صفحه 1:
صفحه 2:
صفحه 3:
صفحه 4:
شيب ملايم قرار دارد. در حال حاضر بخشى از ابن
yb Yolaisl ailbLS 9 ailosle 11011
از طريق خيابان اميركبير ye Rese وسايل
عمومى از جمله مينىبوس از مركز شهر كاشان اين
م ا OL واقع EL wl»
ا
9 مجددا دایر شدهاست. آمروزه i بخشهای
ا een ۳
نقشجهان و کاخ چ بیشترین بازدید کننده pe! Be
ا 0 ۳ a
صفحه 5:
ee
با ساختمان رفيع سردر ورودی برخورد م peer
Is Wal ا ار jaf
FST PERO Ue ern tt re hierar et)
صفحه 6:
صفحه 7:
آثار ی ایران به ثبت رسید. کار
tenet سال به طول انجاميد و
Pentre cael be nots Ye)
مجموعه باغ فین در سال 1935 میلادی در 5
eee ا
سرانجام در زمستان 1389 مرحله آول ثبت ابر[
.به انجام رسيد
صفحه 8:
به ضورتتهای راكد (در استخر
روان (در جوىها)؛ فورانى 26 و
PR eee NOC ae eg Net ge ES ROL Seed
.شتركّلوى فتحعلى شاه) حضور دارد
صفحه 9:
صفحه 10:
صفحه 11:
صفحه 12:
صفحه 13:
صفحه 14:
در سال ۱۳۸۷ ادامه ساماندهی کف قرل 217 پژونده طرح آسنت شناسی و درمان
پوشش سبز گیاهی باغ فین؛ ساماندهی مجاری آب خروجی حوضها و جویهای داخل
Cro po EL در چوپی گره چینی شده عمارت سر در, آواربرداری و بامسازی کوشک
تسف دهی راها های آن به انضمام اواربرداری GU ly سار ی صله عربی و
همچنین نصب دورسهای مداربسته باغ انجام شد ,۱۵
به دنبال تشکیل پرونده ثبت جهانی اين اثر, در سال ۱۳۸۹ . .۰۰ دستور اعمال
تغیرانی در سنگفرش وبادم وهای باغ صادر نمود که این تفییرات انجام شدهاست
صفحه 15:
صفحه 16:
صفحه 17:
صفحه 18:
Fel Pant ee
نسبت به سطح جویها, ایجاد فوارههابی را امکانپذیر کردهاست که به روش ثقلی آب
1 8 بات مركت لد [
BS Suse as Olesen cl eee
آن به بعد, آ ای فیروزهای جربان مییابد. رنگی
صفحه 19:
صفحه 20:
9 اين مىرا 2
BS aad ob oes ae ee eee
داشته و کاشت معدود درختان خزان دار چنار موجود در باغ, فقط به
به منظور افزایش کیفیت بصری عنصر درخت صورت گرفتهاست.
وان تماد را
ats
صفحه 21:
صفحه 22:
صفحه 23:
89 ته تدريخ و 3 ideas
ن» از این تقارن کاسته ن خروح از تقارن هم در محورهای تردد در باغ
هه بن ار اذوه نویه به جلایم می تورو اب مرکز باع: Ce iy,
صفوی قرار دارد. حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه دوره صفوی را
تشکیل میدهند. کوشک قاجاری با نقاشیهای زیبای سقفی و دیواری نیز در انتهای باغ
و خارج از محور تقارن باغ واقع است. حمام سلطنتی, موزه ملی, خلوت کریمخانی و
ان سكين اسيداى هستيد كه پس از به ابنيه ياغ افزوده شدهاند
صفحه 24:
باغ شاه در فين , قصرى مركب از شاخصهای معماری صفویان , زندیان و قاجاربه
1د أن نا به خاطر دخيره قزاءان انش جات سلمانی) Pyne lies lel?
یک استخر با فواره های بسیار و یک حمام تاريخى ( جابيكه اميركبير به قتل رسيد) بسیار
صفحه 25:
صفحه 26:
صوفه عباسی در
گردیده و روبروی دروازه ب
دارد . بر روی دیوارها و
توان منث
صفحه 27:
های نستعلیق نشان می دهند اما
شاكرى يه نام خاورى و خطاعی متام جع
6 مرک ار
صفحه 28:
صفحه 29:
صفحه 30:
صفحه 31:
صفحه 32:
صفحه 33:
صفحه 34:
صفحه 35:
صفحه 36:
صفحه 37:
ار
sn)
sce ۵
= = Pe
صفحه 38:
صفحه 39:
صفحه 40:
صفحه 41:
صفحه 42:
صفحه 43:
صفحه 44:
صفحه 45:
به نام خالق زیبایی ها
باغ فین کاشان
اگر نیت یک ساله دارید ...گندم
بکارید ...
اگر نیت ده ساله دارید ...درخت
بکارید ...
اگر نیت صد ساله دارید ...انسان
تربیت کنید ...
امیر کبیر
اقامتگاه سلطنتی فین در دوران محمدشاه قاجار (قبل از
قتل امیرکبیر)
باغ فین در 9کیلومتری مرکز شهر کاشان و در انتهای
خیابان امیرکبیر فعلی و روستای فین کوچک قدیم قرار دارد.
این باغ در مجاورت چشمه سلیمانیه و باالدست دشتی با
شیب مالیم قرار دارد .در حال حاضر بخشی از ابنیه موجود
به چایخانه و کبابخانه اختصاص دارد .دسترسی به باغ فین
از طریق خیابان امیرکبیر صورت میپذیرد .وسایل نقلیه
عمومی از جمله مینیبوس از مرکز شهر کاشان این
دسترسی را تامین میکنند.موزه ملی کاشان واقع در این باغ
از سال 1385تا سال 1389تعطیل بوده و در بهمنماه
1389مجددا دایر شدهاست .امروزه بازدید از بخشهای
گوناگون باغ امکانپذیر است .این مجموعه ،در کنار میدان
نقشجهان و کاخ چهلستون ،بیشترین بازدید کننده و گردشگر
استان اصفهان را به سوی خود جلب میکند
مجموعه باغ فین حدود 2500مترمربع مساحت دارد كه در بدو ورود به این
مجموعه با ساختمان رفیع سردر ورودی برخورد میكنیم .این قسمت از باغ در
دوره صفویه بنا گذاشته شده است .این بنا دارای دو طبقه است كه طبقه
تحتانی شامل هشتی و داالن ورودی به باغ با اتاقهای جانبی ،و طبقه فوقانی
شامل سالن وسیع و زیبایی است كه چشمانداز خوبی بر اطراف دارد
و بیماری درختان شد .عواملی همچون مهار فیزیكی غیراصولی ،دخالت
غیركارشناسانه ،سرمازدگی شدید ،عبور سیم و كابل برق و لولهگذاریهای
تاسیساتی ،ایجاد پیادهروهای آهكی و سیمانی و محصور كردن درختان با آن،
آبیاری نادرست و غیراصولی ،آفت شپشك ،نادیده گرفتن دستور غذایی درختان،
مشكالت مدیریتی و نادیده گرفتن نظرات كارشناسان موجب شد تا حداقل
112درخت تاریخی بهطور كامل خشك شده و تعداد زیادی هم بین 30تا 50
درصد آسیب ببینند
مجموعه باغ فین در سال 1935میالدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
كار ثبت جهانی این اثر كه از سال 2007میالدی آغاز شده بود ،چند سال به طول
انجامید و سرانجام در زمستان ،1389مرحله اول ثبت این اثر در فهرست میراث
.جهانی یونسكو به انجام رسید
در طراحی باغ فین ،آب اساسی ترین عنصر بودهاست .آب در باغ فین
به صورتهای راكد (در استخر مقابل كوشك و حوض خانه صفوی)،
روان (در جویها) ،فورانی (فوارهها) و جوششی (ظهور آب از
حفرههای منظم كف حوض در حوض جوش و حوضخانه صفوی و
.شترگلوی فتحعلی شاه) حضور دارد
بقایای باغی در چند][۳منابع ،زلزله مهیب سال ۱۵۷۳میالدی باعث تخریب کلی باغ شد.
صد متری باغ فین(باغ نو) موجود است که به باغ کهنه معروف است .باغ کهنه در دوره
به هرحال ساختمان باغ فین] [۴بیشترین گسترش را یافته بودهاست.ایلخانان مغول
ایران طراح باغ رامیراث فرهنگی و ] [۵نسبت داده شدهشاهعباس اولفعلی به دوران
شیخ بها با این وجود منابع دانشگاهی طراح باغ را ] [۶میداند.غیاثالدین جمشید کاشانی
یی
معرفی میکنند
نیز ادامه یافت وشاهعباس دوم و شاه صفیکار ساخت و توسعه عمرانی باغ در دوره
به اوج رسید .بناهای سردر ورودی ،کوشک صفوی و یکی از حمامها محصول این دوره
صفوی صفهای پیرامون چشمه فین بنا نمود که احتماًالشاه سلیمانبودهاند .همچنین
دور بودهاست .از اواخر دوره صفویه تا چشمه سلیمانیهموجب تغییر نام چشمه فین به
ه زندیه
،توجهی به باغنادر شاه و لشکرکشیهای حمله افغان و همزمان با
پیاپی ،باغ و ابنیهزلزله و همزمان با وقوع چند کریمخان زندنشدهاست .در دوره
.به آن افزوده گشتخلوت کریمخانیموجود در آن مورد مرمت قرار گرفت و بنای
مرمت باغ
مابقی ابنیه موجود در باغ ،همگی محصول این دوران است .ولی با مرگ فتحعلیشاه،
کار رسیدگی به باغ و درختان آن رها شد و حتی بخشهایی از باغ از میان رفت .با ثبت
دور در ][۹ملی این اثر در هفتاد سال پیش ،رسیدگی و توجه به آن اهمیت بیشتری یافت.
ه پهلوی
بر خرابههای خلوت نظامالدوله و همچنین بنایی درموزه ملی کاشان ،بنای
] [۱۰ساخته شد و سایر ابنیه نیز مورد مرمت قرار گرفت.حمامها و کتابخانهحدفاصل
سوء مدیریت و بیتوجهی در چند سال اخیر ،موجب خسارات جبران ناپذیری به باغ
شدهاست
قرارمرمت مرکزی باغ مورد استخردر سال ۱۹۳۵و همزمان با ثبت ملی این اثر ،ابتدا
در سال ۱۳۳۶بنای موسوم به خلوت نظامالدوله که به طور کامل تخریب][۱۲گرفت.
مرمت سایر عناصر معماری][۱۳شده بود ،مجددًا بنا شد و به موزه ملی اختصاص یافت.
] .[۱۴در سال ۱۹۷۹آغاز شدکوشکهاازجمله
در سال ۱۳۸۷ادامه ساماندهی کف فرش ،تهیه پرونده طرح آسیب شناسی و درمان
پوشش سبز گیاهی باغ فین ،ساماندهی مجاری آب خروجی حوضها و جویهای داخل
باغ ،مرمت در چوبی گره چینی شده عمارت سر در ،آواربرداری و بامسازی کوشک
صفوی و ساماندهی راه آبهای آن به انضمام آواربرداری و بام سازی ضلغ غربی و
][۱۵
همچنین نصب دوربینهای مداربسته باغ انجام شد.
به دنبال تشکیل پرونده ثبت جهانی این اثر ،در سال ۱۳۸۹یونسکو دستور اعمال
تغییراتی در سنگفرش و پیادهروهای باغ صادر نمود که این تغییرات انجام شدهاست.
معماری باغ
وجود عناصر آب و درخت که عناصری پویا هستند در
کنار ابنیه که عناصر ثابت معماری هستند ،هویتی
زنده به این اثر فرهنگی و تاریخی بخشیدهاست .باغ
فین یکی از مهمترین نمونه باغهای ایرانی است که
همچنان زنده و پابرجاست .همچنین این باغ به خوبی
روش ایجاد منظر فرهنگی را معرفی میکند.
عنصر آب
در طراحی باغ فین ،آب اساسی ترین عنصر بودهاست .آب در باغ فین
به صورتهای راکد(در استخر مقابل کوشک و حوض خانه صفوی)،
روان (در جویها) ،فورانی (فوارهها) و جوششی (ظهور آب از
حفرههای منظم کف حوض در حوض جوش و حوضخانه صفوی و
شترگلوی فتحعلی شاه) حضور دارد .هریک از اشکال گوناگون آب در
آب فراوان و جریان آن در][۱۸این باغ ،مفهومی خاص را تداعی میکند.
،در محیطی که آب واقعًا کمیاب است وفیروزهای کاشیجویهایی با
خشک و طبیعتیکویردرختانی با سایه گسترده در تضادی بزرگ با
نامهربان است که در پشت دیوارهای باغ گستردهاست
آب جاری در جویها ،استخرها و حوضهای باغ از چشمه سلیمانیه تامین میشود.
آب این چشمه ابتدا در استخری در پشت باغ جمع میشود .اختالف ارتفاع این استخر
نسبت به سطح جویها ،ایجاد فوارههایی را امکانپذیر کردهاست که به روش ثقلی آب
][۲۱
را به باال پرتاب میکنند.
آب حوض اصلی از دوازده چشمه داخل آن میجوشد که به آن حوض جوش گفته
میشود [۲۲].از آن به بعد ،آب در جویهایی با کاشیهای فیروزهای جریان مییابد .رنگی
که با رنگ خاکی صحراهای اطراف در تضاد است
][۲۰
عنصر درخت
چنار
است.
با توجه به قدمت این درختان ،به نظر میرسد که] [۲۴ت
درخت سایه گستر و همیشه سبز سرو در طراحی باغ نقش کالبدی
داشته و کاشت معدود درختان خزان دار چنار موجود در باغ ،فقط به
به][۲۵منظور افزایش کیفیت بصری عنصر درخت صورت گرفتهاست.
به عنوان نمادادبیات فارسینظر میرسد که کاربرد درخت سرو در
زیبایی انسان در این انتخاب بیتاثیر نبودهاست
اغلب درختان باغ ،بین ۱۰۰تا ۴۷۰سال سن دارند .طی پانزده سال
گذشته و بخصوص بعد از سال ،۱۳۸۶مجموعهای از عوامل موجب
بروز فاجعه خشکی و بیماری درختان شد .عواملی همچون مهار
فیزیکی غیراصولی ،دخالت غیر کارشناسانه ،سرمازدگی شدید ،عبور
و آهکیسیم و کابل برق و لولهگذاریهای تاسیساتی ،ایجاد پیادهروهای
و محصور کردن درختان با آن ،آبیاری نادرست و غیراصولی،سیمانی
آفت شپشک ،نادیده گرفتن دستور غذایی درختان ،مشکالت مدیریتی و
نادیده گرفتن نظرات کارشناسان موجب گردید تا حداقل ۱۱۲درخت
تاریخی به طور کامل خشک شده و تعداد زیادی هم بین ۳۰تا ۵۰درصد
مسئولین میراث فرهنگی پایان یافتن «عمر مفید»][۲۷آسیب ببینند.
درختان را دلیل خشک شدن آنها میدانند
عنصر ابنیه
در طراحی اولیه باغ ،حفظ تقارن اهمیت ویژهای داشتهاست .به تدریج و با دخالت
شاهان ،از این تقارن کاسته شدهاست .این خروج از تقارن هم در محورهای تردد در باغ
و هم در ابنیه اضافه شده پس از دوره صفویه به چشم میخورد]۲۹[.در مرکز باغ ،کوش
دوره صفوی را تشکیل
صفوی قرار دارد .حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه ک
میدهند .کوشک قاجاری با نقاشیهای زیبای سقفی و دیواری نیز در انتهای باغ و خارج
از محور تقارن باغ واقع است .حمام سلطنتی ،موزه ملی ،خلوت کریمخانی و اتاق
شاهنشین ابنیهای هستند که پس از دوران صفویه به ابنیه باغ افزوده شدهاند
باغ شاه در فین ,قصری مرکب از شاخصهای معماری صفویان ,زندیان و قاجاریه
است .این بنا به خاطر ذخیره فراوان آبش ( چشمه سلیمانی) ,باغی با درختان ستبر,
یک استخر با فواره های بسیار و یک حمام تاریخی ( جاییکه امیرکبیر به قتل رسید)
.بسیار مشهور است
ساختمان اصلی پارک و صوفه به زمان سلطنت شاه صوفی و شاه سلیمان ( پادشاهان
صفویه ) نسبت داده می شوند که بعدها ,دیگر شاهان صفوی آنرا گسترش داده و به
مرمت آن پرداخته اند .بنای باقیمانده فعلی مرکب از دو صوفه است که به شاه عباسی
و فتحعلی شاهی شهرت دارند و یک بنا که آنرا کریم خانی می نامند و حمام معروف که
.در قسمتی از پارک واقع شده و ساختمانی که هم اکنون موزه می باشد
صوفه شاه عباسی در حقیقت یک ساختمان دو طبقه است که در مرکز پارک واقع
گردیده و روبروی دروازه باشکوهی قرار دارد .در مرکز صوفه استخر زیبایی نیزوجود
دارد .بر روی دیوارها و سقف صوفه ,اثرهایی از نقاشیهای رنگی دوران صفویه را می
توان مشاهده نمود .این نقاشیها شامل منظره هایی از صحنه های شکار و تصاویر
.شاهزادگان و غیره می باشد
کتیبه صوفه از سنگ مرمر ساخته شده که تنها تعدادی از قطعات آن باقی مانده اند.
صوفه دیگرکه مشهور به فتحعلیشاهی است را در سال 1226هجری شمسی ساخته
اند و در قسمت داخلی این ساختار نقاشیهای دیگری وجود دارند که منظره های
مختلفی را همچون کتیبه های گچی با دست نوشته های نستعلیق نشان می دهند اما
بیشتر نوشته های آن از بین رقته اند .شاعری به نام خاوری و خطاطی به نام محمد
.تقی حسینی این شاهکارها را در سال 1226هجری شمسی انجام داده اند
ثبت ملی و جهانی
فهرست آثار ملیمجموعه باغ فین در سال ۱۹۳۵میالدی در
ثبت رسید.
ایران
کار ثبت جهانی این اثر که از سال] [۳۳به
۲۰۰۷میالدی آغاز شده بود ،چندین سال به طول انجامید و
فهرسرانجام در زمستان ،۱۳۸۹مرحله اول ثبت این اثر در
جهانی یونسکو
رسید
میراث
ستانجام
به
گچبری های سقف
حمام فین
حمام فین کاشان
حمام فین در باغ فین کاشان است .این
حمام قدیمی به خاطرقتل میرزا تقیخان
امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار
در ۲۰دی ۱۲۳۰خورشیدی مشهور است.
درقسمت جنوبی باغ فین دو حمام وجود
دارد که به حمام کوچک و بزرگ معروف
است ،حمام کوچک از آثار دوره صفویه و
همراه با بنای اولیه باغ فین ساخته شده
است .حمام بزرگ در دوران قاجاریه به
وسیله فتحعلی شاه ساخته شده است.
این حمام ها دارای داالنها و راهروهای
زیادی است و معماری زیبایی دارد .کانال
هایی جهت تعویض آب خزینه ها و حوضچه
ها در کف حمام ها وجود دارد .دیوار
حمامها با عایق رطوبتی مخصوص ماسه،
.آهک یا ساروج پوشانده شده است
باغ فین کاشان
استاد راهنما:مهندس یگانه پو
گرداورندگان:گلناز ترابی ـ نسرین
سلیمان
شیوا بحرامی ـ منا شعبانی