اکولوژی شهری

اکولوژی شهری

اسلاید 1: اکولوژی شهریبه نام خدا

اسلاید 2: انواع اکولوژیاکولوژی گیاهی اکولوژی حیوانی اکولوژی انسانی

اسلاید 3: اکولوژی انسانی1-اکولوژی شهری 2-اکولوژی روستایی3-اکولوژی فرهنگی 4-اکولوژی مسکن5-اکولوژی ناحیه ای

اسلاید 4: سابقه اکولوژی شهری در عرصه بین المللی نهادینه شدن اكولوژی شهری با برنامه انسان و بیوسفر یونسكو در سال 1971 انجام شد .اصطلاح اكولوژی شهری اولین بار به طور رسمی در سال 1970 تعریف شد . در حالی كه محتوای آن قرن‌ها وجود داشته است .

اسلاید 5: اکولوژی شهری چیست ؟ اکولوژی شهری Urban Ecology یک رویکرد چند رشته ای است که به مطالعه اثرات متقابل پویا بین انسان و سیستم های زیست محیطی می پردازد . هدف آن درک دو موضوع : • فرآیندهای ناشی از شهرنشینی و • اثرات شهرنشینی در اکولوژی زمین است . امروزه مشكلات ناشی از ایجاد شهرهای بزرگ و تخریب محیط زیست ، باعث ایجاد دیدگاه‌های متعددی شده است : مانند اكولوژی شهری ، توسعه پایدار شهری ، ایجاد شهر سالم ، شهرهای اکولوژیکی ( اكوسیتی ) ، و نظریه اجتماعی سبز و غیره . شهر اكولوژيكي : شهري است پايدار كه مي‌تواند براي ساكنين يك زندگي معني‌داربدهد ، بدون اينكه پايگاه اكولوژيكي كه بر روي آن اتكا دارد را تخريب كند .

اسلاید 6: اصول برنامه‌ريزي و طراحي شهر اكولوژيكي عبارتند از : 1- حداقل دخالت در محيط طبيعي 2- حداكثر تنوع ( از نظر كاربري زمين و فعاليت‌ها ) 3- حتي المقدور به‌عنوان يك نظام بسته 4- تعادل بهينه بين جمعيت و منابع شهر سالم : شهري است تلفيق شده از ديدگاه‌هاي اكولوژيكي با ديدگاه جامع بهداشتي .

اسلاید 7: اكولوژی شهری رشته‌ای است وابسته به علوم مختلف . این علم با شناخت و حفظ زیستگاهها و اكوسیستم‌های شهری ، گامی بزرگ برای حفظ و نگهداری آنها و در نهایت حفظ و توسعه طبیعت شهری برداشته است . شناخت عناصر گیاهی  و نیز جانوری بومی و غیر بومی شهرها حفاظت از گونه های بیولوژیکی در محیط های شهری ( که وجود آنها نه تنها برای جامعه انسانی مفید و حائز اهمیت است ، بلكه برای جانوران شهری نیز بسیار مهم و حیاتی می باشد) (Sukopp, 2002).

اسلاید 8: نظام اکولوژیکی1- جمعیت 2-محیط3- تکنولوژی 4- سازمان یا ساخت نظام5- عوامل اجتماعی – روانی

اسلاید 9: شهر به عنوان یک سیستم ازدید اکولوژی جدید ، متشکل از واحد هایی است که از لحاظ کارکردی متقابلاً به یکدیگر وابسته اند و ثبات یا ناپایداری این سیستم در گرو این واحد هاست : جمعیت : افزایش یا کاهش جمعیت گروه های انسانی موجب رقابت بیشتر در فضای شهری می شود .محیط : محیط طبیعی با شرایط آب و هوا ، منابع طبیعی ، حیات گیاهی و جانوری ، توپوگرافی و بلایای طبیعی خود ، جمعیت را به سازگاری و همراهی در مقیاس محدود و محلی با استفاده از فن آوری های جدید و بعضاً تخریب کننده و آلودگی ساز می کشاند .

اسلاید 10: فن آوری : امروزه الگوی داخلی فضاهای شهری به صورت گسترده ای به کاربرد فن آوری وابسته است .سازمان انسانی : گروه های انسانی را قادر می سازد تا خودشان را در محیط زیست زنده نگه دارند و با بهم پیوستگی ، دریک واحد بزرگتر ادامه حیات دهند .عوامل اجتماعی روانی : اولویت ها، ارزش ها ، نگرش ها و اعتقادات انسان ، همه در محیط و شناخت اکولوژی جامعه او تاثیر می گذارند .

اسلاید 11: “ گتو“های شهری : گتوها آزمایشگاه اکولوژی شهری هستندگتو GHETTO یک واژه ایتالیایی است که اولین بار در سال 1516 در شهر ونیز به کار رفت .به منطقه یا محلی از شهر گفته می شود که در آن اقلیت های مذهبی ، قومی و نژادی و زبانی به اجبار و در اثر فشارهای اجتماعی ، اقتصادی و قانونی به صورت جدا از سایر گروه های شهری زندگی می کنند .گتو بیانگر زندگی و محدودیت یک اقلیت در میان یک اکثریت بزرگ است .شاید قدیمی ترین گتوها ، گتوهای مذهبی باشد و از میان آنها گتوهای یهودیان سابقه ای طولانی دارد .امروزه ناحیه گرایی در شهر های جدید ، ساخت اکولوژیکی شهرها و محیط زیست شهری را آسیب پذیر کرده و تعادل اکولوژیک آنها را برهم زده است .

اسلاید 12: اقليم در شهرها :شهر ها براقليم خود اثر مي گذارند . همراه با تغييرات شهر آب و هواي آن نيز تغيير مي كند وجود ساختمانها و سازه هاي بلند از حركت هواي شهر جلوگيري مي كند . وزش باد نيز در شهر ها كمتر از مناطق غير شهري است . ساختمانهاي شهر به باد جهت مي دهند و لذا گاه تونل باد بوجود مي آيد و باد در آن با سرعت بسيار حركت مي كند . جريان واقعي هوا در اطراف يك ساختمان تحت تاًثير ساختمانهاي مجاورش قرار مي گيرد .

اسلاید 13: اندازه گيري هاي زميني و تصاوير ماهواره اي نشان مي دهد كه مراكز شهرهاي بزرگ نسبت به نقاط حاشيه اي خود، دماي بالاتري دارند . به طوري كه پس از رسم نقشه نقاط همدما يا تفسير عكس هاي هوايي ، كانون هاي حرارتي در سطح شهر خصوصا در مناطق مركزي و پرتراكم شهر ديده مي شود كه به «جزاير حرارتي» معروف شده اند . راه حل های پیشنهادی مشكلاتي مثل پديده جزاير حرارتي و پديده گرمايش جهاني :- احداث پارك در مساحت هاي وسيع- انتخاب نوع درختان ( از لحاظ انطباق و سازگاري با شرايط زيست محيطي شهر )- نحوه مناسب هرس درختان براي دستيابي به حداكثر سايه دهي- استفاده هرچه بيشتر از پهن برگان به جاي سوزني برگان- استفاده از پشت بام هاي سبزاقليم در شهرها : ( ادامه )

اسلاید 14: آب در محيط شهري :ساخت شهرهاي جديد بر چرخه آب بشدت تاًثير مي گذارد . اين آثار نيز خاك و در نتيجه گياهان و جانوران شهري را تحت تاُثير قرار مي دهد . قسمتهاي فرش شده خيابان و ساختمان مانع نفوذ آب به زمين مي شود و در نتيجه قسمت عمده آب مستقيماً به سيستم سيل گيرهاي شهري روان مي گردد . سطوح سخت شهر از تبخير آب خاك به هوا جلوگيري مي كنند . در اكوسيستم هاي طبيعي تبخير روش مهمي در خنك كردن سطح است . روكش هاي سطح آسفالت احتمال سيلهاي بالقوه را درون شهر بالا برده و رواناب شهر به مناطق بيرون را افزايش مي دهد  ، در نتيجه احتمال سيل در پائين دست بالا مي رود .

اسلاید 15: خاك در شهر ها : تاًثيرات شهر هاي جديد بر خاك بسيار سنگين است . قسمت عمده خاك با بتون ، آسفالت و سنگ پوشيده مي شود . از اين پس خاك پوشش طبيعي گياهي خود را ندارد و تبادل طبيعي گاز بين خاك و هوا نيز بشدت كاهش مي يابد . چنين خاكي مواد آلي خود را از دست مي دهد زيرا اين مواد امكان تجزيه از طريق پوشش گياهي را ندارند . موجودات زنده خاك بر اثر نبود اكسيژن و غذا مي ميرند . فرآيند ساخت و ساز و وزن ساختمانها خاك را مي فشرد و جريان آب را در آن محدود مي سازد .

اسلاید 16: پارك و بورگس (Park et al., 1925) معتقدند ، مبارزه برای به دست آوردن منابع کمیاب شهری به ویژه زمین ، منجر به رقابت بین گروه‌های مختلف و در نهایت تقسیم بندی فضای شهری به مناطق طبیعی می‌گردد . این تئوری را به نام تئوری نواحی متحدالمرکز ارائه می کنند .تئوری نواحی متحدالمرکز :

اسلاید 17: بر اساس تئوری نواحی متحدالمرکز ، شهرها را به 5 حلقه متحدالمرکز تقسیم کردند . این تئوری جدیدترین مدلی بود که جدایی فضایی را برای مناطق شهری در نظر می گیرد . توسعه و رشد شهر از مرکز به پیرامون است ، ( مانند تنه درخت ) به شکل حلقه های متحدالمرکز شامل :1 - بخش مرکزی : مرکز اموراداری ، تجارت و بازرگانی شهراست . (کانون اولیه سکونتگاه های شهری )2 - منطقه تحول ( گذار ) : سکونتگاه مهاجران و اقلیت های قومی که رکود و وخامت اجتماعی ویژگی اصلی آن است . این منطقه در آغاز پیدایش شهر یک حاشیه روستایی بوده و دائما در معرض تهاجم است . 3 - منطقه مسکونی کارگران : کارگران صنایع و کارخانه ها و نسل دوم مهاجران .4 - منطقه سکونتگاه های بهتر : طبقه متوسط وافراد متخصص و تحصیل کرده ها .5 - منطقه رفت و آمدکنندگان : حومه ها و طبقات مرفه و خانه های ویلایی

اسلاید 18: مدل مناطق متحدالمرکز concentric zone theory بخش مرکزی منطقه تحول ( گذار ) منطقه مسکونی کارگران منطقه سکونتگاه های بهتر منطقه رفت و آمدکنندگان

اسلاید 19: لزوم علم اکولوژی شهری برای عصر اخیر1 - همان گونه كه می‌دانیم شهرها روز به روز در حال گسترش هستند و بر جمعیت و وسعت آنها افزوده می‌شود ، طبق آماری كه تا سال 1900 میلادی ارائه گردید ، حدود 5 تا 10 درصد مردم جهان در شهرها زندگی می كردند ، اما در سال 2000 حدود 50 درصد و تا سال 2025 حدود  70 درصد مردم در شهرها زندگی خواهند كرد (Pickett et al., 2001) .2 - تغییرات ایجاد شده توسط انسان ها و سازه‌های شهری تأثیر شدیدی بر فاكتورهای محیطی وابسته به اقلیم ، سفره آب‌های زیرزمینی ، آب ، عمر انسان و به دنبال آن تنوع زیستی شهرها گذاشته‌اند (Goldstein et al., 1982 - Pickett et al., 2001 - ) .

اسلاید 20: 3 - همچنین توسعه شهری اثراتی بر روی فاكتورهای اكولوژیكی ، چرخه غذایی و بیوماس زمین گذاشته  و باعث افزایش آلودگی‌ها ، فاضلاب ها ، مواد شیمیایی سمی ، گرما و پاتوژن های بیولوژیكی شده است (. ( Pickett, 2001 برای این كه فضای سبز مناسبی در شهرها ایجاد گردد :1 - شناسایی گونه‌های گیاهی و معرفی آنها به شهروندان و مطالعه كاربردی بر روی آنها به منظور استفاده بهینه و علمی تر در طراحی های فضای سبز شهری 2 - حفظ تنوع گونه‌ای در رابطه با گونه‌های بومی در كنار گونه‌های غیر بومی بسیار مهم می باشند .

اسلاید 21: یكی از اهداف اصلی حفظ طبیعت شهری باید پرهیز از یكسان سازی و یكنواختی فضای سبز شهری باشد ، مخصوصاً فضای جدیدی كه احداث می شود (Sukopp, 1987) . به عبارت دیگر، امروزه باید بیشتر به تنوع زیستی و بالابردن حضور گونه‌های بیولوژیکی در میحط های شهری توجه فراوانی کرد (Wittig, 1998) .اولویت های انسانی الگوهای شهری را هدایت می کنند . این الگوها بر فرایندهای اکولوژیکی تاثیرگذارده و تغییرات اکولوژیکی را باعث می شوند . این اطلاعات برای تعیین راهبردهای تغییرات شهری به سمت پایداری بیشتر محیط زیست شهری حیاتی می باشند .

اسلاید 22: یكی از نكاتی كه در طراحی فضای سبز شهری ، چه از نظر ساخت پارك ها و یا درخت كاری حاشیه خیابان ها و غیره مورد توجه قرار می‌گیرد ، این است كه امكانات رفاهی و اجتماعی به صورت مساوی و یكسان در اختیار همه شهروندان قرار گیرند . در این صورت باید پراكندگی فضاهای سبز در شهرها به صورت یكنواخت صورت گیرد ، تا امكان زندگی بهتر برای همگان فراهم شود و مردم مجبور نباشند برای استفاده از یك پارك خاص به یك قسمت از شهرهجوم آورند و به دنبال آن مشكلات ترافیكی ، اقتصادی ، آلودگی ها ، تخریب ها و غیره افزایش یابند .

اسلاید 23: :شناخت حوزه های اجتماعی1- سابقه مطالعه : در سال 1906 برای اولین بار در جهت شناخت حوزه های اجتماعی شهرها انجام شده است.2- هدف از مطالعه : الف – شناخت تفاوت ها و همانندی گروه های اجتماعی - اقتصادی حوزه ها با یکدیگر ب- آگاهی از ترکیب و میزان وابستگی آنها نسبت به کل جامعه شهری

اسلاید 24: 3- نحوه انتخاب واحدهای مطالعه ( قطعات سرشماری ): الف ) تقسیمات اداری ب) مرزهای اجتماعی شهرها4 - شاخص های مطالعه :الف) بکار گیری مفهوم رقابت اقتصادیب) خصیصه های اجتماعی شامل عوامل قومی ، مذهبی و نژادی

اسلاید 25: 5- تعریف حوزه اجتماعی : حوزه اجتماعی شامل افراد و خانواده هایی است که از سطح زندگی همانند برخوردارند، شیوه زندگی مشابهی دارند و از زمینه های قومی ، زبانی ، نژادی و مذهبی همسان بهره مند هستند. افراد یک حوزه دارای نگرش و رفتار متفاوت از سایر حوزه ها هستند.

اسلاید 26: 6- دیدگاه برخی از محققین در شناخت حوزه های اجتماعی طبقات پردرآمد شهری :الف- زندگی خانوادگی : در اختیار داشتن خانه گران قیمت.داران بودن خانه شخصی محدویت شرکت زنان این طبقه به عنوان نیروی کار. ب- استقلال اجتماعی - اقتصادی: فعالیت طبقه پر در آمد در بخش خصوصیدارای شغل شخصیعده ای دارای تحصیلات دانشگاهیج- هماهنگی و تطبیق : این طبقه به یک خرده فرهنگ خاص تعلق دارد.وجود تبعیضات قومی و نژادیتعداد ناچیزی در مشاغل دستی فعالیت می کنند.

اسلاید 27: 7-عوامل موثر در جابه جایی و انتخاب واحد مسکونی :سن رئیس خانواده.ابعاد خانواده موضوع مالکیت خانوادهمیزان تحصیلات رئیس خانوادهمنزلت اجتماعی خانواده در مقایسه با خانواده های ساکن در محله.احساس پیشرفت اجتماعی رئیس خانواده در سال های آینده.میزان گرایش نسبت به مسکن فعلی میزان علاقه نسبت به منطقه مسکونی

اسلاید 28: منابع:- U N I V E R S I T Y O F W A S H I N G T O N C o l l e g e o f F o r e s t R e s o u r c e s What is Urban Ecology? - American Scientist 88: 416-425A New Urban EcologyJames P. Collins, Ann Kinzig, Nancy B. Grimm, William F. Fagan, Diane Hope, Jianguo Wu andElizabeth T. Borer - Urban ecology and new urbanism Roy MontgomeryEnvironmental Management and Design Division, PO Box 84, Lincoln Universityترجمه شده توسط روح الله افضلي

اسلاید 29: تهيه كننده:محمد قيصرينام استاد:دكتر شهرام شرفيدانشگاه آزاد اسلامي دامغان