را از طریق بانک سرمایه‌گذاری نزد مردم تنزیل می‌کند» آنگاه از محل وجوه بدست آمده بدهی خود به پیمانکار را می‌پردازد. 

صفحه 14:
gies jy مدل عملیاتی استصناع مستقیم 9 he ۳۹ ۸ 2 28اه 9 ۳6 ۷ 1 ۷ 3 01 ۷ 0 @D a | xoyAy | 7 Rew | 6 2, 9 )235 059 0 

صفحه 15:
رو ابط حقوقی در استصناع مستقیم 0 مزنسه مالی: ای ترا ال الو ا معینی احداث کند. ©. مؤسسه مالى با پیمانکار قرارداد استصناع دوم را منعقد می‌کند. 9. سفارش‌دهنده معادل بهای پروژه اوراق استصناع به مزسسه مالی می‌پردازد . . مزسسه مالی اوراق استصناع را در اختبار بانک سرمایه‌گذاری می‌گذارد. © و©. بانى سرمايمكذارى با فروش اوراق» وجوه مردم را جمع‌آوری می‌کند. ج. بانک سرمایه‌گذاری قیمت اوراق را به مژسسه مالی می‌پردازد. 9. مزسه مالی از محل فروش اوراق» بدهی خود به پیمانکار را می‌پردازد. 9 سفارش‌دهنده در سررسید» مبلغ اسمی اوراق را به بانک سرمایه‌گذاری می‌دهد. ‎ID‏ بانک سرمایه‌گذاری مبلغ اسمی اوراق را به سرمایه‌گذاران می‌دهد. ‎ad‏ و اعتبارسنجی که به پیشنهاد مزسسه مالی و با تایید سازمان بورس اوراق بهادار یا مرکزی تعیین می‌شود اعتبار سفارش‌دهنده» اعتبار مسسه مالی» نرخ‌های قرارداد را رل ره نیا امن مرن ©0. مؤسسه امین که به پیشنهاد مزسسه مالی و تایید سازمان بورس یا بانک مرکزی تعبین می‌شود بر فرايند انتشار اوراق از ابتدا تا التها نظارت مىكند. 

صفحه 16:
گاهی طرح چنان بزرگ است که یک پیمانکار توان انجام آن را ندارد در اين موارد سفارش دهندگان می‌توانند از طریق بانک‌ها اقدام کننده برای مثال وزارتخانه ای» احداث پروژه خاصی (مثل ساخت فرودگاه بين المللی) را طبق قرارداد استصناع از یک بانک می‌خواهد بانک متعهد می‌شود در قبال مبلغ مشخصی که در طول زمان بندی معین دریافت می کند» پروژه راتا سه سال ساخته و تحویل دهد» سپس بانک آن پروژه را در قالب پروژه‌های کوچک‌تر تعریف کرده با چند پیمانکار قرارداد استصناع می‌بندد. در اين روش نيز وزارت خانه مربوطه به تتاسب پیشرفت پروژه اوراق بهادار استصناع را که به تناسب قرارداد» دارای سررسیدهای معین هستند در اختیار بانک قرار می‌دهد و بانک آنها را در بازار ثانوی به مردم فروخته بدهی خود به پیمانکاران می‌پردازد. 

صفحه 17:
مدل عملیاتی استصناع غیر مستقیم ‎2laQ 25‏ ‎i sang‏ - © © © ®1 1 3 هانهة | كم | ‎comma‏ | ا | ۷ ۷ ع © 0 بيذرة6د ريذرة غ8 18,6 ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 18:
روابط ‎Pre‏ استصناع غير مستقيم بانک بر اساس قرارداد استصناع متعهد می‌شود در مقابل مبلغی معين در مدت زمان معین پروژه خاصی را ساخته و تحویل دهد. سفارش‌دهنده قیمت پروژه را به صورت اوراق استصناع با سررسیدهای مشخص به بانک می‌پردازد. و ۶. بانک تجاری قرارداد استصناع دیگری با پیمانکار می‌بندد مبنی بر اينکه پیمانکار پروژه را طبق زمانبندی معین ساخته و تحویل دهد و بانک به تناسب پیشرفت پروژه قیمت را بپردازد. و 9. بانک تجاری اوراق استصناع را به مردم می‌فروشد و بدهی خود به پیمانکار را می‌پردازد. 2و 9. بانک تجاری در سررسید ‎eee‏ بلغ اسمی اوراق را از سفارش‌دهنده تحویل گرفته و به سرمایه‌گذاران می‌پردازد. © و 00. در اين نوع نيز مؤسسه اعتبارسنجى و مؤسسه امين كه توسط سازمان بورس يا بانک مرگزی تأیید شده‌اند مستولیت‌های تعیین رتبه اعتباری و نظارت و کنترل را به عهده خواهند داشت. 

صفحه 19:
بازار ثانوی اوراق استصناع انتظار می‌رود بازار ثانوی فعالی برای خرید و فروش اوراق استصناع شکل گیرد و متناسب با مدت و مبلغ اسمی اوراقء قیمت بازاری آنها معین گردد و ابزار جدیدی شبیه اوراق مشارکت» با نرخ بازدهی معین وارد بازار سرمایه شود. از آنجا که بازار ثانوی اوراق استصناع بر پایه خرید و فروش دین است ‏ نیاز به بررسی فقهی و حقوقی آن است. 

صفحه 20:
‎sae ۰ san ۰‏ - 6 ۰ مبنای ثقهی بازار نانوی اوراق استصناع مشهور فقیهان شیعه» عملیّات تتزیل اسناد تجاری نزد شخص ثالث (مثل بانك) را در صورتی که سند حقیقی باشد» از مصاديق بيع دين دانسته و مجاز می‌شمرند. ‏براین اساس می‌توان در بازار ثانوی» اوراق استصناع را خرید و فروش کرد» چون اوراق استصناع اسناد تجاری بر اساس قرارداد استصناع ودر مقابل انجام عمل اقتصادی و واقعی است. برای مثال وزارت نیرو احداث نیروگاهی را به ارزش ده میلیارد ریال بسه پیمانکاری سفارش می دهد ودر مقابل اسناد مالی یک تا ده ساله می پردازد » پیمانکار می تواند کل یا بخشی از آن اسناد را تنزیل کرده به مردم یا به بانک ها واگذار کند. 

صفحه 21:
مبنای حقوقی بازار نانوی اوراق استصناع عملیات خرید دین بر مبنای آئین‌نامه موقت تنزیل اسناد و اوراق تجاری (خرید دین) انجام می‌گیرد» اين آئین‌نامه در جلسه 66/6/66 شورای پول و اعتبار به تصویب رسیده و متعاقباً در شورای نگهبان مطرح و به اکثریت آرا مغایر با موازین شرعی و قانون اساسی شناخته نشده استاصلاحیه بعدی آئین‌نامه مورخ606/9/0998 به تصویب شورای پول و اعتبار رسیده است. مطابق مواد آئین‌نامه» بانک‌ها بایستی بر حقیقی بودن بدهی و معتبر بودن بدهکار اطمینان پیدا کنند. و تنها اسنادی قابل تنزیل است که سررسید آنها کمتر از یک سال باشد» بنابر این برای تتزیل اوراق استصناع نیاز به تجدید نظر در آئین نامه است. 

صفحه 22:
اوراق استصناع به عنوان ابزار سیاست مالی با استفاده از روش استصناع وزارتخانه‌ها. شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها می‌توانند کسری بودجه خود را برای ساخت طرح‌های عمرانی تأمین کنند و از آن جا که سررسید اين اوراق به طور عمده پس از اتمام و بهره برداری از طرح است» سرمایه گذاری از. این طریق یا اصلاً اش توریمی نخواهد داشت و یا خیلی ملایم خواهد بود و در مقایسه با روشهای دیگر تأمین کسری بودجه» مانند استقراض از بانک مرکزی» روش انتشار اوراق استصناع خیلی مناسبتر است. 

صفحه 23:
اوراق استصناع به عنوان ابزار سیاست پولی در کشورهای اسلامی که اوراق قرضه ممنوع است و بانک مرکزی نمی‌تواند از طریق خرید و فروش اوراق قرضه» سیاست پولی عملیات بازار باز داشته باشد می‌توان از طریق خرید و فروش اوراق استصناع به اين هدف رسیده به اين معنا كه در زمان رکود که بانک مرکزی تصمیم بر سیاست پولی انبساطی دارد وارد بازار ثانوی اوراق استصناع شده با پیشنهاد قیمت بالاتر اقدام به خرید اوراق استصناع در دست مردم و بانک‌های تجاری كرده به اين ترتیب حجم پول جامعه وقدرت اعتباری بانک‌ها را افزایش می‌دهد و در شرایط تورمی که تصمیم بر سیاست پولی انقباضی دارد با کاهش قیمت اوراق استصناع اقدام به فروش آنها کرده نقدینگی جامعه را کنترل می‌کند. 

صفحه 24:
جمع بندی نهایی در مجموع می‌توان گفت: انتشار اوراق استصناع از یک سو ابزار مالی مطمثنی در اختیار سرمایه گذاران ریسک گریز و متعارف قرار می دهد و از سوی دیگر ابزار مناسبی برای دولت» شهرداری‌ها و بنگاه های اقتصادی جهت تامین مالی طرح ها خواهد بود ودر نهایت مکمل خوبی برای اوراق مشارکت ورونق دهنده بازار سرمایه ايران می باشد» و امتیاز برجسته ای که نسبت به اوراق مشارکت دارد اين است كه اولاء بازدهی معین دارد و ثانیاء برای فعالیت های کوچک ؛ متوسط و بزیرگ» قابل طراحی است. 

صفحه 25:
از بذل توجه استادان و دانشجویان محترم کمال تشکریا دارم 

اوراق بهادار استصناع مکمل بازار پول و سرمایه ایران دکتر س ّیدع ّباس موسویان عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسالمی تعریف استصناع واژه استصناع در لغت از باب استفعال از مادة «صنع» است و به معنای طلب و سفارش ساخت چیزی را می‌گویند و در استعمال عرفی عبارت از این است که کسی ،ساخت شی‌ای را از صنعت‌گر یا هنرمندی تقاضا کند و در اصطالح فقهی و حقوقی ،استصناع قراردادی است که به موجب آن یکی از طرفین قرار داد ،در مقابل مبلغی معین ،ساخت و تحویل چیز مشخصی را در زمان معین نسبت به طرف دیگر به عهده می‌گیرد . تفاوت استصناع با سایر قراردادها س:ه نکت:ه در قرارداد اس:تصناع وجود دارد ک:ه آ:ن را از سایر قراردادها متمایز می‌کند، .1در قرارداد اس:تصناع ب:ه طور معمول کاالی مورد نظر موجود نیست و سازنده در آینده ساخته و تحویل می‌دهد، .2در قرارداد اس:تصناع تهی:ه مواد اوّ لی:ه و لوازم کار به عهده سازنده است. .3بطور معمول زمان انعقاد قرارداد بخش:ی ازثم:ن به عنوان پی:ش پرداخ:ت داده می‌شود بخ:ش دیگ:ر ب:ه صورت دفعی یا تدریج:ی تا زمان تحویل کاال پرداخت می‌شود. انواع استصناع سفارش ساخت به چند صورت قابل تصور است ،که از جهت تحلیل فقهی و حقوقی متفاوت هستند. .1سفارش ساخت و تکمیل کاال یا طرح نیمه تمام، .2سفارش ساخت تعدادی کاالی متعارف، .3سفارش ساخت کاالی خاص، .4سفارش احداث طرح یا پروژه‌ای خاص، .5سفارش ساخت برای انجام معامله. ارکان قرارداد استصناع .1طرفین قرارداد در قرارداد اس:تصناع ،س:فارش دهنده را مس:تصنع و سازنده را صانع می‌گویند، .2عقد (ایجاب و قبول) قرارداد اس:تصناع همانن:د س:ایر قرارداده:ا ،نیاز به ابراز اراده و رضایت طرفین به انعقاد قرارداد دارد. .3عوضین کاال ی:ا پروژه‌ای ک:ه س:فارش س:اخت آن داده می‌شود ،موضوع قرارداد اس:تصناع ی:ا مس:تص َنع می‌گوین:د،مبلغ:ی ک:ه در قبال ساخت و تحوی:ل کاال ی:ا پروژ:ه پرداخ:ت می‌شود را عوض استصناع می‌گویند. دیدگاه‌های فقهی و حقوقی پیرامون قرارداد استصناع .1استصناع قرارداد باطل .2استصناع قرارداد صحیح 1ـ .2استصناع مصداقی از بیع سلف 2ـ .2استصناع به عنوان بیع مستقل 3ـ .2استصناع به عنوان اجاره یا جعاله 4ـ .2استصناع به عنوان قرارداد مستقل 5ـ .2استصناع در قالب قرارداد صلح انجام استصناع در قالب قرداد صلح • با توجه به اختالف دیدگاه‌ها پیرامون استصناع به نظر می‌رسد انجام استصناع از طریق قرارداد صلح مناسبترین راهکار حقوقی باشد • صلح قراردادی است که به موجب آن انسان با دیگری توافق می کند که مقداری از مال یا منفعت مال خود را ملک او کند ،یا از طلب ،یا از حق خود بگذرد که او هم در عوض، مقداری از مال ،یا منفعت مال خود را به او واگذار نماید ،یا از طلب ،یا حقی که دارد بگذرد یا متعهد می‌شود عمل خاصی را در مقابل قیمتی انجام دهد. مزایای انجام استصناع در قالب قرارداد صلح .1صلح قراردادی الزم است. .2موضوع قرارداد صلح وسعت دارد ،سفارش ساخت و طراحی انواع کاالها ،پروژه‌ها ،طرح‌های عمرانی ،خدماتی، طراحی برنامه‌های آموزشی و تربیتی ،همه را در بر می‌گیرد. .3در قرارداد صلح ،طرفین می‌توانند به هر نحوی که بخواهند روی اوصاف موضوع قرارداد و کیفیت پرداخت بهای آن از جهت زمان و مکان و نحوة پرداخت به توافق برسند. .4در قرارداد صلح طرفین می‌توانند برای پرهیز از ضرر و زیان خود انواع پیشامدها را پیش بینی کرده متناسب با آن شرط مناسبی چون شرط خیار فسخ بگنجانند. تعریف اوراق استصناع اوراق اس:تصناع ،اوراق بهاداری هس:تند ک:ه دارندگان آنه:ا به ‌ص:ورت مشاع مال:ک دارای:ی مال:ی (دین:ی) هس:تند ک:ه براس:اس قرارداد اس:تصناع حاص:ل شده اس:ت .ای:ن اوراق قاب:ل مبادله در باز:ار ثانوی بوده و دارای باز:ده معین است. انواع اوراق استصناع یه:ا ،شرکت‌های دولتی • وزارت خان:ه ه:ا ،شهردار ‌ و بخ:ش خص:وصی برای تأمی:ن مالی طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای می‌توانند از طریق استصناع اقدام کنند و این به دو روش قابل اجرا است. • روش اول :استصناع مستقیم • روش دوم :استصناع غیر مستقیم استصناع مستقیم در این روش سفارش دهنده که در صدد احداث پروژه خاصی است و اعتبار مالی الزم برای انجام آن را ندارد ،با تشکیل یک موسسه مالی موقتی( )spvتامین مالی و اجرای پروژه را از طریق قرارداد استصناع (صلح) به آن می‌‌سپارد و به جای قیمت آن اوراق بهادار استصناع با سررسیدهای معین می‌پردازد .موسسه مالی نیز طبق قرارداد استصناع دومی ساخت پروژه مورد نظر را به پیمانکار (سازنده) مربوطه سفارش می‌دهد و در مقابل متعهد می‌شود قیمت پروژه را طبق زمان بندی مشخص به سازندة بپردازد ،موسسه مالی اوراق بهادار استصناع را از طریق بانک سرمایه گذاری به مردم می‌فروشد (تنزیل می‌کند) و بدهی خود به پیمانکار را می پردازد. مثال استصناع مستقیم وزارت راه ،با تشکیل یک موسسه مالی خاص از طریق قرارداد استصناع اجرای پروژه معینی را می‌خواهد ،موسسه مالی انجام پروژه را در مقابل هزار میلیارد لایر متعهد می‌شود وزارت راه نیز متعهد می‌شود آن مبلغ را به صورت اوراق استصناع با سررسیدهای معین بپردازد .سپس موسسه مالی براساس قرارداد استصناع دوم ساخت پروژه را به پیمانکار خاصی واگذار می‌کند ،پیمانکار متعهد می‌شود پروژه را طبق زمان بندی مشخص مثالً سه ساله تحویل دهد و موسسه مالی نیز متعهد می‌شود مبلغ هفتصد میلیارد لایر طبق زمان بندی مشخص به پیمانکار بپردازد ،بعد از شروع پروژه ،وزارت راه متناسب با پیشرفت پروژه ،هزار میلیارد لایر را به صورت اوراق استصناع در اختیار موسسه مالی می‌گذارد که در سررسیدهای مشخص قابل وصول هستند ،موسسه مالی این اوراق بهادار را از طریق بانک سرمایه‌گذاری نزد مردم تنزیل می‌کند ،آنگاه از محل وجوه بدست آمده بدهی خود به پیمانکار را می‌پردازد. مدل عملیاتی استصناع مستقیم ϩ ΪϨϫΩ ε έΎ ϔγ 9 )...Ύ ϳ̵ έ΍ΩήϬηˬ ϪϧΎ ΧΕέ΍ί ϭ( 1 3 4 2 )ϩΪϧίΎ γ(έΎ̰ϧ Ύ Ϥϴ ̡ 8 10 ήηΎ̶ϧ ϟΎϣϪ δγΆϣ ϕ΍έϭ΍ 11 Ϫ δγΆϣ ̶ΠγέΎ Ϩ ΒΘ ϋ΍ 7 12 2 Ϧϴ΍ ϣϪ δγΆϣ 5 ̮ ϧΎ Α ̵έ΍ά̳Ϫ ϳΎ ϣήγ ϥ΍έ΍ά̳Ϫ ϳΎ ϣήγ 6 روابط حقوقی در استصناع مستقیم .1مؤسسه مالی ،مطابق قرارداد استصناع اول متعهد می شود پروژه خاصی را در مقابل مبلغ معینی احداث کند. .2مؤسسه مالی با پیمانکار قرارداد استصناع دوم را منعقد می‌کند. .3سفارش‌دهنده معادل بهای پروژه اوراق استص:ناع به مؤسسه مالی می‌پردازد . .4مؤسسه مالی اوراق استصناع را در اختیار بانک سرمایه‌گذاری می‌گذارد. 5و .6بانک سرمایه‌گذاری با فروش اوراق ،وجوه مردم را جمع‌آوری می‌کند. .7بانک سرمایه‌گذاری قیمت اوراق را به مؤسسه مالی می‌پردازد. .8مؤسسه مالی از محل فروش اوراق ،بدهی خود به ِپیمانکار را می‌پردازد. .9سفارش‌دهنده در سررسید ،مبلغ اسمی اوراق را به بانک سرمایه‌گذاری می‌دهد. .10بانک سرمایه‌گذاری مبلغ اسمی اوراق را به سرمایه‌گذاران می‌دهد. .11مؤسسه اعتبارسنجی که به پیشنهاد مؤسسه مالی و با تأیید سازمان بورس اوراق بهادار یا بانک مرکزی تعیین می‌شود اعتبار سفارش‌دهنده ،اعتبار مؤسسه مالی ،نرخ‌های قرارداد را کنترل و رتبه آنها را اعالن می‌کند. .12مؤسسه امین که به پیشنهاد مؤسسه مالی و تأیید سازمان بورس یا بانک مرکزی تعیین می‌شود بر فرایند انتشار اوراق از ابتدا تا انتها نظارت می‌کند. استصناع غیر مستقیم گاه:ی طرح چنان بزرگ اس:ت ک:ه ی:ک پیمانکار توان انجام آن را ندارد در ای:ن موارد س:فارش دهندگان می‌توانن:د از طری:ق بانک‌ه:ا اقدام کنند ،برای مثال وزارتخان:ه ای ،احداث پروژ:ه خاص:ی (مث:ل س:اخت فرودگاه بین الملل:ی) را طب:ق قرارداد اس:تصناع از ی:ک بان:ک می‌خواه:د بان:ک متعهد می‌شود در قبال مبل:غ مشخص:ی ک:ه در طول زمان بندی معی:ن دریاف:ت می کن:د ،پروژ:ه رات:ا س:ه س:ال س:اخته و تحوی:ل ده:د ،س:پس بان:ک آ:ن پروژه را در قال:ب پروژه‌های کوچک‌ت:ر تعری:ف کرده ب:ا چند پیمانکار قرارداد استصناع می‌بندد. در ای:ن روش نی:ز وزارت خان:ه مربوط:ه ب:ه تناس:ب پیشرف:ت پروژه اوراق بهادار اس:تصناع را ک:ه ب:ه تناس:ب قرارداد ،دارای س:ررسید‌های معین هس:تند در اختیار بان:ک قرار می‌ده:د و بان:ک آنه:ا را در بازار ثانوی به مردم فروخته بدهی خود به پیمانکاران می‌پردازد. مدل عملیاتی استصناع غیر مستقیم ϩ ΪϨϫΩε έΎ ϔγ ̵ έ΍ΩήϬηˬ ϪϧΎ ΧΕέ΍ί ϭ( )...Ύ ϳ 1 2 7 3 έΎ̰ϧ Ύ Ϥϴ ̡ )ϩΪϧίΎ γ( 5 ̵έΎ ΠΗ ̮ ϧΎ Α 6 8 4 9 ̶ΠγέΎ Ϩ ΒΘ ϋ΍Ϫ δγΆϣ 10 Ϧϴ΍ ϣϪ δγΆϣ ϥ΍έ΍ά̳Ϫ ϳΎ ϣήγ روابط حقوقی در استصناع غیر مستقیم .1بانک بر اساس قرارداد استصناع متعهد می‌شود در مقابل مبلغی معین در مدت زمان معین پروژه خاصی را ساخته و تحویل دهد. .2سفارش‌دهنده قیمت پروژه را به صورت اوراق استصناع با سررسیدهای مشخص به بانک می‌پردازد. 3و .4بانک تجاری قرارداد استصناع دیگری با پیمانکار می‌بندد مبنی بر اینکه پیمانکار پروژه را طبق زمانبندی معین ساخته و تحویل دهد و بانک به تناسب پیشرفت پروژه قیمت را بپردازد. 5و .6بانک تجاری اوراق استصناع را به مردم می‌فروشد و بدهی خود به پیمانکار را می‌پردازد. 7و .8بانک تجاری در سررسید اوراق استصناع ،مبلغ اسمی اوراق را از سفارش‌دهنده تحویل گرفته و به سرمایه‌گذاران می‌پردازد. 9و .10در این نوع نیز مؤسسه اعتبارسنجی و مؤسسه امین که توسط سازمان بورس یا بانک مرکزی تأیید شده‌اند مسئولیت‌های تعیین رتبه اعتباری و نظارت و کنترل را به عهده خواهند داشت. بازار ثانوی اوراق استصناع انتظار می‌رود بازار ثانوی فعال::ی برای خرید و فروش اوراق اس:تصناع شک:ل گیرد و متناس:ب با مدت و مبل:غ اس:می اوراق ،قیم:ت بازاری آنه:ا معین گردد و ابزار جدیدی شبی:ه اوراق مشارک:ت ،با نرخ بازده:ی معی:ن وارد بازار س:رمایه شود .از آنج:ا که بازار ثانوی اوراق اس:تصناع بر پایه خرید و فروش دین است ،نیاز به بررسی فقهی و حقوقی آن است. مبنای فقهی بازار ثانوی اوراق استصناع مشهور فقيهان شيع::ه ،عمليّات تنزيل اس::ناد تجاری نزد شخ::ص ثال::ث (مثل بانك) را در ص:ورتى كه سند حقيقى باشد ،از مصاديق بيع دين دانسته و مجاز می‌شمرند. برای::ن اس::اس می‌توان در بازار ثانوی ،اوراق اس::تصناع را خری::د و فروش كرد ،چون اوراق اس:تصناع اس:ناد تجاری بر اس:اس قرارداد اس:تصناع ودر مقاب:ل انجام عم:ل اقتص:ادی و واقع:ی اس:ت .برای مثال وزارت نیرو احداث نیروگاه::::ی را ب::::ه ارزش ده میلیارد لایر ب::::ه پیمانکاری س:فارش م:ی ده:د ودر مقاب:ل اس:ناد مال:ی ی:ک ت:ا ده س:اله م:ی پردازد ،پیمانکار م:ی توان:د ک:ل ی:ا بخش:ی از آ:ن اس:ناد را تنزی:ل کرده به مردم یا به بانک ها واگذار کند. مبنای حقوقی بازار ثانوی اوراق استصناع عملیات خرید دین بر مبنای آئین‌نامه موقت :تنزیل اسناد و اوراق تجاری (خرید دین) انجام می‌گیرد ،این آئین‌نامه در جلسه 26/8/1361 شورای پول و اعتبار به تصویب رسیده و متعاقبا ً در شورای نگهبان مطرح و به اکثریت آرا مغایر با موازین شرعی و قانون اساسی شناخته نشده است،اصالحیه بعدی آئین‌نامه مورخ24/9/1366 به تصویب شورای پول و اعتبار رسیده است. مطابق مواد آئین‌نامه‌‍ ،بانک‌ها بایستی بر حقیقی بودن بدهی و معتبر بودن بدهکار اطمینان پیدا کنند .و تنها اسنادی قابل تنزیل است که سررسید آنها کمتر از یک سال باشد ،بنابر این برای تنزیل اوراق استصناع نیاز به تجدید نظر در آئین نامه است.: اوراق استصناع به عنوان ابزار سیاست مالی با استفاده از روش استصناع وزار:تخانه‌ها ،شر:کت‌های دولتی و شهردار:ی‌ها می‌توانند کسری بودجه خود را برای ساخت طرح‌های عمر:انی تأمین کنند و از آن جا که سر:رسید این اوراق به طور :عمده پس از اتمام و بهره برداری از طرح است ،سرمایه گذاری از :این طر:یق یا اصالً اثر :تور:می نخواهد داشت و یا خیلی مالیم خواهد بود و در مقایسه با ر:وشهای دیگر :تأمین کسری بودجه ،مانند استقراض از بانک مرکزی ،روش انتشار اوراق استصناع خیلی مناسبتراست. اوراق استصناع به عنوان ابزار سیاست پولی در کشورهای اسالمی که اوراق قرض:ه ممنوع است و بانک مرکزی نمی‌تواند از طریق خرید و فروش اوراق قرضه ،سیاست پولی عملیات بازار باز داشته باشد می‌توان از طریق خرید و فروش اوراق استصناع به این هدف رسید ،به این معنا که در زمان رکود که بانک مرکزی تصمیم بر سیاست پولی انبساطی دارد وارد بازار ثانوی اوراق استصناع شده با پیشنهاد قیمت باالتر اقدام به خرید اوراق استصناع در دست مردم و بانک‌:های تجاری کرده به این ترتیب حجم پول جامعه وقدرت اعتباری بانک‌ها را افزایش می‌دهد و در شرایط تورمی که تصمیم بر سیاست پولی انقباض:ی دارد با کاهش قیمت اوراق استصناع اقدام به فروش آنها کرده نقدینگی جامعه را کنترل می‌کند. جمع بندی نهایی در مجموع می‌توان گفت :انتشار اور:اق استصناع از یک سو ابزار مالی مطمئنی در :اختیار سرمایه گذار:ان ر:یسک گریز و متعارف قرار می دهد و از سوی دیگر ابزار مناسبی برای دولت ،شهرداری‌ها و بنگاه های اقتصادی جهت تامین مالی طرح ها خواهد بود ودر نهایت مکمل خوبی برای اوراق مشارکت ورونق دهنده بازار سرمایه ایران می باشد ،و امتیاز برجسته ای که نسبت به اور:اق مشارکت دارد این است که اوال ،باز:دهی معین دارد و ثانیا ،برای فعالیت های کوچک ،متوسط و بز:رگ ،قابل طراحی است. از بذل توجه استادان و دانشجویان محترم ‏Jا دارم کمال تشکر ر