بازار

صفحه 1:
‎oli‏ فدا دانشجو : فريد فارس موضوع . بازار ‏استاد مرجوطه :آقای دکتر امد ‏دانشکده فنى امام محمد باقر (ع) 

صفحه 2:
بازار 

صفحه 3:
تاریخچه بازار: بيشينة گونه‌های اولية بازارها در مشکل ابتدائی آن, به حدود ده‌هزار سال بيش برمی‌گردد. یکی از نخستین سکونتگاه‌هائی که اقتصاد آن به کشاورزی و دامداری وابسته بوده, در نزدیکی کرمانشاه قرار :داشنت. که پيشینه آن‌نه نع‌هزار بنال پیش می‌رسد 

صفحه 4:
بازار بازارهای سنتی ایران به عنوان جزئی مهم و زنده از شهر و در مجموع, عامل اقتصادی, تجاری, اجتماعی و فرهنگی مهمی در زندگی گذشته ما بوده است. امروزه در پی تحولات اخیر, بازارها دیگر نمی توانند عملکرد قبلي خود را در شهرها داشته باشند و اين امر سبب گسیخته شدن ارتباط آنها با دیگر عناصر شهری و زندگی اجتماعی مردم شده است. اين قطع ارتباط که خود به نوعی قطع زندگی بازارهاست, لاجرم به مرگ تدریجی کالبد برخی از آنها نیزمنجر شده است. بازرگانی و بازار موقعیت سوق الجیشی ایران به دلیل قرارگیری در منطقه ای بین قاژّه ای و قرارگیری بر سر راه عبور کاروان ها و راه های ارتباطی باعث اهمیّت یافتن بازرگانی و ایجاد گسترش شهرها, به خصوص در حاشية نواحی خشک و بیابانی قسمت های مرکزی شده است. شکل گیری و توسعة شهرهایی که برتقاطع راه های بازرگانی قرار داشتند. مرهون همین دادوستدهای اقتصادی بود. در حقیقت بازرگانی و به دنبال آن تشکیل بازارها, به عنوان مهم ترین علت وجودی برخی از شهرهای مهم .قابل بررسی است 

صفحه 5:


صفحه 6:
يديدة بازار در ایران مانند هر موجود زنده ای, تداوم خود را در طی تاریخ, از آبتدای پیدایش جوامع انسانی در چند هزارة پیش از میلاد حفظ کرده است. در دورة ساسانیان براثر رواج بازرگانی داخلی و توسعة شهرها و شهرنشینی, چنین فضایی پا به عرصه وجود نهاد. در ابتدای اين شکل گیری, بازار در بیرون دروازه های شارستان در محدودة ربض به صورت کاملاًابتدایی تشکیل شده بود, ولی در گسترش های بعد در دورة ساسانی عنصر بازار به عنوان ن فقرآت شهر از دل شارستان شروع می شد و دامنة خود را به حا ‎us gay‏ گسترانيد: این عنضر نقش اساسی در ساماندهی شهر اسلامی نیز ایفا کرد. با ایجاد مسجد جامع تغییری مهم در ساختار بازار و تنظیم فضایی آن به وجود آمد. از این زمان به بعد بازار که ازایکی از دوازه های اصلی شهر آغاز می شد. بسن أن الصال ‎‘ag‏ قلب نمادین شهر یعنی مسجد جامع و در ادامه به کاخ؛ تا دروازة مقابل فده فی هد با رشدابازاردزشهر صاخ سیون فقراتتو مجور اضلی من شد و از طریق بازارچه ها کوچه های فرعی به خانه ها متصّل می شد. میان این ساختار و در همجواری محور اصلی, فضاهای دیگر شهر همچون حمام هاء مدرسه هاء کاروانسراها: مسجدها: تکیه هاء سقاخانه هار زوزخاته هاء قهوه خانه ها و حجره های بازرگانان . شکل می گرفت و بدین ترتیب در 

صفحه 7:


صفحه 8:


صفحه 9:
اين روند با حملة مغول در قرن هفتم هجری قمری تضعیف شد. ولی با استقرار دولت صفوی به عنوان متمرکزترین دولت ایرانی دورف اسلامى دوباره به اوج خود رسید اما در اواخر عهد قاجار, به تدریج با ورود فناوری مدرن, زمینه های دگرگونی فضایی و کالبدی بازارها نیز فراهم شد. تا آنکه از اوایل قرن حاضر با ورود اتومبیل به عرصه حیات شهری, خصوصیات کالبدی و فضایی شهرها و در نتیجه بازارها دچار دگرگونی شد. بافت شهرها به واسطه خیابان ها گسیخته گردید. فضاهای عمومی و دولتی جدید در کنار خیابان ها اجدانی‌نشد. به جدزیمتبنیازی از فعاليت هایی که دز گذ شته :دز بازارها جزیان-دافعند:به:علت پرخورداری از دستزست امكانات بهتر و ارزش اجتماعی روز افزون تر فضاهایجدید, به جدارهای كنار خيايان ها انتقال يافتند. 

صفحه 10:
انواع بازارها بازار در شکل کلی خود نهادی منحصر به شهرها نبوده است. بازار به عنوان شبکه عرضه وتقاضا و هبادلات کالا و خدمات درایران. در همه اجتماعات قومی, فرهنگی و ملی دیده می شود. براین ؛ اساس انواع بازار را در ایزان من توان به طور کلن,به:شرح زیر دسته ‎sau‏ کرد ۱ ۱ روستایی ۲ عشایری ۳ شهری بازارهای روستایی؛ بیشتر به صورت ادواری و فاقد فضای کا ۳ ‎Se‏ ‏و در ارتباط با تعدادی از روستاهای مجا و متتاسب با میزان تولید ‎tells‏ به صورت ماهانه, هفتگی و . .مى كيرد 

صفحه 11:
بازارهای عشایری؛ نیز ‎x8‏ فضای کالبدی و آغلب به:صورت فضلی و برآق مبادله محصولات دامی و دستی عشایر که در فصول خاصی .تولید می شود, به وجود می ايد 

صفحه 12:
بازارهای شهری؛ اغلب شهرهای ایران دارای یک بازار اصلی هستند. که در گذشته بسته به حوزة نفوذ و قدرت خود, علاوه بر کارکرد اقتصادی, نقش های دیگری همچون اجتماعی, سیاسی, مذهبی و ارتباطی هم داشتند. یعنی در بازارها مردم در تصمیمات اقتصادی و اجرایی مرتبط با شهرسهیم می شدند. امور اجرایی شهر توسط داروغه در قضاهایی که به همین منظور در بازارها تعبیه شده بود, هدایت می شد. اتْصال مساجد و حسینیه ها به بازار, آن را به عنوان مکانی مناسب برای برگزاری مراسم مذهبی تبدیل کرد. همچنین بازار مهم ترین محور و شاهراه ارتباطی در شهرهای قدیمی محسوب ‎Go‏ شد. بیشترین آمد و شد شهروندان در آن صورت می كرفت و اطلاعات و اخبار و ... از طریق حضوردر آن به اطلاع مردم می رسید. ‏در اکثر شهرهای بزرگ علاوه بر بازار اصلی شهر, بازارهای دیگری با اهمیّت های کمتری نیز شکل می گرفت. بازارهایی چون بازار ناحیه ای, بازارچه محله ای, بازار بیرون شهر و بازار زیارتی, که هنوز هم در بعضی از متاطق با شدّت و ضعف متفاوت به حیات خود ادامه می دهند 

صفحه 13:


صفحه 14:


صفحه 15:
نقش بازارها بازار به‌عنوان مهم‌ترین کانال ارتباطی شهری در شهرهای قدیمی و مکانی برای تبادل کالا و سرمایه, کارکرد مهم دیگری نیز داشت و اطلاعات و اخبار مهم از اين مکان به اطلاع شهروندان می‌رسید. اطلاع‌رسانی شفاهی در مواردی از قبیل خبرهای حكومتي, توسط افرادی به تام جارچی با صدای بلند به اطلاع مردم می‌رسید. اين اخبار ابتدا در بازارهای اصلی شهر جار زده می‌شد. ورود اشخاص مهم به هر شهر از طریق دروازه بازار صورت می‌گرفت. در ابن صورك بازارها بة معل مجتمخ و استقبال مرتم مبذل می‌شد و در نوازدی"جشن هائی:بزا بی‌شد. و بازان آرامنجه :من کشت :در تهگام جشن‌های: مذهبی و ملی بازارها چراغانی می‌شد و جشن برپا می‌گشت و در هنگام سوگواری مذهبی یا در موارد خاص مانند فوت و علمای دینی یا بزرگان شور مراسه»عرآداری بر هی کت گاهن ون رای ورگ زاری‌ هو عانت‌سای مهم از فضاهای مخصوص در بازار استفاده می‌شد: در گذشته اصناف و پیشه‌وران مهم‌ترین تشکل اجتماعن: و صنفی و سیاسی را تشکیل می‌دادند. یکی از روش‌های اعلام مخالفت بازاریان با اقدامات حکومت‌ها, تعطیل کردن بازارها بود. از جمله در جنبش تنباکو, نهضت مشروطه, ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامي, با تعطبلی بازار, .مخالف خود را با حکومت و عوامل استعمار اعلام کردند 

صفحه 16:


صفحه 17:
معماری بازار در بافت شهرهای سنتی, مجموعة بازار دارای ارتفاع بیشتری نسبت به بافت هم جوار بوده است. اين مجموعه استخوان بندی اصلی شهر را تشکیل می داد. مسقف بودن بازار ضمن مصون نگه داشتن مردم از شرایط نامساعد جوی, حفظ امتیّت آنجا در ساعات تعطیلی بازار را نیز فراهم می نمود.استفاده از چوب موجب شکل گیری پوشش های مسطح, صاف و در مناطق شمالی شیب دار می شد. درحالی که استفاده از مصالحی مانند آجر, ‎wads Saw bof‏ به طور معمولٍ منجر به شک گیر ی بوشش, های گنید بری, کاش 

صفحه 18:


صفحه 19:
عناصر بازار - راسته (اصلی ترین عنصر بازار) - رسته - سرایخانه - خانبار (محل انبار کالا) - تیم با تیمچه - قیصریه - دکان راسته راسته‌ها مسیرهای اصلی:بازارها هستند که یا موازی هم (مثل تهران) و یا متقاطع بوده‌اند. وقتی دو راسته اصلی همدیگر را قطع میکردند چهارسو يا چهار سوق بوجود می آمد. راسته‌های معروف در بازار اصفهان, کرمان, شیراز, تبریز, .یزد, کاشان و ... هستند راسته بازار بزرگ کرمان 

صفحه 20:
رسته به معنی صنف است و در بخش‌های مختلف راسته اصلی قرار می‌گرفته, مثل رسته گیوه‌قروش‌ها, مسگرها و .. این مکان محیطی آزاد برای خریدار بوده که با مراجعه به رسته مخصوص , جنس خوب را خریداری می کرده است. رسته ها معمولا رو به روی هم نیست وسعی ميشود تا برای بوجود تیاوردن شلوغی + بصورت چهار راه ساخته نشوند. رسته های مثل رسته مسگرها رابه خاطر سرو صدای آن , د.ر از مشاغل دیگر میساختند. رسته های معروف در کرمان , اصفهان , وسایر شهر ها ساخته شده است. دالان فرق دالان با رسته در اين است که در دالان در کنار جنس‌های مشابه جنس‌های نیز وجود داشته است, سه دالان ملک در تهران از دالان‌های معروف هستند. سرایا خان همان تجارت‌خانه بوده است. نمونة جنس از آنجا تحویل گرفته شده و در جاهای مختلف پخش می‌شده است.تقریبا در تمامی شهر های ایرآن سراهای زیبایی وجود دارند. از سراهای بزرگ و مشهور, سرای گنج‌علی‌خان کرمان و سرای وزیر قزوین را می‌توان نام برد 

صفحه 21:
همان تجارت‌خانه بوده است. نمونة جنس از آنجا تحویل گرفته شده و در جاهای مختلف پخش می‌شده است.تقریبا در تمامی شهر های ‎bul‏ ‏اهای زیبابی.وجود دارند. از سراهای بزرگ و مشهور: سرای گنجعلی‌خان کرمان و سرای وزیر گزوین را می‌توان تام برد. خانبار یا کالنبار محل انبار و کار روی جنس بوده است. جنسی که به وسیله چهار پایان حمل می شده , نمی بایست وارد بازار شود ( حتی بوسیله چرخ وزنبه وگاری) لذا اجناس از راهی موازی بازار بنام پس كوجه يا يشت كوجه در خانبار ها خالى می شده. خانبار ها محوطه بزرگی در پشت سرا ها بوده ودر آنجا چند کارگاه دستی کوچک و انبار قرار داشته است مثل کارگاه بسته بندی ويا اينكه عناصر مختلف یک جنس مثل گیوه که شامل رویه گیوه و تخت گیوه می شد در آنجا جمع شده روی آن کار می کردند و بعدا به سرا برده می شده است.در پشت ‎pas‏ ‏سرايى در قزوينٍ همينطور سراى كنجعلى خان كرمان .هنوز خاتبار هاى آن باقى مانده است 

صفحه 22:
تیم و تیمچه در واقع مرکز چند تجارت‌خانه مشابه بوده و به معنى جيز كرد و جمع و جور و وسيع مىباشد. فرق آن با سرا اين است ى تيم و تیمچه را بعدها سرپوشیده می‌کردند. از ميان تيوهاى زيباى ايران بايد نخست از تيم بزرك قم و تيمجه امينى كاشان ياد كرد. از ديكر تيمهاء تيمجه حاجب‌الدوله و .تيم بزرك تهران را مىتوان نام برد 

صفحه 23:
قیصریه یا قیصرا ‎ws‏ طخ سراف قرار آتبت واهخل کار ضتفنگران و بیفته‌وران ظریف کار مانند زرگران. گوهریان, سوزن‌دوزان بزازان ‏بوده است. ‏قیصریه ها در داشته است و خلوتی آن اجازه میداده است که کار های هنری در آن انجام گیرد از قیصریه های زیبا قیصریه قزوین (که خیابان آن را خراب کرده است), قیصریه ابراهیم خان در کمان : بازازچه بلند اضفهان 7 قیصربه اضفهان .. قیضزیه حان یرد .و قیصریه وکیل شیراز میباشد ‎ 

صفحه 24:
دکان دکان‌ها متناسب با کالایی که در آن عرضه می‌شد شکل و ایعاد خاصی داشته است مثلاً دکان نانوایی یا قندریزری علاوه بر پاچال (در مقایسه با فروشگاه‌های مجاور بازار) انبارها و کارگاه‌هایی ضمیمه آن داشته‌اند .اغلب دکانهایی که به سوداگران خرده فوروش و دارو" اختصاص داشت دو اشکوبه بوده واز بالاخانه آن برای جور كردن كالا ياساختن دارو وتنظيم حساب و دفتر .استفاده مى شده است 

صفحه 25:
چهارسوق 

صفحه 26:
بازار های معروف : - بازار قیصریه - بازار شاهی - بازار غاز - بازار گلشن يا جارچی -بازار چهارسو نقاشی - بازار زنجان - بازار کرمانشاه - بازار تیمچه قم - بازار تاریخی و سنتی - بازار وکیل شیراز 

صفحه 27:


صفحه 28:


صفحه 29:


بازار تاریخچه بازار: پيشينٔه گونه‌هاى اولئه بازارها در مشکل ابتدائى آن ،به حدود ده‌هزار سال پيش برمى‌گردد .يکى از نخستين سکونتگاه‌هائى که اقتصاد آن به کشاورزى و دامدارى وابسته بوده ،در نزديکى کرمانشاه قرار .داشت ،که پيشينه آن به نه‌هزار سال پيش مى‌رسد بازار بازارهای سنتی ايران به عنوان جزئی مهم و زنده از شهر و در مجموع، عامل اقتصادی، تجاری ،اجتماعی و فرهنگی مهمی در زندگی گذشته ما بوده است. امروزه در پی تحوالت اخير ،بازارها ديگر نمی توانند عملکرد قبلی خود را در شهرها داشته باشند و اين امر سبب گسيخته شدن ارتباط آنها با ديگر عناصر شهری و زندگی اجتماعی مردم شده است .اين قطع ارتباط که خود به نوعی قطع زندگی بازارهاست ،الجرم به مرگ تدريجی کالبد برخی از آنها نيزمنجر شده است. بازرگانی و بازار موقعيت سوق الجيشی ايران به دليل قرارگيری در منطقه ای بين قاّر ه ای و قرارگيری بر سر راه عبور کاروان ها و راه های ارتباطی باعث اهمّيت يافتن بازرگانی و ايجاد گسترش شهرها ،به خصوص در حاشئه نواحی خشک و بيابانی قسمت های مرکزی شده است .شکل گيری و توسعٔه شهرهايی که برتقاطع راه های بازرگانی قرار داشتند ،مرهون همين دادوستدهای اقتصادی بود .در حقيقت بازرگانی و به دنبال آن تشکيل بازارها ،به عنوان مهم ترين عّلت وجودی برخی از شهرهای مهم .قابل بررسی است دريای خزر پديدٔه بازار در ايران مانند هر موجود زنده ای ،تداوم خود را در طی تاريخ ،از ابتدای پيدايش جوامع انسانی در چند هزارٔه پيش از ميالد حفظ کرده است .در دورٔه ساسانيان براثر رواج بازرگانی داخلی و توسعٔه شهرها و شهرنشينی ،چنين فضايی پا به عرصه وجود نهاد. در ابتدای اين شکل گيری ،بازار در بيرون دروازه های شارستان در محدودٔه ربض به صورت کامًال ابتدايی تشکيل شده بود ،ولی در گسترش های بعد در دورٔه ساسانی عنصر بازار به عنوان ستون فقرات شهر از دل شارستان شروع می شد و دامنٔه خود را به حاشئه ربض می گسترانيد .اين عنصر نقش اساسی در ساماندهی شهر اسالمی نيز ايفا کرد .با ايجاد مسجد جامع تغييری مهم در ساختار بازار و تنظيم فضايی آن به وجود آمد. از اين زمان به بعد بازار که از يکی از دروازه های اصلی شهر آغاز می شد، پس از اّتصال به قلب نمادين شهر يعنی مسجد جامع و در ادامه به کاخ ،تا دروازٔه مقابل کشيده می شد .با رشد بازار ،شهر صاحب ستون فقرات و محور اصلی می شد و از طريق بازارچه ها کوچه های فرعی به خانه ها متّصل می شد .ميان اين ساختار و در همجواری محور اصلی ،فضاهای ديگر شهر همچون حمام ها ،مدرسه ها ،کاروانسراها ،مسجدها ،تکيه ها ،سقاخانه ها ،زورخانه ها، قهوه خانه ها و حجره های بازرگانان و ...شکل می گرفت و بدين ترتيب در اين روند با حملٔه مغول در قرن هفتم هجری قمری تضعيف شد. ولی با استقرار دولت صفوی به عنوان متمرکزترين دولت ايرانی دورٔه اسالمی دوباره به اوج خود رسيد اما در اواخر عهد قاجار، به تدريج با ورود فناوری مدرن ،زمينه های دگرگونی فضايی و کالبدی بازارها نيز فراهم شد .تا آنکه از اوايل قرن حاضر با ورود اتومبيل به عرصه حيات شهری ،خصوصيات کالبدی و فضايی شهرها و در نتيجه بازارها دچار دگرگونی شد .بافت شهرها به واسطه خيابان ها گسيخته گرديد .فضاهای عمومی و دولتی جديد در کنار خيابان ها احداث شد .به تدريج بسياری از فعاليت هايی که در گذشته در بازارها جريان داشتند به علت برخورداری از دسترسی ،امکانات بهتر و ارزش اجتماعی روز افزون تر فضاهایجديد ،به جدارهای کنار خيابان ها انتقال يافتند. انواع بازارها بازار در شکل کلی خود نهادی منحصر به شهرها نبوده است .بازار به عنوان شبکه عرضه وتقاضا و مبادالت کاال و خدمات درايران ،در همه اجتماعات قومی ،فرهنگی و مّلی ديده می شود .براين :اساس انواع بازار را در ايران می توان به طور کلی به شرح زير دسته بندی کرد ١ ١روستايی ٢عشايری ٣شهری بازارهای روستايی؛ بيشتر به صورت ادواری و فاقد فضای کالبدی و در ارتباط با تعدادی از روستاهای مجاورهم و متناسب با ميزان توليد آنها به صورت ساالنه، ماهانه ،هفتگی و … شکل .می گيرد بازارهای عشايری؛ نيز فاقد فضای کالبدی و اغلب به صورت فصلی و برای مبادله محصوالت دامی و دستی عشاير که در فصول خاصی .توليد می شود ،به وجود می آيد بازارهای شهری؛ اغلب شهرهای ايران دارای يک بازار اصلی هستند .که در گذشته بسته به حوزٔه نفوذ و قدرت خود ،عالوه بر کارکرد اقتصادی ،نقش های ديگری همچون اجتماعی ،سياسی ،مذهبی و ارتباطی هم داشتند .يعنی در بازارها مردم در تصميمات اقتصادی و اجرايی مرتبط با شهرسهيم می شدند .امور اجرايی شهر توسط داروغه در فضاهايی که به همين منظور در بازارها تعبيه شده بود ،هدايت می شد .اّتصال مساجد و حسينيه ها به بازار ،آن را به عنوان مکانی مناسب برای برگزاری مراسم مذهبی تبديل کرد .همچنين بازار مهم ترين محور و شاهراه ارتباطی در شهرهای قديمی محسوب می شد .بيشترين آمد و شد شهروندان در آن صورت می گرفت و اطالعات و اخبار و … از طريق حضوردر آن به اطالع مردم می رسيد. در اکثر شهرهای بزرگ عالوه بر بازار اصلی شهر ،بازارهای ديگری با اهمّيت های کمتری نيز شکل می گرفت .بازارهايی چون بازار ناحيه ای ،بازارچه محله ای ،بازار بيرون شهر و بازار زيارتی ،که هنوز هم در بعضی از مناطق با شّدت و ضعف متفاوت به حيات خود ادامه می دهند نقش بازارها بازار به‌عنوان مهم‌ترين کانال ارتباطى شهرى در شهرهاى قديمى و مکانى براى تبادل کاال و سرمايه ،کارکرد مهم ديگرى نيز داشت و اطالعات و اخبار مهم از اين مکان به اطالع شهروندان مى‌رسيد .اطالع‌رسانى شفاهى در مواردى از قبيل خبرهاى حکومتي ،توسط افرادى به نام جارچى با صداى بلند به اطالع مردم مى‌رسيد .اين اخبار ابتدا در بازارهاى اصلى شهر جار زده مى‌شد. ورود اشخاص مهم به هر شهر از طريق دروازٔه بازار صورت مى‌گرفت .در اين صورت بازارها به محل مجتمع و استقبال مردم مبدل مى‌شد و در مواردى جشن‌هائى برپا مى‌شد و بازار آراسته مى‌گشت .در هنگام جشن‌هاى مذهبى و ملى بازارها چراغانى مى‌شد و جشن برپا مى‌گشت و در هنگام سوگوارى مذهبى يا در موارد خاص مانند فوت و علماى دينى يا بزرگان شهر ،مراسم عزادارى بر پا مى‌گشت .گاهى نيز براى برگزارى ميهمانى‌هاى مهم از فضاهاى مخصوص در بازار استفاده مى‌شد. در گذشته اصناف و پيشه‌وران مهم‌ترين تشکل اجتماعى و صنفى و سياسى را تشکيل مى‌دادند .يکى از روش‌هاى اعالم مخالفت بازاريان با اقدامات حکومت‌ها ،تعطيل کردن بازارها بود ،از جمله در جنبش تنباکو ،نهضت مشروطه ،ملى شدن صنعت نفت و انقالب اسالمي ،با تعطيلى بازار، .مخالف خود را با حکومت و عوامل استعمار اعالم کردند معماری بازار در بافت شهرهای سنتی ،مجموعٔه بازار دارای ارتفاع بيشتری نسبت به بافت هم جوار بوده است .اين مجموعه استخوان بندی اصلی شهر را تشکيل می داد .مسقف بودن بازار ضمن مصون نگه داشتن مردم از شرايط نامساعد جوی ،حفظ امنّيت آنجا در ساعات تعطيلی بازار را نيز فراهم می نمود.استفاده از چوب موجب شکل گيری پوشش های مسطح ،صاف و در مناطق شمالی شيب دار می شد .درحالی که استفاده از مصالحی مانند آجر ،گچ يا سنگ و آهک ،به طور معمول منجر به شکل گيری پوشش های گنبدی با هندسه و نقوش زيبای گچ بری ،کاشی کاری وآجرکاری شده است. عناصر بازار راسته (اصلی ترین عنصر بازار) رسته داالن سرایخانه خانبار (محل انبار کاال) تیم با تیمچه قیصریه -دکان راسته راسته بازار اهر راسته‌ها مسيرهاى اصلى بازارها هستند که يا موازى هم (مثل تهران) و يا متقاطع بوده‌اند .وقتی دو راسته اصلی همدیگر را قطع میکردند چهارسو یا چهار سوق بوجود می آمد. راسته‌هاى معروف در بازار اصفهان ،کرمان ،شيراز ،تبريز، .يزد ،کاشان و ...هستند راسته بازار بزرگ کرمان رسته به معنى صنف است و در بخش‌هاى مختلف راسته اصلى قرار مى‌گرفته، مثل رسته گيوه‌فروش‌ها ،مسگرها و .... این مکان محیطی آزاد برای خریدار بوده که با مراجعه به رسته مخصوص ، جنس خوب را خریداری می کرده است. رسته ها معموال رو به روی هم نیست وسعی میشود تا برای بوجود نیاوردن شلوغی ،بصورت چهار راه ساخته نشوند .رسته های مثل رسته مسگرها رابه خاطر سرو صدای آن ،د.ر از مشاغل دیگر میساختند .رسته های معروف در کرمان ،اصفهان ،وسایر شهر ها ساخته شده است. داالن فرق داالن با رسته‌ در اين است که در داالن در کنار جنس‌هاى مشابه جنس‌هاى مختلفى نيز وجود داشته است ،سه داالن ملک در تهران از داالن‌هاى معروف هستند. سرايا خان همان تجارت‌خانه بوده است .نمونٔه جنس از آنجا تحويل گرفته شده و در جاهاى مختلف پخش مى‌شده است.تقریبا در تمامی شهر های ایران سراهای زیبایی وجود دارند .از سراهاى بزرگ و مشهور ،سراى .گنج‌على‌خان کرمان و سراى وزير قزوين را مى‌توان نام برد همان تجارت‌خانه بوده است .نمونٔه جنس از آنجا تحويل گرفته شده و در جاهاى مختلف پخش مى‌شده است.تقریبا در تمامی شهر های ایران سراهای زیبایی وجود دارند .از سراهاى بزرگ و مشهور ،سراى گنج‌على‌خان کرمان و سراى وزير قزوين را مى‌توان نام برد. خانبار يا کالنبار محل انبار و کار روى جنس بوده است. جنسی که به وسیله چهار پایان حمل می شده ،نمی بایست وارد بازار شود ( حتی بوسیله چرخ وزنبه وگاری) لذا اجناس از راهی موازی بازار بنام پس کوچه یا پشت کوچه در خانبار ها خالی می شده .خانبار ها محوطه بزرگی در پشت سرا ها بوده ودر آنجا چند کارگاه دستی کوچک و انبار قرار داشته است مثل کارگاه بسته بندی ویا اینکه عناصر مختلف یک جنس مثل گیوه که شامل رویه گیوه و تخت گیوه می شد در آنجا جمع شده روی آن کار می کردند و بعدا به سرا برده می شده است.در پشت سرایی در قزوین همینطور سرای گنجعلی خان کرمان .هنوز خانبار های آن باقی مانده است تيم و تيمچه در واقع مرکز چند تجارت‌خانه مشابه بوده و به‌ معنى چيز گرد و جمع و جور و وسيع مى‌باشد .فرق آن با سرا اين است ک تيم و تيمچه را بعدها سرپوشيده مى‌کردند .از ميان تيم‌هاى زيباى ايران بايد نخست از تيم بزرگ قم و تيمچه امينى کاشان ياد کرد .از ديگر تيم‌ها ،تيمچه حاجب‌الدوله و تيم بزرگ .تهران را مى‌توان نام برد تيم بزرگ قم تيمچه امينى کاشان تيمچه امينى کاشان قيصريه يا قيصرا به معنى سراى دراز است و محل کار صنعتگران و پيشه‌وران ظريف‌‌کار مانند زرگران ،گوهريان ،سوزن‌دوزان بزازان بوده است. قیصریه ها در داشته است و خلوتی آن اجازه میداده است که کار های هنری در آن انجام گیرد از قیصریه های زیبا قیصریه قزوین (که خیابان آن را خراب کرده است) ،قیصریه ابراهیم خان در کرمان ،بازارچه بلند اصفهان ،قیصریه اصفهان ،قیصریه خان یزد .و قیصریه وکیل شیراز میباشد قیصریه قزوین دکان دکان‌ها متناسب با کااليى که در آن عرضه مى‌شد شکل و ابعاد خاصى داشته است مثًال دکان نانوايى يا قندريزى عالوه بر پاچال (در مقايسه با فروشگاه‌هاى مجاور بازار) انبارها و کارگاه‌هايى ضميمه آن داشته‌اند .اغلب دکانهایی که به سوداگران خرده فوروش و داروگر اختصاص داشت دو اشکوبه بوده واز باالخانه آن برای جور کردن کاال یاساختن دارو وتنظیم حساب و دفتر استفاده .می شده است چهارسوق : بازار های معروف : بازار قیصریه بازار شاهی بازار غاز بازار گلشن یا جارچیبازار چهارسو نقاشی بازار زنجان بازار کرمانشاه بازار تیمچه قم بازار تاریخی و سنتیصفین کیش -بازار وکیل شیراز